Czym jest socjologia?

Istnieją dwie płaszczyzny zjawisk w życiu człowieka:

1. przyrodnicze - zachodzą niezależnie od człowieka

2. społeczne - uwarunkowane istnieniem człowieka

Socjologia - zajmuje się zjawiskami zachodzącymi wokół człowieka, ale tylko tymi, do których jest niezbędny człowiek

Wiedza socjologiczna - jest ogólna dla większej grupy ludzi i jest różna od subiektywnej wiedzy poszczególnych osób;

Wiedzę naukową można zawsze odwołać, nie można osiągnąć stanu ostatecznego.

Jesteśmy istotami społecznymi i przyrodniczymi - socjolog próbuje zbadać te dwa światy, chce zbadać naturę ludzką - zespół stałych dążeń i motywów, celów i wartości wyznaczających działalność człowieka.

1. współcześnie - jesteśmy jednostka świata przyrodniczego, ale jesteśmy też homo socius; bycia człowiekiem uczymy się od innych ludzi od razu po narodzinach; nie można tego udowodnić eksperymentalnie, bo nam tego nie wolno; jest to aksjomatem (pewnikiem) od antropogenezie (pochodzeniu człowieka), można go rozumieć na cztery sposoby:

- jeżeli człowiek przekształca się z homo sapiens w homo socius dzięki społeczeństwu może żyć tylko w społeczeństwie, inaczej nie będzie człowiekiem - nie ma człowieka bez społeczeństwa

- skoro można istnieć tylko w otoczeniu innych ludzi to funkcjonuje tak jak nas otoczenie ukształtowało

- człowiek jest wyposażony w coś na kształt instynktu społecznego

- człowiek postępuje zgodnie z interesem grupy, gdyż nakazuje to rozum; istnieje w nas coś takiego, co sprawia, że zachowujemy się w podobny sposób w danych okolicznościach

Uznajemy, że ludzie żyją w gromadzie, bo zmusza ich do tego natura. Można uzasadnić życie w gromadzie przez:

1. jednostka sama dla siebie jest niewystarczająca - wiele potrzeb ludzkich jest możliwe do zrealizowania tylko w gromadzie, np. moralne.

2. absolutyzm moralny - dla danej jednostki (absolut), potrzebujemy wzorów

3. relatywizm moralny - część filozofów powiada, że to co dobre i złe związane jest z koncepcją kulturalną

- atomizm - nacisk na zrozumienie jednostki, może istnieć sama z siebie, nie potrzebna

Jednostka, a środowisko przyrodnicze.

Człowiek jest częścią przyrody i nie może się od niej całkiem oderwać.

Jak przenika się homo sapiens i socius? Czynniki przyrodnicze wpływające na formy życia społecznego:

1. biologiczne - płeć, wiek, rasa (jako różnica kulturowa), dziedziczność

2. geograficzne - obfitość wody, jakość gleby, klimat

3. demograficzne - gęstość zaludnienia, przyrost, skład ludności, wskaźnik śmiertelności

Każdy z nas ma osobowość społ., która składa się z elementów:

1. biogenicznych - system nerwowy, popędy, instynkt, predyspozycje genetyczne

2. psychogeniczne - pamięć, uczucia, wyobrażenia, postrzeganie

3. socjogeniczne - socjalizacja, role społeczne, normy kulturowe

Zjawisko kulturowe - rodzaj zjawiska społ., które potrafi trwać w czasie, uniezależnić się od swojego twórcy, być wykorzystanym przez inne pokolenia i inne społeczności;

Wartość:

1. definicja projektująca - wszystko co człowiek odczuwa jako potrzebę

2. dowolny przedmiot materialny lub idealny, rzeczywisty, bądź wyimaginowany, w stosunku do którego jednostki lub zbiorowości przyjmują postawę szacunku, przypisują mu ważną rolę w życiu i dążenie do jego osiągnięcia odczuwają jako przymus

Potrzeba - wszelkie wymagania organizmu wrodzone (pierwotne, ahistoryczne) lub nabyte (wtórne, historyczne), wywołujące uczucie braku czegoś i zmuszające do działania;

Nauki społeczne ujmują kulturę w sposób realistyczny (jako zespoły wytworów działalności ludzkiej materialnej lub niematerialnej, od których wymaga się, by były zobiektywizowane); wskazuje się cztery elementy, gdy daje o sobie znać kod kulturowy:

1. gdy oddziałuje przez socjalizację, która internalizuje w nas szereg norm

2. gdy nasza grupa społeczna tworzy i ustanawia wartości

Większość dziedzin zajmuje się kulturą, ale w pewnym określonym zakresie, tworzone przez nie definicje zawierają się w definicji kultury, ale są bardziej szczegółowe;

System aksjo-normatywny - powiązany funkcjonalnie zespół reguł - norm i wartości - dotyczących wszelakich przejawów życia społecznego, charakterystyczny dla danej kultury.

Wartości kulturowe do czego człowiek powinien dążyć Przykładem wartości typowych dla naszych czasów będzie: standard życia, sława, majątek, wykształcenie, sprawność fizyczna, zdrowie

imperatywy kulturowe - nakazy, zakazy; kategoryczne żądanie postępowania w pewien sposób

więź moralna typ wiezi subiektywnej więź w aspekcie kulturowym Osłabienie i zawężenie więzi moralnej na skutek:anomii, brutalnej konkurencji, wysokiego ryzyka podejmowanych działań,

Skutki;kultura cynizmu,k.obojętności manipulacji

Kultura:

1. system nakazów i zakazów, przy pomocy którego społ. sprawuje kontrolę i przymus w stosunku do swoich członków

2. zbiory systemów normatywnych regulujące życie tej społeczności

Systemy normatywne - zbiór nakazów i zakazów dotyczących sposobów zachowywania jednostki w danych okolicznościach; częścią s.n. jest przewidywana sankcja (kara lub nagroda);

Podstawowe systemy normatywne:

1. tradycji (obyczaju) - sankcją jest wyraz opinii publ.; zbiory utrwalonych tradycją form myślenia i zachowania obowiązujących w danym środowisku;

2. moralności - sankcją jest sumienie; nasze wyobrażenie dobra i zła; zależy od naszej socjalizacji; widzenie dobra ulega relatywizacji ale w dużych przedziałach czasu; w kulturze europejskiej obowiązuje wzorzec cenienia życia ludzkiego, to wszystko jest dobre, co nie zagraża życiu

3. religii - sankcją jest wyobrażenie o karze lub nagrodzie (sprawiedliwość w życiu pośmiertnym); zespoły przekonań, które każdy z nas w sobie nosi odnośnie rozumienia absolutu bądź jego nieistnienia;

4. prawa - od wcześniejszych odróżnia się tym, że:

- świadomie stanowiony akt ludzkiej woli

- system prawa spisanego

- dysponuje specyficzną sankcją, wśród których jest kara śmierci i dożywotniego pozbawienia wolności, przemocy fizycznej

- zawsze na użytek wielkich grup społ. (państwo); prawo jest gwarantem, że państwo będzie trwać, prawo je zabezpiecza; gdy nie ma państwa nie ma prawa, jest tylko tradycja

Świat społ. to bytowanie grup społ., jeśli tak to jednostki muszą się podporządkować pewnym normom. Przekazywanie jednostce kodu kulturowego odbywa się w drodze socjalizacji i internalizacji. Przekształcają one homo sapiens w socius. Socjalizacja i internalizacja odbywają się przez wpajanie jednostce systemów normatywnych. Wpajanie owo to nic innego jak uczenie wzoru człowieczeństwa. Życie społ. to m.in.: wytwarzanie wzorów kulturowych wedle których są socjalizowani nowi członkowie społ. Proces ten zachodzi na poziomie grup społecznych.

Życie zbiorowości społecznej cechuje:

1. normatywność (kontrola i przymus)

2. wielogrupowość życia społecznego

Jednostka i społeczeństwo.

Instytucje społeczne - to najczęściej struktury organizacyjne o charakterze niesformalizowanym, przy pomocy których dokonuje się kontroli;

Kontrola społeczna - system wyrażania nagród i nagan za stosowanie się (bądź nie) do wzorów życia społecznego

Organizacja społeczna - pewna grupa celowa powołana do realizacji celów w sposób zorganizowany; także układ wzorów i sposobów działania jednostek, grup, instytucji zapewniający porządek życia społecznego; zasady umożliwiające funkcjonowanie całych zbiorowości w sposób uporządkowany;

Ustrój polityczny - zasady organizowania i działania instytucji sprawowania władzy;

Ustrój społeczny - system stratyfikacyjny (ułożenia grup ludzi wedle zasady wyższości i niższości) społeczeństwa;

Struktura społeczna - suma elementów (jednostek, grup, instytucji…) ułożonych wedle zasady, co umożliwia funkcjonowanie całości;

Więź społeczna:

1. ogól trwałych stosunków społecznych w które wchodzą ludzie w toku swego społecznego bytowania; powiązanie stosunków społecznych, które najpełniej charakteryzuje dane społeczeństwo na określonym szczeblu jego historycznego rozwoju; jest podstawowym elementem życia społecznego i zawsze ma charakter historyczny (zmienny w czasie);

2. zorganizowany system stosunków, instytucji i środków kontroli społecznej, skupiają jednostki, grupy… w funkcjonalną całość zdolną do utrzymania się i rozwoju;

Grupa społeczna.

Zbiór - to statystycznie wyodrębniona grupa ludzi, gdzie częstą podstawą wyodrębnienia jest ważny dla badacza cel (hydraulicy, 18-latkowie)

Grupa - to zbiór z pojawiającymi się w nim stosunkami społecznymi i utrwalonymi interakcjami społecznymi; to, co konstytuuje grupę społeczną to:

1. musi być jakiś zbiór ludzi;

2. ludzie ci muszą być sobą wzajemnie zainteresowani;

3. musi między nimi zaistnieć zbiór stosunków społecznych, więź społeczna;

4. musi się pojawić forma organizacji społecznej;

Grupa - jedni uważają, że tworzą ją 2 osoby inni, że trzy, im mniejsza liczba osób tym komunikacja sprawniejsza, tym większa lojalność wobec grupy, identyfikacja, zaangażowanie, działalność na rzecz grupy;

Drugim czynnikiem konstytuującym grupę są wartości (szukamy tych wszystkich okoliczności, które interesują obcego, by włączył się do grupy)

Co znaczy, że grupy społeczne łączy więź społeczna?

Więź społeczna - jako czynnik konstytuujący g. s. może być rozumiana jako:

1. ujęcie psycho-społeczne (Comte, Durkheim, Ossowski) - w. s. to tyle co świadomość grupowa (zbiorowa) ludzi, poczucie łączności, solidarności, to identyfikacja jednostki z grupą

Wewnętrzna organizacja grupy - sposób w jaki grupa jest zorganizowana pozwala wydedukować pozycje jednostek i podział ról społecznych członków grupy

Pozycja społeczna - miejsce w strukturze rangowej i prestiżu, mniejszego lub większego uznania

Ludzie różnicują się wg. kryteriów:

1. ekonomicznych

2. wykształcenia

3. urodzenia

4. trójczynnikowych (trójczynnikowych USA) - zamożności, wykształcenia i formy spędzania wolnego czasu

Rola społeczna - zespół oczekiwań ze strony grupy i czynności jakie podejmuje członek z racji zajmowanej pozycji - dynamiczny aspekt pozycji;

Pozycja społ. to miejsce w grupie. Rola społ. to zachowanie, którego grupa oczekuje od jednostki, role przypisuje jednostkom grupa, ona egzekwuje też prawa i obowiązki związane z grupą. Rola jest tym ważniejsza dla jednostki im bardziej grupa jest dla niej grupą odniesienia.

Rola bywa narzucona, obserwuje się wtedy degradację grupy społecznej.

Różnice między grupami pierwotnymi i wtórnymi:

1. odrębny system działania społecznego - odmienność stosunków łączących w grupy:

- w pierwotnych - styczności bezpośrednie, stosunki głębokie;

- we wtórnych - mają charakter pośredni, bezosobowy, instytucjonalny;

2. różnice w intensywności postawy

- w g.p. obserwujemy wysoki poziom identyfikacji, lojalności z grupą;

- w g.w. poziom identyfikacji jest niski;

3. różnica w rodzaju homogeniczności (poziomie jednorodności):

- dla g.p. charakterystyczny jest wysoki poziom jednorodności, są homogeniczne;

- g.w. - poziom jednorodności jest znikomy, są heterogeniczne, obserwujemy wielość stylów życia, wartości…

.

Klasyfikacja ze względu na jakąś zmienną - współcześnie używa się sześć kryteriów cech:

1. Kryterium typu więzi łączącej członków grupy - wszystkie grupy dzielą się na dwie podstwowe klasy:

1. formalfne - celowe, kontraktowe, przeważa więź bezosobowa (styczność rzeczowa);

2. nieformalne - przeważa więź osobista (osobowa, face to face relations);

2. Stopień trwałości więzi społecznej (czas trwania grupy):

1. fktórego grupy powstały;

2. zjawisko:

- wewnątrzpokoleniowe - trwają tak długo jak życie ich członków;

- międzypokoleniowe - istnieją dłużej nich życie ich członków;

3. Rozmiar grupy:

1. mała - wszyscy członkowie się znają tak dalece, że wiąże ich więź osobowa;

2. duże - przeważa więź bezosobowa, ma charakter pośredni, bada je makrosocjologia;

4. Charakter członkostwa w grupie:

1. automatyczny (rodzina, naród…)

2. z wyboru (partia, kluby…)

- członkostwo jest rozerwalne - wystąpienie z grupy lub wykluczenie (partia, przyjaciele, studenci…)

- członkostwo jest nierozerwalne - rodzina…

5. Solidarność z grupą:

1. te do których należymy

2. te do których nie należymy

Zależy od tego, z jakimi się utożsamiamy, te do których należymy wywołują stany pozytywnych emocji (etnocentryzm), łatwo się solidaryzujemy z własnymi, wrogość wobec zewnętrznych (zawody sportowe); przynależność grupowa decyduje o ocenie, sposobie definiowania dobra i zła.

6. Kryterium grupy odniesienia - należymy do wielu grup, ale w danej sytuacji wpływ na mnie ma tylko jedna, której rolę społeczną wypełniam;

PÓŹNA NOWOCZESNOŚĆ: faza rozwoju formacji nowoczesnej, w której wszystkie jej cechy konstytutywne uzyskują najbardziej ostrą, skrajną postać.

Cechy nowoczesnosci

a  Koncentracja siły roboczej w centrach miejskich

b)      Organizacja pracy zorientowana na efektywność i zysk

c)      Zastosowanie nauki i technologii w procesach produkcyjnych

d)      Pojawienie się jawnego lub utajonego antagonizmu między pracodawcami i pracownikami

e)      Rosnące kontrasty i nierówności społeczne

f)       System ekonomiczny oparty na indywidualnej przedsiębiorczości i wolnej konkurencji.

- widać akcent na aspekty ekonomiczne i nowy, oparty na nauce sposób myślenia

 

---