Elementy symetrii:

Oś symetrii - dowolna prosta przechodząca przez środek kryształu, jest ich nieskończenie wiele (1,2,3,4,5,6).

Płaszczyzna symetrii - dzieli kryształ na 2 identyczne połówki, które są w stosunku do siebie jak odbicia lustrzane (w regularnym 9).

Kryształ - ciało o prawidłowej budowie wewnętrznej, fizycznie i chemicznie jednorodne, anizotropowe i ograniczone płaskimi ścianami.

Minerał - pierwiastek, zw. chem. Lub ich mieszanina powstała w sposób naturalny w wyniku procesów geologicznych. Dzielą się na kryształy (90%) i ciała bezpostaciowe.

Połysk: szklisty, tłusty (kwarc), perłowy (gips, muskowit), metaliczny, diamentowy

Pokrój (kształt kryształu): słupkowy (SiO2, gips), płytkowy (gips, korund), izometryczny (piryt, halit, diament, fluoryt, granaty)

Skala Mohza (twardości):

1. Talk

2. Gips CaSO₄*2H₂O

3. Kalcyt CaCO₃

4. Fluoryt CaF₂

5. Apatyt

6. Ortoklaz KAlSi₃O₈

7. Kwarc SiO₂

8. Topaz

9. Korund Al₂O₃

10. Diament C

(1,2 paznokieć; 3-5 metal; 8-10 szlachetne)

Układy krystalograficzne:

1. Trójskośny α≠β≠γ, a≠b≠c

2. Jednoskośny α=γ=90^o≠β, a≠b≠c

3. Rombowy α=β=γ=90^o, a≠b≠c

4. Tetragonalny α=β=γ=90^o, a=b≠c

5. Regularny α=β=γ=90^o, a=b=c

6. Trygonalny α=β=γ≠90^o, a=b=c

7. Heksagonalny

Cechy skał magmowych:

1. Kryształy: idiomorficzne (idealny pokrój), hipidimorficzne, ksenoformiczne.

2. Struktura: holokrystaliczna (widoczne gołym okiem), hialionowa (ciasto skalne), hipokrystaliczna (ciasto skalne i kryształy widoczne gołym okiem).

Lub: gruboziarnista, średnioziarnista, drobnoziarnista.

3. Tekstura (sposób ułożenia kryształów): bezładna, kierunkowa.

MINERAŁY SKAŁ MAGMOWYCH:

Amfibole (hornblenda),

Pirokseny (augit): tw. 5,5-6,5, układ jednoskośny, pokrój słupkowy, nieprzezroczysty, barwa brązowa do czarnej, połysk metaliczny, doskonała łupliwość.

Chalkopiryt CuFeS₂: tw. 3,5, układ tetragonalny, barwa żółta żółtozielonkawa, połysk metaliczny, przełam, postać zbita.

Kwarc SiO₂: tw. 7, układ trygonalny, pokrój słupkowy, bezbarwny, przezroczysty, przełam z połyskiem tłustym, połysk szklisty, tworzy szczotki krystaliczne; (kryształ górski-bezbarwny, ametyst-fioletowy, cytryn-żółty, dymny-szary, morion-czarny, tygrysie oko).

Miki:

Bioryt (mika ciemna): barwa brązowa do czarnej, połysk metaliczny;

Muskowit (mika jasna): bezbarwny, połysk perłowy;

+ układ jednoskośny, pokrój cienkopłytkowy, tw. 2,5-3,5, przezroczyste, doskonała łupliwość.

Granaty (Mg,Fe)₃Al[SiO₄]₃: tw. 7, układ regularny, pokrój izometryczny, barwa owocu granatu, przezroczyste.

Oliwiny Fe₂SiO₄-Mg₂SiO₄: tw. 7, barwa oliwkowa, przezroczyste, układ rombowy, pokrój izometryczny.

Piryt FeS₂: tw. 6,5, układ regularny, pokrój izometryczny, przełam, barwa srebrno-złota, połysk metaliczny, nieprzezroczysty.

Skalenie:

Potasowe - Ortoklaz KAlSi₃O₈: tw. 6, układ jednoskośny, pokrój płytkowy, doskonała łupliwość, nieprzezroczysty, barwa od białej do czerwonej, tworzy kryształy wrosłe.

Sodowo-wapniowe (plagioglazy): albit, oligoklaz, andezyn, labrador, bytownit, anortyt (NaAlSi₃O₈-CaAl₂Si₂O₇); cech identyczne z potasowymi, barwa od białej do czarnej.

Turmalin: tw. 7, układ trygonalny, pokrój słupkowy, przełam, barwa czarna ew. zielonkawa, nieprzezroczysty.

SKAŁY MAGMOWE:

Kwaśne: dużo SiO₂, skalenie potasowe (ortoklaz), plagioklazy (jasne), +inne;

- granit (głębinowa), str. holokrystaliczna: strzegomski, karkonoski, liberecki, skandynawski, rapakiwi, afrykański, himalajski

- ryolt (wylewna), str. hipokrystaliczna

Obojętne: do 10% SiO₂, mało skaleni potasowych, plagioklazy (ciemne), +inne;

- syenit, dioryt, gabro (głębinowe), str. holokrystaliczna

- bazalt (wylewne), str. hialinowa

Zasadowe: brak SiO₂, b. mało skaleni potasowych, mało plagioklazów, +inne;

- fonolit (wylewne), str. hipokrystaliczna

MINERAŁY SKAŁ OSADOWYCH:

1. Gr. Krzemionki SiO₂

Kwarc SiO₂

Skalenie

Chalcedon SiO₂*nH₂O (do 3% H₂O): ciało bezpostaciowe, tw. 6,5, barwa szarobrązowa niejednolita, lekko przezroczysty, przełam muszlowy, bardzo ostre krawędzie; odmiany: karneol, lidyt, chryzopraz, agat.

Minerały ilaste: tw. 1-2, układ jednoskośny, pokrój płytkowy, doskonała łupliwość, barwa biała, nieprzezroczysty, plastyczne, pęczniejące, należą do krzemianów warstwowych; odmiany: kaolinit, montmorylonit, illit

skaleń + woda → minerał ilasty (kaolinizacja).

Opal SiO₂*nH₂O: ciało bezpostaciowe, przełam, tw. 5,5-6, barwa mleczna, lekko przezroczysty, opalizacja (mieni się na kolory tęczy).

2. Węglany

Kalcyt CaCO3: układ trygonalny, pokrój słupkowy, bezbarwny, przezroczysty (100% czysty - szpat islandzki) lub żółtawy, tw. 3, doskonała łupliwość, połysk szklisty, łatwo rozpuszczalny

CaCO₃ + 2HCl → CaCl₂ + H₂O + CO₂↑ (reakcja burzenia).

Magnezyt MgCO₃: układ trygonalny, postać zbita, barwa biała, nieprzezroczysty, tw. 4,5, brak połysku.

3. Siarczany

Anhydryt CaSO₄: układ rombowy, postać zbita, tw. 3,5, barwa biała lub szara, nieprzezroczysty.

Baryt BaSO₄: układ rombowy, pokrój płytkowy lub postać zbita, barwa biała lekko różowa, nieprzezroczysty, doskonała łupliwość, tw. 3,5; najcięższy minerał oprócz metali.

Gips CaSO₄*2H₂O: układ jednoskośny, pokrój płytkowy słupkowy, tw. 2, bezbarwny, przezroczysty, połysk perłowy, doskonała łupliwość, łatwo rozpuszczalny.

4. Chlorki

Halit NaCl: tw. 2, układ regularny, pokrój izometryczny, bezbarwny może być pomarańczowy, przezroczysty, połysk szklisty, łupliwość doskonała*3, b. dobrze rozpuszczalny, higroskopijny.

Sylwin KCl: to co halit tylko bardziej.

Skały osadowe: okruchowe, chemiczne, organiczne

Powstawanie skał okruchowych:

1. Wietrzenie skały macierzystej:

fizyczne (zamróz, insolacja; rozpad skały; okruchy)

chemiczne (rozpuszczanie, utlenianie, redukcja itp; rozkład skały; roztwór)

biologiczne

2. Transport: wiatr, woda, lodowiec

3. Sedymentacja (złożenie osadu)

4. Diageneza (zlepienie osadu): kompakcja, cementacja, rekrystalizacja

Cechy skał okruchowych:

1. Ziarna: obtoczone, ostrokrawędziowe.

2. Frakcja (wielkość ziarna):

- psefitowa (żwirowa) pow. 0,2mm

- psamilowa (piaskowa) 0,1-0,2mm

- aleurytowa 0,01-0,1mm

- ilasta pon. 0,01mm

3. Tekstura (sposób ułożenia ziaren): bezładna, warstwowa, zlepieńcowata.

SKAŁY OKRUCHOWE:

1. Grubookruchowe (psefity):

rumosz skalny, żwir −diageneza→ brekcja, zlepieniec

konglomerat (sztuczny)

2. Śreniookruchowe (psammity)

piasek −diageneza→ piaskowiec (żerkowicki)

3. Drobnookruchowe (aleuryty)

muł, less (poch. eoliczne, podatny na erozję, skład: kwarc, skalenie, kalcyt, zapadliwość) −diageneza→ mułowiec

4. Ilaste

Ił (3rzędowy, miocen-pliocen: pstry=płomienisty, poznański; 4rzędowy, plejstocen: zastoiskowy, warstwowy; skład: min. Ilaste + kwarc, skalenie; pęcznienie, plastyczne, nieprzepuszczalny),

glina

5. Piroklastyczne (zbudowane z okruchów i popiołów wulkanicznych)

pumeks, scoria, tuff

---