. Przyczyny mierzenia efektów społecznych.

1) Analizujemy sektory po to aby określić poziom wpłat danego kraju do organizacji międzynarodowych (np. ONZ). Poziom wpłat zależy od PNB, dlatego też ważną kwestia jest właściwy pomiar tych efektów.

2) Dzięki poziomowi efektów społecznych określamy dopuszczalny poziom wydatków, wydatki nie mogą przekraczać dochodów.

3) Określenie dystansu do innych krajów pozwala zaliczyć daną gospodarkę do danej grupy krajów. Pozwala na korzystanie z funduszy strukturalnych, zakres korzystania z funduszy zależy od dystansu danego regionu.

4) Wiedza o poziomie rozwoju gospodarczego, z nim wiążą się specyficzne czynniki rozwoju.

Problemy międzynarodowych porównań PKB.

a) związane z metodologiami :

-system amortyzacji z tego względu, że jest liczona wg różnych procedur kształtowanych przez poszczególne kraje inaczej. Stanowi uzasadniony koszt. Im amortyzacja będzie wyższa tym wpływy do budżetu będą niższe. Możemy wyróżnić 2 podejścia:

-zwolnione odpisy amortyzacyjne (odpis eksploatacji środka trwałego zostaje wydłużony, mniejsze odpisy amortyzacyjne, większe wpływy podatkowe nie sprzyja wprowadzaniu nowych technologii, maszyn osłabia rozwój naukowo techniczny kraju)

- przyspieszona amortyzacja ( skraca okres użytkowania, zwiększone odpisy amortyzacyjne, zmniejsza wpływy podatkowe, sprzyja wprowadzaniu nowych maszyn i urządzeń, zwiększa możliwości finansowe przedsiębiorstw).

b) Struktura cen i struktura produkcji- istnieje prawidłowość która mówi ze kraje wysoko rozwinięte opanowują w coraz to szerszym zakresie produkcję coraz to nowych produktów, zaawansowanych technologii; a kraje słabo rozwinięte produkcje tradycyjną. System rynkowy działa: ceny wysokie gdy mała liczba produktów i na odwrót, ceny wyrobów nowoczesnych

wyższe w krajach slabo rozwiniętych, a niższe w krajach wysokorozwiniętych, sytuacja ma się na odwrót z produktami tradycyjnymi. Powoduje to, że przeliczając PKB krajów słabo rozwiniętych na PKB kraju wysoko rozwiniętego, zaniżamy swój PKB i sytuacja odwrotna - przeliczając PKB kraju wysoko rozwiniętego na PKB kraju słabo rozwiniętego zawyżamy swój PKB.

c)kursy- aby stosować jednolitą walutę dolar amerykański. W związku z tym dochody narodowe przelicza się na dolary wg średniej stawki. Kurs waluty informuje ile jednostek waluty krajowej zapłacimy za jednostkę obcą. Kursy walut w systemie kursów płynnych zależą od popytu, podaży na walutę krajową. Pojawia się problem kursów spekulacyjnych. W poszczególnych krajach są różne poziomy ryzyka gospodarczego, politycznego, dlatego waluty krajów słabo rozwiniętych nie będą w pełni odzwierciedlać krajowej wewnętrznej siły nabywczej. Jest znaczne zróżnicowanie wydajności pracy dlatego koszty wytworzone w krajach słabo rozwiniętych SA relatywnie wysokie, niski poziom wynagrodzeń, gdyby był przeliczany wg siły nabywczej krajów wysoko rozwiniętych powodowałby że krajach słabo rozwiniętych byłby bardzo niski poziom konsumpcji.

d) Parytet siły nabywczej- w dolarach oznacza wartość dolara odpowiadającego jednostce waluty danego kraju na rynku krajowym, obejmującym całość towarów i usług rynkowych i nierynkowych. Przy uwzględnianiu stosunku cen danego kraju do cen w innych krajach biorących udział w porównaniu siły nabywczej walut.

Pierwotny podział PKB.

a) Koszty zatrudnienia

b) podatki od producentów i produktów

c) NOB

Podział ten jest tworzony już w trakcie tworzenia PKB, związany bezpośrednio z samym procesem gospodarowania i wytwarzania dochodów we wszystkich sektorach instytucjonalnych, wszędzie tam, gdzie tworzona jest wartość dodana. Pierwotny podział można obserwować poprzez analizę struktury wartości dodanej w gospodarce ( ile tworzy każdy z sektorów).

Proces kreowania oszczędności i inwestycji w podziale dochodu narodowego.

Inwestycje powstają w fazie ostatecznego podziału PKB.

Inwestycje na składniki majątku trwałego, na rzeczowe wartości niematerialne i prawne (licencje, patenty, know-how).

Inwestycje w rzeczowe składniki majątku obrotowego (zapasy materiałów, produktów gotowych i towarów)

Przyrost aktywów o wyjątkowej wartości.

Inwestycje przyczyniają się do modernizacji sektora naukowo - technicznego. Nakłady na inwestycje trwale obejmują nakłady na infrastrukturę społeczną (budynki mieszkalne i obiekty ochrony zdrowia) i produkcyjną ( budowa dróg, rurociągów).

In Źródła finansowania inwestycji:

-inwestycje brutto:

a. odtworzeniowe- wymiana zużytych składników majątku trwałego- fundusze amortyzacji

b. inwestycje netto- tworzą nowe składniki majątku trwałego, są finansowane z Dochodu Narodowego Netto.

westycje w obronę narodową.

PKB wytworzony i podzielony, oszczędności i inwestycje.

PKB podzielony różni się od PKB wytworzonego o saldo handlu zagranicznego:

PKB podzielony = PKB wytworzony - X + Q

Pomiar produktywności kapitału i czynniki ją kształtujące

Efektywność kapitału jest miarą produktywności kapitału i informuje jaki efekt w postaci PKB osiągamy z jednostki zaangażowanego kapitału

PKB = K × 1/k (PKB zależy od kapitału i jego efektywności)

Poziom produktywności kapitału determinują:

1. Typ postępu technicznego

2. Struktura branżowa gospodarki narodowej

3. Struktura techniczna nakładów inwestycyjnych

4. Poziom sprawności procesu inwestycyjnego

1. Postęp techniczny to proces doskonalenia elementów procesu wytwórczego (takich jak materiały, wyposażenie, technologia wytwarzania, wyroby gotowe, produkty, technologia pracy) prowadzący do wzrostu społecznej wydajności pracy, poprawy bezpieczeństwa pracy i ochrony środowiska. Postęp techniczny prowadzi do wzrostu społecznej wydajności pracy.

Proces wprowadzania elementów postępu technicznego następuje przez zwiększenie uzbrojenia technicznego pracy. Ze wzrostem postępu technicznego wiążą się dwa procesy

• Wzrost technicznego uzbrojenia pracy

• Wzrost społecznej wydajności pracy

Kapitałochłonność (k) 

• Kapitałochłonność przyrostowa (k) informuje nas jakie i ile nakładów inwestycyjnych należy ponieść aby zwiększyć przyrost PKB o jednostkę
  ΔY - przyrost PKB

• Kapitałochłonność przeciętna (
  ):
  ; F - majątek, Y - poziom dochodu

Kapitałochłonność wiąże się z nakładami na nowe inwestycje, nowe stanowiska.

k =
; U_Zn uzbrojenie techniczne nowozatrudnionych;W_n

wydajność nowozatrudnionych

Ostatni wzór możemy rozpatrywać w trzech przypadkach. Co wyznacza nam 3 typy postępu technicznego. Kategorią, która pozwala na ich rozróżnienie jest poziom kapitałochłonności przyrostowe.

1. techniczne uzbrojenie pracy rośnie szybciej niż wydajność →rośnie kapitałochłonność przyrostowa ↑k =
   Kapitałochłonny typ postępu technicznego,

2. współczynnik kapitałochłonności nie ulega zmianie gdyż U_Zn i W_n rosną w równym stopniu ←k =
   neutralny typ postępu technicznego

3. kapitałochłonność wykazuje tendencję malejącą, gdyż W_n rośnie szybciej niż U_Zn

↓k =
kapitałooszczędny typ postępu technicznego

Typ postępu technicznego informuje nas jakie nowe rozwiązana techniczne odbijają się w nakładach na jednostkę. Zależy to również od tego, czy dobre rozwiązania techniczne będą wspierane przez wiedzę.

Typ kapitałooszczędny → efektywność kapitału ↑

Typ kapitałochłonny →efektywność kapitału ↓

2. Struktura branżowa gospodarki narodowej

Proces wytwórczy rozpoczyna się od pozyskania zasobów na dobra finalne, które charakteryzują się różnym poziomem wykorzystania wiedzy, techniki, itd. Dlatego mówimy o produktach finalnych o różnym stopniu przetworzenia:

→ niskim (wysoki nakład pracy i kapitały)

→ wysokim (wysoki nakład wiedzy)

Branże:

• Pozyskiwania zasobów

• Tworzenia produktów

• Naukowochłonne (nie mniej niż 3% z dochodu przeznaczają na badania)

• Technicznego rozwoju (ok. 8% lub więcej z dochodu przeznaczają na rozwój technologiczny: biotechnologia, mikroelektronika, technika kosmiczna)

W branżach na początku łańcucha wytwarzania wykorzystuje się głównie aktywa rzeczowe i finansowe. Tutaj efektywność kapitału jest stosunkowo wysoka. Natomiast w branżach z końca łańcucha jest odwrotnie, przy produkcji nowoczesnej jest niewielki nakład kapitału.

Przeciętny poziom produktywności w gospodarce to średnia ważona produktywności poszczególnych branż i ich udziału w gospodarce. Jeżeli rośnie udział branż wysoko­przetworzonych to wzrasta produktywność

3. Struktura techniczna nakładów inwestycyjnych

Udział wydatków na:

→ prace budowlano - montażowe

→ zakup maszyn i urządzeń

→ pozostałe wydatki:

■ projekt techniczno - ekonomiczny

■ zakup patentów, technologii

Wydatki na prace budowlano - montażowe są to wydatki na tworzenie tzw. skorupy wytwórczej (przygotowywanie warunków do realizacji procesu wytwórczego), natomiast efekt inwestycji wynika z zakupu maszyn i urządzeń. Ponieważ to właśnie dzieki zakupowi maszyn i urządzeń wprowadzamy nowe rozwiązania technologiczne. Możemy stwierdzić, że nakłady inwestycyjne kierowane głownie na prace budowlano - montażowe kreując warunki nie wpływają na efektywność. Wzrost udziału na część aktywną, czyli zakup maszyn i urządzeń będzie przyczyniał się do wzrostu produktywności.

W Polsce nadal obserwujemy ze stosunkowo wysokim udziałem wydatków na prace budowlano - inwestycyjne.

4. Poziom sprawności procesu inwestycyjnego

Przez poziom sprawności procesu inwestycyjnego rozumiem terminowość realizacji inwestycyjnych, a także przestrzeganie zaplanowanych kosztorysów przy wydatkach inwestycyjnych. Wydłużanie procesu inwestycyjnego wywołuje dodatkowe koszty związane z wydłużeniem zamrożenia nakładów inwestycyjnych, z uciekającym efektem inwestycyjnym i przesunięciem go w czasie

Poziom optymalnego zasobu kapitału.

Przedsiębiorstwa dążą do zgromadzenia pożądanej wielkości kapitału. Pomiędzy kapitałem istniejącym a pożądanym występuje luka i tę lukę możemy zlikwidować poprzez inwestycje (są procesem uzupełniania kapitału faktycznego aby zbliżał się poziomem do pożądanego). K^* jest funkcją dwóch zmiennych:

K^* = K^*(r, Y)

A więc K^* zależy od poziomu stopy procentowej i poziomu dochodu.

. Pojęcie i funkcję pieniądza

Pieniądz- ogół środków użytkowanych bezpośrednio do regulacji zobowiązań powstałych na rynku dóbr i usług.

Pieniądz to materialny lub niematerialny środek, który można wymienić na towar lub usługę.

Funkcję pieniądza:

1. Środek wymiany- służy do zapłaty za nabywane dobra i usługi, przyspiesza przeprowadzenie transakcji. Pieniądz jako środek wymiany powinien posiadać określone cechy:

1. Powinien być szeroko akceptowany, łatwy do standaryzacji

2. Powinien być podzielny

3. Powinien być łatwy do przenoszenia, poręczny

4. Powinien być względnie trwały (nie powinien się łatwo psuć)

5. Powinien być jednolity

6. Powinien być rozpoznawalny

2. Miernik wartości- do pieniądz porównuje się wartość dóbr i usług, przelicz on ceny na jednostki pieniężne, wyraża wartość w cenach. Dla producenta poziom ceny to skutek ceny do kosztów wytworzenia dobra, a dla konsumenta- do jego dochodów. Relacja ceny to relacja ceny do wartości użytkowej.

3. Jako środek płatniczy- pieniądz może uwalniać nas od zobowiązań, reguluje zobowiązania z tytułu kredytowego zakupu dóbr i usług, zobowiązania podatkowe, kredytowe. Jeżeli nabywamy produkt na kredyt to w momencie nabycia mamy pieniądz jako środek wymiany m ale pojawia się zobowiązanie, pieniądz nas od niego uwalnia.

4. Jako środek tezauryzacji- pieniądz może przekształcić się w skarb, można go również przechoiwywać.

Polityka kursu walutowego.

Dwa systemy ustalania kursu walut w Polsce:

• kursy stałe (sztywne)

• kursy płynne

System kursów sztywnych polega na wyznaczaniu przez NBP obowiązującego kursu wymiany i działaniu w aktywny sposób na rzecz utrzymania ustalonego kursu.

Podaż walut obcych jest tym wyższa, im więcej jednostek krajowych uzyskamy za jedną jednostkę dewizową.

Popyt na dewizy jest tym wyższy im mniej trzeba zapłacić za jednostkę waluty obcej.

A zatem możemy stwierdzić, że na rynku dewizowym spotykają się właściciele waluty obcej i ci co jej potrzebują.

Bank centralny wyznacza stały kurs. Jeżeli okaże się, że popyt na dewizy ulegnie zwiększeniu, to pojawi się luka (przy danym kursie popyt z poziomu A' przechodzi do poziomu B'). Popyt ma nadwyżkę nad podażą. W przypadku kursu sztywnego NBP aktywnie uczestniczy

uruchamiając rezerwy, przez co działa na zwiększenie podaży w celu utrzymania kursu.

Jeżeli podaż będzie wyższa niż popyt, to bank dokona zakupu nadwyżki wg obowiązującego

kursu. Tak więc kurs sztywny wymaga ciągłej interwencji państwa. Nadwyżka podaży wiąże się z powiększaniem rezerw dewizowych, a nadwyżka popytu, to uwolnienie rezerw. Państwo zmieniając ciągle zasoby rezerw bezpośrednio rzutuje na podaż pieniądza krajowego.

NBP może zmieniać kursy urzędowo. Te zmiany mogą przyjąć postać:

• Dewaluacja - obniżenie wartości waluty krajowej, czyli urzędowe zwiększenie liczby jednostek waluty krajowej, jaką zapłacimy za jednostkę waluty obcej

4 → 4,5

• Rewaluacja - zwiększenie wartości waluty krajowej, czyli urzędowe zmniejszenie liczby jednostek waluty krajowej płaconych za jednostkę waluty obcej

Kursy płynne - charakteryzują się tym, że kursy walut kształtowane są poprzez wolną grę rynkową na rynku dewizowym (kursy kształtują się wolno w zależności od sytuacji na rynku).

• Wzrost podaży dewiz i popytu na walutę krajową, powoduje wzrost wartości waluty krajowej - Aprecjacja (wzrost wartości waluty krajowej spowodowany grą rynkową).

• Deprecjacja - to zmniejszenie wartości waluty krajowej spowodowany grą rynkową, czyli mamy do czynienia z sytuacją, w której zamieniamy złotówki na dolary

Ceny dóbr importowanych są przeliczane na złotówki (wyrażone w walucie krajowej).

Procesy dostosowawcze w obrębie czynnika ludzkiego.

• poziom zatrudnienia

• czas pracy

poziom wynagrodzeń (koszty wynagrodzeń)

W krótkim okresie ( do 3m-cy) wstrząs popytowy, powoduje przejście z E₀ do A. Utrzymanie dotychczasowego zatrudnienia wywołuje spadek produktywności pracy, ponieważ spadnie produkcja w przeliczeniu na dotychczasowe zatrudnienie.

W krótkim okresie przedsiębiorcy nie wiedzą czy zakłócenia po stronie popytu są strukturalne (mają charakter długookresowe) czy też są przejściowe. Brak pewności do charakteru zakłóceń w popycie nakazuje pewną wstrzemięźliwość w obszarze zatrudnienia w procesach dostosowawczych (wynika to z kosztów progowych - sprawiają one, że nie będziemy działać w obszarze zatrudnienia), ale możemy za to działać przy czasie pracy.

Przedsiębiorcy mogą wyeliminować lub ograniczyć pracę w godzinach nadliczbowych, wprowadzić dodatkowe dni wolne, przymusowe wykorzystanie urlopu, co w pewnym stopniu obniżyłoby koszty, ale nie zredukuje istotnie zatrudnienia.

W średnim okresie (do 1 roku) przedsiębiorstwo orientuje się czy zakłócenia są przejściowe, jeżeli tak, to nie musi w żaden sposób reagować, ponieważ popyt wraca. Jeżeli zakłócenia mają charakter strukturalny (długookresowy) to przedsiębiorstwo musi podjąć działania w obszarze poziomu zatrudnienia i poziomu kosztów wynagrodzeń. Te działania powinny poprawić zdolność konkurencyjną przedsiębiorstw, ale niestety te działania prowadzą do wzrostu bezrobocia, ponieważ mamy do czynienia z redukcją zatrudnienia.

W długim okresie dochodzi do ukształtowania się poziomu wynagrodzeń oraz produktywności pracy na takim poziomie by zapewnić w skali całej gospodarki wykorzystanie zasobów siły roboczej.

Wstrząs popytowy sprawi, że krzywa AD przesuwa się w lewo.

W krótkim okresie nie znamy przyczyny, a więc stan równowagi osiągniemy w punkcie A.

W okresie średnim podejmujemy już pewne działania, warunkach mianowicie zmiany w warunkach pracy powodują przejście na niżej położoną krzywą kosztów wynagrodzeń (ww₁), redukcja kosztów wynagrodzeń wpływa na obniżenie cen realnych, a tym samym na wzrost Y (Y₁ - Y₂)

W przypadku strukturalnego podłoża proces ten trwa, aż znajdziemy się w punkcie C.

Procesy dostosowawcze produkcji przy wstrząsie popytowym.

• w krótkim okresie poziom płac nie reaguje mocno

• 
  w dłuższym okresie poziom płac wynika z pewnych umów

Dochodzi do wstrząsu popytowego, co sprawia, że znajdziemy się w punkcie A. Jeżeli okaże się, że nie są to zmiany przejściowe, to mamy do czynienia z reakcjami w obszarach zatrudnienia i wynagrodzeń. Koszty wynagrodzeń spadają, reakcja zatrudnienia przejawia się we wzroście produktywności pracy, a zatem te czynniki pozwalają na zmianę krótkookresowej krzywej podaży i przejście do punktu B. Przesunięcie SAS₁ w prawo jest możliwe, ponieważ obniżeniu ulegają koszty wynagrodzeń w stosunku do produktywności pracy. Ten proces trwa, aż krzywa SAS pozwoli na osiągnięcie poziomu produkcji potencjalnej

Pojęcie i wskaźniki inflacji

Inflacja - to proces wzrostu przeciętnego poziomu cen, w określonym okresie, który prowadzi do spadku siły nabywczej pieniądza (wiążą się z nią procesy w obszarze rynku pieniądza). Wg ilościowej teorii pieniądza

Dla potrzeb prowadzenia polityki pieniężnej NBP oblicza wskaźnik inflacji bazowej, która obrazuje długookresowy trend kształtowania się wskaźnika. NBP liczy różne rodzaje inflacji bazowej:

1. inflacja bazowa po wyeliminowaniu cen kontrolowanych (tych, które podlegają różnym regulacjom - nośniki energii, alkohol, tytoń, paliwo, usługi pocztowe, telekomunikacyjne, ubezpieczeniowe)

2. inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności

3. inflacja bazowa po wyłączeniu cen o największej zmienności oraz cen paliw

4. inflacja bazowa netto - po wyłączeniu cen żywności i paliw

5. inflacja bazowa z uwzględnieniem 15% średniej

Inflacja bazowa służy przewidywaniu, co się będzie działo z inflacją w przyszłości. Powyższe wskaźniki są podstawą w podejmowaniu decyzji w obszarze polityki pieniężnej.

Procesy inflacyjne wywoływane są działaniami zarówno po stronie popytu, jak i kosztów. Dlatego też możemy wyróżnić inflację:

• inflacja popytowa (wywołana przez wzrost czynników popytowych)

• inflacja kosztowa (wywołana wzrostem czynników determinujących koszty wytwarzania

Niezależnie od tego czy mamy do czynienia z inflacją popytową lub kosztową mówimy o:

• inflacji autonomicznej (przez popyt, przez koszty) - bezpośrednio wywołana przez dany czynnik

• inflacji indukowanej (przez popyt, przez koszty) - pośrednio wywołana przez określone czynniki

Inflacja autonomiczna przez popyt - wywołana jest przez bezpośredni wzrost popytu, czyli przez czynniki, które powodują przesunięcie krzywej IS w prawo (one wiążą się ze wzrostem popytu).

Inflacja indukowana przez popyt - wywołana przez pośredni wzrost popytu na skutek przesunięcia w prawo krzywej LM.

Analiza inflacji musi być prowadzona w oparciu o model AD - AS

E₀

SAS₁

SAS

P₀

S

Ex, Im

e (
)

D (Y₀)

D (Y₁)

S

B

A

A'

B'

e₁

e₀

Y₁ → Y₂

SAS₂

Poziom cen

C

B

A

AD₁

AD

Y^P

Y

---