Typ: Strunowce - Chordata
Charakterystyka
bardzo duże zróżnicowanie zarówno pod względem wyglądu zewnętrznego oraz ukształtowania organów wewnętrznych
cechy wspólne dla wszystkich strunowców (wspólny plan budowy):
dwuboczna symetria ciała
wykształcenie się wewnętrznego szkieletu osiowego w postaci struny grzbietowej (chorda dorsalis)
centralny system nerwowy położony na grzbietowej stronie ciała (nad struną grzbietową), budowa cewkowata, u wyższych strunowców przednia część cewki rozwija się w mózg
pod struną grzbietową - przewód pokarmowy rozpoczynający się otworem gębowym, a kończący się odbytowym. Przednia część przewodu pokarmowego (gardziel), pełni dodatkowo funkcję narządu oddechowego
po stronie brzusznej przewodu pokarmowego znajduje się centralny narząd układu krwionośnego (układ krwionośny zamknięty)
wszystkie strunowce są zwierzętami wtóroustymi
Dzielą się na trzy podtypy:
- osłonice
- bezczaszkowce
- kręgowce
Podtyp: Kręgowce - Vertebrata
- Do kręgowców należą zwierzęta o b. różnorodnym trybie życia, różnorodnej budowie wewnętrznej i zewnętrznej, występujące w różnym środowisku.
Cechy wiążące wszystkie kręgowce
- ciało jest dwubocznie symetryczne
grzbietowo w osi symetrii występuje układ nerwowy, pod nim szkielet osiowy i przewód pokarmowy
ciało ma budowę metameryczną, jest to dobrze widoczne u zarodków, zaciera się mniej lub bardziej u zwierząt dorosłych
skóra - elastyczna, ma budowę warstwową, posiada liczne gruczoły
układ szkieletowy - wyróżniamy szkielet osiowy, czaszkę i szkielet kończyn. Szkielet wraz z mięśniami tworzy aparat ruchowy
układ nerwowy - składa się z pięcioczęściowego mózgu (w którym są ośrodki ruchowe, czuciowe i kojarzące) i rdzenia kręgowego (z którego odchodzą nerwy rdzeniowe).
układ krwionośny i limfatyczny (chłonny)służy do rozprowadzania po ciele różnych substancji. Układ krwionośny składa się z serca, żył, tętnic i naczyń włosowatych. Układ limfatyczny składa się z pni, zatok i naczyń włosowatych.
przewód pokarmowy - może być różnie zbudowany, ale zawsze łączą się z nim dwa duże gruczoły: wątroba i trzustka
układ wydalniczy - składa się z gruczołów wytwarzających mocz, czyli nerek (u prymitywniejszych - pranerek) oraz moczowodów
narządy rozrodcze - składają się z gruczołów płciowych - jąder lub jajników i kanałów wyprowadzających komórki płciowe
aparat oddechowy w postaci skrzel lub płuc, zawsze związany z przednią częścią przewodu pokarmowego.
Gromada: Ryby - Pisces
Są to organizmy doskonale przystosowane do życia w środowisku wodnym. Najważniejsze przystosowania do życia w wodzie:
- wrzecionowaty kształt ciała
- aparat oddechowy skrzelowy
- kończyny parzyste wykształcone w postaci płetw: (piersiowe i brzuszne)
- skóra pokryta łuskami, obfitująca w gruczoły śluzowe lub płytkami kostnymi (np. jesiotrowate), czasem naga (sum).
Typy łusek:
plakoidalne - zwapniała tarczka podstawowa i wyrastający z niej ząbek, charakterystyczne dla ryb spodoustych (rekinów, płaszczek)
ganoidalne - kształt rombów ściśle przylegających do siebie, pokrytych cienką warstwą szklistej ganiony - u jesiotra
elastyczne -2 rodzaje: cykloidalne (okrągławe z zewnętrznym brzegiem równym), charakterystyczne dla większości znanych nam ryb kostnopromienistych i ktenoidalne (z ząbkowanym brzegiem zewnętrznym), występują np. u okonia.
- szkielet ryb składa się z czaszki, szkieletu osiowego i szkieletu płetw. Płetwy parzyste: piersiowe i brzuszne oraz płetwy nieparzyste: grzbietowa, odbytowa i ogonowa. Płetwy ogonowe mogą być różnego typu: dificerkiczna (symetryczna zewnętrznie i wewnętrznie występuje np. u miętusa), heterocerkiczna (asymetryczna wewnętrznie i zewnętrznie, charakterystyczna dla ryb spodoustych i dla jesiotra) oraz homocerkiczna (symetryczna zewnętrznie i asymetryczna wewnętrznie, występuje u większości znanych nam ryb kostnopromienistych).
- układ mięśniowy ryb charakteryzuje się bardzo silnym rozwojem umięśnienia tułowia
-układ pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym (u ryb drapieżnych uzbrojonym w ostre zęby) następnie jest język, krótki przełyk, żołądek, jelito, przewód wątroby oraz trzustka. Jelito kończy się odbytem. Jelito ryb roślinożernych jest znacznej długości. Powierzchnię trawienno - chłonną jelita zwiększają fałdy błony śluzowej.
u większości ryb występuje pęcherz pławny, który jest narządem powstającym w okresie embrionalnym. U ryb filogenetycznie starszych bierze udział w procesie oddychania (otwiera się bezpośrednio do przełyku). U grup młodszych jest ślepo zamkniętym workiem spełniającym funkcje narządu hydrostatycznego.
- układ oddechowy występuje w postaci skrzel. Skrzele składa się z łuku chrzęstnego lub kostnego oraz osadzonych na nim silnie unaczynionych blaszek skrzelowych, w których odbywa się wymiana gazów. Ryby wciągają wodę z tlenem przez otwór gębowy a następnie wypłukują ją przez otwory skrzelowe.
- układ krwionośny ryb składa się z serca, naczyń tętniczych, żylnych i włosowatych. Serce składa się z: zatoki żylnej, przedsionka, komory i stożka tętniczego. Oprócz układu krwionośnego ryby mają dobrze rozwinięty układ limfatyczny złożony z naczyń, zatok a u wielu ryb z serc limfatycznych.
- układ nerwowy ryb składa się z mózgu, rdzenia przedłużonego i nerwów obwodowych. W mózgu silnie rozwinięte są ośrodki węchowe kresomózgowia oraz śródmózgowia z ośrodkiem zmysłu wzroku. Módżdżek koordynujący ruchy zwierzęcia jest też dobrze rozwinięty. Narządem słuchu i równowagi jest ucho wewnętrzne.
Charakterystycznym narządem dla ryb jest linia naboczna stanowiąca kanał czuciowy biegnący w skórze (wskazuje rybom kierunek i siłę prądów wody.
- układ wydalniczy stanowią dwie długie pranerki, ułożone pod kręgosłupem. Mocz przechodzi do moczowodów, które u chrzęstnoszkieletowych otwierają się do kloaki a u kostnoszkieletowych do samodzielnego otworu za odbytem.
- układ rozrodczy zbudowany jest z gruczołów płciowych - jąder i jajników, oraz dróg wyprowadzających - nasieniowodów i jajowodów. U większości ryb zachodzi zapłodnienie zewnętrzne ale u niektórych wewnętrzne. Występują też gatunki żyworodne.
Ryby dzielimy na 4 podgromady:
- trzonopłetwe ( latimeria)
- dwudyszne (np. rogoząb, prapłetwiec, prapłaziec)
- spodouste
- kostnopromieniste
Podgromada: Spodouste Elasmobranchii
szkielet osiowy i czaszka chrzęstne
otwór gębowy i nozdrza pod spodem głowy
brak pęcherza pławnego
łuski plakoidalne
płetwa ogonowa heterocerkiczna
drapieżne, morskie
przykłady: rekiny, żarłacze, płaszczki, ryba piła
Podgromada: Kostnopromieniste Actinopterygii
szkielet w różnym stopniu skostniały
otwór gębowy na przodzie głowy
nozdrza zawsze na wierzchu głowy
łuski głównie elastyczne (cykloidalne i ktenoidalne), czasem ganoidalne (jesiotr)
płetwa ogonowa najczęściej homocerkiczna (czasem dificerkiczna, u miętusa, lub hererocerkiczna, u jesiotra)
przykłady: okonie, płocie, śledzie, karpie, dorsze, liny, szczupaki, pstrągi, węgorze
3