POLITYKA FISKALNA I MONETARNA W GOSPODARCE ZAMKNIĘTEJ

Analiza polityki fiskalnej ograniczono do zmian wydatków rządowych i podatków, a politykę monetarną do zmian nominalnej podaży pieniądza w warunkach niezmiennego ogólnego poziomu cen.

Założenie:

gospodarka znajduje się w fazie recesji i stan ten jest reprezentowany przez punkt E na wykresie poniżej:

Ekspansywna polityka fiskalna i pieniężna

zbyt niski poziom dochodu → wykorzystanie ekspansywnej polityki fiskalnej (wzrost wydatków rządowych lub/i obniżka podatków).

Źródło finansowania polityki ekspansywnej: sprzedaż obligacji państwowych.

Ekspansywna polityka fiskalna powoduje wzrost dochodu narodowego oraz wzrost stopy procentowej.

a. Model IS - LM

(wersja uproszczona)

Krzywa IS

W prostym modelu Keynesa zakłada się (zobacz pkt. b), że stopa procentowa nie ma wpływu na wielkość wydatków inwestycyjnych (o analizie w ramach tego modelu możemy myśleć jako o analizie prowadzonej przy danej stopie procentowej). Obecnie rozluźnimy to założenie odchodząc od modelu Krzyża Keynesowskiego (KK) na rzecz modelu IS-LM, w którym stopa procentowa może ulegać zmianom. Podobnie jak poprzednio, zachowujemy założenie o stałości cen, które oznacza, że realna stopa procentowa jest dokładnie równa stopie nominalnej. Korzystając z funkcji inwestycji I(r), zależnej ujemnie od wysokości realnej stopy procentowej, oraz modelu KK możemy zbadać co się dzieje z poziomem dochodu, gdy zmienia się wysokość stopy procentowej.

Wzrost stopy procentowej z r₁ do r₂ zmniejsza wielkość inwestycji z I(r₁) do I(r₂) co znajduje odzwierciedlenie w spadku planowanych wydatków z E₁ do E₂. Z kolei spadek planowanych wydatków w mnożnikowy sposób powoduje spadek produktu z Y₁ do Y₂. Łącząc ze sobą wszystkie punkty opisujące kombinacje stopy procentowej i dochodu, przy których mamy równowagę na rynku dóbr i usług (między planowanymi wydatkami a wytworzoną produkcją) otrzymujemy krzywą IS.

Krzywą IS możemy też interpretować jako krzywą pokazującą wysokość stopy procentowej, która zapewnia równowagę na rynku funduszy pożyczkowych dla danego poziomu dochodu. Pamiętając, że Y - C(Y-T) - G to podaż funduszy pożyczkowych, a I(r) to popyt na nie możemy zauważyć, że wzrost dochodu prowadzi do zwiększenia podaży funduszy pożyczkowych co przekłada się na spadek stopy procentowej.

Krzywa LM

W odróżnieniu od ekonomistów klasycznych Keynes uważał, że stopa procentowa jest wyznaczana na rynku pieniężnym przez preferencję płynności społeczeństwa (popyt na pieniądz) w połączeniu z podażą pieniądza ustalaną przez władze monetarne. Teoria preferencji płynności postuluje, że realny popyt na pieniądz ujemnie zależy od wysokości nominalnej stopy procentowej, która wyraża koszt alternatywny posiadania pieniądza. Wraz z jej wzrostem społeczeństwo pragnie utrzymywać coraz mniej swoich aktywów w postaci pieniądza ponieważ ich posiadanie staje się coraz bardziej kosztowne. Łącząc motyw transakcyjny z preferencją płynności realny popyt na pieniądz możemy wyrazić jako funkcję dochodu i nominalnej stopy procentowej, która przy stałym poziomie cen jest tożsama ze stopą realną, L(Y, r). Jeżeli przez M oznaczymy nominalną podaż pieniądza, a przez P poziom cen to M/P wyraża realną podaż pieniądza. Dla uproszczenia zakładać będziemy, że M jest egzogenicznie daną zmienną polityki monetarnej znajdującą się pod całkowitą kontrolą Banku Centralnego. Korzystając z teorii preferencji płynności możemy zbadać co się dzieje ze stopą procentową gdy zmianie ulega poziom dochodu.

Wzrost poziomu dochodu z Y₁ do Y₂ zwiększa realny popyt na pieniądz z L₁ do L₂. To z kolei wywołuje wzostu stopy procentowej z r₁ do r₂ przy niezmienionej realnej podaży pieniądza, M/P. Łącząc ze sobą wszystkie punkty opisujące kombinację dochodu i stopy procentowej, przy których mamy równowagę na rynku pieniądza (między realnym popytem a realną podażą pieniądza) otrzymujemy krzywą LM.

Krzywą LM możemy wyprowadzić również z równania ilościowego MV = PY odrzucając klasyczne założenie o stałości prędkości obiegu pieniądza (założenie to jest równoważne z założeniem, że realny popyt na pieniądz zależy wyłącznie od poziomu dochodu). Tymczasem wzrost stopy procentowej sprawia, że społeczeństwo ogranicza posiadany zasób pieniądza, a zatem pieniądz musi zacząć krążyć szybciej w gospodarce. Przy danym poziomie cen P oraz nominalnej podaży pieniądza M wzrasta więc poziom dochodu.

Równowaga w modelu

Równowagę w modelu IS-LM możemy wyznaczyć łącząc ze sobą warunki równowagi opisujące równowagą między planowanymi wydatkami a produktem (krzywa IS) oraz równowagę między popytem a podażą pieniądza (krzywa LM), przy danych zmiennych egzogenicznych opisujących politykę fiskalną (G, T), politykę monetarną (M) oraz poziom cen (P). Równowagę tę możemy przedstawić graficznie jako punkt przecięcia się krzywych IS i LM. Punkt ten wyznacza stopę procentową r* oraz poziom dochodu Y*, które spełniają obydwa warunki równowagi.

b. Keynesowski model gospodarki zamkniętej (wersja uproszczona)

tzw. Krzyż Keynesowski

Podstawowe założenia

W odróżnieniu od modelu klasycznego, model Keynesowski służy do badania zachowania gospodarki w krótkim okresie. W modelu tym zakłada się, że ceny i płace są sztywne w pewnym okresie czasu co może powodować, że gospodarka nie zawsze znajdzie się w stanie odpowiadającym produkcji potencjalnej. Model Keynesowski dopuszcza możliwość pojawienia się nieplanowanych zmian zapasów oraz wystąpienia zjawiska bezrobocia. Keynes zakwestionował więc prawo Saya, zgodnie z którym całkowite planowane wydatki są równe rozmiarom faktycznie wytworzonej produkcji. Keynes twierdził, że niski poziom całkowitych wydatków w gospodarce odpowiedzialny jest za niski poziom dochodu i wysokie bezrobocie, które charakteryzują okresy recesji. W związku z tym postulował on konieczność interwencji rządowej mającej na celu łagodzenie wahań koniunktury. Najprostszą interpretacją Keynsowskiej teorii wyznaczania dochodu narodowego od strony popytowej jest tzw. Krzyż Keynesowski. Wiele elementów tego krzyża w bezpośredni sposób nawiązuje do modelu klasycznego. Podobnie jak w modelu klasycznym całkowite wydatki w gospodarce składają się z konsumpcji prywatnej (C), inwestycji prywatnych (I) oraz zakupów rządowych (G). Wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych zależą od wysokości ich dochodów do dyspozycji:

C = C(Y-T)

Natomiast w odróżnieniu od modelu klasycznego przyjmować będziemy, że planowane inwestycje są zmienną całkowicie egzogeniczną i zależą wyłącznie od oczekiwań inwestorów, które są określane poza modelem.

Podobnie jak poprzednio zakładać będziemy, że zakupy rządowe (G), podobnie jak polityka podatkowa (T), są zmiennymi egzogenicznymi, które zależą od preferencji partii politycznych będących u władzy.

Równowaga w modelu

W modelu Keynesowskim gospodarki zamkniętej równowagę zapewniają dostosowania wielkości zatrudnienia i całkowitej produkcji realnej. Podobnie jak w modelu klasycznym, równowagę w gospodarce możemy przedstawić na dwa sposoby: i) jako równowagę pomiędzy wytworzoną produkcją a planowanymi wydatkami, oraz ii) jako równowagę pomiędzy planowanymi inwestycjami a oszczędnościami narodowymi.

Równowaga pomiędzy wytworzoną produkcją a planowanymi wydatkami

Równowaga na rynku dóbr i usług istnieje wtedy, gdy całkowite planowane wydatki w gospodarce (E) odpowiadają rozmiarom faktycznie wytworzonej produkcji (Y):

Natomiast zawsze spełniona jest następująca tożsamość rachunków dochodu narodowego

Y = E + Δinv,

gdzie: Δinv oznacza niezamierzony i przymusowy spadek lub wzrost zapasów. O ile powyższa tożsamość zachodzi zawsze o tyle gospodarka znajduje się w stanie równowagi tylko wtedy, gdy Δinv = 0

Y* Y

Równowaga pomiędzy planowanymi inwestycjami a oszczędnościami narodowymi

Podobnie jak w modelu klasycznym równowagę w modelu Keynesowskim można przedstawić jako równowagę pomiędzy planowanymi inwestycjami (I) i oszczędnościami narodowymi (S). W uproszczeniu oznacza to, że w stanie równowagi suma kredytów jakich gospodarstwa domowe pragną udzielić firmom musi być równa pożyczkom jakie firmy pragną zaciągnąć u gospodarstw domowych.

15

Y = E

E

E₁

E₁ = C(Y-T) + I(r₁) + G

E₂ = C(Y-T) + I(r₂) + G

E₂

r

Y

Y₁

Y₂

r₂

r₁

IS

Y₁

Y₂

Y

r

r

M/P

r₂

L₂(r,Y₂)

r₁

L₁(r,Y₁)

LM

M/P

M/P

Y

Y₂

Y₁

r*

Y*

Y

r

LM

IS

E

E=Y

E(Y)

---