Wykład 30.10.2010

Pedagogika jako nauka o wychowaniu

Wychowanie - proces kształcenia osobowości człowieka, oddziaływanie jednej osoby na drugą - wpływ intencjonalny. Jest to proces kształcenia przez wychowawcę, zmiana powinna przynieść dobro dla wychowanka, powinna usytuować go odpowiednio w strukturze społecznej. Jest to więc proces społeczny, odbywający się pomiędzy wychowawcą i wychowankiem - relacja interpersonalna.

Pedagogika jako praktyka społeczna, edukacja permanentna - nauka przez całe Zycie.

Nauka o wychowaniu - wychowanie zawsze jawiło się jako proces, starszy wpływał na młodszego, to rodzice mieli jakieś oczekiwania wobec swoich dzieci - intencjonalne wychowanie. Intencja zawsze ze względu na dobro dziecka.

Pedagogika - ( grec. Pais ago - prowadzę chłopca), w kulturze helleńskiej prowadzono chłopców z domów patrycjuszy do szkoły i z powrotem - ci prowadzący to mędrcy, filozofowie. Było to nie tylko fizyczne prowadzenie ale także duchowe, osobowościowe, czyli ktoś kto wpływa na zmianę duszy i osobowość - pedagog. Samodzielnie jako nauka pedagogika wyodrębniła się na przełomie XIX/XX wieku. Funkcjonowała wcześniej ale w ramach filozofii. Najsłynniejszy pedagog to Jan Fryderyk Herbart (objął katedrę w Królewcu po Immanuelu Kancie ).

Wychowanie

Proces intencjonalnie zorganizowany ze względu na cele. To, co nauczyciel chce pozyskać dla wychowanka jest to proces świadomy. Wychowawca musi być świadomy wobec kogo podejmuje zamiary, nie ma tutaj miejsca na przypadek, wszystkie decyzje musza być świadome. Pedagog musi brać pod uwagę aspekt środowiskowy i społeczny. Wychowanie to proces planowy.

Socjalizacja - (łac. Socjalis - społeczny proces uspołeczniania człowieka). W wyniku tego procesu nabieramy cech tej społeczności, w której przebywam - jest to dla nas społeczność odniesienia. Jest to proces swobodny, niezamierzony. Socjalizacja jest spontaniczna, żywiołowa, wielokierunkowa o zmiennej intensywności.

Są to dwa podstawowe procesy w pedagogice.

Asystencja - bycie przy człowieku.

Różne ujęcia pedagogiki:

• Wychowanie jako obszar socjalizacji

• Są to równoległe procesy

• Wychowania jest najważniejsze

Pedagogika jako nauka

Wychowanie (edukacja) - refleksja naukowa

(szeroko rozumiana, czyli zawiera nauczanie i wychowanie)

Nauczanie - uczenie się Wychowanie - samowychowanie

Teoria nauczania i dydaktyka Teoria wychowania

(wąskie rozumienie), bez przekazywania wiedzy, tylko kształtowanie postaw, oddziaływanie na sferę wolicjonalną

Teoria organizacji i zarządzania oświatą.

Podział według Kazimierza Sośnickiego

Dydaktyka - sposoby przekazywania wiedzy, skuteczności jej przekazywania.

Teoria wychowania - kształtowanie postaw społecznych, dyscypliny i samodyscypliny u dziecka.

Czynniki przekazywania i zdobywania wiedzy.

Dyspozycje instrumentalne Dyspozycje kierunkowe

wiedza jest instrumentem do postawy społeczne, ukierunkowuje relacje

poznania i orientacji w świecie z drugim człowiekiem.

(wiedza, umiejętności, nawyki)

Znaczenie filozofii dla pedagogiki.

Krzysztof Konarzewski (behawiorysta) - teoretyczny podział pedagogiki.

S R relacja pomiędzy bodźcem a reakcją

• Pedagogika to praktyczna nauka o wychowaniu

• Nie ma pedagogiki pozaaksjologicznej, każda sytuacja pedagogiczna to wybór pomiędzy dobrem a złem

I II III

P =f (C, T)

P - projekt oddziaływań wychowawczych, który uszczegóławia co ma być celem wychowania, jakie cele mają być osiągane.

F - funkcja

C - cele wychowania

T - teoria wychowania

I - technologia pedagogiczna

II -aksjologia pedagogiczna

III - teoria wychowania

Aksjologia jest jedną z subdyscyplin pedagogiki, jej poszczególne działy to:

• Epistemologia - nauka o wiedzy

• Gnozeologia - nauka o poznaniu

• Ontologia - nauka o bycie

Refleksja aksjologiczna - nauka o wartościach, co powinno stać się celem wychowania, a co nie powinno znaleźć się w strukturze wychowania.

Refleksja ontologiczna - nauka o bycie, ważne dla pedagoga, zastanawianie się nad tym kim jest człowiek, uczeń i wychowanek, przez co się wyraża, co jest dla niego najważniejsze. Refleksja ontologiczna zaczyna się od człowieka, zastanawia się nad jego duchowością, w człowieku najważniejsza jest głębia, wnętrze, i nad tym wnętrzem dziecka trzeba pracować. Ta refleksja wskazuje na traktowanie dziecka jako osoby, któremu przysługuje szacunek i godność.

Refleksja gnozeologiczna - drogi poznania w jakich można poznać dziecko.

Refleksja epistemologiczna - wiedza o dziecku, co z nim przeżyjemy

Refleksja gnozeologiczna i epistemologiczna pokazuje te wymiary dziecka, które trzeba dostrzec i zauważyć.

Pedagog uprawia refleksje, jego działanie musi poprzedzać refleksja, współodczuwanie rzeczywistości z wychowankiem, budowanie przestrzeni emocjonalnej.

Sady orzekające i sądy wartościujące - odnoszą się do teraźniejszości

Sądy prognostyczne i sądy postulatywne - odnoszą się do przyszłości

Czynności pedagoga

1. Rozpoznanie dziecka, diagnoza środowiska

2. Określenie stanu, orzeczenie czy stan jest dobry lub zły i w jakim stopniu - sąd wartościujący

1. Jeśli stan jest zły, to trzeba zastanowić się czym to grozi, co to spowoduje, jak może to wyglądać - sąd prognostyczny

2. Jeśli jest dobrze, dziecko dobrze się rozwija, to co robić, by wznawiać to, w czym dziecko dobrze się czuje.

Wykład 31.10.2010

Metodologia pedagogiki

Metodologia - methodos + logos = nauka o metodzie. W pedagogice metody są potrzebne, aby wiedzieć jak postępować z dziećmi, nie można sobie pozwolić na większą swobodę, praca z uczniem ma być oparta na zasadach, co do których mamy pewność, że są właściwe - jest to wynikiem naukowych badań pedagogicznych. Jest to zbiór naukowo potwierdzonych sposobów badania rzeczywistości pedagogicznej. Wnioski uzyskane z badań tworzą teorie pedagogiczną, służą ciągłemu poprawianiu pracy z dzieckiem. Na gruncie metodologii prowadzi się naukowe badania pedagogiczne, nasze działania doskonalą tę pracę pedagogiczną.

Metodyka - sposoby pracy z dziećmi (metody wychowania i nauczania), np.: metoda indywidualnych przypadków, monografia, eksperyment pedagogiczny, sondaż diagnostyczny.

Metodologia - badania naukowe w pedagogice, nazywa obszar badan naukowych w pedagogice, wynik badań naukowych ma ulepszyć metodykę.

Pedagogika ogólna posługuje się inną klasyfikacją proponowaną przez M. Łobockiego:

• Eksperyment pedagogiczny (doświadczenie pedagogiczne)

• Metody diagnozowania w pedagogice

• Analiza dokumentów

• Analiza wytworów

• Rozmowa i wywiad

• Ankiety i scenariusze

• Techniki statystyczne

Pedagogika jako samodzielna dyscyplina naukowa musi posiadać:

• Przedmiot zainteresowania

• Problematykę badawczą

Wzorce w badaniach pedagogicznych

Empiryczne Nieempiryczne

Badania doświadczalne badani nie są oparte na doświadczeniu

Bezpośrednio stykamy się z osobami badanymi brak bezpośredniej relacji badacza rzeczywistością

Stosując metody, techniki i narzędzia badawcze badaną. Oparte na analizie źródłowej, może być to analiza tekstu źródłowego, lub badania teoretyczne.

Eksperymentalne Źródłowe

Podejmujemy ingerencję w rzeczywistość, Za pomocą paradygmatu diagnostycznego

dokonujemy zmiany. odkrywamy rzeczywistość w takim stanie w jakim

Projektuje zmiany w rzeczywistości. faktycznie występuje.

Eksperyment nie ma zastosowania w badaniach Nie ma miejsca na eksperyment.

diagnostycznych.

Eksperyment nie jest diagnozą, ale posługujemy się czynnością diagnozowania.

Eksperyment grup równoległych - oparte na kanonie jedynej różnicy J. S. Mill'a. Można przeprowadzić doświadczenie pedagogiczne na tym eksperymencie.

• Badania eksploracyjno - diagnostyczne

• Badania diagnostyczno - weryfikacyjne

• Badania typu post facto

• Badania diagnostyczno - komparatystyczne

Wykład 27.11.2010

Przegląd stanowisk pedagogicznych. Psychologizm pedagogiczny.

Psychologizm pedagogiczny - psychologia bardzo zaznaczyła swój udział w pedagogice. Czas rozwoju tego nurtu przypada na przełom XIX/XX wieku. Jest to także czas, kiedy mocno rozwijała się psychologia eksperymentalna. Wyodrębniają się badania empiryczne. W ramach psychologizmu pedagogicznego pedagodzy wspierają się psychologią, na interpretowaniu człowieka. Wyodrębniają się w tym czasie 3 szkoły psychologiczne, 2 znajdują się w Europie, 1 w Stanach Zjednoczonych.

• Szkoła genewska

• Szkoła wiedeńska

• Szkoła w USA

Szkoła - inne znaczenie niż szkoła jako instytucja, lecz jako centrum naukowe rozważań nad człowiekiem, lobby.

Szkoły są ze sobą powiązane, ale są i przeciwieństwem do tego, co działo się przed ich powstaniem a dotyczyło natury człowieka. Są reakcją, odpowiedzią na to, co działo się wcześniej. Stały się powodem do protestów psychologów, co miało miejsce w latach 50 XX w. w USA. Przed powstaniem tych szkół postrzegano naturę człowieka duchowo. Na przełomie XIX/XX wieku zaczęto zrywać z takim poglądem, a przyczyniły się do tego badania empiryczne. Człowieka zaczęto postrzegać jako wymiar fizyczny, jako osobę złożoną, zróżnicowaną, bogatą, jako materię dająca się opisać. W psychologii eksperymentalnej psycholodzy nie podejmują tematu duchowości, ważna jest psychika człowieka, która dopełnia fizyczna egzystencję człowieka. Psychika to cecha materii ludzkiej dająca się zbadać. Temu poglądowi sprzeciwiali się etycy. Na przełomie lat 50/60 powstali psycholodzy humaniści, którzy sprzeciwiali się poglądom sformułowanym przez 3 szkoły. Szkoły te istnieją do dziś dla badania relacji jakie zachodzą w człowieku. W Polsce miało to miejsce w okresie socjalizmu, kiedy nie mówiono o duszy człowieka, dominowała psychologia empiryczna. W Polsce znajdował się ośrodek naukowy rozwijający psychologię teologiczną, ale nie miał większego znaczenia. Na KUL propagowana była psychologia teologiczna.

Co łączyło 3 szkoły?

1. Instrumentalizm - potraktowanie człowieka jako jednego elementów materialnego, rzeczywistego świata, którego można pozyskać do badań i analiz.

2. Przyjmują fizyczność człowieka jako podstawę do rozgrywania życia psychicznego i społecznego.

3. Ciążą ku obrazowi człowieka, który byłby szokujący, a poprzez to atrakcyjny.

Szkoła amerykańska (behawioryzm, operacjonizm)

Konkretne działania podejmowane przez człowieka, dyscyplina w sterowaniu człowiekiem. Z pozycji behawiorystów uzyskuje się tezę: jeżeli dobrze rozpoznamy określoną gamę jego zachowań, czynności, sposobów aktywowania i jednocześnie wskażemy przyczynę tego to będziemy umieli planować ludzkie zachowania. Jeżeli będziemy w stanie określić jakie zachowanie powoduje daną przyczynę, to możemy manipulować ludźmi. Stąd też podstawowa formuła behawiorystów, czyli sprzężenie pomiędzy bodźcem i reakcją (określony bodziec wywołuje określoną reakcję).

• Operacjonizm watsonowski

• Skinnerowski behawioryzm

Wszystkie systemy totalitarne podnoszą idee behawioryzmu. Behawioryzm nie stawia pytań o wnętrze, jeżeli już to pyta o zgodę lub niezgodę, o wewnętrzne przekonanie lub sprzeciw. Behawiorystów interesuje skuteczność. Na kanonie behawiorystów powstała szkoła instrumentalna, w której ucznia postrzegano jako instrument w ręku nauczyciela, jako materiał do zewnętrzne Obróbki. Relacja pomiędzy nauczycielem a uczniem była jednokierunkowa (podmiotowo - przedmiotowa). W szkole socjalistycznej w Polsce uczeń był traktowany podmiotowo, ale szkoła działała przedmiotowo.

Genewska szkoła psychologiczna

Wywodzi się z tradycji naturalizmu, które podjął w swoich pracach J. J. Rousseau (naturalizm filozoficzny). Wpisał się on w nurt rewolucji francuskiej, która zmieniła:

• Został zniesiony porządek kastowy w społeczeństwie francuskim

• Społeczeństwo stało się jednolite, obywatele o równych prawach, o równości człowieka decyduje natura ludzka.

Dzieła J.J. Rousseau: „Emil”, „Nowa Heloiza”

W swoich poglądach był skrajnie niekonsekwentny, pisał uwagi o rządzie polskim, skrajnie przyjmował, że cywilizacja jest wrogiem człowieka. Cywilizacje rozumiał jako przyjęte obyczaje. Życiem ludzkim ma sterować potrzeba, inaczej człowiek jest zły, zgryźliwy, musi gdzieś wyładować swoje emocje. Na tej bazie wyrosło stanowisko psychologii indywidualnej Alfreda Adlera. Adler wskazuje na ludzką naturę i nastraja do sił życiowych - adlerowskie kompleksy.

Wiedeńska szkoła psychologiczna 8.01.2011

Prekursorem jest Zygmunt Freud, początkowo Alfred Adler był nim zafascynowany, ale później odszedł od tego nurtu. Skąd bierze się żywność człowieka, co nim steruje? Według Freuda bierze się to z podświadomości (człowiek nie do końca o tym wie). Życie jest ciągiem spraw, problemów, ból z tego wynikający prowadzi do wypierania tych nieprzyjemnych dla człowieka spraw, człowiek ma problem z przeżywaniem - mechanizm wyparcia. Jeśli pojawiają się trudności, coś nas gnębi, nie umiemy się tego pozbyć, jest to naszą codziennością, to wtedy podświadomie nie chcemy o tym myśleć, odrzucamy to od siebie. Takie długie, intensywne myślenie o tym powoduje wypieranie - problemy mimo wszystko pozostają w podświadomości. Chcąc poznać człowieka trzeba wniknąć w jego podświadomość. Psychologia głębi (psychoanaliza) - wydobywa się z podświadomości człowieka, to co jest w jego głębi. Analiza wypowiedzi, słów, skojarzeń - jedna z technik psychoanalizy. Problem steruje nami od środka, lecz nie widzimy związku. Freud badał przede wszystkim kobiety, ale jego uogólnienia dotyczą wszystkich ludzi. Poradzenie sobie z problemem to pogodzenie się z nim, należy przyjmować problemy, dokonywać wyborów, odnaleźć się w problemie. Osobowość neurotyczna (frustrat) - ktoś, kto udaje, że jest inny.

Osobowość trójwymiarowa - co z niej wynika?

• Id- instynkt, który człowieka do czegoś pcha.

• Ego - ja świadomościowe - „bardzo bym chciał, ale nie wypada”

• 
  Superego - prawa, normy, obyczaje, zakazy (nadjaźń, nadświadomość)

Na kanwie osobowości trójwymiarowej wynika konflikt pomiędzy życiem a śmiercią (afirmacją życia a dążeniem do śmierci).

Człowiek nie ma szansy na normalność, zawsze coś nim steruje (jakaś wypadkowa), nie realizuje się w pełni, jest pomiędzy tym co by chciał, a co może. Staje się nieszczęśliwy, zaczyna się mechanizm wyparcia. Według Freuda jesteśmy społeczeństwem neurotów, frustratów. Problemy człowiek wbudowuje w system swoich wyborów.

Przesłanie dla pedagogów

1. Wychowankowie to istoty naturalne, prawo potrzeby steruje tymi ludźmi, nie sądźmy, iż jeśli czegoś nie potrzebujemy, to wychowanek też nie potrzebuje. Praca powinna polegać na poznawaniu ucznia, jego natury - sprowadzenie ucznia na społecznie akceptowane tory (kanalizowanie potrzeb). Pedagog musi rozumieć wychowanka, aby nie czynił krzywdy innym, ani sobie - poznawanie głębi.

2. Przyjęcie refleksji - tam gdzie jest dużo agresji (widoczne zwłaszcza w szkole) jest to sprawa odreagowania. Aby obniżyć poziom agresji trzeba wniknąć w naturę człowieka, ucznia i poznać jego problemy i potrzeby (psychoanaliza Freuda).

Alfred Adler

Początkowo zafascynowany Freudem. Uważał, iż seks był ważny, ale jest tylko dopełnieniem. Człowiek jest istotą zakompleksioną, sterują nim kompleksy, człowiek ściga się ze światem, ze samym sobą. Tak wiele chce, a tak wiele mu nie wychodzi. Bieg życia jest wyznaczony kompleksami, chcesz poznać człowieka, musisz poznać jego kompleksy.

Wykład 11.12.2010

Pedagogika katolicka

Pedagogika katolicka odnosi się do „esencjonalności człowieka”, czyli do jego istoty (essentia - istota). Chrześcijaństwo wywodzi się z kultury helleńskiej, pierwszy katolicki podział wprowadził biskup Jordan.

Podstawy polskiej pedagogiki

• Prawdy objawione - są dane wprost od Boga

• Dogmaty - teologiczne opracowanie prawd objawionych, w dogmat się wierzy lub nie, dogmatu się nie dowodzi.

W prawdach objawionych i dogmatach odnajdujemy całą ideę wychowawczą pedagogiki katolickiej. Prawdy objawione i dogmaty są zawarte w esencji modlitewnej „Wierzę w Boga”. W Kościele ma wymiar integracji społecznej i duże znacznie w wychowaniu chrześcijańskim.

Najważniejszym dogmatem jest dogmat o Bogu trójosobowym, tutaj ulokowana jest istota wychowania katolickiego. Z tego dogmatu wynikają 3 dogmaty:

1. Dogmat o stworzeniu - Bóg stworzył człowieka na swój obraz i podobieństwo z miłości do niego. Bóg jest miłosierny dla człowieka. Jan bosko mówi o wielkiej miłości do człowieka, człowiek nie zasłużył na pogardę, ma w sobie dobro, jeśli go nie ma to można to dobro zasiać w człowieku. Każdy człowiek jest wielkim wydarzeniem w życiu Boga, nie ma ludzi gorszych i lepszych, nie można skreślić kogoś, kto zbłądził. Ten dogmat pokazuje groma miłość Boga do stworzenia, a więc miłość nauczyciela do ucznia, szacunek, a drugiej strony pokazuje przemianę na gruncie edukacji, jaka dokonuje się w człowieku. Konieczność przemiany polega na tym, że człowiek jest wykorzeniony z Boga, a my mamy się stać maksymalnie podobni do Boga, mamy zintegrować się z Absolutem - Bogiem. Wtedy odnajdziemy drogę i zjednoczymy się ponownie z Bogiem. Człowiek ma postępować tą drogą świadomie, dzięki własnej woli. Dojście do Boga jest wynikiem dokonywanych wyborów. Jeżeli człowiek będzie dokonywała złych wyborów będzie dystansował się do Boga. Bóg stawia zadania człowiekowi, bo go kocha, tak samo jak rodzice, nauczyciele swoje dzieci. Mamy dowodzić Bogu swojej mądrości.

2. Dogmat o odkupieniu - pokazuje miłość do Boga, rolę, misję nauczyciela, rodziców, wychowawcy. Dla odkupienia naszych win Chrystus ofiarował swoje życie. Dla wychowawców to życie wychowanków jest najważniejsze, ich dobro przyświeca naszej pracy.

3. Dogmat o uświęceniu - Bóg dał przykład, mamy o nim pamiętać i w niego wierzyć. To jest mistycyzm, ciało mistyczne, które jest pomiędzy nami, trzeba mieć wybaczać i zrozumieć.

Istnieją jeszcze dogmaty o sądach ostatecznych.

Wychowanie chrześcijańskie i pedagogika katolicka oparte są na 3 filarach:

1. Moralizm chrześcijański - opiera się na cnotach chrześcijańskich, które określane SA jako cnoty kardynalne, one regulują moralność człowieka i społeczeństw, mają istotne znaczenie w wychowaniu. Najważniejsze to: miłość, wiara, nadzieja, męstwo, sprawiedliwość, roztropność, umiarkowanie.

2. Humanizm chrześcijański - ważny pomiędzy nauczycielem a uczniem. Człowiek ma dualistyczną naturę, składa się z duszy i ciała i w tym kierunku idzie humanizm - czynienie dobra drugiemu człowiekowi. Uczynki wskazują na relację pomiędzy ludźmi.

3. Personalizm chrześcijański - określa prawa człowieka, na wzór Chrystusa, któremu odebrano prawa ludzkie, prawa człowieka, które często są łamane.

Racjonalizacja - psychologiczny mechanizm obronny (wmawianie sobie jak jest źle a jak dobrze)

Cnoty kardynalne mają duże znacznie w wychowaniu. Wychowanka trzeba uczyć:

• Roztropności - myślenia

• Umiarkowania - aby nie był pazerny

• Męstwa - odwagi, aby bronił swoich poglądów

• Sprawiedliwości - życie się ma, gdy się na nie zasłuży

Człowiek ma złożoną naturę ludzką, która została wyłożona przez 2 filozofów:

• Tomasz z Akwinu

• Aureliusz Augustyn

Obaj bazują na filozofii antycznej, dwóch światach: materii i idei.

Arystoteles - „moja duchowość decyduje o tym jakim jestem człowiekiem”

Tomasz z Akwinu

Pokazuje naturę dualistyczną: zmysłowo - wegetatywną i duchowo - racjonalną. Człowiek w każdym momencie życia ma potencję, która ma go prowadzić do esencji (istoty). W myśl pedagogiki katolickiej człowiek wypełnia się esencją kiedy maksymalnie przybliża się do stwórcy.

W teleologii wychowania chrześcijańskiego występuje harmonia władz ->cel etapowy (człowiek musi zharmonizować władzę, czyli podporządkować ciało duszy).

Cel ostateczny ->dojście do Boga.( jest to cel pedagogiki katolickiej)

Dwa porządki filozoficzne, które sterują światem

• Istnieniowy - życie

• Istotowy - sens, jakość życia

Ujecie tomistyczne - człowiek w życiu przechodząc poprzez kolejne etapy własnego istnienia zmierza do wypełniania się jego istoty.

Oba te porządki odnoszą się do dogmatu stworzenia, jak ma wyglądać droga wskazuje np. Mesjasz poprzez wiarę, miłość, wolę.

W pedagogice katolickie cel wychowania przechodzi transformacje, zmienia się na cel samowychowania, tzn.: pedagog prowadzi ucznia do pewnego momentu, później człowiek przejmuje odpowiedzialność za siebie. Pedagogika katolicka określa ten moment jako harmonie władz.

Aureliusz Augustyn

Rozwija tę myśl, mówi o 2 rodzajach dobra:

1. Dobro użyteczne (można się nim posłużyć)

2. Dobro uszczęśliwiające (zmierzamy do niego)

Pedagogika katolicka ma charakter teochrystoeklezjocentryczny (Bóg - Chrystus - Eklezja)

->filary metodyczne.

• Bóg - cel

• Chrystus - wskazanie drogi

• Eklezja - Kościół, środki

3 środowiska uprawnione do wychowania

1. Rodzina - Bóg nadał im prawo, uczestniczą oni w boskim akcie tworzenia

2. Kościół - ma prawo do wychowania z namiestnictwa Boga

3. Państwo - władza pochodzi od Boga, państwo ma obowiązek wychowywać

Pedagogika tradycyjna i nowe wychowanie 22.01.2011

Pedagogika tradycyjna

Intuicyjnie wyczuwany ja jako tradycyjną. W edukacji tradycja t nauczyciel i uczeń, nauczyciel, który uczy i przekazuje wiedzę i uczeń, który przyswaja wiedzę. W tradycyjnej szkole nie można mówić o prawach ucznia, z kolei jeśli nie ma praw to nie można mówić o podmiotowości ucznia. Uczeń w szkole tradycyjnej jest całkowicie podporządkowany władzy nauczyciela, temu co on prezentuje, uczeń ma słuchać i zapamiętywać, nie ma możliwości jakiejkolwiek dyskusji z nauczycielem. Pedagogika tradycyjna nie jest do końca zła, ma pewne cechy uniwersalne. Z tradycyjnej edukacji czerpie współczesny system klasowo - lekcyjny. Edukacja tradycyjna ma korzenie chrześcijańskie. Protoplastą (wzorem) dla nauczyciela jest Mesjasz, czyli ten, który wiedzą ogarniał wszystko. Taki model przeniesiono do współczesnej szkoły - nauczyciel działa w perspektywie dobra uczniów, uczeń ma nie zadawać pytań, nie polemizować. Pedagogika tradycyjna nie znosi wątpliwości, nie ma w niej miejsca na polemikę. Po p. tradycyjnej pojawiło się nowe wychowanie, które ma swoje korzenie w starożytności - tutaj uczeń może zadawać pytania, dyskutować, jest upodmiotowiony.

Pedagogika tradycyjna to:

• dyscyplina,

• ograniczenie przestrzeni ucznia,

• ograniczenie aktywności,

• budowanie wewnętrznej dyscypliny, aby sam chciał taki być i wierzył, że jest to słuszne.

W ramach tej dyscypliny można mówić o:

• Dyscyplinie treści nauczania - przyjęte jako te właściwe, w których wychowuje się dziecko. Przez wieki oparte na doktrynie chrześcijańskiej, później, bliżej XX w., po ukształtowaniu szkoły klasycznej jest to już wychowanie klasyczne, erudycyjne, czyli kształcenie językowe. Wychowanie erudycyjne to wykształcenie człowieka w wiedzę pojęciową, opartą na kulturze, filozofii, który znał języki, doktrynę wyznaniową, posiadał wiedzę humanistyczną (XVIII/XIX w.)

• Dyscyplina metody - organizacja jednostki metodycznej, czyli lekcji, przestrzeni lekcji.

• Dyscyplina czasowa - podział czasu na jednostki metodyczne, czyli na lekcje, traktowanie szkoły jako miejsca eksterytorialnego, szkoła jest miejscem wybranym, nobilitującycm, wiedza i nauka jest dla wybranych. Monumentalność szkoły tradycyjnej - ciężki budynek, architektura, duże okna - klasztorny charakter. Uczeń czuł respekt i wyjątkowość. Przestrzeń pomiędzy uczniem nauczycielem był jasno określona i podzielona, duża waga urzędu nauczyciela.

Szkoła tradycyjna utrzymywała się do końca XIX wieku, później zaczął się ruch nowego wychowania, napędzany przez filozofię pragmatyzmu (życie to jest to, co wokół nas, praktyczny wymiar życia). Ważnym ośrodkiem pragmatyzmu były USA w I poł. XX w., zaś prekursorem był John Dewey. W tym okresie następuje także rozwój techniki, przemysłu, nauki, cywilizacji. Nastąpiła więc potrzeba z budowania nowej pedagogiki, nowej formuły wychowania. Człowiek wyuczony klasycznie nie pasował do tego obrazu. Do tego rozwoju techniki, ekonomii, tworzącej się gospodarki monopolistycznej trzeba wychować człowieka.

Prekursorem wychowania tradycyjnego był Jan Fryderyk Herbart (1776-1848) - Niemiec pochodzący z Królewca, filozof, uczony, humanista, tradycjonalista, objął Katedrę filozofii po Immanuelu kKancie, czołowy pedagog edukacji tradycyjnej. Zastanawiał się jak dotrzeć do ucznia - traktowany jest więc jako ojciec psychologii nowożytnej. Oparł swój system pedagogiki tradycyjnej na refleksji filozoficznej i z niej wynikającej filozofii psychologicznej.

• Z refleksji filozoficznej wyprowadził cel wychowania, czyli moralnie silny charakter.

• Z refleksji psychologicznej oparł drogę do tego celu, jak go osiągnąć.

Moralny charakter Herbart oparł na cnotach:

• Cnota doskonałości - wyznacza zakres i siłę ludzkich dążeń, pokazuje sprawę motywacji. W tradycyjne szkole motywuje nauczyciel poprzez dyscyplinę zewnętrzną.

• Cnota życzliwości - pozwala na współpracę pomiędzy ludźmi, wzajemne pomaganie, uzgadnianie stanowisk i działania, u Herbarta to oddanie się idei.

• Cnota słuszności - pozwala zadośćuczynić krzywdom, które wyrządziliśmy innym.

• 
  Cnota prawa - prawo stanowione przez naród, obywatelskość, bycie obywatelem obliguje do poddania się prawu, nie ma dyskusji co do charakteru prawa, respektuje się je.

• Cnota wolności wewnętrznej - przyjmować prawo takie jakie jest, wyrażamy się poprzez respektowanie prawa, nie poddajemy go wątpliwości.

Cnoty, które regulują człowieka wewnętrznie i z otaczająca g rzeczywistością, są spójne z systemem wartości, które obowiązują w danym państwie.

Jak wychowywać w szkole herbartowskiej?

Praca nauczyciela polega na ogarnianiu umysłów uczniów, na zarządzaniu ich myślami, kształtowaniu wiary i przekonań w jedyną słuszną opcję.

Założenia psychologiczne Herbarta.

1. Nie ma zadatków wrodzonych, człowiek nie ma żadnych predyspozycji, wszyscy ludzie rodzą się tacy sami. Można więc wszystkich wszystkiego nauczyć, zależy to tylko od metody jaką sobie obierzemy.

2. Całe życie psychiczne człowieka składa się z wyobrażeń pozostających w ciągłym ruchu, wiedza u Herbarta ma charakter pojęciowy. Uczeń potrafi posługiwać się pojęciami, przekonywać do własnych poglądów. Zadaniem nauczyciela jest wyposażyć ucznia w wiedzę pojęciową.

Pojęcia odnoszą się do wyobraźni o rzeczywistości, jak będzie kształtować się wyobraźnia ucznia, takie poglądy będzie on reprezentował. Nauczyciel dokonuje manipulacji pojęciami, wybiera tę drogę, którą uważa za słuszną, nie daje możliwości do dyskusji, do wyrażania własnych myśli. Nauczanie werbalne - poprzez słowo ->to właśnie pedagogika tradycyjna.

Tok nauczania w szkole tradycyjnej jest podający - podaje się gotową wiedzę do nauczenia i zapamiętania. Nauczyciel mówiąc do ucznia używa pojęć i oddziaływuje na świadomość ucznia, wiedza ta nie zalega w świadomości, jest tylko filtrem, aby ją zapamiętać musi ulokować się w podświadomości.

Świadomość „pojęcie”( które podaje nauczyciel, u ucznia musi wywołać skojarzenie, jeśli tak nie będzie, to słowo nie będzie zapamiętane, jeśli jest zapamiętane trafi a do podświadomości.) - tu następuje powiązanie pojęć, tak powstają systemy pojęciowe

Próg świadomości

Masa apercepcyjna (stanowią ją pojęcia ulokowane w tej masie na stałe, zostały zapamiętywane)

Podświadomość (magazyn wiedzy pojęciowej)

Etapy nauczania w podświadomości

1. Zgłębianie spoczywające i zgłębianie postępujące.

2. Ogarnianie spoczywające i ogarnianie postępujące.

Stopnie formalne nauczania wg. Herbarta

• Jasność - zgłębianie spoczywające

• Kojarzenie - zgłębianie postępujące

• System - ogarnianie spoczywające

• Metoda - ogarnianie postępujące

Szkoła John'a Dewey'a (1859-1952)

Amerykański filozof, silne stanowisko pragmatyzmu i utylitaryzmu. Szkoła postępowa, progresywna, wszedł w potrzeby życia społecznego XX wieku. Odrzucił argument o braku zadatków wrodzonych. Mamy zadatki wrodzone, w pracy dzieckiem mamy pracować nad tym, do czego dziecko ma predyspozycje i pod tym względem go wychowywać. Myślenie + działanie ->ciągle się przeplatają, na nich trzeba oprzeć nauczanie, myślenie jest instrumentem skutecznego działania.

Stopnie formalne Dewey zamienił na pełny akt myślenia, który wiąże:

• Empiryzm (doświadczenie)

• Racjonalizm (praca umysłu)

Etapy pełnego aktu myślenia:

1. Odczucie trudności - problemy subiektywnie nowe

2. Wykrycie jej i określenie

3. Formowanie prawdopodobnych rozwiązań - stawianie hipotez

4. Wnioskowanie z hipotez

5. Eksperymenty i doświadczenia, które prowadzą do weryfikacji hipotez, czyli postawienia tezy, lub do postawienie kolejnej hipotezy w razie braku weryfikacji poprzedniej.

Dewey'owska logika

• Człowiek uczy się skutecznie, kiedy rozwiązuje problemy

• Uczy się tego co jest ważne, co wynika z jego potrzeb

Dewey skłania się ku naturze dziecka, do naturalnego rozwoju w odniesieniu do jego wieku, zainteresowań, uczenie poprzez rozwiązywanie problemów. Szkoła Dewey'a jest nieuzasadniona, daje dziecku dużą przestrzeń do działania, lecz nie można oczekiwać od dziecka, iż będzie praktykować życie, ale daje mu wolność eksperymentowania.

Edukacja synkretyczna (postrzeganie obrazów w całości) - to edukacja dewey'owska.

Szkoła nowoczesna dużo czerpie z edukacji Deweya, np.:

• Zabawa

• Aktywność twórcza dziecka

• Aktywizowanie dziecka

Po J. Dewey w latach 30 tych. Pojawili się esencjaliści, którzy postulowali porządek w edukacji, powrót do szkoły tradycyjnej. Ich podstaowoymi postulatami było:

• Utrzymać kierowniczą rolę nauczyciela

• Podziała na przedmioty z certyfikacja wiedzy i umiejętności

Wykład 29.01.2011 (ostatni)

T: Eksperymenty pedagogiczne XIX/XX wieku.

Podwaliny współczesnej edukacji w Europie.

1.Indywidualizacja

2.Aktywność twórcza

Ad.1) Indywidualizacja - optymalne stwarzanie (dostosowanie) warunków zdobywania wiedzy przez ucznia, do jego podmiotowych możliwości (percepcja, tempo pracy). Psychologizm pedagogiczny odgrywa dużą rolę, bo wskazuje, jakie możliwości posiada uczeń, dziecko.

Ad. 2) Aktywna twórczość - aktywizacja, aktywowanie uczniów do wyrażania siebie.

Socjologizm pedagogiczny - podkład, współpraca jest ważna pomiędzy uczniami.

Skandynawia i Szwecja - Otto Salomon - twórca metody „slojd” (zręczny w palcach). Metoda zajęć praktycznych. Najważniejsza dla dziecka jest aktywność twórcza dziecka, przez którą on obserwuje skutki swego działania. Usprawnianie dziecka w technikach wytwórczych. Materiał: metal, rafia, wiklina, tektura, drewno. Dziecko usprawnia się przez swoją twórczość w oparciu o kontakt z plastycznym materiałami. Podwalina szkół zawodowych.

Galicja - szkoły koszykarskie - wyrabianie koszy w wiklinie.

Niemcy - Berthold Otto - założyciel szkoły nauczycieli domowych. Na idei szkoły radosnej (renesansowa) - szkoła zabawy, radości, bycia razem. Wszyscy nauczyciele i uczniowie tworzą jakby jedną rodzinę. Spotykają się w pewnym miejscu i dyskutują o swoich sprawach, problemach i możliwości ich rozwiązań. Problemy do dyskusji brały się z życia.

Idea: Świat jawi się nam jako całość i my jako całość próbujemy go ogarnąć.

Austria - Karl Linke - prekursor tzw. nauczania łącznego, opartego na synkretyźmie (oznacza obrazy całości w percepcji, rejestrowanie całościowe obrazów). Człowiek jest skłonny do przyjmowania w całości - ogólne wrażenie. Dopiero później dochodzi do szczegółów, odnajduje je.

Karol Linke twierdził, że do 14 roku życia dziecko przede wszystkim postrzega łącznie (synkretyzm). Później nabywa umiejętności analitycznych. Szkoły, które opracowują treści w odrębnych przedmiotach są sztuczne. Należy jak najdłużej zachować filozofię: Żeby świat przed uczniem odkrywać w całości, a nie we fragmentach. Wprowadzamy dziecko w kręgi życia, a potem przez abstrahowanie dostrzeganie szczegółu. Wyodrębnianie zbiorów, działanie na elementach jest znacznie późniejsze, bo nie jest zgodne z naturą wykształcania się procesów percepcyjnych.u dziecka.

Belgia - pedagog Owidiusz Decroly- prekursor szkolnictwa specjalnego.

Ośrodki zainteresowań Owidiusza Decroly'ego. Ośrodek zainteresowań są podstawą pracy w szkole specjalnej po dziś dzień.

Metoda - dziecko wprowadza się w etapy aktywności:

1. obserwacja

2. kojarzenie

3. wyrażanie rzeczowe i oderwane

Ad.3) Wyrażanie rzeczowe polega na praktyce, np. porządki wokół siebie, opieka nad roślinami w Sali dydaktycznej itp.

Wyrażanie oderwane - to abstrahowanie. Od konkretnych czynności do abstrahowania.

Ośrodek zainteresowań jest fragmentem rzeczywistości inegrującym naszą percepcję. Edukacja poprzez uczestnictwo w realnym życiu.

W tę ideę wpisuje się Maria Montessori

- Włochy - Maria Montessori - zajęła się dziećmi z osiedli robotniczych. Dzieci zróżnicowane pod względem możliwości. Zauważyła, że warto u nich stosować metodę pracy taką, jak z dzieckiem opóźnionym. Indywidualizacja - dostosowywanie tempa pracy do możliwości dziecka, praktyczne działanie, zabawa jako podstawa (daje chęć do działania, motywuje dziecko).

Stany Zjednoczone - Helena Perkas - plan daltoński. Postulat tradycyjnej metodyki w edukacji, zniesienie lekcji i nauczania zbiorowego na rzecz indywidualnych kontaktów ucznia z nauczycielem (tzw. instruktorem). Edukacja miała się odbywać w gabinetach zwanych labolatoriami, wyposażonymi w odpowiedni sprzęt, rekwizyty. Uczeń pracuje pod kierunkiem instruktora, ma dostep do sprzetu, literatury itp. Uczeń sam wybiera, deklaruje się czego się będzie uczył. Wykresy weryfikujące wiedzę ucznia. Pojawia się kontrakt zawierany pomiędzy uczniem a nauczycielem. Uczeń deklaruje się na rozwiązanie określonego problemu w danym czasie.

Francja - Celestyn Freinet - jego szkoła bardzo popularna w Europie. Techniki Freineta bardzo popularne w edukacji małych dzieci. Zajęcia praktyczne, gdzie dzieci gromadzą, opracowują, przyswajają przygotowany przez siebie materiał i tworzą środki dydaktyczne, za pomocą których ten materiał będą przyswajać. Gazetki ścienne, korespondencje międzyszkolne, fiszki z opracowanymi tematami przez uczniów, radiowęzeł (TV szkolne, dziś internet).

Szkoła pracy - ideą bierze się z pragmatyzmu i prakseologicznego podejścia do rzeczywistości, utylitaryzm. Praktyka, użyteczność publiczna, konkretne działanie przyświecają pracy w szkole. Silnym ośrodkiem były Niemcy.

Kerszensztajner - praca naczelną wartością państwa, kreuje nie tylko człowieka ale system i państwo. „Poprzez pracę do wolności”

Rosja - radziecka szkoła pracy - w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Idea od naczelnego ideologa rewolucji - Ilicza Włodzimierza Lenina.

Filozofia społeczna, organizacja państwa, polityki i produkcji. Lenin był przeciwny wszelkiej dystynkcji w życiu człowieka i narodu. Rozwój dla dobra wspólnoty społecznej. Kolektyw wyznacza zadania, a nie człowiek sam sobie. Pojawiła się idea dekolaryzacji - wykazując nieodpowiedniość szkoły, postanowiono ja znieść, bo jest miejscem izolacji od życia. Wiedzę dziecko zdobywać powinno w zakładzie pracy, na stanowisku pracy pod okiem instruktora. Idea od Lenina, tworzyli: Paweł Błoński, Nadjeżda Krupskaja.

Twórca wychowania kolektywnego - Antonii Makarenko. Znakomity pedagog, wspaniały człowiek, niemieszczący się w realich komunizmu. Twórca „Poematu pedagogicznego”. Pokazuje rzeczywistość zdemoralizowanej młodzieży, osieroconej, porewolucyjnej. Metodą wychowania jest kolektyw. Wychowanie, resocjalizowanie przepełnione ideą wspólnoty i zaangażowania. Kolektyw próbowano w Polsce w latach 60-tych, nie przyjął się jednak. Posłuszeństwo ideologiczne. Osoba, która zawiodła kolektyw jest niegodna. Na idei Makarenki oparte są Hufce Pracy. Kształtowanie charakteru poprzez pracę kolektywu.

Henryk Rowid - Polska - szkoła aktywności twórczej. Idea: solidarności i współdziałania. Samorządy Uczniowskie wywodzą się ze szkoły Rowida.

Socjologizm pedagogiczny - Pol Bart? - Florian Znaniecki, Helena Radlińska, Józef Chałasiński.

Stany Zjednoczone - psycholog Wiliam Gordon Thomas - w socjologiźmie pedagogicznym przyjmuje się że tzw. układy kulturowe są podstawą wywołującą i determinującą układy społeczne. Do układów społecznych należą stosunki społeczne, styczność społeczna, osobowości i grupy społeczne. Układy społeczne są podstawą kształtowania się społecznej osobowości człowieka i przygotowujące go do uczestnictwa w życiu społecznym poprzez wchodzenie w tzw. role społeczne.

Stosunki, styczności, osobowości i grupy społeczne wprowadzają stopniowo ucznia, wychowanka w świat społeczny.

Przygotowanie (edukacja) powoduje, że staje się on członkiem takiej grupy. Musi przyjąć rolę społeczną, utożsamić się z nią, co się wiąże z konsekwencją przyjęcia praw i obowiązków przynależnych danej roli. (Florian Znaniecki „Socjologia wychowania”).

Grupy społeczne urabiają osobowość wychowanka. Edukację (nauczyciela-wychowawcę) traktuje się jako narzędzie systemu, aby najlepiej przygotować wychowanka do pełnienia ról społecznych. Kształtujemy postawy społeczne, ukierunkowując go na panujące w systemie wartości społeczne. Posiadane przez ucznia postawy społeczne są zewnętrzną rzeczywistością, jaką się da zaobserwować. Jest to obraz przygotowania do pełnienia ról społecznych. Na gruncie socjologizmu społecznego wyodrębnił się twór badawczo-naukowy tzw. pedagogika społeczna. Twórczynią Helena Radlińska.

Antypedagogika i esencjalizm.

Na gruncie szkoły pracy i idei desholaryzacji wyrosła antypedagogika. Antypedagodzy tworzyli dwa ośrodki: Stany Zjednoczone i Niemcy.

Stany Zjednoczone - Richard Carlson-

Niemcy - Hubertus von Schoenebeck.

Sięga do idei naturalizmu, a szkoła tylko urabia dziecko, nie wychodzi naturalnym potrzebom dziecka. Taką szkołę należy znieść, bo jest źródłem stresu, braku poczucia bezpieczeństwa. Antypedagodzy twierdzą, ze dzieciom nie potrzeba specjalnych praw dziecka (które ograniczają) a poprostu praw człowieka.

Antypedagogika jest utopijna, nie do zrealizowania. Antypedagodzy twierdzą, ze nieszczęśliwi są zarówno wychowawcy i wychowankowie. Teorię tę przenoszą śmiało nawet na grunt rodziny. Dziecko wymaga poświęcenia, czynimy na nim gwałt wymuszania.

Esencjalizm - bezwzględnie zachować w edukacji jej klasyczną istotę.

Przedstawiciele: Adler Shaw, Brubacher.

Ruch najsilniejszy w Stanach Zjednoczonych. Esencjaliści wnoszą o pozostawienie: kierowniczej roli nauczyciela (kieruje edukacją), doby organizacji edukacji poprzez planowanie, dobór treści i metod, standaryzacja merytoryczna na poszczególnych szczeblach edukacji. Przy tym należy zwrócić uwagę na aktywność dziecka, możliwości i podmiotowe traktowanie wychowanka.

---