RZEKI - narodowe: w całości płynął na terytorium tych samych państw

• graniczne: w całości płynął na terytorium tych samych państw lub w części swego biegu

• wielonarodowe: przepływają przez terytorium dwóch lub więcej państw

PRZEDMIOTEM UMIĘDZYNARODOWIENIA RZEK JEST PRAWO ŻEGLUGI PO NICH ! Rzeką międzynarodową może stać się rzeka wielonarodowa jeśli jest żeglowana i ma znaczenie międzynarodowe. Państwa nadbrzeżne zawierają umowę międzynarodową na podstawie której zostaje ustanowiona swoboda żeglugi dla statków handlowych wszystkich państw. Zachowują one zwierzchnictwo terytorialne nad nimi, chociaż w pewnym stopniu staje się ono ograniczone jak np. utworzenia Centralnej Komisji Żeglugi na Renie.

Dunaj- Niemcy, Austria, Czechy, Słowacja, Węgry, Serbia, Rumunia, Bułgaria, Ukraina- umiędzynarodowiony od poł. XIX w.

KANAŁY MORSKIE to sztuczne połączenie dwóch mórz

PRZEDMIOTEM UMIĘDZYNARODOWIENIA KANAŁÓW JEST PRAWO UPRAWIANIA ŻEGLUGI ! Kanał uzyskuje charakter międzynarodowy jeśli dwa morza które łączy są otwarte dla żeglugi międzynarodowej, lecz podlega jurysdykcji państwa , na terenie którego jest zbudowany i jeśli to państwo zawrze umowę międzynarodową o udostępnieniu drogi wodnej kanału innym państwom.

OBECNIE MAMY 3 MIĘDZYNARODOWE KANAŁY:

• kanał Sueski- na podstawie konwencji konstantynopolitańskiej z 29.X.1888

• kanał Panamski- umowa brytyjsko-amerykańska z 18.XI.1901;

umowa panamsko- amerykańska z 18.XI.1903

• kanał Kiloński- traktat kiloński z 28.VI.1919

PODZIAŁ OBSZARÓW MORSKICH Z PUNKTU WIDZENIA STATUSU PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

• Obszary morskie, które wchodzą w skład terytorium państwa nadbrzeżnego i tym samym podlegają jego wyłącznej jurysdykcji:

• morskie wody wewnętrzne- wody znajdujące się między lądem a wewnętrzną granicą morza terytorialnego, np. wody portów i zatok. Redy to obszary wodne przed wejściem do portów.

• morze terytorialne- pas wód morskich położonych między wybrzeżami i morskimi wodami wewnętrznymi lub archipelagowymi państwa a morzem otwartym lub strefami specjalnymi. Dopuszczalna szerokość morza terytorialnego to 12 mil morskich. Na morzu terytorialnym obowiązuje prawo nieszkodliwego przepływu. Każde państwo, które ma morze terytorialne ma obowiązek wytyczyć szlak żeglowny dla statków państw trzecich, które mogą przepływać tamtędy bez żadnego zezwolenia. Zewnętrzna granica morza terytorialnego stanowi morską granice państwa.

• wody archipelagowe- dla państw archipelagowych. Obowiązuje na nich prawo niezakłóconego tranzytu.

• Wody morskie, które nie wchodzą w skład terytorium państwa nadbrzeżnego, ale podlegające jego ograniczonej jurysdykcji w niektórych dziedzinach:

• morska strefa wód przyległych- nie stanowi terytorium państwa nadbrzeżnego lecz część morza, w której zastrzega ono sobie pewne uprawnienia; prawie nigdzie jej nie ma; tworzona była dla ochrony celnej

• 
  strefa wyłącznego rybołówstwa- obszar morski, na którym państwo nadbrzeżne ma w dziedzinie rybołówstwa takie same uprawnienia jak na swoim morzu terytorialnym czyli ma wyłączność na rybołówstwo

• morska strefa ekonomiczna- państwo ma wyłączność na działalność ekonomiczną

• Obszary morskie poza wszelką jurysdykcją państwa nadbrzeżnego= morze otwarte/pełne

• wody morskie poza granicami morza terytorialnego

• uchwała ONZ z 1968 stwierdza, że jest to dobro wspólne i może być wykorzystywane tylko w celach pokojowych

• zasada wolności mórz:

• obowiązuje tam wolność żeglugi: możliwość swobodnego pływania statków i okrętów wszystkich państw

• pokojowe korzystanie

• wolność korzystania z żywych zasobów morza terytorialnego

• ochrona biologicznego środowiska morskiego

• wolność zakładania podmorskich kabli i rurociągów połączona z obowiązkiem ich ochrony

• zwierzchnictwo okrętowe: statki i okręty morskie podlegają wyłącznej władzy i jurysdykcji tego państwa, którego banderę podnoszą (wyłączna kompetencja państwa bandery), ale istnieją wyjątki jak np.

• prawo złożenia ,,wizyty” i rewizji gdy istnieje uzasadnione podejrzenie, że obcy statek uprawia handel niewolnikami

• prawo pościgu- gdy obcy statek lub osoby się na nim znajdujące dopuściły się naruszenia prawa państwa nadbrzeżnego podczas przebywania na jego wodach

• PIRACTWO- zbrodnia prawa międzynarodowego podlegająca powszechnej represji. Jest nim każdy akt gwałtu, zatrzymania statku lub jakikolwiek akt grabieży popełniony dla celów osobistych prze załogę lub pasażerów prywatnego statku lub samolotu

ŹRÓDŁA MIĘDZYNARODOWEGO PRAWA MORSKIEGO

TRZY KONFERENCJE PRAWA MORZA

I -Konwencja genewska o morzu otwartym z 1958- 86 państw- nie udało się określić szerokości morza terytorialnego, ale przyjęto 4 konwencje:

1. 
   o morzu terytorialnym i pasie przyległym

2. 
   o morzu otwartym

3. o rybołówstwie i ochronie zasobów biologicznych morza otwartego

4. o szelfie kontynentalnym

III -Konwencja o prawie morza 05.V.1973-10.XII.1982 ratyfikowanie trwało wiele lat

- przyjęto na niej 10.XII.1982 Konwencję Narodów Zjednoczonych będącą swoistą konstytucją mórz i oceanów, która weszła w życie w 16.XI.1994

- jeden z najważniejszych aktów uchwalonych przez Organizację Narodów Zjednoczonych

- nowe prawo morza uporządkowało problemy związane z działaniami na morzu

- nowe prawo morza miało też negatywne skutki nowym prawem morza chciano ukrócić samowolę, niektórych państw

Postanowienia

• 12 milowa strefa morza terytorialnego

• 200 milowa strefa morza wyłącznego rybołówstwa/ wyłączna strefa ekonomiczna

• Blisko 50% mórz i oceanów znalazło się pod wyłączną bądź ograniczoną jurysdykcją państw nadbrzeżnych

• Wiele państw zabiega o najmniejsze nawet wysepki na obszarach morskich

• Morze dostarcza ryb, z rybami jest jak z ludźmi (zagęszczenie terytorialne)

• Blisko 90% światowych połowów pochodzi ze stref 200 milowych

• Całe rybołówstwo kontrolowane jest przez państwa nadbrzeżne

• Dostęp dla, niektórych państw może być utrudniony

• Państwa nadbrzeżne decydują komu udostępnić przestrzeń do połowów

• Utrudniony dostęp do połowów dla niektórych państw

• Polska została wyrzucona z łowisk można było tam dalej łowić, ale za pieniądze Polski nie było stać na połowy

STAN WOJENNY

- Polscy rybacy stracili zakaz połowów ryb na wodach USA i EWG

- Wprowadzenie tego ładu spowodowało chaos na nowo trzeba było wyznaczać strefy 12tu i 200tu milowe

• spór NRD o kanał przepływowy do Świnoujścia

• spór między Polską i Rosją o Morze Ochockie

- na Morzu Ochockim są bardzo bogate zasoby ryb, Morze Ochockie otoczone jest przez obszary rosyjskie, więc Rosja ma prawo do tworzenia strefy 200 milowej i nie chcieli zezwalać na połowy, spór ten praktycznie nie został rozwiązany do dzisiaj

DNO I PODZIEMIE MÓRZ

1. szelf kontynentalny- zasięg dna morskiego przylegający do wybrzeża, poza granicami morza terytorialnego, gdzie głębokość nie przekracza 200 m

2. rowy oceaniczne- silnie wydłużone obniżenia dna oceanu o głębokości ponad 6000 m

3. 
   grzbiety śródoceaniczne- silnie wydłużona wypukła forma dna oceanicznego, o stromych stokach, położona zazwyczaj pośrodku oceanów, oddzielająca od siebie dwa baseny oceaniczne

EKSPLOATACJA DNA MORSKIEGO

• wydobycie kopalin metodą otworową (eksploatacja głównie złóż płynnych: ropa naftowa i gaz ziemny)

• wydobycie kopalin stałych metodą tzw. górnictwa morskiego odkrywkowego (eksploatacja złóż luźno ułożonych na dnie lub tuż pod nim)

• wydobycie kopalin stałych metodą tzw. górnictwa morskiego podziemnego (zaadaptowane na potrzeby górnictwa morskiego metody stosowane przy eksploatacji podziemnych złóż lądowych).

PRZESTRZEŃ POWIETRZNA => nad terytorium i morzami terytorialnymi podlega wyłącznej jurysdykcji państw, reszta przestrzeni jest wolna

• władza państwa sięga tak wysoko jak wysoko sięga technika

• prawo międzynarodowe nie ustaliło granicy wysokości

• przestrzeń powietrzna powinna sięgać tak wysoko jak wysoko mogą latać samoloty

• przestrzeń kosmiczna zaczyna się tam gdzie są najniżsi satelici

• zwyczajowo przyjmuje się, ze granica między przestrzenią powietrzną i kosmiczną znajduje się na wysokości 80-100 km od powierzchni Ziemi

• część przestrzeni powietrznej, która przylega do terytorium lądowego i morza jest pod wyłączną jurysdykcją państwa

• w przestrzeni powietrznej nie ma „prawa nieszkodliwego przelotu” na przelot trzeba mieć zgodę tego państwa, które jest właścicielem tego kawałka przestrzeni powietrznej

• państwo musi wyrazić zgodę na przelot nad swoim terytorium samolotów innych państw

PRZESTRZEŃ KOSMICZNA => jest wolna i otwarta dla wszystkich

• na jakich zasadach państwa mogą działać w przestrzeni kosmicznej (działki na księżycu)

• wszystkie państwa mogą na tych samych zasadach z niej korzystać

• nie można przeprowadzać prób jądrowych i używać broni atomowej

• od ponad 30 lat istnieje spór o orbitę geostacjonarną

• orbita kołowa położona jest w płaszczyźnie równika

• w 1975 jedno w państw równikowych wystąpiło z żądaniem by orbitę geostacjonarną traktować jak ziemskie terytorium państwa

• orbita geostacjonarna - jeśli zostanie na niej umieszczony satelita i porusza się z prędkością kątową to pozostaje w tym samym miejscu. Może znajdować się na niej 180 satelitów kosmicznych (ważne w telekomunikacji). Spór o orbitę trwa dalej i nie niesie za sobą większych konsekwencji

29.IV.1958

Międzynarodowa Organizacja Dna Morskiego prowadzi nadzór nad eksploatacją dna morskiego

OBSZARY WODNE I PODWODNE

„Władza państwa na morzu sięga ta daleko jak głos jego armaty”

Podmiotami uprawionymi do żeglugi po umiędzynarodowionym kanale morskim są wszystkie państwa świata.

---