Psychologia kliniczna

dr E. Bielawska-Batorowicz

WYKŁAD 2 (20.10.2008)

Przyczyny zaburzeń psychicznych. Przegląd koncepcji i podejść teoretycznych.

I. Przyczyny zaburzeń - różne ujęcia.

• charakter czynnika stanowiącego przyczynę zaburzenia (np. biologiczny, psychologiczny, społeczny)

• rola w mechanizmie powstawania zaburzenia

• koncepcja teoretyczna

II. Przyczyny zaburzeń.

Przyczyny niezbędne do wystąpienia zaburzeń - WARUNEK KONIECZNY

• wcześniejsza kila - porażenie postępujące

• obok warunku koniecznego występują z reguły jeszcze inne przyczyny

• dla wielu zaburzeń psychicznych nie wykryto warunku koniecznego

Czynniki prowadzące do wystąpienia zaburzenia - WARUNEK WYSTARCZAJĄCY

• brak nadziei co do własnej przyszłości powoduje depresję

• poczucie beznadziejności warunkiem wystarczającym dla depresji

• poczucie beznadziejności nie jest warunkiem koniecznym - są inne koncepcje depresji

Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo rozwoju zaburzenia - WARUNEK ZNACZACY

• odrzucenie przez rodziców zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia u dziecka trudności w bliskich związkach, depresji w okresie dorosłości

• nie jest jednak ani konieczne, ani wystarczające do wystąpienia późniejszych zaburzeń

Czynnik podtrzymujący zaburzenie, które już wystąpiło - PRZYCZYNA (WARUNEK) WZMACNIAJĄCA

• opiekuńcze zachowanie wobec chorego, które daje korzyść z chorowania i opóźnia powrót do zdrowia

• odsuwanie się bliskich od osoby z depresją, co zwiększa poczucie odrzucenia i wzmaga istniejącą depresję

III. Przyczyny zaburzeń - ramy czasowe.

• czynniki dalsze - przyczyny we wczesnym dzieciństwie - predysponują do wystąpienia zaburzenia

• strata rodzica zwiększa ryzyko wystąpienia depresji (Brown, Harris, 1989)

• czynniki bliższe - krótko przed wystąpieniem zaburzenia

• traumatyczny uraz - zespól ostrego stresu lub zaburzenie po stresie traumatycznym

IV. Przyczyny biologiczne.

• zaburzenia równowagi neuroprzekaźników

• serotonina - depresja

• dopamina - hipotezy o nadmiarze w schizofrenii

• hormony

• hormony płciowe - zróżnicowanie zachowań agresywnych kobiet i mężczyzn

• zaburzenia depresyjne w okresach „przełomów hormonalnych” - depresja poporodowa i w okresie menopauzy

• ochronna rola estrogenów w chorobie Alzheimera

• nieprawidłowości genetyczne - wybrane zespoły, w których zwykle (1-3) lub czasami (4, 5) występuje upośledzenie umyslowe

• zespół Downa (1866) - trisomia chromosomu 21

• zespół Edwardsa - trisomia chromosomu 18

• choroba Taya i Sachsa - recesywny gen w chromosomie 15

• zespół Turnera - anomalia chromosomu płciowego X0 (tylko u kobiet)

• zespół Klinefeltera - anomalia chromosomu płciowego XXY (tylko u mężczyzn)

• uszkodzenia fizyczne ośrodkowego układu nerwowego

• w okresie prenatalnym

• po porodzie

V. Główne koncepcje teoretyczne w psychologii klinicznej

• podejście psychodynamiczne

• podejście poznawczo-behawioralne

• orientacja interakcyjno-systemowa

Podejście psychodynamiczne:

• zachowanie człowieka jest wynikiem nieświadomych intrapsychicznych procesów - popędów, motywów, konfliktów i impulsów

• mechanizmy obronne ego, które służą obronie przed nierozwiązanymi konfliktami, potrzebami, itp., prowadzą do prawidłowych, jak i nieprawidłowych zachowań

• doświadczenie i kontakty z innymi ludźmi w okresie wczesnego dzieciństwa - zwłaszcza relacje z rodzicami - grają kluczową rolę w rozwoju psychicznym i kształtują zachowania dorosłych

• wgląd w nieświadome procesy pomaga poprawić funkcjonowanie psychiczne i usunąć zaburzenia

• analiza relacji, jak tworzy się między terapeutą a pacjentem, pomaga rozwiązać konflikty i usunąć zaburzenia

• analiza przeniesienia i przeciwprzeniesienia

• swobodne skojarzenia

• analiza marzeń sennych

Podejście poznawczo-behawioralne:

• wykorzystuje założenia warunkowania (klasycznego i instrumentalnego), teorii społecznego uczenia się i atrybucji

• koncentracja na jawnych (dostępnych obserwacji) i ukrytych (myślenie) zachowaniach, które zostały nabyte w drodze uczenia się i warunkowania w społecznym otoczeniu jednostki

• koncentracja na aktualnych doświadczeniach oraz zachowaniu, które można obserwować i mierzyć

• uwzglednianie roli wpływu otoczenia na powstawanie prawidłowych i zaburzonych zachowań

• metody empiryczne podstawą analizy i oceny zachowań i terapii

Orientacja interakcyjno-systemowa

• źródło - badania nad interpersonalnym komunikowaniem się psychotyków i ich rodzin

• funkcjonowanie rodziny jako systemu - zachowania jednego z członków rodziny modyfikują zachowania innych osób

• poprawa funkcjonowania jednej z osób może nastąpić wówczas, gdy zmiany wystąpią również u innych

---