WYKŁAD 4 26.10.2005
TELEOSTAOMI
Łuki skrzelowe okryte z boków przez kości wieczka (opercularia) a od spodu przez promienie pokrywy skrzelowej (gularia => radii branchiostegii)
AKANTODY(Acanthodii)
Płetwy zbudowane z fałdów skórnych wspartych z przodu kolcem, tkwiącym podstawą w mięśniach.
Często 2-6 par dodatkowych kolców bez fałdu skórnego na brzuchu pomiędzy pł. piersiowymi a brzusznymi.
Przeważnie morskie.
KOSTNOSZKIELETOWE(Osteichthyes)
Kostnoszkieletowe (Osteichthyes)
Promieniopłetwe
Miastugokształtne
Jesiotrokształtne (Acipenseriformes)
Jesiotrowate (Acipenseridae)
Wiosłonosy (Polyodontidae)
Nowopłetwe (Neopterygii)
Prawieczkowce (Palaeonisciformes)
Niszczuki (Ginglymodi, Lepisosteiformes)
Halekostomowe (Halecostomi)
Halekomorfy (Halecomorphi)
Mękławki (Amiidae)
Kościste (Teleostei)
Kostnojęzykowe (Osteoglossomorpha)
Elopsomorfy (Elopomorpha)
Elopso (=Tarpono) kształtne (Elopiformes)
Węgorzokształtne (Anguilliformes)
Klupeomorfy (Clupeomorpha)
Śledziokształtne (Clupeiformes)
Ostariofyzy (Ostariophysi)
Karpiokształtne (Cypriniformes)
Sumokształtne (Siluriformes)
Kąsaczokształtne (Characiformes)
Strętwokształtne (Gymnotiformes)
Euteleostei
Szczupakokształtne (Esociformes)
Łososiokształtne (Salmoniformes)
Wężorokształtne (Stomiiformes)
Świetlikokształtne (Myctophiformes)
Acanthomorpha
Wyślizgokształtne (Ophidiiformes)
Dorszokształtne (Gadiformes)
Batrachokształtne (Batrachoidiformes)
Acanthopterygii
Aterynomorfy (Atherinomorpha)
Aterynokształtne (Atheriniformes)
Belonokształtne (Beloniformes)
Karpieńcokształtne (Cyprinodontiformes)
Perkomorfy (Percomorpha)
Ciernikokształtne (Gasterosteiformes)
Skorpenokształtne (Scorpaeniformes)
Okoniokształtne (Percifomes)
Płastugokształtne (Pleuronectifomes)
Najeżkokształtne (Tetraodontiformes)
- Szkielet głównie z kości (czasem wtórnie zastąpiony przez chrząstkę)
- Mózg
- Skostniała czaszka i obręcz barkowa z kośćmi pokrywowymi połączone przez kości skoblowe(cleithra)
- Płetwy usztywnione przez sztywne lapidotrichia
PROMIENIOPŁETWE (Actinopterygii)
- Łuski genoidalne, pierwotnie łuski tworzące pancerz
- Łuski fulklarne (u jesiotra) siedzą na nasadzie ogona
- Lepidotrichia płetw parzystych
- Skrzela operkularne(pozostają tylko listki skrzelowe)
- Brak niektórych k.czaszki
- Otolity - zbudowane z węglany wapnia kamyczki, dobrze wykształcone, znajdują się błędniku błoniastym
- Płetwa ogonowa epicerkalna
Promieniopłetwe - główne tendencje ewolucyjne
Szczeki chwytne szczęki ssące
(wzrost ruchomości kości szczeki górnej)
Ogon epicerkalny ogon homocerkalny
Worki powietrzne pęcherz pławny
(służyły jako płuca) (funkcja hydrostatyczna)
Redukcja i uporządkowanie liczby lepidotrichiów
Cienienie łusek
Gonoidalne cykloidalne i ktenoidalne
DZIAŁanie ogona epicerkalnego
Nie tylko działa jako sztywna blaszka, działa także jak aktywne membrany.
Dla ryb cięższych od wody jest to bardzo ważne, ponieważ płetwy wytwarzają silę się nośna. Gdy powstaje pęcherz pławny górny fałd płetwy nie jest potrzebny.
- Worki powietrzne
Pierwotnie jest na stronie brzusznej połączony z przewodem pokarmowym, był podzielony.
Później pęcherz się zamyka i przechodzi na stronę grzbietowa.
Otwieranie worka powietrznego zmuszało ryby do „łykania” powietrza, ponieważ u wielu ryb używany był do oddychania
Otwarty pęcherz powietrzny - pompa ustna przez przewód pneumatyczny do przedniej komory.
Zamknięty pęcherz powietrzny - tlen wydzielany do pęcherza przez gruczoł gazowy: zawiera sieć cudowna z wydzielaniem kwasu mlekowego, zakwaszenie krwi zmniejsza powinowactwo hemoglobiny do tlenu wydzielany jest tlen, który uwolniony dyfunduje do arterii.
Owal - wyprowadza gaz z pęcherza pławnego. Nazwa pochodzi od owalnego kształtu tego narządu.
1 Ramieniopłetwe(Brachiopterygii)
- Z wód słodkich Afryki
- Relikty filogenetyczne
- Parzysty otwarty worek powietrzny
2 Jesiotrokształtne(Acipenseridae)
- 5 rzędów szpiczastych tarczek kostnych
- Morskie i słodkowodne
Np. Acipenser sturio - jesiotr zachodni
- Maja tryskawkę
- Są bentożercami
- Otwór gębowy po spodniej stronie ciała
a)jesiotry
b)łopatonosy
3 Wiosłonosy(Polyodantidae)
- Tylko łyski fulkralne, dziób usiany elektroreceptorami,
- Planktonożerne, drapieżne
4 Nowopłetwe
- Płetwa homocerkalna
- Brak tryskawki
a)Halekostomowe(Halecostami) - od Triasu
U nich rozpoczyna się ewolucja ssącego aparatu gębowego
Powstaje ruchomość k. szczękowej, która może się wysuwać
Mękławki (Amiidae)
Cała reszta =>teleostei
Teleostei 1. Kostnojezykowe
2. Elopsomorfy
3. Klupeomorfy
4. Ostariofyzy
5. Euteleostei
AD1 KostnojĘzykowe
- Słodkowodne, zróżnicowana grupa
- Móżdżek pokrywa całą resztę mózgowia
- Skomplikowane zachowania w tym zabawa
Np. Motylowiec - bardzo silnie rozwinięte płetwy piersiowe, worek powietrzny otwarty służy do oddychania.
AD 2 Elopsomorfy (elopsomorpha)
- Szczególne larwy, liściaste, spłaszczone tzw. larwy LEPTOCEFALUS
Węgorzokształtne - zanikły pł, brzuszne, morskie i słodkowodne. Jeśli słodkowodne to katadramiczne - rozród w morzu, niektóre wytwarzają wysokie napięcie
Np. Węgorz Elektryczny
AD 3 Klupeomorfy(Clupeomorpha) - powiedzmy śledziokształtne
- Pęcherz pławny z uchyłkami wnikającymi do błędnika(narząd słuchu i równowagi) przez k. bocznopotyliczne, przeduszne i skrzydłouszne.
Pęcherz pławny - wzmacnia drgania i przekazuje do błędnika błoniastego
AD 4 Ostariofyzy(Ostariophysi)
- Kość łusek bez komórek,(ale w szkielecie są osteocyty)
- Liczne receptory smakowe na ciele stad wielkie płaty twarzowej błędne(od nazw nerwów VII i XII na rdzeniu przedłużonym)
- Narząd Webera, przekazujący drgania z pęcherza do błędnika błoniastego (koopcja pęcherza do nowej funkcji)
Pęcherz ==>tripus ==>inne kostki ==>sinus imper==>endolimfa==>sacculus
- Głównie roślinożerne
- Brak zębów brzeżnych natomiast są gardłowe
Karpiowate
Sumokształtne
Liczne czułki, dodatkowe narządy oddechowe pod wieczkiem
Bez łusek, często pokryte płytami kostnymi, płetwa piersiowa ma kolcowaty promień do obrony, który może zostać zablokowany w postaci rozszerzonej uniemożliwiając połkniecie przez drapieżnika.
AD 5 EUTELEOSTEI
- Bezkomórkowa kość, zarówno w łuskach jak i szkielecie(z wyjątkiem tuńczyków i łososiokształtnych: osteoblasty niewłączone albo zmineralizowane po włączeniu(tzn. wypełnione jamki))
1)Szczupakokształtne - kość szczękowa bezzębna
2)Łososiokształtne - w większości drapieżne, słodkowodne lub morskie, liczne morskie anadromiczna. Płetwa tłuszczowa. Tetraploidalne. Kość komórkowa.
3)Węzoroksztaltne
Np. Żmijowiec (Chauliodus sloani)
4)Świetlikokształtne
5) Acanthomorpha
ACANTHOMORPHA
- Płetwy opatrzone w kolce
- Płetwy brzuszne przesunięte do przodu
- Nepęd głównie oscylacyjny
a)Wyślizgokształtne (Ophidiiformes)
Najgłębiej żyjące ryby
żyją jak komensale w wielu zwierzętach morskich, a w strzykwach jako pasożyty
b)Dorszokształtne (Gadiformes)
Np. Gadus Morhua - Dorsz (morski)
Np. Miętus Lota Lota (słodkowodny) wydłużona płetwa grzbietowa
c)Batrachokształtne (Batrachoidiformes)
Mistrzowie mimikry, wytwarzają wyrostki podobne do podłoża
Np. Antennarius sp
Potrafią bardzo szybko przyśpieszać by złapać długo wyczekiwana w ofiarę
d)Acanthopterygii
Dwie płetwy grzbietowe, przednia posiada kolec, tylna promienie miękkie. Pęcherz pławny zamknięty
Pełne wykształcanie ssącego aparatu szczękowego: ruchoma kość przedszczękowa, kość szczękowa służy jako dzwignia do manipulowania przedszczęki
Aterynomorfy (Atherinomorpha)
- Aterynokształtne (Atheriniformes)
- Belonokształtne (Beloniformes), m.in. ptaszorowate
Ryby latające NP. Ptaszor
- Karpieńcokształtne (Cyprinodontiformes),
m.in. piękniczkowate np. Gupik
Perkomorfy (Percomorpha)
- Ciernikokształtne (Gasterosteiformes)
m. in. koniki morskie i iglicznie
- Skorpenokształtne (Scorpaeniformes)
m. in. Skrzydlice , stosuja mimikrę
- Okoniokształtne (Percifomes)
Np. Okoń
Np.Podskoczek - przystosowany do wychodzenia z wody, pł. Piersiowych używają do chodzenia - Płastugokształtne (Pleuronectifomes)
Np. gładzica - leżą na prawym boku ciała a na lewym boku maja oczy, istnieją osobniki mające oczy na prawej stronie ciała.
- Najeżkokształtne (Tetraodontiformes)
Wykład 4
1