Wyższa Szkoła Techniki i Przedsiębiorczości

we Włocławku

Kierowanie procesem inwestycyjnym.

Temat: Projekt przebiegu realizacji wybranego projektu inwestycyjno - budowlanego.

OGÓLNY OPIS INWESTYCJI

Celem inwestycji będzie budowanie obiektów mieszkalnych i nie mieszkalnych.

Inwestycją nazywane są nakłady gospodarcze na tworzenie lub powiększanie środków trwałych. Inwestycją może być:

- budowa, rozbudowa lub przebudowa budowli (np. budynku mieszkalnego, hali przemysłowej, drogi, zapory wodnej itp.),

- nabycie wyposażenia technicznego (np. maszyn i urządzeń produkcyjnych, aparatów itp.), - nabycie środków transportowych,

- założenie sadu, zalesienie działki, przeprowadzenie melioracji rolnych. Planując inwestycje określa się wielkość globalną nakładów i strukturę.

Rozróżnia się inwestycje produkcyjne i nieprodukcyjne oraz rozwojowe i odtworzeniowe. Inwestycje produkcyjne dają konkretne efekty mierzone w tonach, sztukach, m² itp, produktów, zaś inwestycje nieprodukcyjne dają efekty przeważnie niemierzalne w postaci usług niematerialnych, jaki oświata, służba zdrowia, kultura itd. Inwestycje rozwojowe powiększają dotychczasową zdolność produkcyjną lub usługową, natomiast od­tworzeniowe utrzymują istniejący poziom produkcji lub usług. Czynności związane z realizacją inwestycji nazywane są procesem inwestycyjnym. Definicje procesu inwestycyjno-budowlanego można sformułować następująco:

Proces inwestycyjno-budowlany to całokształt działalności związanej z podjęciem decyzji, przygotowaniem, realizacją, rozruchem, oddaniem do eksploatacji i osiągnięciem założonej zdolności produkcyjnej lub usługowej określonego przedsięwzięcia inwestycyjno-budowlanego.

Analiza technologiczno-organizacyjnych i ekonomicznych możliwości realizacyjnych

Podstawowymi pojęciami w działalności inwestycyjnej są: przedsięwzięcie inwestycyjne, zadanie inwestycyjne, obiekt budowlany, założenia techniczno-ekonomiczne (ZTE), projekt techniczny inwestycji. Przedsięwzięcie inwestycyjne składa się z inwestycji podstawowej i towarzyszących (obiekty użytkowe, drogi, instalacje). Zadanie inwestycyjne jest to część przedsięwzięcia inwestycyjnego, które może być z niego wyodrębniona i oddana o użytku wcześniej niż całość inwestycji. Obiekt budowlany to część zadania inwestycyjnego stanowiąca całość budowlaną (budynek, instalacja). Inwestycje stanowią nakłady w rozwój gospodarczy danego terenu. Dlatego są przedmiotem szczególnej troski władz i obywateli danego terenu. Stanowią dochód obywateli. Dlatego powinny być stosowane w doborze inwestycji trzy zasady:

- doboru prawidłowych kierunków inwestowania,

- wyboru najlepszej lokalizacji, sprawnej terminowej realizacji. Realizacja inwestycji powinna być prowadzona zgodnie z zasadami ekonomiki organizacji procesów inwestycyjnych tj. kompleksowości, udokumentowania i koncentracji nakładów. Z punktu widzenia struktury technicznej nakłady inwestycyjne dzielą się na:

- na roboty budowlane i związane z montażem maszyn, na maszyny, urządzenia narzędzia,

i pozostałe narzędzia.

Z punktu widzenia przeznaczenia inwestycje dzielą się na produkcyjne i nie produkcyjne.

Z punktu widzenia rozwoju kraju zwykle dzielone są na cztery grupy:

- odtworzeniowe, modernizacyjne (M.),

- rozwojowe polegające na modernizacji (R),

- rozwojowe nowe (N),

- pozostałe (P).

Rola i zadanie poszczególnych uczestników procesu inwestycyjnego

Jako głównych, bezpośrednich uczestników procesu inwestycyjno-budowlanego można wskazać następujące osoby prawne lub fizyczne:

- inwestora,

- użytkownika,

- kierownika budowy - samodzielna funkcja techniczna,

- inspektora nadzoru inwestorskiego - samodzielna funkcja techniczna,

- projektanta- samodzielna funkcja techniczna,

- wykonawcę,

- dostawców maszyn, urządzeń i wyrobów budowlanych.

- bank finansujący przedsięwzięcie.

Ponadto należy tu wymienić uczestników procesu działających w trybie nadzoru i kontroli takich jak:

- władzę wodną:

- władzę budowlaną,

- władzę planowania przestrzennego,

- władzę ochrony środowiska,

- organy organizacji państwowej i samorządowej,

- służby państwowego nadzoru budowlanego,

- organy stowarzyszeń rzeczoznawców i specjalistów, w tym kominiarzy, sanepid, p.poż itp.

- organy inspekcji ochrony pracy.

Inwestor

Inwestorem jest osoba fizyczna lub instytucja inicjująca budowę lub inną inwestycje, finansująca ją, nadzorująca realizację lub wykonująca budowlę we własnym zakresie, tzw, sposobem gospodarczym i odbierająca gotowy obiekt, Inwestorem jest najczęściej przyszły użytkownik budowli, ale może też być osoba lub instytucja przekazująca gotową budowlę w użytkowanie drugiej osobie, jak np. ojciec budujący dom mieszkalny swemu dziecku. Kiedy finansuje i nadzoruje budowę administracja państwowa w tym przypadku mówimy o inwestorze centralnym kiedy dyrekcja zakładu w budowie, nadzoruje i finansuje i inicjujący budowę i inwestora bezpośredniego. Czasem powoływany jest też inwestor naczelny, sprawujący nadzór z ramienia inwestora centralnego nad działalnością inwestorów bezpośrednich w określonym rejonie, np. wojewoda w województwie. Prowadzenie inwestycji wymaga zorganizowania odpowiedniej służby złożonej z fachowców, którzy spełnia czynności w imieniu inwestora. Wiele małych instytucji nie ma ta­kiej służby i powierza prowadzenie swej inwestycji inwestorowi zastępczemu, jak dyrekcje budowy miast i osiedli lub specjalistycznemu przedsiębiorstwu. W zakres obowiązków inwestora wchodzi:

- przeanalizowanie celowości podjęcia inwestycji, jej zaprogramowanie i zgromadzenie środków na jej realizację,

- powierzenie organizacji projektowej opracowania potrzebnych projektów technicznych i kosztorysów, załatwienie lokalizacji inwestycji i wszelkich dokumentów prawnych (np.

wykup terenu),

- zlecenie wykonania budowli przedsiębiorstwom budowlanym, ewentualnie zorganizowanie wykonania sposobem gospodarczym,

- nadzorowanie realizacji i dokonywanie częściowych wykonanych robót; funkcję tę sprawuje inspektor nadzoru,

- dostarczenie urządzeń wyposażenia technologicznego wznoszonej budowli.

Inwestor spełnia swe obowiązki przez specjalną komórkę organizacyjną, nazywaną służbą inwestycyjną. W zakładach produkcyjnych jest ona zazwyczaj podporządkowana głównemu mechanikowi, w szkołach i instytucjach naukowych dyrektorowi administracyjnemu, w innych organizacjach występuje rozmaite podporządkowanie tej służby. Jej organizacja wewnętrzna i liczebność zależy od zakresu prowadzonych robót w budownictwie nowym i remontowym oraz od zakresu spełnianych funkcji. Gdy służba jest nieliczna, ogranicza się do samego administrowania i zlecania wykonywanie wszystkich opracowań merytorycznych jednostkom specjalistycznym dzieli się na komórkę załatwiającą sprawy wykupu terenów, zawierania umów i inne prawne, komórkę dokumentacji technicznej, komórkę nadzoru nad budowami i komórkę finansową. Służba inwestycyjna może też wykonywać we własnym zakresie pewne opracowania i wówczas jest bardziej rozbudowana. Służby na wyższych szczeblach zarządzania, np: w resortach, stowarzyszeniach producentów, spółkach osób prawnych itp., przeprowadzają analizy potrzeb i inicjują inwestycje, opracowuje ich programy, przeprowadzaj studia lokalizacyjne, sporządzają plany rozwoju itp. Szczególne znaczenie mają studia lokalizacyjne i programy przedsięwzięć inwestycyjnych. Studium lokalizacyjne polega na wyborze, w oparciu o plany zagospodarowania przestrzennego, najlepszej lokalizacji zamierzonej budowy z uwagi na uwarunkowania społeczne (pokrycie potrzeb mieszkaniowych, kulturalnych, zatrudnienie itp.), ochrony środowiska, dowóz niezbędnych surowców, zaopatrzenie w wodę i energie itd. Program budowli, nazywany też założeniami projektowymi, podaje funkcję i dane wyjściowe do projektowania, np. dla budynku - wykaz pomieszczeń z ich przeznaczeniem i powiązaniami funkcjonalnymi, dla obiektu produkcyjnego - program produkcji i przewidywaną technologię, dla mostu - przepływy i poziomy wody oraz przewidywani częstotliwość ruchu i obciążenia itd. Założenia te są opracowywane w komórkach specjalnych służby inwestycyjnej.

Kierownik budowy

Do obowiązków kierownika budowy należy, m.in. zorganizowanie budowy i kierowanie budową obiektu budowlanego w sposób zgodny z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy. Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy prowadzenie dziennika budowy, zatroszczenie się o tablicę informacyjną i ogłoszenie zawierające dane dotyczące bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Ponadto kierownik musi odpowiednio zabezpieczyć plac budowy. W przypadku katastrofy budowlanej w pierwszej kolejności odpowiada za nią kierownik budowy.Naruszenie tych obowiązków może narazić kierownika budowy na odpowiedzialność karną z art. 220 kodeksu karnego.

Kierownik budowy powinien:
- złożyć oświadczenie o przyjęciu obowiązków kierownika budowy wraz z załączoną kserokopią zaświadczenia o przynależności do Izby Samorządu Zawodowego i decyzji o nadaniu uprawnień budowlanych;
- złożyć wpis do dziennika budowy;

- przejąć plac budowy i odpowiednio go zabezpieczyć.

W oświadczeniu kierownik budowlany podaje, że zna przepisy prawne o wykonywaniu robót budowlane (w szczególności prawo budowlane), świadom jest ciążącej na jego funkcji odpowiedzialności karnej i zawodowej, czy roboty budowlane przekroczą 30 dni roboczych, czy zatrudnionych przy robotach będzie więcej niż 20 osób, czy zakres robót przekroczy 500 osobodni, podaje także organ który udzielił lub stwierdził posiadane przez niego uprawnienia budowlane. Ponadto podaje jaką budową kierowania się podejmuje, gdzie położoną, a także numer odpowiedniej działki,na której budowa będzie prowadzona.
To oświadczenie inwestor zobligowany jest wysłać do odpowiedniego organu (inspektorat nadzoru budowlanego) jako załącznik do zawiadomienia o rozpoczęciu robót budowlanych albo zawiadomienia o zmianie osoby pełniącej samodzielną funkcję techniczną na budowie, co najmniej na siedem dni przed rozpoczęciem robót. W zawiadomieniu o zmianie osoby pełniącej samodzielną funkcję techniczną na budowie inwestor podaje datę faktycznej zmiany osób. Oprócz oświadczenia kierownika inwestor załącza oświadczenia inspektora nadzoru inwestorskiego i projektanta sprawującego nadzór autorski o przyjęciu obowiązków. W tym momencie następuje wstąpienie przez kierownika budowy w swą funkcję i od tego momentu spoczywają na nim obowiązki i przysługują prawa przewidziane przez ustawę. Przekazanie jest bardzo istotnym momentem z punktu widzenia odpowiedzialności kierownika budowy. Poprzez oświadczenie o podjęciu obowiązków kierowania budową zobowiązuje się wprawdzie do zabezpieczenia terenu budowy i w związku z tym do ponoszenia odpowiedzialności za ewentualnie powstałe szkody, ale odpowiedzialność ta powstaje nie wcześniej niż w chwili podpisania protokołu o przejęciu terenu budowy. Co do wpisu to przed przystąpieniem do rozpoczęcia robót budowlanych do dziennika budowy należy wpisać osoby, którym powierzono nadzór, kierownictwo i kontrole techniczną robót. Osoby te zobowiązane są poświadczyć podpisem podjęcie bądź przejęcie powierzonych im funkcji. Kierownik ma sporządzić lub zapewnić sporządzenie, przed rozpoczęciem budowy, planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia, uwzględniając specyfikę obiektu budowlanego i warunki prowadzenia robót budowlanych, w tym planowane jednoczesne prowadzenie robót budowlanych i produkcji przemysłowej. Kierownik budowy jest obowiązany, w oparciu o informację dotyczącą bezpieczeństwa i ochrony zdrowia ze względu na specyfikę projektowanego obiektu budowlanego, uwzględnianej w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia sporządzić plan bezpieczeństwa i ochrony zdrowia na budowie.

Inspektor nadzoru

Szczególnie ważną rolę w służbie inwestycyjnej spełnia inspektor nadzoru, musi on posiadać tzw. uprawnienia budowlane, które przyznaje właściwy terenowo wojewoda na podstawie dyplomu ukończenia technikum lub wydziału budownictwa szkoły wyższej i odbytej praktyki. Uprzednio, wg prawa budowlanego z 1928 r., inspektor nadzoru ponosił pełni odpowiedzialność za nadzorowanie budowy, za wykopywanie jej zgodne z projektem, sztuki budowlaną i obowiązującymi przepisami oraz za przestrzeganie zasad i przepisów bhp.

Wg prawa z 1994 r tego rodzaju odpowiedzialność została przeniesiona na kierownika budowy, zaś inspektor nadzoru reprezentuje tylko interesy inwestora i czuwa nad prawidłowością realizacji projektu i rozliczeń. Inspektor nadzoru powinien:

- zapoznać się z dokumentacją projektowo-kosztorysową i technologiczno-

organizacyjną przedsięwzięcia inwestycyjnego, zaś w szczególności najbliższego zadania i spowodować usuniecie zauważonych usterek,

- przeczytać umowy z wykonawcą i ewentualnie konsultować je w trakcie zawierania,

- poznać plan finansowania budowy i sprawdzić czy jest on zgodny z dokumentacją i organizacyjną,

- rozeznać teren budowy, repery, stan prawmy inwestycji i spowodować usunięcie istniejących przeszkód i kolizji,

- przekazać, w imieniu inwestora, plac budowy wykonawcy,

- uzgodnić z wykonawcą projekt realizacji budowy,

- sprawdzić prawidłowość wytyczenia budowli przez państwową służbę geodezyjną,

- sprawdzać, w trakcie realizacji, zgodność wykonywanych robót z projektem.

harmonogramem i warunkami technicznymi,

- rozstrzygać, w porozumieniu z projektantem sprawującym nadzór autorski, zagadnienia techniczne powstałe w czasie wykonywania robót,

- kontrolować przestrzeganie przez kierownictwo budowy obowiązujących przepisów.

zasad sztuki budowlanej, zasad i przepisów bhp,

- sprawdzać obmiary wykonanych robót, kosztorysy wykonawcze i faktury wykonawcy,

- przeprowadzać odbiory przejściowe wykonanych robót i brać udział w odbiorach ostatecznych,

- nadzorować wykonywanie robót poprawkowych, stwierdzonych w trakcie odbioru końcowego.

Obowiązki projektanta

- Zapewnienie, w razie potrzeby, udziału w opracowaniu projektu osób posiadających uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności oraz wzajemne skoordynowanie techniczne wykonanych przez te osoby opracowań projektowych zapewniające uwzględnienie zawartych w przepisach zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia w procesie budowy z uwzględnieniem specyfiki projektowanego obiektu budowlanego - oznacza to, że projektant prowadzący projekt, Architekt powinien powierzyć wykonanie specjalistycznych projektów jak np. projektu instalacji elektrycznej uprawnionemu projektantowi z branży elektrycznej. Dotyczy to wszystkich potrzebnych w budynku branż i specjalności. Projektant również ma obowiązek koordynowania prac projektowych wszystkich branż i specjalności biorących udział w wykonywaniu dokumentacji tak, żeby całość współgrała, a poszczególne elementy budynku i instalacji nie kolidowały ze sobą.

Wykonawca

- jego zadaniem jest wybudowanie budynku zgodnie z projektem. Przed rozpoczęciem budowy warto spotkać się z kilkoma wykonawcami, pokazać projekt i porozmawiać na temat wyboru technologii. Poza tym wykonawca bez projektu, nie jest w stanie określić kosztów poszczególnych etapów wykonania prac na budowie. Wybrany przez nas wykonawca, obliczy nam również ilość materiałów budowlanych potrzebnych do budowy naszego domu.

ETAPY PROCESU INWESTYCYJNEGO

Etap I - przygotowanie inwestycji

Faza l -analizy i oceny potrzeb

Faza 2 - programowania

Faza 3 - planowania

Faza 4 - projektowania

Etap II - realizacja inwestycji

Faza 3 i 4- dalszy ciąg

Faza 5 - wykonawstwa

Faza 6 - montażu urządzeń i wyposażenia

Faza 7 - rozruchu

Faza 8 - próbnej eksploatacji

Wymagania formalno-prawne w przebiegu inwestycji na poszczególnych etapach

Proces inwestycyjny dzieli się na 2 etapy. Każdy z etapów obejmuje kilka faz. Pierwszy etap to przygotowanie inwestycji polegające na sporządzeniu programu i oceny ekonomicznej efektywności przedsięwzięcia, najlepiej w postaci biznesplanu, odpowiednich studiów dokumentacji projektowo kosztorysowej i projektu budowlanego aż do uzyskania zezwolenia na budowę. Etap drugi to realizacja inwestycji od rozpisania i przeprowadzenia przetargu na wykonanie robót budowlanych, przejęcia i zagospodarowania placu budowy, budowanie i oddawanie do użytku obiektów budowlanych aż do rozpoczęcia eksploatacji i

uzyskania zamierzonych zdolności produkcyjnych lub usługowych.

Etap pierwszy przygotowania inwestycji rozpoczyna się od analizy potrzeb realizacji inwestycji. Następnie przystępuje się do zaprogramowania inwestycji i określenia jej zakresu zależnie od ograniczeń finansowych, lokalizacyjnych i innych. W inwestycjach wyposażeniowych następną fazą jest złożenie odpowiednich zamówień, zaś w inwestycjach budowlanych - opracowanie projektu budowli, podającego rozwiązanie ustroju konstrukcyjnego, elementów wykończeniowych i wyposażeniowych, preliminarz kosztów budowy i sposób realizacji robót. Inżynier lub technik budowlany wchodzi w proces inwestycyjny dopiero w fazie trzeciej.

Faza pierwsza interesuje przyszłych użytkowników budowli, zaś druga władze czuwające nad zagospodarowaniem przestrzennym kraju, ekonomistów i ekologów.

Drugi etap obejmuje wykonanie robót budowlanych i montaż wyposażenia technologicznego, rozruch urządzeń i w obiektach produkcyjnych fazę dochodzenia do pełnej zdolności produkcyjnej. Fazy rozruchu i dochodzenia do pełnej zdolności produkcyjnej

obiektów związanych z wytwarzaniem dóbr materialnych dotyczą również użytkowników budowli. Wykonawca budowlany w fazach tych zapewnia odpowiednie zaplecze dla ekip uruchamiających urządzenia i wykonuje ewentualne poprawki elementów budowli. Budowlani natomiast przeprowadzają remonty kon­serwacyjne, bieżące i kapitalne w całym okresie eksploatacji budowli. Pierwsze polegaj na usuwaniu uszkodzeń wywołanych wpływami atmosferycznymi lub niewłaściwym użytkowaniem.

Zarządzanie projektem

Konieczność przeprowadzania remontów bieżących wynika z tego, że trwałość poszczególnych elementów budowli nie jest jednakowa. Na ogól ustrój nośny ma trwałość długoletnią, dochodzącą nieraz do setek lat, zaś elementy wykończeniowe i wyposażenie, szczególne różne instalacje i urządzenia produkcyjne, ulegają przeważnie szybkiemu zniszczeniu lub szybko starzeją się i trzeba je wymieniać w ramach remontu bieżącego lub kapitalnego.

Budowle są też likwidowane wskutek zużycia funkcjonalnego, tzw. śmierci moralnej, tj, aby przestają już odpowiadać aktualnym potrzebom ludzkim, np. most nie przenosi już ciężaru obecnie użytkowanych pojazdów, czy budynek mieszkalny nie odpowiada obecnym standardom funkcjonalnym i wyposażeniowym. Budowle takie mogą być też modernizowane, gdy się to opłaca lub, gdy budowla stanowi zabytek kultury narodowej. W takich przypadkach na budowli przebiega powtórnie proces inwestycyjny we wszystkich swych fazach. Inwestycje z punktu widzenia organizacyjnego: podległości, finansowania i znaczenia społeczno-gospodarczego są dzielone na:

- centralne, podejmowane przez rząd i zatwierdzane przez sejm,

- władz terenowych, głównie obejmujące obiekty gospodarki komunalnej, mieszkania i

obiekty kulturalne,

- organizacji gospodarczych, tj, zakładów wytwórczych, przedsiębiorstw prowadzących działalność gospodarczą,

- rolnicze gospodarstw indywidualnych, spółdzielczych gospodarstw rolnych,

- mieszkaniowe indywidualne i spółdzielni mieszkaniowych. Projektowanie procesu inwestycyjnego wprowadza pojecie:

- przedsięwzięcia inwestycyjnego, tj. wieloletniego zamierzenia budowy osiedla mieszkalnego, obiektu przemysłowego itp.,

- zadania inwestycyjnego, stanowiącego część przedsięwzięcia, realizowani w krótkim czasie i będącego jednostką użytkową, jak: budynek mieszkalny, oddział produkcyjny, itp.

- obiektu budowlanego, będącego częścią zadania i stanowiącego budowlę całościową technicznie i użytkowo.

Pierwsze stadium dokumentacji projektowej inwestycji stanowią założenia techniczno -ekonomiczne (ZTE) inwestycji. Założenia techniczno ekonomiczne zawierają podstawowe dane i charakterystyki techniczno- ekonomiczne dotyczące celu i funkcji programu sposobu realizacji. Zawierają koszt cykl realizacji i jej efektywność.

Identyfikacja czynników ryzyka analizowanego przedsięwzięcia

W analizie inwestycji występują następujące pojęcia

l .Koszt pozyskania inwestycji

2.Efekt dźwigni finansowej

3.Rachunek efektywności inwestycji.

Metody oceny efektywności projektów inwestycyjnych

a) metody statyczne

b) metody dynamiczne

Do analizy inwestycji wchodzą: nakłady inwestycyjne, koszty operacyjne oraz przychody ze sprzedaży produkcji i usług. Do podstawowych wskaźników efektywności należą:

Jednostkowy nakład inwestycyjny na daną produkcję „i"

Jednostkowy koszt produkcji „k"

gdzie: I - nakłady inwestycyjne,

K - średnioroczne koszty eksploatacji, P - roczna wielkość produkcji.

Wskaźnik efektywności inwestycji jest określony wzorem:

lub też wzoru zawierającego dyskonto:

gdzie

P_t - przewidywana wartość rocznej produkcji dóbr lub usług po osiągnięciu zdolności produkcyjnej,

K_t - przewidywany koszt bieżący rocznej produkcji, N_t - wartość nakładu kapitałowego, M - okres obliczeniowy w latach, α_t - współczynnik dyskontujący obliczony według wzoru:

gdzie r stopa dyskontowa.

---