Ryzyko w zarządzaniu przedsiębiorstwem

wykład 2

Cechy identyfikujące ryzyko w działalności gospodarczej:

• Występuje zawsze lub prawie zawsze w otoczeniu warunków niepewności

• Różni się od niepewności możliwością skwantyfikowania

• Wymaga określenia zbioru możliwych (zarówno pozytywnych jak i negatywnych) skutków potencjalnego działania

• Wyraża się poprzez zbiór prawdopodobieństw wystąpienia możliwych skutków potencjalnego działania

• Jest zmienne w czasie i zależne od stopnia świadomości w procesie decyzyjnym warunków niepewności

• Wiąże się zawsze z subiektywną skłonnością do działania w warunkach niepewności

• Uaktywnia się tylko wówczas, gdy jego podmiot wyraża aktywną postawę i chęć zweryfikowania w praktyce możliwości wystąpienia jednego z potencjalnych skutków działania (lub jego zaniechania lub niepodejmowania)

• Finalnie przejawia się zawsze (bezpośrednio lub pośrednio) wpływem na wynik finansowy osiągany z prowadzonej działalności gospodarczej

Typologia ryzyka:

1. Kryterium ogólne (uniwersalne)

• Ryzyko właściwe - odnoszące się do zdarzeń losowych, takich jak pożary, powodzie, itp.

• Ryzyko subiektywne - wiąże się z niedoskonałością człowieka, który subiektywnie ocenia prawdopodobieństwa wystąpienia pewnych zjawisk w przyszłości

• Ryzyko subiektywne - absolutna forma niepewności, która jest związana z niemożliwością przewidzenia niektórych zjawisk

2. Kryterium: możliwość realizacji ryzyka

• Ryzyko czyste - występuje wówczas, gdy realizacja ryzyka może przynieść dwie możliwości: stratę lub brak straty

• Ryzyko spekulatywne - występuje wówczas, kiedy skutkiem podjęcia ryzyka może być strata, brak straty lub zysk

3. Kryterium: możliwość wyrażenia skutków ryzyka w pieniądzu:

• Ryzyko finansowe

• Ryzyko niefinansowe

4. Kryterium Stadlera:

• Ryzyko rzeczowe - np. awaria procesu technologicznego, transportowe

• Ryzyko wartościowe - np. cen, walutowe, kredytowe

5. Kryterium: metoda określania ryzyka

• Ryzyko probabilistyczne (aprioryczne) - daje się obliczyć metodami matematycznymi

• Ryzyko estymatyczne (statystyczne) - możliwe do ustalenia na podstawie danych statystycznych

6. Kryterium: wpływ decydenta

• Ryzyko z wyboru

• Ryzyko z konieczności

7. Kryterium: czynniki kształtujące ryzyko:

• Ryzyko systematyczne - zależy od sił zewnętrznych i w związku z tym nie podlega kontroli jednostki (np. ryzyko stopy procentowej, walutowej, inflacji)

• Ryzyko specyficzne (niesystematyczne) - jest uwarunkowane przyczynami mikroekonomicznymi tkwiącymi wewnątrz jednostki i w jej najbliższym otoczeniu (m. in. ryzyko zarządzania, płynności, kredytowe, wypłacalności kontrahentów).

8. Kryterium funkcjonalne:

• Ryzyko produkcyjne

• Ryzyko zbytu

• Ryzyko finansowe

• Ryzyko inwestycyjne

• Ryzyko postępu technologicznego

• Ryzyko kapitałowe

Klasyfikacja ryzyka w działalności gospodarczej:

1. Ryzyko rynkowe:

• Kursowe,

• Stóp procentowych,

• Płynności instrumentów finansowych,

• Cen towarów,

• Wycofania kapitału,

• Bankuctwa

2. Ryzyko kredytowe:

• Upadłości

• Płynności firmy

• Koncentracji

• Drugiej strony transakcji

3. Ryzyko operacyjne

• Organizacyjne

• Kontroli

• Systemowe

• Defraudacji

• Administracyjne

4. Ryzyko biznesowe:

• Produktu,

• Sprzedaży

• Reputacji

• Konkurencji

• Środowiska gospodarczego

RYZYKO BANKOWE

Rodzaje ryzyka bankowego

Podstawowym podziałem ryzyka w banku komercyjnym jest klasyfikacja ze względu na jego związek z charakterem podejmowanych decyzji. Wyróżniamy:

1. Ryzyko strategiczne

• Wynikające z wielkości i struktury kapitału

• Związane ze strefą zarządzania

2. Ryzyko operacyjne

• Płynności

• Kredytowe

• Stopy procentowej

• Walutowe

Kapitał własny jest czynnikiem wyznaczającym skalę działalności banku, ponieważ stanowi on zabezpieczenie dla ewentualnych strat wynikających operacji kredytowych i lokacyjnych.

Obowiązuje zasada, ze iloraz funduszy własnych banku podzielonych przez sumę wymogów kapitałowych wynikających z ryzyka kredytowego, ryzyka rynkowego i ryzyka operacyjnego nie może przyjmować wartości mniejszej niż 8%.

Ryzyko związane ze sferą zarządzania wynika z wielu różnych zagrożeń, będących następstwem strategicznych decyzji podejmowanych przez kadrę kierownicza m.in. w następujących obszarach:

• Organizacja

• Technologia

• Planowanie i kontrola

• Powiązania kapitałowe

• Kadry

• Reputacja

Ryzyko płynności

• Ryzyko płynności jest związane z zagrożeniem utraty zdolności do terminowego regulowania zobowiązań,

• Wynika generalnie z niedopasowania kwot i terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów,

• Autonomiczne decyzje kredytobiorców i deponentów prowadzą do powstania strumienia wypłat, którego wielkość nigdy do końca nie może być oszacowana

• Proces zarządzania płynnością jest jednym z najważniejszych zadań banku komercyjnego

• Polega on na dokonywaniu operacji umożliwiających wyrównanie niedostosowań, które występują w wielkości bieżących wpłat i wypłat.

• Chodzi tu głównie o uzupełnianie chwilowego niedoboru środków i lokowanie ich przejściowego nadmiaru

• Głównym narzędziem zarządzania ryzykiem płynności jest zestawienie terminów płatności i badanie wielkości niedopasowania wartości pozycji w określonych przedziałach terminowych

• Jest to tak zwana analiza luki (GAP)

• Luka dla danego przedziału czasu jest różnicą pomiędzy wartością odpowiednich pozycji aktywów i pasywów. Luka dodatnia pokazuje utrzymywanie się odpowiedniego pokrycia płynności

Ryzyko kredytowe

• Ryzyko kredytowe oznacza zagrożenie ze strony kredytobiorcy niedotrzymania warunków umowy kredytowej, co w konsekwencji spowoduje stratę finansową banku

• Ryzyko niewypłacalności dłużnika związane jest z prawie wszystkimi operacjami prowadzonymi przez banki komercyjne

• Jedynymi operacjami pozbawionymi tego ryzyka są lokaty na rachunkach depozytowych w banku centralnym, kredyty udzielane skarbowi państwa i lokaty w państwowych papierach wartościowych

• Rozległy zasięg ryzyka kredytowego w bankach, umiejscowionego w różnych jego komórkach sprawia, że istniej wiele jego klasyfikacji

• W literaturze przedmiotu ryzyko kredytowe rozpatrywane jest w czterech aspektach:

- przedmiotowym

- podmiotowym

- czasowym

- rodzajowym

Ryzyko kredytowe: aspekt przedmiotowy

Aspekt przedmiotowy ryzyka uwzględnia szeroki zakres działań, które obarczone są ryzykiem kredytowym. Poza działalnością kredytową, ryzyko dotyczy wszystkich aktywów bilansowych oraz pozycji pozabilansowych banku komercyjnego. Obejmuje ono następujące pozycje:

• Udzielone kredyty

• Przyznane a niepobrane kredyty

• Gwarancja i akcepty bankowe

• Akredytywy

• Lokaty międzybankowe

• Instrumenty rynku kapitałowego - akcje, obligacje, bony skarbowe, operacje dewizowe, transakcje futures i swap, opcje, obrót metalami szlachetnymi.

• Ryzyko kredytowe: aspekt przedmiotowy

Ryzyko kredytowe: aspekt podmiotowy

Klasyfikacja ryzyka w tym aspekcie powoduje wyróżnienie 2 grup:

• Ryzyka pojedynczego kredytu (ryzyka indywidualnego)

• Ryzyka łącznego zaangażowanego kredytu (ryzyka portfelowego)

Ocena ryzyka indywidualnego wiążą się z określeniem wysokości możliwej straty oraz prawdopodobieństwa jej wystąpienia. Ryzyko pojedynczej transakcji występuje w 3 podstawowych obszarach:

1. Ryzyko związane z sytuacją ekonomiczno-finansową podmiotu gospodarczego

2. Ryzyko związane z rodzajem transakcji

3. Ryzyko wynikające z aktualnych procesów gospodarczych

Poziom ryzyka portfelowego zależy od wartości indywidualnych kredytów i prawdopodobieństwa ich niespłacenia oraz korelacji pomiędzy pojedynczymi kredytami.

Ryzyko kredytowe: kryterium czasu

Zastosowanie tego kryterium prowadzi do wyodrębnienia następujących kategorii ryzyka:

1. Ryzyko kredytowe w okresie do podjęcia decyzji kredytowej

2. Ryzyko kredytowe w okresie po podjęciu decyzji kredytowej

Ryzyko kredytowe: kryterium rodzajowe

Uwzględnia rodzajowy aspekt ryzyka kredytowego, można więc wyróżnić 2 jego warianty:

• Aktywne

• Pasywne

Ryzyko aktywne - występuje w sytuacji, gdy kredytobiorca nie spłaca trat kapitałowych i odsetek w ustalonej w umowie kredytowej wielkości i terminie. W tym przypadku podmiotami kształtującymi poziom ryzyka są zarówno bank, jak również kredytobiorca

Ryzyko pasywne - związane z pozyskiwaniem przez bank środków na finansowanie swojej działalności. Zagrożenie wynika z możliwości przedwczesnego wycofania środków przez deponenta. Podmiotami kształtującymi poziom ryzyka są deponenci, co oznacza że banki mają ograniczone możliwości oddziaływania.

Ryzyko stopy procentowej

Ryzyko stopy procentowej wynika z narażenia aktualnego i przyszłego wyniku finansowego banku oraz jego kapitału na niekorzystny wpływ zmian stóp procentowych. Obejmuje ono

• Ryzyko nieosiągnięcia zamierzonego dochodu

• Ryzyko powodzenia zamierzonej inwestycji finansowej

Ryzyko nieosiągnięcia zamierzonego dochodu - wynika z niedopasowania terminów zapadalności aktywów i wymagalności pasywów oraz różnej wrażliwości pozycji bilansowych i pozabilansowych na zmiany stopy procentowej

Ryzyko powodzenia zamierzonej inwestycji finansowej - związane jest z posiadanymi papierami wartościowymi. Zależność ta jest większa dla dłużnych papierów wartościowych niż dla własnościowych papierów wartościowych.

Poziom ryzyka stopy procentowej zależy przede wszystkim od następujących czynników:

• Poziomu wahań rynkowej stopy procentowej

• Wartości pozycji bilansowych o niezsynchronizowanych terminach zapadalności i różnej elastyczności dopasowania się do zmian stopy procentowej

• Okresu zapadalności tych pozycji bilansowych

Ryzyko walutowe

Występowanie tego ryzyka jest związane z niedopasowaniem struktury walutowej po stronie aktywów i pasywów

Ryzyko ma miejsce gdy aktywa i pasywa w walucie obcej nie są zrównoważone oraz gdy oczekiwany kurs walutowy odbiega od oczekiwanego.

Analiza struktury ryzyka walutowego pozwala na wyodrębnienie 3 rodzajów ryzyka:

• Ekonomicznego ryzyka zmiany kursu walutowego

• Ryzyka przeliczenia (konwersji)

• Ryzyka transakcyjnego

---