Rozliczenia w obrocie międzynarodowym

Rozliczenia bezpośrednie

Rozliczenia mogą być dokonywane w dwojaki sposób:

• Bez udziału pieniądza

• Z wykorzystaniem pieniądza gotówkowego przekazywanego sprzedającemu przez kupującego

Rozliczenia bezpośrednie odbywają się bez udziału pieniądza i pośrednictwa banku, przybierają formę kompensat towarowych.

Rozróżnia się dwa rodzaje dwustronnych kompensat towarowych:

• Kompensatę całościową

• Kompensatę częściową

• oraz wielostronne transakcje kompensacyjne.

Kompensata całościowa

Polega na tym, że dwa podmioty gospodarcze dokonują u siebie wzajemnie zakupów na taką samą kwotę.

Ten rodzaj kompensaty przybiera następujące formy:

• Barteru

• Transakcji równoległych

W przypadku barteru jest zawierana transakcja kupna-sprzedaży bez udziału pieniądza we wzajemnych rozliczeniach. Jest to więc prosta wymiana: towar a towar, usługa za usługę lub za towar. Jest ona dokonywana głównie między kontrahentami, z których przynajmniej jeden nie dysponuje zasobami pieniądza na zapłacenie za import. Kontrahent ten może jednak dostarczyć drugiemu kontrahentowi towarów bezpośrednio przez niego pożądanych lub też takich, które będzie mógł bez trudu zbyć na rynku krajowym lub zagranicznych.

Przy zatwierdzeniu transakcji równoległych chodzi o ustanowienie dwóch oddzielnych kontraktów sprzedaży i kupna. W każdym z nich osobno są ustalane ceny i pozostałe warunki realizacji dostawy.

Rozliczenie również odbywa się oddzielnie. Wartość obydwu kontraktów jest jednak taka sama , a ich zawarcie jest wzajemnie uwarunkowane.

Klauzula wejścia w życie kontraktów (zabezpiecza przy handlowaniu z mało wiarygodnymi partnerami)

Kompensaty częściowe

Istotą kompensat częściowych jest nierówność kupna i sprzedaży. Polegają one bądź na użyciu pieniądza, bądź tylko na częściowym rozliczeniu się za jego pomocą.

Istnieje wiele kompensat częściowych:

• Counterpurchase agrements

• Buy-back agreements

• Off set agreement

- Counterpurchase (transakcje wzajemne) - zwykle zawierane z inicjatywy kontrahenta z kraju „cierpiącego” na niedostatek środków płatniczych. Warunkuje on zawarcie kontraktu importowego wyrażeniem przez partnera zgody przynajmniej na częściowe rozliczenie go oferowanymi w zamian towarami.

- buy-back agreements (kontrdostawy) polegają na sprzedaży kompletnego obiektu lub nawet całej fabryki „pod klucz” w zamian za dostawy wyrobów wytworzonych w zakupionych obiekcie ( w PRL była to spłata dewizowa)

- offset agreements - kupujący stawia jako warunek podpisania kontraktów wymagania zakupu w jego kraju surowców, materiałów wyrobów kooperacyjnych itp., produktów potrzebnych do realizacji zamówienia.

Offset bezpośredni - inwestycje są związane tematyczne z tematyką umowy głównej.

Offset pośredni - dokładnie odwrotnie

Skutkiem offsetu jest napływ kapitału zagranicznego so systemu finansowego, a pośrednio wzrastają rezerwy walutowe BC.

Wielostronne transakcje kompensacyjne

Polegają one na tym, że partner z kraju rozwiniętego dostarcza zwykle dobra inwestycyjne o wysokim poziomie technologicznym do kraju o państwowym monopolu handlu zagranicznego, który ze swej strony wywozi technologicznie mniej zaawansowane wyroby o takiej samej wartości do kraju rozwijającego się.

Kontrahent z kraju o państwowym monopolu handlu zagranicznego dokonuje sprzedaży swoich należności uzyskanych w tym kraju rozwijającym się partnerowi z kraju rozwiniętego, uwalniając się od zobowiązań wynikających ze wzajemnych rozliczeń.

*kredyt techniczny - nieoprocentowany (w RWPG)

Rozliczenia za pośrednictwem banków

Bank jako pośrednik w rozliczeniach między zagranicznymi kontrahentami. Pośrednictwo to polega na:

1. Prowadzeniu rachunków bankowych zarówno eksporterów jak i importerów towarów i usług.

2. Przekazywaniu w określonym terminie odpowiednich kwot pieniężnych z tytułu realizacji umowy międzynarodowej, czyli na polecenie importera bank przekazuje w drodze przelewu określoną kwotę do banku eksportera.

3. Rozliczenia te przebiegają głównie bezgotówkowo w formie rozliczeń dewizowych.

4. Bank jako pośrednik w rozliczeniach między zagranicznymi kontrahentami.

5. Bank zagraniczny, z którym bliżej współpracuje bank krajowy nazywany bankiem korespondentem. Współpracujące banki świadczą wzajemnie usługi, wymieniają informacje oraz prowadzą swoje rachunki , na których księgują wzajemnie rozliczenia z tytułu różnych operacji (np. skupowanie czeków), a powstające salda są okresowo rozliczane.

Wyróżniamy:

• Rachunek KORO - rachunek banku zagranicznego w banku krajowym (w PL)

• Rachunek NOSTRO - rachunek banku krajowego w banku korespondenta zagranicznego (np. w SWE)

• Klauzula rewizji cen

• Klauzula rewaloryzacyjna automatyczna-eksporter , wystawiając fakturę, automatycznie zmienia cenę, a importer musi na to przystać; powinna działać w dwie strony

Zabezpieczenie przed ryzykiem zmian kursu walutowego:

• Transakcje terminowe - forward, NDF-Non deliverable Forward

• Opcje walutowe - zwykłe i barierowe

• Struktury opcyjne - plain vanilla, opcje barierowe, opcje azjatyckie

Obecnie na rynku polskim obecna jest większość instrumentów zabezpieczających ryzyko walutowe. Oferują je praktyczne wszystkie banki i są one dostępne praktycznie dla wszystkich przedsiębiorców, którzy chcą zabezpieczyć swoją pozycję walutową. W większości przypadków próg dla transakcji zabezpieczającej to równowartość 50-100 tys. USD w zależności od produktu, a wybór produktów jest ogromny.

Przelew zagraniczny

• Przedpłatę realizuje się przy pomocy przelewu zagranicznego. Przelew zagraniczny to najtańsza, najszybsza i najprostsza forma rozliczenia transakcji w handlu zagranicznym. W tym przypadku zlecamy bankowi wypłacenie określonej kwoty pieniężnej na rzecz naszego dostawcy-beneficjenta.

• Po dokonaniu przelewu w systemie SWIFT można zawsze poprosić bank o wysłanie do nas kopii zlecenia SWIFT-u. Gdy dostaniemy je, np. fax , wysyła się je dostawcy-a ten jest w stanie sprawdzić po numerach referencyjnych przelewu SWIFT w swoim banku, że taka transakcja jest faktycznie realizowana.

• W ten sposób dostawca będzie wiedział o płatności już w ciągu kilku godzin od wysłania przelewu-na długo przed momentem, gdy środki będą zaksięgowane na jego koncie.

Akredytywa

Może stanowić zabezpieczenie dla importera i eksportera zarówno w obrocie krajowym, jak i zagranicznym. Jest to pisemne zobowiązanie banku, który ją otworzył, do zapłaty beneficjentowi określonej kwoty pieniędzy, pod warunkiem przedstawienia odpowiednich określonych w umowie dokumentów. Otwarcie akredytywy następuje z inicjatywy importera-kupującego.

W takim klasycznym rozumieniu rozliczeń międzynarodowych, dotyczy nieuwarunkowanych sposobów płatności, do których zaliczają się:

1. Polecenie wypłaty (payment order)-jest to najczęściej stosowana forma rozliczeń zagranicznych. Polecenie wypłaty polega na zleceniu bankowi przez importera wypłacenia lub przelania z jego konta określonej kwoty pieniężnej na rzecz eksportera/beneficjenta. Polecenia wypłaty nie są kosztowne.

Firmy biorące udział w poleceniu wypłaty:

• Importer (zleceniodawca)-zobowiązany do zapłaty za zakupiony towar lub usługi, ustala wskazówkę polecenia dla swojego banku

• Bank importera-działa z polecenia i na rachunek importera i odpowiada tylko za wykonanie zlecenia, ściśle według wskazówek importera

• Bank eksportera-czyli bank, w którym eksporter posiada swój rachunek, działa ściśle według otrzymanego od banku zleceniodawcy zlecenia, do jego zadań należy wypłacanie kwoty otrzymanej od banku importera do odbiorcy (eksporter, beneficjent)

• Odbiorca (eksporter)-jest to osoba, na rzecz której ma być wykonana płatność

• Banki pośredniczące-w przypadku, kiedy banki zleceniodawcy i beneficjenta nie prowadzą na swoje imię rachunków NOSTRO czy LORO, w realizacji polecenia wypłaty występuje dodatkowo bank pośredniczący.

Wyróżniamy następujące polecenia wypłaty importowe i eksportowe:

• Listowe-aby zrealizować polecenie importer musi złożyć następujące dokumenty:

• Fakturę lub inny dokument stwierdzający zobowiązanie importera wobec eksportera

• Zlecenie dokonania wypłaty za granicę na rzecz osoby prawnej lub fizycznej

• Dyspozycję blokady środków

*Rodzaje wymienialności-niewymienialność, wymienialność wewnętrzna, ograniczona wymienialność zewnętrzna według pkt. 8 statutu MFW, pełna wymienialność (zewnętrzna). W krajach, w których nie ma pełnej wymienialności, aby dokonać polecenia wypłaty, niezbędne jest zezwolenie dewizowe.

*Transakcje bieżące

Dokumentem stwierdzającym wymagalność zobowiązania importera wobec eksportera może być:

• Oryginał faktury handlowej wystawionej i podpisanej przez eksportera

• Oryginał faktury pro-forma wystawionej i podpisanej przez eksportera pod warunkiem, że oryginał faktury zawiera niezbędne dane do wykonania płatności na rzecz importera

• Inne dokumenty: kontrakt handlowy, pozwolenie wywozu, potwierdzenie zamówienia, o ile z dokumentów tych wynikają dane niezbędne do wykonania zlecenia, a importer zobowiązuje się do a w określonym terminie oryginałów faktury.

• Telegraficzne (telegraphic transfer-TT)-realizowane jest w formie teleksu. Jest to szybki sposób przekazywania dyspozycji płatniczej korespondenta, jednak ze względu na nienajlepszej jakości połączenia telekomunikacyjne, jest on w pewnym stopniu zawodny. Zawartość informacji w tej formie poleceń wypłaty jest identyczna, jak w listownej. Różnicą jest to, że autentyczność dyspozycji stwierdzona jest nie przez podpisy upoważnionych osób, ale poprzez jej zakodowanie. Telegraficzne polecenie wypłaty może być sporządzone w formie opisowej lub według schematów obowiązujących w systemie SWIFT.

Polecenie wypłaty za pośrednictwem SWIFT- jest najszybszym i najbezpieczniejszym poleceniem. Charakteryzuje się bardzo krótkim czasem przesyłania dyspozycji płatniczych, a także gwarantuje otrzymanie takiej dyspozycji przez odbiorcę. Nie jest jednocześnie możliwe, aby treść takiej dyspozycji została zniekształcona podczas transmisji. Każdy z użytkowników SWIFT ma przypisany tzw. SWIFT-code, zawierający nazwę banku, kraju i miasta, w którym znajduje się bank. Dodatkowo trzy znaki wskazujące na oddział danego banku. Identyfikacja komunikatów odbywa się automatycznie przez system.

Blokada środków na rachunku zleceniodawcy oraz przewalutowanie.

W dyspozycji wystawienia „ polecenie wypłaty za granicę” zleceniodawca, który posiada swój rachunek w banku upoważnia bank do obciążenia równowartością środków na konto blokad, a następnie do obciążenia konta blokad z datą waluty, czyli dnia w którym kwota przekazu dotrze na rachunek NOSTRO banku beneficjenta, w tym dniu konto blokad zostanie obciążone przez bank. Do czasu obciążenia środki są oprocentowane na rzecz zleceniodawcy. Zleceniodawca upoważnia bank do obciążenia swojego rachunku w walucie zlecenia, jeśli posiada rachunek w takiej walucie, np. zleceniodawca zleca płatność w walucie euro i posiada odpowiednią sumę środków na swoim rachunku euro. Upoważnia więc bank do obciążania równowartością kwoty zlecenia swój rachunek w euro. W tym przypadku nie następuje przewalutowanie kwoty, gdyż zarówno kwota zlecenia jak rachunek prowadzone są w tej samej walucie. Jeśli zleceniodawca posiada rachunek w PLN, a zamierza przekazać płatność w walucie obcej, upoważnia bank do obciążenia swojego rachunku złotowego równowartością kwoty zlecenia w złotych. Bank obciąża wskazany rachunek dokonując jednocześnie przeliczenia kwoty na walutę przekazu.

Od 1996 roku w PL można posiadać rachunki w walucie zagranicznej. W końcu lat 80-tych w PL funkcjonowały ROD-y(Rachunki Obrotu Dewizowego)

CZEK- nieuwarunkowana forma płatności. Prawne upoważnienie wskazanej osoby do dokonania określonej transakcji, za które bank zobowiązuje się do wykupu czeku.

Klauzule czekowe:

• na zlecenie (pay to the order of…)- jest to klauzula indosowa, na mocy której istnieje możliwość przenoszenia prawa z czeku w drodze indosu.

• nie na zlecenia lub inne równoznaczne np. „na rzecz” (i favour of…) - klauzula ta powoduje, iż prawa z czeku nie mogą być przeniesione na osoby trzecie w drodze indosu, lecz jedynie w drodze przelewu wierzytelności. Jedynym indosem na takim czeku jest indos banku przyjmującego czek do realizacji.

• na okaziciela- czeki które w swej treści nie mają wskazanego remitenta (payeer, bearer). Mogą być zrealizowane przez dowolna osobę, która weszła w posiadanie takiego czeku w drodze wiary.

• „przelać na rachunek”, „do rachunku” lub inne równoznaczne (account Papee) - Rozliczenie zapłaty za czek może nastąpić jedynie w drodze uznania rachunku rozliczenia lub potrącenia, w którym rachunek księgowy skutkuje zapłatą.

• „potwierdzenie czeku” - w obrocie handlowym oprócz klasycznego czeku rozrachunkowego istnieje czek rozrachunkowy potwierdzony, którego istota polega na tym, iż płatnik czeku zwany trasatem (drawee) potwierdza na czeku, że ma on pokrycie. Potwierdzenie czeku może dokonać jedynie bank lub inna instytucja finansowa na którą czek ciągniony lub która czek emitowała, a więc jest płatnikiem czeku. klauzula potwierdzenia musi być zaopatrzona w datę, stempel firmowy oraz podpis osób uprawnionych do zaciągania zobowiązań czekowych w imieniu trasata. Potwierdzenie trasata na czeku jest ważne 10 dni od daty wystawienia czeku.

Przenoszenie prawa z czeku:

- na zlecenie - indos

- imienne - cesja

- na okaziciela - wręczenie

Zakreślenie czeku- zwane krosem (czek kłosowany, cross) polega na umieszczeniu na przedniej stronie czeku // miedzy dłuższymi krawędziami, od lewego dolnego rogu do prawego rogu. Kros ogranicza dalsze możliwości negocjowania czeku. Oznacza to że płatnik czeku, czyli trasat może wypłacić kwotę czeku jedynie do rąk bankiera lub swojego stałego klienta.

Klauzule dopuszczane przez inne systemy prawne:

• zawieszająca płatność czeku przed określonym terminem

• ograniczająca czas ważności czeku

• ograniczając wartość sumy czekowej do określonej kwoty

• ograniczająca terytorialnie możliwość wykorzystania czeku

• zawiadomienia(awizowa), stosowana tylko w obrocie międzynarodowym. Ma na celu wskazanie trasatowi, iż zostanie on zawiadomiony o wysyłce?? czeku

• dyspensowa, stosowana także tylko w obrocie międzynarodowym. Klauzula ta upoważnia posiadacza czeku do wykonania zwrotnego poszukiwania bez obowiązku sporządzania protestu z powodu odmowy zapłaty za czek.

Termin ważności czeku mówi o tym kiedy należy przedstawić czek do zapłaty, licząc od daty jego wystawienia. Dniem wskazanym za początkowy jest dzień wystawienia czeku.

Przez czas ważności czeku suma czekowa jest blokowana na koncie trasata, po terminie ważności czeku kwota ta zostaje odblokowana i czek nie może być zrealizowany. Jeśli trasant nie odwołał czeku, jego realizacja jest możliwa przez kolejne 6 miesięcy.(???)

Według Polskiego prawa czekowego, czeki SA ważne:

• 10 dni-wystawione i płatne w tym samym kraju (EU-8 dni)

• 20 dni- wystawione i płatne w krajach europejskich lub położonych w rejonie basenu Morza Śródziemnego.

• 70 dni- wystawiane w krajach europejskich lub krajach basenu MŚ i płatne poza tym obszarem

Dla innych krajów terminy te mogą być inne:

• 3 miesiące dla czeków wystawianych i płatnych w Wielkiej Brytanii

• 6 miesiące dla czeków wystawianych i płatnych w USA i Kanadzie

• 12 miesiące dla czeków wystawianych i płatnych w Australii

Protest czeku

W razie odmowy zapłaty czeku przez trasata(płatnika) w terminie jego ważności, czek winien być zaprotestowany. Protest umożliwia skróconą i uproszczoną egzekucję należności czekowej. Protest może być dokonany w sądzie lub u notariusza w formie aktu notarialnego.

Protest należy zapisać na odwrotnej stronie czeku albo na osobnej kartce, połączonej z czekiem w taki sposób aby nie było wolnych miejsc na odwrotnej stronie czeku. Połączenie czeku z dodatkową kartką powinno być przypieczętowane pieczęcią urzędową lub przypisane treścią aktu protestowego. Notariusz zobowiązany jest dostarczyć protest do siedziby przedsiębiorstwa. Jest on jednoznacznie upoważniony i zobowiązany do odbioru zapłaty.

- klauzula wykonalności (sądowa w przypadku protestu).

Elementy protestu czeku:

- nazwisko osoby, która żąda protestu oraz osoby, przeciwko której protest ma być dokonany

- stwierdzenie, że osoba, przeciwko której protest ma być dokonany nie uczyniła zadość wezwaniu skierowanemu do niej

- oznaczenie miejsca i dnia, w którym wezwania dokonano lub bezskutecznie starano się dokonać

- oznaczenie liczy i rodzajów egzemplarzy przedstawionego czeku

- podpisu notariusza, pieczęć urzędowa i nr protestu.

Indos (eng - endorsment, Fran - endossement)

Przeniesienie prawa własności czeku może nastąpić w drodze indosu. Indos polega na pisemnym przekazaniu czeku przez jego dotychczasowego właściciela (indosanta) osobie drugiej (indosariuszowi), a więc czek może podlegać obrotowi wtórnemu. Indos dotyczy nie tylko obrotu czekami, ale także konosamentu, dowodu składowego, polisy ubezpieczeniowej.

Indos imienny

Indos In blanco

Indos na okaziciela - równoznaczny z indosem In blanco.

Indosy umieszcza się na odwrocie czeku z lewej strony równolegle do krótszej krawędzi czeku. Pierwszy indosantem musi być remitent, przy czym indos musi być złożony dokładnie tak jak czek jest ciągniony, tj. zawiera pełną nazwę firmy czy też imię i nazwisko.

Dalej również można indosować.

Osoba, która wykaże swoje prawa nieprzerwanym ciągiem indosu uważana jest za prawnego posiadacza czeku.

Cechy charakterystyczne czeku to:

- papier wartościowy

- czeki imienne lub na zalecenie oraz a okaziciela

Antydatowanie - wystawiania z datą wcześniejszą niż rzeczywista

Postdatowane - wystawiane z datą późniejszą nić rzeczywista, np. z powodu braku środków na koncie.

- zakreślone dwoma równoległymi liniami oznaczają, że grupa osób mogących otrzymać zapłatę jest ograniczona

- czeki rozrachunkowe do rozliczeń bezgotówkowych i gotówkowych

- czeki bankierskie, których wystawcą jest bank, zwiększają bezpieczeństwo i szybkość transakcji (w HZ nie przyjmuję się zazwyczaj innych niż bankierskie)

W przypadku czeku bankierskiego lub potwierdzonego to bank jest odpowiedzialny za realizację czeku.

Nieuwarunkowane formy płatności - weksle.

Weksle - draft - jest to wierzytelności owy papier wartościowy o dokładnie określonej przez prawo wekslowe formie. Rozróżniamy:

• Weksle trasowany (ciągniony) - zwany też tratą wystawiany przez eksportera, który poleca kupującego lub jego bankowi zapłatę określonej sumy

• Weksle własny - wystawia go importer w zamian za otrzymanie towaru

Funkcje weksla:

- może być wykorzystany, jako środek płatniczy - można przenosić prawa weksla poprzez indos. Wekslem może zapłacić wystawca weksla, akceptant oraz wszyscy kolejni posiadacze weksla (indosariusze),

- weksel spełnia funkcję gwarancyjną - daje on gwarancję otrzymania zapłaty. Funkcja gwarancyjna najpełniej realizowana jest przez weksle in blanco.

Czynności i osoby obiegu wekslowego:

- akcept weksla - osoba, która została wskazana przez wystawcę weksla trasowanego bierze na siebie odpowiedzialność za dokonanie zapłaty z chwilą podpisania weksla i stosownego oświadczenia. Osoba, która dokonała akceptu nazywana jest akceptantem. Do momentu zaakceptowania weksla za zapłatę odpowiedzialność ponosi jego wystawca.

- indos weksla - przeniesienie praw własności poprzez oświadczenie remitenta, że ustępuje on swych praw na rzecz innej osoby. Osoba, która przekazuje prawo to indosant. Natomiast osoba, na którą przeniesiono prawa to indosariusz.

- awal weksla - poręczenie zapłaty albo części kwoty, na jaką został wystawiony weksle. Osoba, która poręcza weksle to awalista.

- domicyliat - to osoba, która ma zapłacić za weksel, jednakże nie jest zobowiązany wekslowo.

- dyskonto - to czy bank przyjmie weksel do dyskonta zależy od tego, kto jest wystawcą

Weksle in blanco

Jako zabezpieczenie inne niż finansowe w urzędach celnych.

Inkaso dokumentowe w obrocie z zagranicą jest operacją bankową, polegającą na wykonaniu zlecenia, którego przedmiotem jest:

- wydanie dokumentów handlowych w zamian za zapłatę określonej w zleceniu kwoty pieniędzy, a gdy dokumentom handlowym towarzyszy weksel trasowany wydaniu ich w zamian za akcept i/lub zapłatę tego weksla.

- wydanie dokumentów na innych warunkach np. w zamian za weksle własny płatnika lub gwarancję bankową.

- uzyskanie akceptu i/lub zapłaty weksla trasowanego, któremu nie towarzyszą dokumenty handlowe albo zapłaty za inny dokument finansowy.

Inkaso dokumentowe

Podczas realizacji inkasa dokumentowego bank i uczestniczące w transakcji dokładają starań, aby wykonać instrukcje inkasowe nie ponoszą jednak odpowiedzialności za skuteczność w ściąganiu zapłaty.

Podmioty występujące w inkasie:

• Zleceniodawca (principal, remitter) - podawca inkasa - eksporter, który przygotowuje dokumenty i przekazuje je do banku wraz ze zleceniem inkasowym.

• Bank zleceniodawcy (remiting bank) - bank eksportera, który otrzymane dokumenty przekazuje zgodnie z instrukcją eksportera do banku inkasującego w kraju importera.

• Bank inkasujący (collecting bank) - bank inkasujący, który przedstawia importerowi dokumenty i zgodnie ze zleceniem inkasuje zapłatę lub uzyskuje akcept traty wystawionej przez eksportera.

• Płatnik (drawee) - importer, który na podstawie prezentowanych dokumentów, dokonuje zapłaty lub akceptu

Moz e też występować

bank korespondent

banku eksportera, aby

móc nawiązać kontakt z

bankiem importera.

Rodzaje inkasa

Inkaso dokumentowe

- inkaso dokumentów handlowych, którym towarzyszą dokumenty finansowe oraz

- inkaso dokumentów handlowych, którym nie towarzyszą dokumenty finansowe.

Inkaso finansowe (czyste, proste)

- inkaso dokumentów finansowych, którym nie towarzyszą dokumenty handlowe.

Bankowe

Inkaso gotówkowe (typu D/P, C/D lub CAD)

- bank wydaje importerowi dokumenty dotyczące towaru po dokonaniu przez niego zapłaty

- w inkasie gotówkowym korzystna jest dla eksportera możliwość zastosowania traty płatnej za okazaniem (traty a vista),

- dokumenty wydane są w momencie zapłaty za tratę,

- przy odmowie akceptu traty i niezapłaceniu należności importerowi istnieje możliwość oprotestowania traty i egzekwowania należności w ramach uproszczonej procedury sądowej, zgodnie z przepisami prawa wekslowego,

- protest weksla ma niekorzystny wpływ na opinię o importerze oraz podważa zaufanie kontrahenta do niego.

Inkaso gotówkowe typu D/P

Może być płatność inną formą niż gotówką, inna wartość zamiast waluty (czekiem, wekslem, akcjami, obligacjami, dewizami)

Inkaso gotówkowe typu C/D

Może wystąpić też trasowany at side - płatny za okazaniem. Jeśli nie wykupi dokumentów gotówką lub czeku razem z wekslem płatnik może dokonać protestu.

Inkaso terminowe

- kiedy eksporter udziela kredytu kupieckiego importerowi, a bank wydaje dokumenty dotyczące towaru importerowi po:

• Akceptacyjne (inkaso typu D/A) - zaakceptowaniu przez niego weksla trasowanego wystawionego przez eksportera;

• Z akceptem po zapłacie (inkaso typu AKCEPT D/P)

- ten typ inkasa jest rzadko stosowany w praktyce,

- bank inkasujący prezentuje tratę terminową importerowi do akceptacji a po zaakceptowaniu pozostaje ona w banku inkasującym wraz z dokumentami handlowymi aż do terminu płatności,

- eksporter wyraża zgodę na odroczenie terminu płatności (np. 60 dni po prezentacji) chcąc być pewnym, że importer otrzyma dokumenty po dokonaniu płatności,

- ten typ inkasa ma zastosowanie w sytuacji, gdy termin zapłaty traty jest krótszy niż transport towaru.

• Wystawieniu przez importera weksla własnego.

Inkaso gwarantowane

- może dotyczyć inkasa gotówkowego jak i akceptacyjnego,

- gwarancji udziela zwykle bank importera (nie zawsze ale rzadko eksporterzy akceptują inne podmioty),

- może ona dotyczyć:

• Zapłaty

• Akceptacji weksla

• Zapłaty weksla w określonym terminie

- przypomina akredytywę,

- różnica: w akredytywie bank otwierający jest zobowiązany do wypłaty, a tutaj cały czas importer jest zobowiązany do zapłaty,

- dopiero jak eksporter odmówi zapłaty, akceptu, wykupu, wtedy gwarant płaci,

- formy gwarancji:

• typowa gwarancja bankowa - list, w którym bank wystawiający gwarancję zobowiązuje się do zapłaty określonej gwarancji kwoty w przypadku odmowy przez importera. W gwarancji powinna być określona jej ważność.

• awalowanie traty - poręczenie przez bank importera traty

Inkaso w zamian za list zobowiązujący

- wystawia eksporter

- bank inkasujący wydaje dokumenty płatnikowi po przedłożeniu przez niego listu zobowiązującego,

- list zobowiązujący sformułowany jest wg instrukcji podawcy lub wg instrukcji banku przekazującego,

- importer zobowiązuje się do zapłaty należnej kwoty w ściśle określonym terminie,

- nie jest to forma najdroższa,

- dokumenty mogą nie zostać wykupione - bardzo niebezpieczna forma,

- ma to znaczenie przy dochodzeniu roszczeń przez sądy,

- list zobowiązujący oznacza, że importer nie kwestionuje kwoty roszczenia i sąd może szybko wystawić nakaz zapłaty,

- sąd nie musi nadzorować całej sprawy od podstaw.

Inkaso kapitańskie (bezpośrednie)

- wysyłka dokumentów handlowych następuje pocztą kapitańską wraz z towarem, bezpośrednio do banku inkasującego, z pominięciem banku podawcy (eksportera).

Pozabankowe

Inkaso telegraficzne

- eksporter po otrzymaniu dokumentów, w tym załadowczych poleca bankowi eksportera poinformowanie telegraficznie banku importera o wysłaniu towaru z jednoczesnym poleceniem zainkasowania należnej kwoty od importera (płatnika), pod którego adres został wysłany towar,

- importer wpłaca kwotę inkasową (daje zlecenie przelewu), bank natychmiast ją przesyła do banku eksportera,

- w takim wypadku dokumenty wysyłane są bezpośrednio na adres importera,

- szczególnym przypadkiem tej formy inkasa, zwanej inkasem z przyspieszonym terminem pobierania należności, jest zapłata przez importera kwoty inkasa na podstawie tzw. saling telegram czyli telegraf zawiadomienia wysłanego przez kapitana statku o wpłynięciu statku z określonym ładunkiem do portu przeznaczenia,

- ta forma najczęściej wykorzystywana jest w handlu towarami masowymi na niewielkie odległości (masowe przewozy luzem- węgiel, ropa, zboża-tankowce/masowce).

Inkaso spedytorskie

- przewoźnik wyda importerowi ładunek , gdy zyska pozwolenie od spedytora,

- importer musi wykupić dokumenty od spedytora, aby odebrać towar,

- chroni przed możliwością odebrania towaru bez zapłaty,

- importer dokonuje płatności poprzez bank, mimo że jest to inkaso pozabankowe,

- nie jest to wykorzystywane w transporcie morskim- tam bezpośrednio z użyciem poczty kapitańskiej.

Inkaso pocztowe

- wykorzystywane dla transakcji o niedużej wartości,

- dokumenty wysłane pocztą do importera mogą być wydane po zapłaceniu określonej kwoty,

- przy dużych kwotach poczta pobierałaby duże kwoty i byłoby nieopłacalne,

- stosujemy je także, gdy ufamy kontrahentowi.

Akredytywa dokumentowa

• jest to pisemne zobowiązanie banku, który ją otworzył, do zapłaty beneficjentowi określonej kwoty pieniędzy

• pod warunkiem przedstawienia odpowiednich określonych w umowie dokumentów

• otwarcie akredytywy następuje z inicjatywy importera-kupującego

• „Jednolite zwyczaje i praktyka dotyczące akredytyw dokumentowych” (ang. Uniform customs and practice for documentary credit - UCP), Publikacja Nr 600 Międzynarodowej Izby Handlowej w Paryżu - prezentują ujednolicone zasady postępowania

• stronami zobowiązania są tylko banki, które podejmują swoje zobowiązanie z tytułu akredytywy wobec imiennie wskazanego beneficjenta

• akredytywa stanowi zobowiązanie banku importera do zapłaty, dlatego wszelkie zmiany warunków już otwartej akredytywy może wprowadzić jedynie bank otwierający

• stronami zobowiązanymi z tytułu akredytywy są tylko banki i dlatego nie mają znaczenia przy realizacji tego typu płatności porozumienia i zapisy kontraktu zawartego między importerem a eksporterem

Strony uczestniczące w procedurze akredytywy:

1. Zleceniodawca (importer, aplikant)

2. Bank otwierający (bank importera, issuing, opening bank)

3. Bank pośredniczący (awizujący, negocjujący lub potwierdzający)

• Bank pośredniczący w zależności od warunków akredytywy bank pośredniczący może pełnić rolę:

• banku awizującego, który jedynie zawiadamia beneficjenta o otwarciu akredytywy na jego rzecz oraz pośredniczy w korespondencji pomiędzy bankiem otwierającym a beneficjentem. Odpowiada jedynie wobec banku otwierającego i nie jest zobowiązany do świadczeń z tytułu akredytywy.

• banku negocjującego, który poza awizacją dokonuje także, na polecenie banku otwierającego, sprawdzenia zgodności dokumentów. Bank taki, wykonując te czynności nie działa w swoim imieniu lecz zleceniodawcy czyli banku otwierającego. Ma obowiązek powiadomić eksportera o niezgodnościach.

• banku potwierdzającego, który godząc się na potwierdzenie akredytywy, podejmuje własne samodzielne zobowiązanie na tych samych warunkach jak bank otwierający i ma w stosunku do beneficjenta takie same obowiązki, jak gdyby ją sam otworzył. Bank potwierdzający dokonuje płatności na rzecz beneficjenta we własnym imieniu i niezależnie od swoich własnych rozliczeń z bankiem importera. W ramach potwierdzonej akredytywy można prezentować dokumenty wielokrotnie, ale trzeba płacić za każdą prezentację, bank może wskazać na błędy, których wcześniej nie zauważył. Akredytywa potwierdzona jest kosztowna.

***Akredytywa pokryta z góry: bank, który godzi się na potwierdzenie akredytywy pod warunkiem otrzymania środków przed wypłatą.

4. 
   Beneficjent (eksporter, remitent)

Dokumenty w akredytywie (określone w zleceniu akredytywy)

• faktura handlowa

• dokumenty ubezpieczające

• certyfikat pochodzenia (certificate of origin)

• konosament morski

• kwit sternika

• trough bill of landing

• wtórnik kolejowego listu przewozowego

• lotniczy list przewozowy

• samochodowy list przewozowy

Rodzaje akredytyw

1. Ze względu na pewność zobowiązania banku otwierającego:

Akredytywa odwołalna

- może być odwołana lub zmieniona bez wcześniejszego zawiadomienia beneficjenta,

- ale tylko do momentu honorowania dokumentów przez bank pośredniczący.

- praktycznie w normalnych stosunkach handlowych w HZ nie występuje, bo jest nie do zaakceptowania przez eksportera.

Akredytywa nieodwołalna

- nie może być anulowana ani zmieniona bez zgody wszystkich zainteresowanych stron, tj. zleceniodawcy, beneficjenta, banków otwierającego i pośredniczącego,

- brak zgody któregokolwiek z uczestników powoduje, że odwołanie lub zmiana akredytywy nie może być skuteczna,

- zgodnie z jednolitymi zwyczajami i praktyką, jeżeli w treści akredytywy nie stwierdzono wyraźnie że jest odwołalna to przyjmuje się, że jest nieodwołalna.

2. Ze względu na rolę jaką pełni bank pośredniczący :

Akredytywa awizowana

- bank pośredniczący nie podejmuje żadnego własnego zobowiązania

- odpowiada jedynie za właściwe (terminowe i bezbłędne) jej awizowanie oraz za autentyczność awizowanej akredytywy,

- rola banku sprowadza się do: stwierdzenia autentyczności akredytywy, przekazania jej treści beneficjentowi, pośredniczeniu w korespondencji między beneficjentem a bankiem otwierającym w tym przekazania dokumentów.

Akredytywa negocjacyjna

- bank otwierający udzielił bankowi pośredniczącemu upoważnienia do negocjacji dokumentów, tzn. do:

• zbadania ich zgodności z warunkami akredytywy,

• zapłaty beneficjentowi za dokumenty lub zapłaty należności w określonym terminie, jeśli jest to akredytywa z odroczoną płatnością,

• określonego postępowania z tratami, jak akcept, skup, dyskonto, negocjacja.

- bank pośredniczący w ramach akredytyw negocjacyjnych nie ma obowiązku dokonania zapłaty beneficjentowi ze swoich własnych środków, lecz ze środków postawionych mu do dyspozycji przez bank otwierający akredytywę,
- w tym stanie rzeczy beneficjent nie może kierować żadnych roszczeń pod adresem banku pośredniczącego, lecz jedynie do banku otwierającego akredytywę, aby w konsekwencji uzyskać zapłatę.

Akredytywa potwierdzona

- bank pośredniczący (eksportera) dodaje do akredytywy otwartej przez bank importera i na jego zlecenie potwierdzenie,

- po potwierdzeniu akredytywy staje się bankiem potwierdzającym, czyli podejmuje wobec eksportera samodzielne zobowiązanie do zapłaty lub jej zabezpieczenia,

- bank pośredniczący ma obowiązek uregulować płatność eksportera we własnym imieniu,

- rozliczenia pomiędzy bankami w żaden sposób nie dotyczą beneficjenta akredytywy, gdyż są one niezależne,

- bank potwierdzający ponosi odpowiedzialność za zapłatę kwoty akredytywy lub sumy wekslowej w terminie jej wymagalności, nawet w przypadku braku pokrycia ze strony banku otwierającego.

3. Ze względu na sposobu zapłaty

Gotówkowa

- płatność w gotówce natychmiast po okazaniu bankowi przez eksportera wymaganych dokumentów

Z odroczonym terminem zapłaty

- płatność jest odroczona i następuje w pewien czas po wysyłce towaru,

- akredytywa ta musi precyzować termin płatności, np. 30 dni po wysyłce towaru czy prezentacji dokumentów,

- oznacza ona udzielenie kredytu przez eksportera importerowi,

Akceptacyjna

- bank importera zobowiązuje się do zaakceptowania trat terminowych ciągnionych na bank przez eksportera i do zapłaty za nie (zgodnie z prawem wekslowym) w terminie wymagalności,

- występuje odroczona płatność ale jednym z dokumentów, które musi przedstawić eksporter, jest trata terminowa wskazująca termin zapłaty,

- eksporter udziela kredytu importerowi, a bank poprzez udzielenie akceptu na wekslu staje się gwarantem spłaty tego kredytu.

Negocjacyjna

- bank otwierający zobowiązuje się do zapłaty, bez regresu, w stosunku do wystawcy (eksportera) lub posiadacza w dobrej wierze trat ciągnionych przez beneficjenta i/albo dokumentów prezentowanych w ramach akredytywy. Dokumenty mogą być prezentowane w wyznaczonym banku, którym może być bank potwierdzający lub inny dokonujący negocjacji.

4. Z punktu widzenia stron

Eksportowa (akredytywa realizowana w polskim banku przez naszego eksportera) i importowa (akredytywa otwierana na zlecenie polskiego importera)

Własna (importowa, akredytywa którą dany bank otwiera) i obca (eksportowa, akredytywa, którą bank awizuje, negocjuje lub potwierdza)

5. Ze względu na uprawnienia beneficjenta akredytywy

Przenośna

- akredytywa, której cechą charakterystyczną jest fakt, że jej beneficjent (pierwotny) ma prawo przenieść swoje uprawnienia z akredytywy, w całości lub częściowo na rzecz innej osoby, względnie innych osób (beneficjentów wtórnych),

- przy czym akredytywa może być przeniesiona tylko raz,

- przeniesienie akredytywy wymaga wyraźnej dyspozycji banku otwierającego poprzez określenie jej jako przenośnej, a przeniesienie może nastąpić tylko na podstawie wyraźnej dyspozycji pierwotnego beneficjenta, - bank pośredniczący nie ma obowiązku wykonania zlecenia przeniesienia, względnie może je uzależnić od spełnienia dodatkowych warunków.

- taka, którą bank pośredniczący występujący w roli banku przenoszącego, może pozostawić w całości lub w części do dyspozycji jednej lub kilku osób, zwanych wtórnymi beneficjantami,

- Elementy, które mogą być zmienione przy przenoszeniu akredytywy:

1. Kwota akredytywy.

2. Cena jednostkowa towaru

3. Data ważności akredytywy - może skrócić okres ważności.

4. Termin na prezentację dokumentów - prezentacji dokumentów.

5. Ostateczny termin załadunku - może przyspieszyć termin załadunku

6. Wartość ubezpieczenia w ujęciu procentowym.

7. Weksle i faktury - ma on również prawo zastąpienia faktur i ewentualnych trat wystawionych przez wtórnego beneficjenta własnymi (może zrealizować przysługującą mu należność, wynikającą z różnicy między ceną kwotowaną importerowi a ceną zakupu u dostawcy).

Nieprzenośna

- do realizacji jest uprawniony tylko jeden beneficjent.

6. Inne rodzaje

Standby (zabezpieczająca)

- akredytywa o charakterze gwarancji bankowej,

- zawiera zobowiązanie banku otwierającego do zapłaty sumy pieniężnej określonej w akredytywie, na pierwsze żądanie beneficjenta, w przypadku gdy zleceniodawca nie zapłaci w sposób wcześniej uzgodniony między stronami lub nie wywiąże się z innych zobowiązań zabezpieczonych akredytywą standby,

- najczęstszymi dokumentami, które występują przy tego typu akredytywie są kopia faktury oraz oświadczenie beneficjenta,

- akredytywy standby mogą podlegać UCP 600 lub ISP98 (International Standby Practices).

Rewolwingowa (odnawialna)

- ma zastosowanie przy sukcesywnych powtarzalnych dostawach jednolitego towaru w ciągu dłuższego czasu,

- jest to akredytywa, która w ramach ustalonej ogólnej kwoty, określanej jako plafon lub pułap, jest realizowana przez beneficjenta częściami, aż do wyczerpania plafonu,

- pozostawiona do dyspozycji beneficjenta część akredytywy zwana nawiązką po jej wykorzystaniu jest automatycznie odnawiana,

- akredytywa rewolwingowa może być odnawiana w odniesieniu do czasu oraz w odniesieniu do wartości.

Wiązana back-to-back

- można ją przenosić na kolejne osoby

- jest zbliżona swoim charakterem do akredytywy przenośnej,

- ale dopuszcza swobodę zmiany warunków przy otwieraniu akredytywy importowej,

- dla prawidłowego przebiegu obu transakcji, warunki obu akredytyw muszą być odpowiednio zsynchronizowane,

- może finansować działalność eksportera,

- jest stosowana w transakcjach reeksportowych.

Zaliczkowe (red clause, green clause)

- akredytywy które zawierają specjalną klauzulę, upoważniająca bank awizujący lub potwierdzający akredytywę do wypłaty zaliczki beneficjentowi przed prezentacją dokumentów, w zamian za zwykłe pokwitowanie,

- zaliczkę taką wypłaca się w ciężar zleceniodawcy i/lub banku otwierającego,

- występują dwa rodzaje akredytyw zaliczkowych:

1. z czerwoną klauzulą (bez zabezpieczenia rzeczowego wypłaconej zaliczki)

2. z zieloną klauzulą (występuje zabezpieczenie rzeczowe wypłaconej zaliczki np. w postaci cesji kwitu składowego lub zastrzeżenia prawa własności na towarze)

Akredytywa w formie listu kredytowego

- występuje w sytuacji, gdy awizowanie akredytywy następuje bez udziału banku pośredniczącego,

- beneficjent akredytywy wystawia tratę ciągnioną na bank importera, który nieodwołalnie zobowiązuje się do jej wykupienia pod warunkiem spełnienia przez beneficjenta wymogów akredytywy.

Akredytywa pokryta z dołu

- występuje, gdy bank pośredniczący wypłaca beneficjentowi całą kwotę akredytywy, a następnie zwraca się do banku importera o jej pokrycie,

- ten rodzaj akredytywy wykorzystywany jest, gdy banki blisko ze sobą współpracują, bowiem wymaga ona od obu banków pewnego stopnia zaufania.

Akredytywa pokryta z góry

- występuje, gdy bank pośredniczący otrzymuje od banku importera w chwili otwarcia akredytywy całą kwotę potrzebą na pokrycie wypłat z jej tytułu,

- z reguły ten rodzaj akredytywy jest wykorzystywany, gdy bank pośredniczący jedynie potwierdza akredytywę lub rozlicza drogą negocjacji beneficjenta akredytywy.

Akredytywa rembursowa

- ma na celu zmniejszenie ryzyka banku eksportera,

- bank eksportera na podstawie upoważnienia zwraca się do banku trzeciego, gdzie ustanowiony jest remburs na pokrycie dokonanych wpłat,

- zlecenie rembursowe powinno nastąpić w tym samym czasie co otwarcie akredytywy,

- może przyjmować różne formy- pośredni/niepośredni; potwierdzony/niepotwierdzony; odwołalny/nieodwołalny

Remburs pośredni - bank otwierający akredytywę zleca trzeciemu bankowi dokonanie wypłaty sumy rembursu bankowi pośredniczącemu.

Remburs bezpośredni - bank otwierający akredytywę zobowiązuje się do zapłaty jej sumy bankowi pośredniczącemu natychmiast po stwierdzeniu przez tenże bank, że przyjął dokumenty zgodnie z warunkami akredytywy.

Remburs potwierdzony - gdy bank rembursujący podejmuje z własnych środków zobowiązanie zapłaty bankowi pośredniczącemu po spełnieniu przez eksportera wymogów akredytywy. nawet w przypadku, gdy środki banku otwierającego były niewystarczające.

Remburs niepotwierdzony - bank rembursujący dokonuje zapłaty tylko, gdy posiada środki dla banku pośredniczącego.

Remburs odwołalny - bank rembursujący może zmienić lub odwołać w każdej chwili.

Remburs nieodwołalny - bank otwierający musi mieć zgodę banku beneficjenta rembursu, na wszystkie zmiany dotyczące jego przebiegu.

*** Akredytywa powiązana z inkasem

- dotyczy pewnej części kwoty transakcji handlowej np. 30% zakładając że reszta (70%) zostanie zapłacona w drodze inkasa.

Zalety rozliczenia w postaci akredytywy

Dla eksportera

1. Zabezpieczenie przed ryzykiem odstąpienia importera od transakcji

2. Płatność zabezpieczona zobowiązaniem banku

3. Duży wybór rodzajów i bogactwo typów pozwala na elastyczne stosowanie w zależności od potrzeb

4. Jednolite procedury na całym świecie

Dla importera

1. Zabezpieczenie przed ryzykiem nieuzasadnionej wypłaty należności eksporterowi

2. Duży wybór rodzajów i bogactwo typów pozwala na elastyczne stosowanie w zależności od potrzeb

3. Jednolite procedury na całym świecie

Wady rozliczenia poprzez akredytywę

Dla eksportera

1. Konieczność prezentacji zgodnych z warunkami akredytywy dokumentów

2. Wymagana duża wiedza teoretyczna i praktyczna u eksportera

3. Duży koszt

Dla importera

1. Nie zabezpiecza przed niewykonaniem transakcji

2. Ponoszenie kosztów finansowych w związku z koniecznością zabezpieczenia akredytywy

3. Duży koszt

---