HES - prawo - zaliczenia

1. Źródła prawa:

Źródła prawa - pojęcie wieloznaczne odnoszące się do tworzenia i stosowania prawa. Należy do podstawowych pojęć nauk prawnych a występuje zarówno w języku prawnym jak prawniczym.

Źródła prawa w znaczeniu formalnym

W naukach prawnych najczęściej rozważane jako źródła prawa w znaczeniu formalnym, a więc formy, w jakich przejawia się obowiązujące prawo. Formami tymi są: konstytucja, ustawa, rozporządzenie i inne akty normatywne. Nauki o prawie, szczególnie nauka prawa konstytucyjnego, ujmują źródła prawa w sposób opisowy lub dogmatyczny zakładając jakąś koncepcję (teorię) źródeł prawa tj. wskazując jakie normy prawne albo fakty uważane są za prawotwórcze. Dlatego termin źródła prawa często zastępowany jest pojęciem akty prawotwórcze lub akty normatywne. Od źródeł prawa w znaczeniu formalnym (aktów prawotwórczych, aktów normatywnych) odróżnia się akty stosowania prawa, do których należą przede wszystkim decyzje administracyjne i orzeczenia sądowe.

Historycznie do tej kategorii należało także prawo zwyczajowe. Dziś znaczenie zwyczaju w poszczególnych dziedzinach prawa jest niewielkie, z wyjątkiem prawa międzynarodowego, w którym wciąż żywy i regularnie stosowany jest zwyczaj międzynarodowy.

Z reguły, jeśli prawnicy mówią o źródła prawa bez bliższego oznaczenia terminologicznego, mają na myśli źródła prawa w znaczeniu formalnym.

Źródła prawa w znaczeniu materialnym

W odróżnieniu od źródeł prawa w znaczeniu formalnym, źródłami prawa w znaczeniu materialnym' określa się zazwyczaj czynniki wpływające na treść norm prawnych lub źródła określające pochodzenie norm. Zagadnienie źródeł prawa w znaczeniu materialnym przez wielu prawników traktowane jest jako zagadnienie pozaprawne. W pewnym zakresie zajmują się nimi: socjologia prawa, filozofia prawa, teoria prawa.

Źródła poznania prawa

W nauce prawa tradycyjnie odróżnia się źródła w znaczeniu formalnym i materialnym, łącznie określane jako źródła powstania prawa (fontes iuris oriundi), od źródeł poznania prawa (fontes iuris cognoscendi), do których należą publikatory zawierające autentyczną treść norm prawnych, np. Dziennik Ustaw, Monitor Polski, Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, itp.

Źródła prawa w polskim porządku prawnym

Zgodnie z artykułami 87, 91, 190 i 234 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:

* Konstytucja,

* orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego [1]

* ratyfikowane umowy międzynarodowe,

* prawo stanowione przez organizację międzynarodową w trybie art. 91 ust. 3 [2]

* ustawy i rozporządzenia z mocą ustawy, [3]

* rozporządzenia,

* akty prawa miejscowego (na obszarze działania organów, które je ustanowiły).

Dla źródeł prawa krajowego charakterystyczne jest ich hierarchiczne uporządkowanie. Konstytucja ma zawsze pierwszeństwo przed ustawami, a te zawsze mają pierwszeństwo przez rozporządzeniami. Natomiast w odniesieniu do źródeł prawa międzynarodowego, które obowiązują w porządku krajowym, konstytucja wyraźnie określa miejsce w hierarchii jedynie umów międzynarodowych ratyfikowanych za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie. Takie umowy mają pierwszeństwo przed ustawami. Nie jest natomiast uregulowana kwestia hierarchii innych umów międzynarodowych, a także innych źródeł prawa międzynarodowego.

Źródła prawa międzynarodowego

Zobacz więcej w osobnym artykule: Prawo międzynarodowe#Źródła prawa międzynarodowego.

Tradycyjnie do źródeł prawa międzynarodowego należą umowy międzynarodowe i zwyczaj międzynarodowy. Do tych dwu podstawowych źródeł dodaje się ogólne zasady prawa. Do źródeł prawa międzynarodowego od połowy XX wieku zalicza się także wiążące, prawotwórcze uchwały organizacji międzynarodowych. Niektórzy autorzy do źródeł prawa międzynarodowego zaliczają także akty jednostronne państw (notyfikacja, zastrzeżenie, uznanie).

Źródła prawa Wspólnot Europejskich

Zobacz więcej w osobnym artykule: Prawo wspólnotowe#Źródła prawa wspólnotowego.

Źródła prawa wspólnotowego dzieli się na pierwotne i wtórne. Źródła pierwotne obejmują traktaty założycielskie Wspólnot Europejskich, umowy zmieniające owe traktaty, a także traktaty akcesyjne kolejnych państw członkowskich. Do źródeł prawa wtórnego zalicza się w pierwszej mierze rozporządzenia i dyrektywy. Często zalicza się tu także: decyzje, opinie i zalecenia, choć nie spełniają one kryterium bycia źródeł prawa o charakterze generalno-abstrakcyjnym. Decyzje mają charakter indwidualny, zaś opinie i zalecenia nia posiadają charakteru prawnie wiążącego.

2. Na czym polega różnica między zdolnością prawną, a zdolnością do czynności prawnej.

Zdolność prawna: * oznacza możność bycia podmiotem praw i obowiązków w stosunku

cywilno prawnym

* każdy podmiot prawa występujący w tzw. obrocie musi posiadać

zdolność prawną

* osoba nabywa zdolność prawną z urodzeniem a traci ze śmiercią

Zdolność do czynności prawnej - oznacza możność dokonywania czynności prawnych przez własne działanie podmiotów prawnych

Wyróżniamy 3 fazy:

Faza 1 - dana osoba nie posiada zdolności do czynników prawnych (do 13lat) i przez sąd jest stwierdzone ubezwłasnowolnienie całkowite (stan psychiczny, psychofizyczny), sąd wyznacza kuratora

Faza 2 - (wiek 13-18lat) ubezwłasnowolnienie częściowe => czynność prawna kulejąca - czynność staje się ważna gdy potwierdzi ją opiekun

Faza 3 - ( >18lat) pełna zdolność do czynności prawnych

3. Co to jest osoba prawna ; rodzaje

to jeden z rodzajów podmiotów prawa cywilnego. Osobę prawną definiuje się zazwyczaj jako trwałe zespolenie ludzi i środków materialnych w celu realizacji określonych zadań, wyodrębnione w postaci jednostki organizacyjnej wyposażonej przez prawo (przepisy prawa cywilnego) w osobowość prawną. Taka jednostka organizacyjna ma wtedy pełnię podmiotowości prawnej, w szczególności nabywa zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych (atrybuty przysługujące osobom fizycznym z racji samego istnienia). Wśród osób prawnych nauka prawa (nie samo prawo!) rozróżnia dwa rodzaje: korporacje (związki osób) i fundacje (masy majątkowe). Osoba prawna jest tworem abstrakcyjnym - nie istnieje namacalnie. W związku z tym w nauce prawa istnieje kilka teorii wyjaśniających istotę osoby prawnej.

W Polsce kwestie wspólne dla wszystkich osób prawnych są regulowane przez kodeks cywilny, który też ustanawia jedną z tych osób, o specjalnym statusie - skarb państwa. Inne kategorie osób prawnych są ustanawiane przez ustawy szczególne. Do najważniejszych z nich należą:

* spółki kapitałowe (Kodeks spółek handlowych):

o spółka akcyjna,

o spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

* spółdzielnia (Prawo spółdzielcze),

* przedsiębiorstwo państwowe (ustawa o przedsiębiorstwach państwowych),

* jednostki samorządu terytorialnego: gmina, powiat, województwo (ustawy o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa),

* kościół i poszczególne jego jednostki organizacyjne - diecezje, parafie, organizacje kościelne itp. (ustawy regulujące status poszczególnych wyznań),

* wyższa uczelnia (Prawo o szkolnictwie wyższym),

* fundacja (ustawa o fundacjach),

* partia polityczna (ustawa o partiach politycznych),

* stowarzyszenie rejestrowe (Prawo o stowarzyszeniach)

* samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej (ustawa o zakładach opieki zdrowotnej),

* związek zawodowy (ustawa o związkach zawodowych).

Istnieje wiele innych rodzajów osób prawnych, spośród których większość pojawiła się w polskim prawie cywilnym na fali gorączkowej legislacji ostatnich lat. Mają one raczej marginalne znaczenie.

Osobami prawnymi nie są m.in.:

* spółka cywilna,

* spółki osobowe:

o spółka jawna,

o spółka partnerska,

o spółka komandytowa,

o spółka komandytowo-akcyjna,

* stowarzyszenie zwykłe

* organy władzy państwowej z aparatami towarzyszącymi (z niektórymi wyjątkami, jak np. fundusze celowe, jednostki samorządu terytorialnego),

* oddział osoby prawnej.

Osoby prawnej nie należy również mylić z przedsiębiorcą i z zakładem pracy lub pracodawcą. Zakresy tych pojęć się krzyżują - można być przedsiębiorcą, pracodawcą lub zakładem pracy nie będąc osobą prawną i odwrotnie.

Powstanie, ustrój i ustanie osób prawnych określają właściwe przepisy, tak więc osobami prawnymi są tylko takie jednostki organizacyjne, którym prawo wprost nadaje ten status; nie wolno więc tworzyć nowych rodzajów osób prawnych nie przewidzianych przez prawo. Prawo również określa organy osoby prawnej, za pomocą których osoba ta działa. Niekiedy dopuszczalna jest w tym zakresie pewna swoboda - wtedy trzeba określić sposób działania organów osoby prawnej w jej statucie (bądź umowie - akcie założycielskim). Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej - jest regułą, że osoba prawna musi zostać wpisana do właściwego rejestru (obecnie w Polsce najczęściej jest to Krajowy Rejestr Sądowy) prowadzonego przez właściwy organ (np. sąd rejestrowy).

4. Czym różni się część składowa od przynależności?

Części składowe rzeczy to coś co nie może być odłączone od rzeczy bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości albo bez uszkodzenia lub istotnej zmiany przedmiotu odłączonego (np. drzewo na działce, dom na działce) Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności czyli nie można jej sprzedać , czy też obciążyć. (art. 47-50kc)

Przynależność - jest to odrębna rzecz ruchoma, która pozostaje z rzeczą główną w stałym i faktycznym związku, która jest potrzebna do korzystania z rzeczy głównej np. klucz do samochodu, koło zapasowe. Właścicielem przynależności jest właściciel rzeczy głównej. Gdy sprzedajemy rzecz główną to razem z przynależnością. (art. 51 - 52kc)

5. Prawna ochrona własności

Prawo własności- w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.

Prawo własności ma :

• stronę pozytywną - stanowią je uprawnienia, które przysługują właścicielowi (właściciel może posiadać rzecz, korzystać z niej, rozporządzać nią czy zbyć, obciążyć, pobierać pożytki z rzeczy, zużyć , zniszczyć, przetworzyć)

• stronę negatywną- możność wyłączenia przez właściciela ingerencji innych osób w sferę jego prawa

Granice prawa własności określają 3 wyznaczniki:

1. przepisy ustaw, (całokształt obowiązującego ustawodawstwa)

2. zasady współżycia społecznego

3. społeczno - gospodarcze przeznaczenie danej własności

Przestrzenne granice prawa własności: art. 143 k.c. stanowi, że w granicach określonych przez społeczno - gospodarcze przeznaczenie gruntu jego własność rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią.

9b) Prawo własności , to kategoria historyczna , która pojawiła się w społeczeństwie klasowym , znającym państwo i prawo . Ale ta nazwa nie jest jednoznaczna . Nazwa „ prawo własności ” jest używana przynajmniej w dwóch znaczeniach : w szerszym oraz w węższym .

1) W szerszym ze znaczeń obejmuje wszelkie prawa majątkowe - zarówno cywilne : prawo rzeczowe , wierzytelności , prawa na dobrach niematerialnych : jak i niecywilne , np. z zakresu prawa administracyjnego , finansowego itp. , które przysługują albo mogą przysługiwać określonemu podmiotowi prawnemu .

2) znaczenie węższe- jedną z gałęzi prawa , która precyzuje bliżej pojęcie własności w znaczeniu węższym , jest prawo cywilne . Prawo własności , albo krócej „ własność ” w znaczeniu cywilistycznym , stanowi prawny wyraz jedynie podstawowej części materialnych stosunków społecznych , jakie zachodzą między ludźmi w procesie produkcji.

Prawna ochrona własności intelektualne:j

1. Ochrona dóbr niematerialnych (intelektualnych) - Dobra te objęte są ochrona prawną od momentu ich ustalenia, bez konieczności dokonywania ich rejestracji. Ochrona prawna tych dóbr obejmuje na podstawie umów międzynarodowych prawie wszystkie kraje świata.

2. Ochrona przedmiotów własności przemysłowej - Większość tych przedmiotów w celu uzyskania pełnej ochrony prawnej wymaga:

* dokonania ich zgłoszenia do Urzędu Patentowego RP oraz

* wydania przez ten organ decyzji w sprawie udzielenia patentu, praw ochronnych lub praw z rejestracji.

Zakres tej ochrony jest w istotny sposób ograniczony. Obejmuje bowiem wyłącznie teren RP, a ewentualne jej rozszerzenie wymaga zgłoszeń w urzędach patentowych krajów, w których mają taką ochronę.

6. Pełnomocnictwo - pojęcia i rodzaje

Pełnomocnictwo - w doktrynie prawa terminem pełnomocnictwo określa się zarówno:

* czynność prawną, której treścią jest oświadczenie woli mocodawcy upoważniające ściśle określoną osobę lub osoby do dokonywania w jego imieniu czynności prawnych określonych w pełnomocnictwie. Na podstawie tego umocowania pełnomocnik jest upoważniony do reprezentowania (zastępstwa) mocodawcy, w zakresie określonym w pełnomocnictwie, w stosunkach prawnych z innymi osobami;

* sam dokument pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo upoważnia, ale nie obciąża pełnomocnika obowiązkiem reprezentowania mocodawcy.

Udzielenie pełnomocnictwa:

Udzielenie pełnomocnictwa wymaga złożenia oświadczenia woli, którego treścią jest upoważnienie określonej osoby do dokonania w imieniu i ze skutkiem prawnym dla mocodawcy czynności prawnej indywidualnie oznaczonej albo czynności określonych rodzajowo. To oświadczenie nie musi być złożone pełnomocnikowi, może być złożone skutecznie nawet wobec osoby trzeciej albo wobec nie ograniczonego kręgu osób. Istnieje kontrowersyjny pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy, że udzielenie pełnomocnictwa może nastąpić, w konkretnych okolicznościach faktycznych, także w sposób dorozumiany. Pełnomocnictwo legitymuje pełnomocnika do dokonywania czynności prawnych w imieniu mocodawcy zatem jego zakres powinien być wyraźnie i precyzyjnie określony.

Odwołanie i wygaśnięcie pełnomocnictwa

Pełnomocnictwo można odwołać w każdym czasie, chyba że mocodawca zrzekł się odwołania z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa.

Pełnomocnictwo wygasa ze śmiercią mocodawcy lub pełnomocnika, chyba że w pełnomocnictwie zastrzeżono inaczej, a po wygaśnięciu pełnomocnictwa pełnomocnik obowiązany jest zwrócić pełnomocnictwo mocodawcy.

Administracyjne pełnomocnictwo procesowe

Od pełnomocnictwa w znaczeniu cywilnoprawnym należy odróżnić pełnomocnictwo procesowe administracyjne mające swoje umocowanie w art. 268a kodeksu postępowania administracyjnego. Przepis ten stanowi, że organ administracji publicznej może w formie pisemnej upoważniać pracowników kierowanej jednostki organizacyjnej do załatwiania spraw w jego imieniu w ustalonym zakresie, a w szczególności do wydawania decyzji administracyjnych, postanowień i zaświadczeń. Pełnomocnictwo to bowiem nie mieści się w cywilistycznym pojęciu pełnomocnictwa jako umocowania do dokonywania czynności prawnych w imieniu reprezentowanego bowiem jego istotą jest delegacja uprawnień wynikających z przepisów materialnego prawa administracyjnego, a nie dokonywanie czynności prawnych w imieniu reprezentowanego.

Rodzaje pełnomocnictwa:

Przepisy kodeksu cywilnego o pełnomocnictwie znają następujące ich rodzaje:

1. pełnomocnictwo ogólne - obejmuje umocowanie do czynności zwykłego zarządu; wymaga formy pisemnej pod sankcją nieważności,

2. pełnomocnictwo rodzajowe - dotyczy ono określonej kategorii czynności prawnych, do których umocowany będzie pełnomocnik; nie jest ono dopuszczalne w zakresie tych czynności, do których dokonania konieczne jest pełnomocnictwo szczególne,

3. pełnomocnictwo do poszczególnych czynności - dotyczy indywidualnie określonej czynności prawnej,

4. prokura - pełnomocnictwo udzielane przez przedsiębiorcę.

---