Prokura

Prokura jest szczeg�lnym rodzajem penomocnictwa, kt�rej udzieli moe sp�ka handlowa. Instytucja ta uatwia dziaanie sp�ki, suy lepszemu i sprawniejszemu zarzdzaniu, prokurent bowiem moe w imieniu sp�ki podejmowa decyzje ze skutkiem dla niej. Ma on bardzo due uprawnienia, dlatego te wane jest dla bezpieczestwa sp�ki, aby bya to osoba godna zaufania. Przepisy dotyczce prokury zawarte s w Kodeksie handlowym z dnia 27 czerwca 1934r., do spraw w ustawie nie okrelonych stosuje si przepisy kodeksu cywilnego dotyczce przedstawicielstwa.

Prokura jest szczeg�lnym rodzajem penomocnictwa, czyli zarazem przedstawicielstwa okrelonego dokadnie w K.C., dlatego najpierw czym jest samo przedstawicielstwo.

Powt�rzenie wiadomoci o penomocnictwie.

Przedstawicielstwo polega na tym, e czynno prawna dokonana zostaje przez osob zwan przedstawicielem w imieniu innej osoby, zwanej reprezentowanym, oraz e pociga za sob skutki bezporednio dla reprezentowanego. Co oznacza e:

przedstawiciel dokonujc pewnych czynnoci nie podejmuje decyzji we wasnym imieniu lecz w imieniu osoby z kt�r jest zwizany, umocowany.
skutki czynnoci prawnej zawartej z osob trzeci nie przechodz na niego, lecz bezporednio na osob kt�r reprezentuje.

Rozr�niamy dwa rodzaje przedstawicielstwa:

pierwszym jest przedstawicielstwo ustawowe, czyli wynikajce z przepis�w ustawy, takim posiadaj np. rodzice do swych dzieci, kurator dla czciowo ubezwasnowolnionego i umoliwia osobom, kt�re nie maj penej zdolnoci do czynnoci prawnych (wiek, kara) i same dziaa nie mog dokonywanie czynnoci prawnych przez przedstawiciela.
Drugim jest samo penomocnictwo, kt�re wynika z woli osoby reprezentowanej (mocodawcy). Moe go udzieli kada osoba fizyczna lub prawna, majca zdolno do czynnoci prawnych, poprzez jednostronn czynno prawn (do ustanowienia nie jest wymagana zgoda drugiej strony).

Udzielenie penomocnictwa nie wymaga szczeg�lnej formy, jednak gdy do czynnoci prawnej, do kt�rej jest udzielone, wymagana jest forma szczeg�lna to do penomocnictwa r�wnie.
Penomocnictwo moe by:

og�lne (plenipotencja) - do wszystkich czynnoci w zakresie zwykego zarzdu;
rodzajowe -do wielokrotnego powtarzania pewnej okrelonej czynnoci
szczeg�lne - do okrelonych czynnoci;
procesowe - upowanienie do zastpowania w postpowaniu przed sdem.

W przewidzianych przez prawo przypadkach penomocnik moe swe uprawnienie przekaza innej osobie (tzw. substytucja).
Penomocnictwo moe by w kadej chwili odwoane. Wygasa natomiast po terminie, na jaki byo udzielone oraz w razie mierci penomocnika lub pracodawcy.
Aby penomocnictwo byo skuteczne:

przedstawicielstwo musi mie umocowanie i dziaa w jego granicach,
przedstawiciel musi mie pen zdolno do czynnoci prawnych a penomocnik co najmniej ograniczon,
musi dziaa w imieniu reprezentowanego,
czynno musi by tego rodzaju, by moga by przez przedstawiciela dokonana.

Instytucje podobne acz inne: organ osoby prawnej - nie jest odrbn czci; posaniec - jedynie poredniczy, nie decyduje; zastpca poredni, powiernik - dziaa we wasnym imieniu ale na cudzy rachunek.

Prokura, (dziaalno per procuram, penomocnictwo handlowe, „alter ego sp�ki”).

Jest penomocnictwem szczeg�lnego rodzaju, upowaniajcym do wszystkich czynnoci, take sdowych, jakie s zwizane z prowadzeniem przedsibiorstwa zarobkowego. Specjalnego upowanienia potrzebuje prokurent tylko do niekt�rych czynnoci: do zbycia przedsibiorstwa, wydzierawienia i ustanowienia w nim prawa uytkowania, oraz do zbywania i obciania nieruchomoci tego przedsibiorstwa.

Ustanowienie prokury

Kto?

Zgodnie z art. 60 i nast. kodeksu handlowego prokury moe udzieli tylko kupiec rejestrowy, tj. sp�ka jawna, sp�ka komandytowa, sp�ka z ograniczon odpowiedzialnoci lub akcyjna. Nie moe sp�ka cywilna, fundacje czy inni przedsibiorcy. Nie ma kompetencji ustanowienia prokury prokurent ani tez inny penomocnik tej sp�ki.

Komu?

Zgodnie z art. 100 k.c., penomocnikiem, a co za tym idzie, r�wnie prokurentem, moe by osoba fizyczna posiadajca co najmniej ograniczon zdolno do czynnoci prawnych. Nie bdzie wic moga zosta prokurentem osoba fizyczna pozbawiona zdolnoci do czynnoci prawnych (osoba ubezwasnowolniona cakowicie, osoba, kt�ra nie ukoczya lat 13). Z tego wynika, e istnieje moliwo ustanowienia prokurentem osoby o ograniczonej zdolnoci do czynnoci prawnych (osoby ubezwasnowolnionej czciowo, osoby, kt�ra ukoczya lat 13, a nie osigna jeszcze penoletnoci). Nie wydaje si jednak celowe wykorzystywanie tej moliwoci, skoro funkcja prokurenta wymaga samodzielnoci i znacznego dowiadczenia yciowego.
Jak kade penomocnictwo, bdc jednostronn czynnoci prawn, daje jedynie uprawnienia do dokonywania czynnoci prawnych w imieniu sp�ki handlowej i ze skutkiem dla niej bezporednio. Obowizek dziaania wynika natomiast ze stosunku podstawowego. Zatem prokurent moe by pracownikiem sp�ki z o.o. udzielajcej prokury lub wykonywa obowizki prokurenta na podstawie umowy zlecenia, umowy agencyjnej, umowy o wiadczenie usug.
Funkcji prokurenta nie moe peni osoba prawna. Wynika to ze stosunku szczeg�lnego zaufania, kt�ry nawizuje si pomidzy prokurentem a mocodawc, o trudno o taki z organem osoby prawnej.
Niedopuszczalne jest ustanowienie prokurentem osoby, kt�rej przysuguj uprawnienia o takim samym lub szerszym zakresie, jaki kodeks handlowy przyznaje prokurentowi, poniewa takie ustanowienie byoby bezcelowe. Moliwe jest natomiast udzielenie prokury wsp�lnikowi sp�ki z o.o. lub akcjonariuszowi, kt�ry nie jest czonkiem zarzdu.

Jak?

Ustanowienie wymaga zgody wszystkich wsp�lnik�w, komplementariuszy czy czonk�w zarzdu odpowiednio do rodzaju sp�ki.
Powinno nastpi poprzez pisemne owiadczenie, moe by jednak r�wnie ustanowiona ustnie, ponadto moe by wymagana forma szczeg�lna na takich samych zasadach jak udzielenie penomocnictwa.
Zgodnie z Art. 65. � 1. Udzielenie i wyganicie prokury kupiec powinien zgosi celem wpisania do Krajowego Rejestru Sdowego. Wpis ten jest obowizkowy ale nie prawotw�rczy, prokura jest zatem wana pomimo, e nie wpisano jej do rejestru. Ponadto, ze wzgld�w bezpieczestwa stosunk�w gospodarczych, do zgoszenia doczy naley skrelony wobec sdu albo uwierzytelniony notarjalnie wz�r podpisu prokurenta. ( Art. 65. � 3) Co zapewnia osobom trzecim moliwo sprawdzenia autentycznoci.

Kiedy?

Sp�ka moe ustanowi prokur od momentu swego powstania, niemoliwe jest jednak ustanowienie: podczas likwidacji (zawarta przed likwidacja wygasa z wejciem w ten stan, nie mona si r�wnie powoa na istniejcy jeszcze wpis do rejestru, jeli wpisano do rejestru likwidacj), po ogoszeniu przez sd postanowienia o ogoszeniu upadoci, ani przez syndyka.
Zakres dziaania prokurenta
Art. 61. � 1. Prokura upowania do wszystkich czynnoci sdowych i pozasdowych, jakie s zwizane z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsibiorstwa zarobkowego. Prokurent ma wic umocowanie nie tylko do zwykych czynnoci, lecz take przekraczajcych zwyky zakres, jeeli one tylko mog mie zwizek z przedsibiorstwem.
� 2. Do zbycia przedsibiorstwa, wydzierawienia i ustanowienia na niem prawa uytkowania oraz do zbywania i obciania nieruchomoci potrzeba wyranego upowanienia. W przypadku zbywania nieruchomoci potrzebne jest za kadym razem penomocnictwo notarialne.
� 3. Nie mona ograniczy prokury ze skutkiem prawnym wobec os�b trzecich. Paragraf ten oznacza, e jakiekolwiek ograniczenie prokury przez mocodawc nie wywiera skutk�w prawnych wobec os�b trzecich, a zatem dla kontrahenta sp�ki handlowej prokurent zawsze bdzie dziaa w granicach swego ustawowego umocowania. Zapis ten ma na celu zapewnienie bezpieczestwa obrotu gospodarczego, bowiem dziki niemu kontrahent nie musi za kadym razem indywidualnie ocenia zakresu umocowania prokurenta, jest on ustawowo okrelony i nie moe by zmieniany. Ograniczenia bd jednak wywieray skutek midzy prokurentem a mocodawc, naruszenie ogranicze przez prokurenta bdzie stwarza podstawy do jego odpowiedzialnoci wobec sp�ki,
Natomiast niewana jest czynno prawna gdy prokurent wiadomie i zamierzenie dziaa na niekorzy mocodawcy w zmowie z osob trzeci.

Prokura czna

Art. 62. Prokura moe by udzielona kilku osobom oddzielnie lub cznie. Udzieleni prokury kilku osobom moe ksztatowa si dwojako: albo kady z prokurent�w moe dziaa oddzielnie albo te prokurenci powinni dziaa cznie. W pierwszym przypadku istnieje tyle prokur ilu jest prokurent�w, w drugim istnieje tylko jedna prokura, kt�ra przysuguje kilku osobom. Prokur czna polega na tym, e do wanoci czynnoci potrzebne jest r�wnoczesne wsp�dziaanie wszystkich cznie ustanowionych prokurent�w.
Art. 65. � 2. Jeeli prokura jest czna, okoliczno ta bdzie zaznaczona we wpisie. Jeeli tej okolicznoci nie zaznaczono we wpisie, w�wczas wobec os�b trzecich, kt�re o cznoci prokury nie wiedziay prokura jest oddzielna.

Przeniesienie prokury

Art. 63. Prokury nie mona przenie; prokurent jednak moe ustanowi penomocnika do poszczeg�lnych czynnoci lub pewnego rodzaju czynnoci. Prokurent nie moe substytuowa za siebie innego prokurenta ani te ustanowi prokurenta dla mocodawcy lub dla siebie, choby mu na to mocodawca pozwoli. Ma prawo ustanowi penomocnika ale nie do prowadzenia caego przedsibiorstwa lub jego czci, chyba e uzyska do tego osobne penomocnictwo.

Wyganicie

Bdc aktem szczeg�lnego zaufania ze strony sp�ki, prokura moe by w kadej chwili odwoana. Prokur moe odwoa:

w sp�ce jawnej - wsp�lnik upowaniony do reprezentowania sp�ki oraz kady wsp�lnik majcy prawo prowadzenia spraw sp�ki,
w sp�ce komandytowej - wsp�lnik - komplementariusz uprawniony do reprezentacji sp�ki, kady wsp�lnik - komplementariusz posiadajcy prawo prowadzenia spraw sp�ki oraz wsp�lnik-komandytariusz, jeeli otrzyma penomocnictwo szczeg�lne,
w sp�ce z o.o. - kady czonek zarzdu,
w sp�ce akcyjnej - kady czonek zarzdu.

Zgodnie z Art. 65.�1 k.h., wyganicie prokury podlega zgoszeniu do rejestru handlowego. Zgoszenia tego powinna dokona sp�ka handlowa, gdy takie uprawnienie nie przysuguje samemu prokurentowi.
Prokura wygasa z mocy prawa z chwila przejcia sp�ki w stan likwidacji, a take we wszystkich innych przypadkach, w kt�rych nie ma moliwoci dalszego prowadzenia przedsibiorstwa sp�ki, jako szczeg�lny rodzaj penomocnictwa handlowego, prokura jest cile zwizana z prowadzeniem tego przedsibiorstwa, za jego brak powoduje, e brak jest r�wnie przedmiotu odniesienia dla czynnoci podejmowanych przez prokurenta. W razie wydzierawienia przedsibiorstwa czy te ustanowienia na nim uytkownika potrzebne jest wyrane upowanienie do kontynuowania prokury. Ustanowienie i dziaanie prokurenta jest oparte na zaufaniu, jakim cieszy si osoba prokurenta. W przypadku zbycia przedsibiorstwa tego zaufania nie musi mie wcale nabywca, wobec czego naley przyj, e w przypadku zbycia przedsibiorstwa zarobkowego sp�ki prokura wygasa.
Ponadto zgodnie z Art. 64.� 2. Prokura wygasa wskutek ogoszenia upadoci kupca (sp�ki), data postanowienia sdu jest dat ogoszenia upadoci.
Natomiast �3. tego artykuu gosi, i mier kupca ani utrata zdolnoci jego do dziaa prawnych nie powoduje wyganicia prokury.
Przyczyny wyganicia prokury mog lee r�wnie po stronie prokurenta, dzieje si tak w sytuacjach gdy:

prokurent przystpi do sp�ki jawnej w charakterze wsp�lnika, do sp�ki komandytowej w charakterze komplementariusza itd. , tzn. zwikszy zakres swoich uprawnie ponad uprawnienia prokury,
prokurent zosta cakowicie ubezwasnowolniony,
oraz w przypadku mierci prokurenta.

Odwoanie prokurenta jest r�wnie jednostronn czynnoci prawn, jego forma jest dowolna, byleby tylko w spos�b dostateczny ujawniaa wol odwoania prokurentowi udzielonego penomocnictwa.

Wyganicie prokury moe nastpi r�wnie poprzez zrzeczenie si prokury, tzn. w sytuacji gdy prokurent nie przyjmie prokury w momencie jej ustanowienia lub poprzez wypowiedzenie stosunku podstawowego, z kt�rym zwizana jest prokura - ustanie obowizku dziaania.

Akty prawne:

Kodeks cywilny: Przedstawicielstwo art.95 - 109

Kodeks handlowy, Rozporzdzenie Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 27 czerwca 1934 art.60 - 65:

Art. 60. Prokury moe udzieli tylko kupiec rejestrowy przez pimienne owiadczenie.

Art. 61. � 1. Prokura upowania do wszystkich czynnoci sdowych i pozasdowych, jakie s zwizane z prowadzeniem jakiegokolwiek przedsibiorstwa zarobkowego.

� 2. Do zbycia przedsibiorstwa, wydzierawienia i ustanowienia na niem prawa uytkowania oraz do zbywania i obciania nieruchomoci potrzeba wyranego upowanienia.

� 3. Nie mona ograniczy prokury ze skutkiem prawnym wobec os�b trzecich.

Art. 62. Prokura moe by udzielona kilku osobom oddzielnie lub cznie; jednake nawet w przypadku prokury cznej owiadczenia, zwr�cone do kupca, tudzie dorczenia pism mog by dokonywane wobec jednej z os�b, cznie ustanowionych

Art. 63. Prokury nie mona przenie; prokurent jednak moe ustanowi penomocnika do poszczeg�lnych czynnoci lub pewnego rodzaju czynnoci

Art. 64. � 1. Prokura moe by w kadej chwili odwoana.

� 2. Prokura wygasa wskutek ogoszenia upadoci kupca.

� 3. mier kupca ani utrata zdolnoci jego do dziaa prawnych nie powoduje wyganicia prokury.

Art. 65. � 1. ⁽⁸⁾ Udzielenie i wyganicie prokury kupiec powinien zgosi celem wpisania do Krajowego Rejestru Sdowego.

� 2. Jeeli prokura jest czna, okoliczno ta bdzie zaznaczona we wpisie.

� 3. Do zgoszenia doczy naley skrelony wobec sdu albo uwierzytelniony notarjalnie wz�r podpisu prokurenta.

.................................................

⁸⁾ Art. 65 � 1 zmieniony przez art. 61 pkt 27 ustawy z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sdowym (Dz.U.97.121.769) z dniem 1 stycznia 2001 r.

uyte w r�nych przypadkach wyrazy "rejestr handlowy" zastpuje si uytymi w odpowiednich przypadkach wyrazami "Krajowy Rejestr Sdowy”.

Bibliografia:

Kazimierz Kruczalak "Prawo handlowe",

Kodeks handlowy z komentarzem i skorowidzem, T. Dziurzyski, Z. Fenickel, M. Honzatko, wydawnictwo KN 1999,

Tomasz Siemitkowski, "Prokura w sp�kach prawa handlowego"

Wojciech Siuda "Elementy prawa dla ekonomist�w"