Elektryczność statyczna - zespół zjawisk towarzyszących pojawianiu się na materiałach o małej przewodności elektrycznej oraz na obiektach przewodzących, odizolowanych od ziemi ładunku elektrycznego, który nie jest zrównoważony ładunkiem przeciwnego znaku. Zjawisko elektryczności statycznej występuje nieomal we wszystkich procesach deformacji mechanicznej, to znaczy przy styku lub zderzeniu dwóch ciał stałych lub ciała stałego i cieczy oraz przy rozerwaniu lub oddzieleniu powierzchni ciał stałych i cieczy przez gazy lub inne czynniki.

Wielkość naładowania zależy nie tylko od przewodności materiału, ale także od:

- wielkości powierzchni,

- rodzaju i jakości styku,

- czasu trwania styku,

- warunków podziału materiału przewodzącego,

- wilgotności i jonizacji powietrza.

Gromadzenie się ładunków elektryczności statycznej, stanowiących zagrożenie pożarowe ma miejsce w szczególności w wyniku przemieszczania lub tarcia materiałów. Wymienić tu należy:

- ruch pasów transmisyjnych,

- nawijanie folii z różnych mas plastycznych, papieru, gumy itp.,

- przemieszczanie płyt z mas plastycznych, papieru itp.,

- przesuw tkanin gumowanych, impregnowanych, taśm papieru itp.,

- polerowanie wyrobów celuloidowych i tworzyw sztucznych,

- używanie metalowych przedmiotów z izolacją,

- lakierowanie natryskowe,

- pranie chemiczne,

- powlekanie tkanin,

- procesy przędzalnicze i tkackie, oraz wiele innych.

Przy procesach tych powstają wyładowania iskrowe, których energia może być wystarczająca dla spowodowania zapłonu mieszanin wybuchowych par cieczy palnych lub pyłów z powietrzem.

We współczesnych technologiach możliwość wyładowań elektrostatycznych zwiększa się w znacznym stopniu fakt stosowania na duża skalę transportu pneumatycznego oraz opakowań z tworzyw sztucznych.

Zagrożenia związane z elektrycznością statyczną można podzielić na:

- zagrożenia pożarowe,

- zagrożenia biologiczne - wpływające na organizm ludzki,

- zakłócenia w pracy przyrządów pomiarowych - urządzenia elektroniczne pracujące przy niewielkich napięciach.

Zabezpieczenia przed elektrycznością statyczną obejmują szeroki arsenał środków, przy czym ochrona ta polega głównie na zapobieganiu powstawaniu i gromadzeniu się ładunków,

Pierwszy ze sposobów wymaga stosowania w urządzeniach technologicznych ciał o jednakowej stałej dieelektrycznej, co w praktyce jest na ogół niewykonalne.

Warunki w jakich może nastąpić zagrożenie pożarowe i wybuchowe Samo naelektryzowanie się materiałów nie stwarza jeszcze zagrożenia, bezpośrednią przy­czyna zagrożenia pożarowego, a zwłaszcza wybuchowego może stać się dopiero wyładowanie iskrowe ładunków elektrostatycznych. Jego energia jest stosunkowo duża znacznie większa od energii iskier mechanicznych i zdolna do wywołania zapłonu mieszaniny wybucho­wej. wyładowania iskrowe ładunków elektrostatycznych stwarzają przede wszystkim zagrożenie wybuchem, jeżeli przeskok iskry nastąpił w atmos­ferze mieszaniny wybuchowej. Praktycznie można przyjąć, elektryczność statyczna nie stanowi w ogóle albo bardzo małe zagrożenie pożarowe. Energia iskier jest zbyt mała, aby spowodować zapalenie materiałów palnych chyba, że znajdują się one w postaci podatnej na zapalenie np. pyłów, włókien.

Metoda zapobiegania gromadzenia się ładunków elektryczności statycznej polega na bez iskrowym neutralizowaniu powstałych ładunków bądź odprowadzaniu ich do ziemi w momencie ich pojawienia się. Stosowanymi w tej metodzie sposobami są:

- uziemienia, - powoduje wyrów­nanie potencjału wszystkich części urządzeń produkcyjnych co uniemożliwia przeskok iskry jednocześnie odprowadzenie wytworzonego ładunku do ziemi

- zwiększenie wilgotności,

- jonizacja powietrza, - polega na wytworzeniu w wymaganym miejscu w odpowiednio dużej ilości jonów dodatnich i ujem­nych. Jony mające znak przeciw­ny znakowi ładunku na materiale naelektryzowanym zobojętnia ten ładunek

- stosowanie preparatów antystatycznych,

- wprowadzania tzw. stref uspokojenia cieczy,

- zalecenia w stosunku do perso­nelu produkcyjnego mają na celu niedopuszczenie do gromadzenia się ładunków elektrostatycznych na pracownikach bezpośrednio lub przez indukcję. Jeżeli ładunki takie powstają muszą być możli­wie odprowadzone do ziemi poprzez stosowanie właściwych wykładzin podłogowych z two­rzyw sztucznych (rezystywność skośna do 10 cm), stosowanie właściwego obuwia (guma przewodząca, miękka porowata skóra). Wyeliminowanie z odzie­ży włókien syntetycznych, uziemienie podłóg nie przewo­dzących

- odprowadzenie ładunku -w sposób bezpieczny polega na zobojętnieniu naelektryzowanego materiału przez odprowadzenie ładunku zanim powstanie możli­wość przeskoku iskrowego, a więc odprowadzeniu ładunków w c/asie jego powstania. W więk­szości przypadków jest to uzie­mienie.

- tworzenie ładunków o przeciw­nym znaku -stosowane jest szczególnie do zmniejszenia elektryzacji materiałów włókien­niczych (np. wykonanie prowad­nic przez które nie przeciągane jest włókno na przemian ze szkła i stali i ścisły styk materiałów).

- wentylacja -działa pośrednio poprzez usunięcie z pomieszczeń mieszaniny wybuchowej, więc wylądowania iskrowe nie będą stanowiły zagrożenia

---