ĆWICZENIA 4 - Finanse przedsiębiorstwa

1. DŻWIGNIA FINANSOWA

Jednym z problemów rozważanych w firmie to wybór struktury finansowania. Rozważa się substytucje między kapitałem własnym a kapitałem obcym. Analizując wybór struktury finansowania, należy wyjaśnić jak zmiana zysków operacyjnych wpłynie na zmianę rentowności kapitałów własnych. Tak opisana zależność związana jest z dźwignią finansową.

Dźwignia finansowa bada:

• wpływ zmiany struktury finansowej - wzrostu udziału długów w finansowaniu działalności firmy - na zmianę stopy zwrotu z kapitałów własnych,

• wpływy jakie wywierają względne zmiany zysków operacyjnych na względne zmiany stopy zwrotów z kapitałów własnych

• stopień ryzyka finansowego (ryzyka struktury kapitału, ryzyka zadłużenia). Nadmierne korzystanie z kredytów powoduje wzrost oprocentowania nowych pożyczek, co prowadzi do spadku rynkowej wartości przedsiębiorstwa. Im wyższy jest poziom dźwigni finansowej tym wyższe jest ryzyko finansowe. Najbardziej oczekiwanym poziomem dźwigni finansowej jest wartość dodatnia bliska jedności i większa od jeden.

Wskaźnikiem, który opisuje się dźwignię finansową jest tzw. stopień dźwigni finansowej (Degree of Financial Leverage - DFL). Ustala się go na dwa sposoby. Pierwszy sposób obliczenia wskaźnika DFL jest oparty na danych z dwóch porównywalnych okresów a wylicza się go w następujący sposób:

gdzie:

%∆ROE - procentowa zmiana w ciągu badanego okresu wskaźnika stopy zwrotu z kapitałów własnych,

%∆EBIT - procentowa zmiana w ciągu badanego okresu zysku operacyjnego,

EBIT₁ - wartość zysku operacyjnego (przed spłatą odsetek i przed opodatkowaniem) na koniec badanego okresu,

EBIT₀ - wartość zysku operacyjnego (przed spłatą odsetek i przed opodatkowaniem) na początek badanego okresu,

ROE₁ - wielkość stopy zwrotu z kapitałów własnych na koniec badanego okresu,

ROE₀ - wielkość stopy zwrotu z kapitałów własnych na początek badanego okresu.

Wielkość stopy zwrotu z kapitałów własnych wyznaczamy posługując się następującą formułą:

gdzie:

ZN - wartość zysku netto,

E - wartość kapitału własnego przedsiębiorstwa

Drugi sposób obliczenia wskaźnika DFL przyjmuje następującą postać:

gdzie:

I - wartość odsetek od kredytów i pożyczek,

EBIT - zysk operacyjny firmy (przed spłatą odsetek i przed opodatkowaniem)

Zadanie 1

Przedsiębiorstwo finansuje swoją działalność kapitałem własny i kredytem. Wartość kapitału własnego wynosi 500 000 PLN, a wartość kredytu jest równa na koniec roku 200 000 PLN. Oprocentowanie kredytu jest równe 8% rocznie. Dane dotyczące wyników firmy w roku 2005 oraz planowanych wyników na rok 2006 prezentuje poniższa tabela. W celu osiągnięcia planowanego wzrostu zysku operacyjnego firma musi zaciągnąć nowy kredyt o wartości 100 000 PLN, który będzie oprocentowany taką samą stopą jak dotychczasowy. Wartość kapitału własnego w roku 2006 nie zmieni się. Stopa podatku dochodowego wynosi 19%. Oceń zmianę sytuacji przedsiębiorstwa obliczając wskaźnik stopnia dźwigni finansowej.

Zadanie 2

Zinterpretuj wartości wskaźnika w poszczególnych wariantach finansowania działalności przedsiębiorstwa.

2. DŻWIGNIA OPERACYJNA

Aktywa, jakimi dysponują firmy wpływają na strukturę kosztów. Duży udział aktywów trwałych może być związany z wysokimi kosztami stałymi i niskim kosztami zmiennymi. Mniejsze aktywa trwałe mogą oznaczać mniejsze koszty stałe i większe koszty zmienne.

Dokonując wyboru struktury aktywów, ustalając przez to proporcję między kosztami stałymi (koszty niezależne od poziomu produkcji) a zmiennymi (koszty zależne od poziomu produkcji) należy rozważyć jaka będzie wrażliwość wyników operacyjnych firm na zmiany wielkości sprzedaży. Tak określona elastyczność jest powiązana ze zjawiskiem dźwigni operacyjnej. Dźwignia operacyjna mierzy wpływ, jaki względna zmiana sprzedaży wywiera na względną zmianę zysków. Wskaźnik stopnia dźwigni operacyjnej mierzy stopień ryzyka operacyjnego firmy. Wysoki dodatni, jaki i ujemny wskaźnik DOL oznacza wysokie ryzyko operacyjne działalności przedsiębiorstwa.

Przedsiębiorstwo o dużym udziale kosztów stałych w kosztach ogółem cechuje się wysoką dźwignią i wysokim ryzykiem operacyjnym (spadek wartości sprzedaży wywoła znaczną obniżkę zysku operacyjnego lub pogłębienie straty na działalności operacyjnej). Firma o mniejszym udziale kosztów stałych w kosztach ogółem działa z mniejszą dźwignią i ryzykiem operacyjnym (spadek wartości sprzedaży w mniejszym stopniu obniży zysk operacyjny lub nie wywoła straty).

Wskaźnikiem, który opisuje dźwignię operacyjną jest tzw. stopień dźwigni operacyjnej (Degree of Operating Leverage - DOL). Wskaźnik DOL można wyliczyć w następujący sposób:

gdzie:

%∆S - procentowa zmiana w ciągu badanego okresu wartości przychodów ze sprzedaży,

%∆EBIT - procentowa zmiana w ciągu badanego okresu zysku operacyjnego,

EBIT₁ - wartość zysku operacyjnego (przed spłatą odsetek i przed opodatkowaniem) na koniec badanego okresu,

EBIT₀ - wartość zysku operacyjnego (przed spłatą odsetek i przed opodatkowaniem) na początek badanego okresu,

S₁ - wartość przychodów ze sprzedaży na koniec badanego okresu,

S₀ - wartość przychodów ze sprzedaże na początek badanego okresu.

Wskaźnik dźwigni operacyjnej można obliczyć również innym sposobem. Korzystając z poniżej zaprezentowanego wzoru można wyliczyć stopień dźwigni operacyjnej przy określonej wielkości produkcji i sprzedaży.

gdzie:

S - wartość przychodów ze sprzedaży produktów, usług lub towarów (wielkość sprzedaży * cena za jednostkę produktu),

VC - wartość kosztów zmiennych działalności operacyjnej firmy (wielkość sprzedaży * jednostkowy koszt zmienny),

EBIT - wartość zysku operacyjnego.

Zadanie 3

W roku 2005 spółka ANTLER osiągnęła przychody ze sprzedaży o wartości 200 000 PLN. Koszty zmienne stanowią 70% wartości sprzedaży, a koszty stałe wynoszą 20 000 PLN. Prognozuje się, że w roku następnym wartość sprzedaży firmy spadnie o 10%. Oblicz stopień dźwigni operacyjnej i oceń jak spadek sprzedaży wpłynie na ryzyko operacyjne firmy.

Zadanie 4

Zinterpretuj wskaźnik dźwigni operacyjnej

3. DŻWIGNIA CAŁKOWITA

Dźwignia całkowita jest pewnego rodzaju połączeniem dźwigni operacyjnej oraz finansowej. Służy ona do określania ogólnego wpływu zasobów majątkowych na zyski firmy i korzyści dla właściciela. Dźwignia całkowita pozwala ocenić w jakim stopniu zmiany wartości sprzedaży wpłyną na zmianę stopy zwrotu z kapitału własnego. Pozwala ona ocenić łączne ryzyko działania przedsiębiorstwa na rynku. Wysoki dodatni, jaki i ujemny wskaźnik DTL oznacza wysokie łączne ryzyko działalności przedsiębiorstwa.

Wskaźnik stopnia dźwigni całkowitej (Degree of Total Leverage - DTL) można wyliczyć w następujący sposób.:

lub:

gdzie:

oznaczenia jak w poprzednich wzorach:

Zadanie 5

Dysponując poniższymi informacjami finansowymi dotyczącymi spółki GAMBIT, oblicz stopień dźwigni finansowej, operacyjnej oraz całkowitej. Zinterpretuj otrzymane wyniki.

Zadanie 6

Wiedząc, że w ubiegłym roku firma AMPEL osiągnęła przychody w wysokości 400 000 PLN, koszty stałe tej firmy wyniosły 50 000, koszty zmienne stanowiły 70% sprzedaży, wartość kredytu utrzymywała się przez cały rok na poziomie 200 000 PLN (oprocentowanie 10% w skali roku), stopa podatku dochodowego wynosi 19%, oblicz stopień dźwigni finansowej, operacyjnej oraz całkowitej. Otrzymane wyniki zinterpretuj.

Piotr J. Szczepankowski, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Podstawy teoretyczne, przykłady i zadania, WSPiZ, Warszawa 2004, s. 185

Andrzej Rutkowski, Zarządzanie finansami, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2003, s. 164

Piotr J. Szczepankowski, Zarządzanie finansami przedsiębiorstwa. Podstawy teoretyczne, przykłady i zadania, WSPiZ, Warszawa 2004, s. 193

2

---