Wykład 8

06.02.2011

Myślenie - złożony proces poznawczy, w wyniku którego…

Przekazywanie informacji u zwierząt:

• głos, śpiew

• mowa człowieka, otwarty system łączności (nowe wyrazy, nowe znaczenia, produktywność)

Elementy języka:

• podsystem leksykalny

• podsystem reguł gromatycznych

• fonem (głoska, podstawowy element)

• sylaba

• morfem (jeden, więcej sylab - najmniejsza znaczeniowo część wyrazu)

• zdanie (zbiór wyrazów)

dyskurs

znaczenie semantyczne

reguły składniowe

prozodia (intonacja)

mimika i gestykulacja

Podział myślenia:

- konkretne (percepcyjne, sensoryczno - motoryczne, obrazowo - ruchowe)

- abstrakcyjne (wyobrażeniowo - pojęciowe)

Mowa - narzędzie procesów myślenia.

Dwie koncepcje myślenia:

1. ciche mówienie

2. myślenie i mowa (nie są identycznymi procesami).

Predyspozycje człowieka do posługiwania się mową:

- zdolność posługiwania się mową jest wrodzona

- ma cechy instynktu

- gromady generatywne (Noam Chamsky):

* jeden wspólny język uniwersalny

* różne słownictwo

* wrodzona znajomość cech uniwersalnych

- okres krytyczny (człowiek nie może nauczyć się nudzić nie przebywając w określonym okresie życia wśród ludzi mówiących konkretnym językiem)

- przyczyny deprywacji (pozbawienie kontaktów z innymi) socjalnej i lingwistycznej

- brak umiejętności mowy

- nikłe postępy w nauce języka

- niedorozwój umysłowy.

Rozwój mowy u dziecka:

• 2 - 6 lat: poznawanie 7 - 9 czynności dziennie

• Ok. 13 roku życia możemy najlepiej poznać drugi język

• Afazje - zaburzenia mowy z niedowładem prawej kończyny przyczyny: udar mózgu, niedokrwienie, nowotwór, uraz)

• U 98% ludzi praworęcznych obszar sterujący mową w obszarach lewego płata czołowego, …… ciemieniowego obok bruzdy bocznej.

• U 70% ludzi leworęcznych w lewej półkuli, u pozostałych - w półkuli prawej

Afazje:

• afazja ruchowa: upośledzenie mówienia

• afazja słuchowa: upośledzenie odbioru mowy

• afazja amnestyczna: niemożność nazwy przedmiotów

• Afazja przewodzenia: niemożność powtórzenia

PET - technika neuroobrazowania nieprawidłowości w analizowanym tekście. Nazwy zwierząt - aktywacja okolicy wzrokowej; nazwy przedmiotów użytkowych - aktywacja okolic kory czuciowo - ruchowej.

Metoda potencjałów wywołanych - prezentacja niewłaściwego semantycznie wyrazu - naruszenie struktury syntaktycznej zdania.

Ośrodki mowy - główne siedlisko procesów mowy

Okolice asocjacyjne - obszary kodowania wyrazów

Badanie zwierząt:

- szympansica Vini (cztery słowa po angielsku - mama, papa, …, up)

- szympansica Woshoe (150 znaków migowych)

- papuga Arek

- gorylica Coco

- szympansica Sara

Proces uczenia zwierząt jest powolny, wymaga specjalnych metod, brak spontaniczności uczenia się (jak u ludzi), obserwujemy proste instrumentalne odruchy warunkowe. Tak złożony sposób komunikowania występuje u zwierząt dzikich.

Funkcjonalność asymetryczna półkul mózgu.

Praworęczność - 92 % ludzi.

Uszkodzenie półkuli lewej:

- niedowład …..

- afazje

- apraksje (zaburzenia wykonywania precyzyjnych ruchów)

- agnatie (niemożność pisania)

- aleksje (nierozpoznawalnie liter)

Przebieg dróg wzrokowych

• półkula lewa - myślenie; ogólna interpretacja działań

• półkula prawa - zadania przestrzenno / geometryczne

Uszkodzenie półkuli prawej:

- zaburzenia orientacji przestrzennej

- nierozpoznawalnie ludzkich twarzy (prozopagnozja)

Kobiety:

- szybsze spostrzeganie

- lepsza fluencja wyobrażeniowa (wyliczanie przedmiotów)

- lepsze wykonywanie prostych działań arytmetycznych

- lepszy wyniki w testach językowych

- większe ciało modzelowate

Mężczyźni:

- lepsze wyniki w testacho…..

- lepsza wyobraźnia trójwymiaru

- trafianie przedmiotem w cel

- złożone pojęcia matematyczne

Okolica przedczołowa:

- procesy intelektualne

- właściwe ludziom formy zachowania

Uszkodzenia: interferencja proaktywna; negatywny wpływ uprzedniego uczenia się, nieopanowanie nowego materiału)

- słabe wyniki w teście na ….. słowa

Upośledzenie meta….

- niepamięć kontekstu czasowego

Niepamięć źródła

Zespół płata czołowego (uszkodzenie okolicy przedczołowej):

1. Zaburzenia osobowości

• brak troski o przyszłość

• euforia

• brak inicjatywy

• skłonność do dowcipkowania

• nabyta socjopatia

2. Zmiany intelektualne

• gorsze wyniki w testach na inteligencję

• trudności w opanowaniu praw działania

• i jego realizacja w czasie

• trudności w przewidywaniu konsekwencji działania

• brak korygowania błędów

• działanie pod wpływem chwilowego impulsu, niepotrzebne manipulowanie przedmiotami znajdującymi się pod ręką (zespół zależności od otoczenia)

• zaburzenia w teście wyznaczania drogi w labiryncie

3. Adynia czołowa

• bezruch i milczenie

• brak potrzeby mówienia

• mowa bezbarwna bez intonacji

Depresja - nadczynność okolicy przedczołowej

- zama….. BDMF (gen)

Przecięcie połączeń okolicy przedczołowej z resztą mózgu to lobotomia czołowa.

Poddawano lobotomii pacjenta:

- schizofrenia

- silna nerwica lękowa

- nerwica z przymusowymi ruchami

- stany maniakalno - depresyjne

- agresywność

- padaczka

Częsta choroba - częsty wariant genu

Częsta choroba - rzadki wariant genu

Retinopatie

Barwnikowa

Autyzm

Genetyka zachowań - zmienność ludzkich zachowań

Dwa główne źródła zmienności - genotyp i środowisko

Przyczyny powstania różnic indywidualnych:

• addytywny czynnik genetyczny - sumowanie się wpływu wielu genów na zachowanie, sumowanie się genów rodziców w potomstwie;

• nieaddytywne czynności genetyczne; interakcja genów tego samego locus: domi…. I recesywność różnych locus: epistoza;

• efekt epigenetyczny: modyfikacje chemiczne genów wpływające na ich aktywność (bez zmian sekwencji DNA);

• środowisko - wszystkie niegentyczne czynniki (zdarzenia losowe, interakcje z innymi ludźmi, warunki psychologiczne i ekonomiczne życia)

Metody badawcze genetyki zachowań:

- metoda bliźniąt

- studio rodzinne

- metoda adopcyjna

Metoda bliźniąt (porównywanie):

- monozygotyczne (MZ) - genetyka jednakowa)

- dizygotyczne (DZ)

Porównywanie bliźniąt MZ i DZ: jeżeli podobieństwo między bliźniakami MZ jest większe niż między DZ, to można wnioskować, że ……

Metoda adopcyjna:

Porównywanie stopnia podobieństwa pomiędzy dziećmi adoptowanymi a rodzicami adopcyjnymi z podobieństwem występującym pomiędzy tymi samymi dziećmi a ich rodzicami biologicznymi.

Endofenotyp

Wyodrębnianie bardziej jednolitych grup osób chorych

Endofenotyp - zjawisko związane z określoną chorobą (fenotypem), które można znanych, odziedziczalnych u zdrowych członków rodzin występujących; powiązany z określoną chorobą.

Metody statystyczne

Odziedziczalność - odsetek (część) …. Genotypowej

Metody molekularne genetyki zachowania:

Opierają się na istnieniu markerów genetycznych o znanej lokalizacji.

Analiza sprzężeń - opiera się na sprzężeniach między genami.

Badanie powiązań allelicznych.

Morkem genetyczne (?)

- polimorfizm pojedynczej zasady (SNP)

- zmienna liczba kopii minisatelity

Sposoby całościowe przeszukiwania genowmu:

- badanie genów kandydackich kandydujących / morkem w wybranych alleli)

SNP

Marken genetyczne:

- polimorfizm

- zmienna liczba kopii CNV

Identyfikacje polimorfizmów:

1. Elektroforeza - mnożenie dowolnej ilości DNA z dowolnie małą ilością DNA.

2. reakcja łańcuchowa polimerazy

Enzymy restrykcyjne:

- tną DNA

- ………

3. sekwencjonowanie

1 etap - synteza DNA

ATGC - TAGC

4. Mikromacierze DNA

- miniaturowe szklane podłoże

- różne fragmenty DNA

Sposoby badań:

- całościowe przeszukiwanie genomu (markery w całym genomie)

- badanie genu kandydac….

- mikromacierze

Materiał genetyczny tych pacjentów analiza informatyczna

SNIP - przykłady:

• schizofrenia - podłoże genetyczne

• Seymour Kety i Leonard Heston- badanie adopcyjne; sprawdzano dzieci adoptowane (mieli biologicznych rodziców chorych na schizofrenię - podłoże genetyczne)

• W 2009 r. szukano, kiedy SNIP'y występują częściej u osób chorych na schizofrenię. Okazało się, że główna przyczyną jest MHC - białko zgodności tkankowej związane z odpornością (częściej rodzą się zimą i wiosną)

• Stwardnienie rozsiane SM: uszkodzenia mieliny (pojawiają się i znikają - objawy: ataki choroby i wyciszenia choroby).

• Glej - tworzą go komórki glejowe ………

• Makroglej

• Astrocyty - komórki duże; bariera krew - mózg

• Oligodendrocyty - w OUN; jądro komórki odbudowuje mielinę; kilka aksonów

• Leukocyty - komórki Schwanna

• Mikroglej - funkcja komórek odpornościowych

………… limfocyty T wchodzą; pokonują barierę krew - mózg, atakują mielinę, co powoduje sytuację zapalną (częściej u kobiet).

Geny pourazowe z układu odpornościowego MHC

AUTYZM

- ….. genetyczny

CNV - różna liczba CNV u bliźniaków. Pojawiające się nowe mutacje odpowiadają za sytuacje, kiedy autyzm pojawia się mutacja CNV wydłużony odcinek DNA w …. Tego konkretnego dziecka; więcej - gdy autyzm występował w rodzinie.

Miejsce (autyzm) - białko aukteri komórkowej; ubiknityna (naznacza rozbicie białek); białko połączenie między synapsami - katcheryny.

Badanie epigenetyczne - przykład:

Zwiększona metyzacja promotora genu receptora glukokortykoidu u samobójców molestowanych w dzieciństwie.

Białko (receptor) - fragment DNA ulega metyzacji (…. silnej u samobójców).

Geny markerowe

GFP - białko i gen GFP zielone białko fluorescencyjne; pochodne meduzy, która …. wyizolowany i służy jako narzędzie i bada różne rzeczy.

DNA - gen białko GFP

RNA -

Białko -

Biologiczne podstawy zachowań: genetyka zachowań

Dr Robert Filipkowski

Semestr 1

- 6 -

---