Opłata adiacencka - opłata ustalona w związku ze wzrostem wartości nieruchomości spowodowanym:
1. budową urządzeń infrastruktury technicznej z udziałem środków Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego, pochodzących z budżetu Unii Europejskiej lub ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi,
2. scaleniem i podziałem nieruchomości - Osoby, które otrzymały nowe nieruchomości wydzielone w wyniku scalenia i podziału, są zobowiązane do wniesienia na rzecz gminy opłat adiacenckich w wysokości do 50 % wzrostu wartości tych nieruchomości, w stosunku do wartości nieruchomości dotychczas posiadanych. Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy w uchwale o scaleniu i podziale nieruchomości. Opłatę adiacencką ustala wójt, burmistrz albo prezydent miasta, w drodze decyzji, zgodnie z ugodą lub uchwałą o scaleniu i podziale nieruchomości. W razie ustanowienia na nieruchomości ograniczonych praw rzeczowych decyzja o ustaleniu opłaty adiacenckiej stanowi podstawę wpisu do księgi wieczystej. Terminy i sposób wnoszenia opłat adiacenckich ustala wójt, burmistrz albo prezydent miasta, w drodze ugody z osobami zobowiązanymi do ich zapłaty. Gdy nie ma ugody, o sposobie i terminie zapłaty rozstrzyga rada gminy podejmując uchwałę o scaleniu i podziale nieruchomości.
3. podziałem nieruchomości - jeżeli w wyniku podziału nieruchomości, wzrośnie jej wartość, wójt, burmistrz albo prezydent miasta może ustalić, w drodze decyzji, opłatę adiacencką z tego tytułu. Ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić, jeżeli w dniu, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale nieruchomości stało się prawomocne. Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy, w drodze uchwały, w wysokości nie większej niż 30 % różnicy wartości nieruchomości. Ustalenie opłaty adiacenckiej może nastąpić w terminie 3 lat od dnia, w którym decyzja zatwierdzająca podział nieruchomości stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale stało się prawomocne. Wartość nieruchomości przed podziałem i po podziale określa się według cen na dzień wydania decyzji o ustaleniu opłaty adiacenckiej.
Właściciele lub użytkownicy wieczyści nieruchomości uczestniczą w kosztach budowy urządzeń infrastruktury technicznej przez wnoszenie na rzecz gminy opłat
adiacenckich. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta może, w drodze decyzji, ustalić opłatę adiacencką każdorazowo po stworzeniu warunków do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo po stworzeniu warunków do korzystania z wybudowanej drogi.
Wydanie decyzji o ustaleniu opłaty może nastąpić w terminie do 3 lat od dnia
stworzenia warunków do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo do korzystania z wybudowanej drogi.
Do ustalenia opłaty przyjmuje się stawkę procentową określoną w uchwale rady gminy obowiązującą w dniu, w którym stworzono warunki do podłączenia nieruchomości do poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej albo do korzystania z wybudowanej drogi.
Ustalenie i wysokość opłaty adiacenckiej - zależą od wzrostu wartości nieruchomości
spowodowanego budową urządzeń infrastruktury technicznej.
Ustalenie opłaty adiacenckiej następuje po uzyskaniu opinii rzeczoznawcy
majątkowego, określającej wartości nieruchomości.
Wysokość stawki procentowej opłaty adiacenckiej ustala rada gminy w drodze uchwały.
Wysokość opłaty adiacenckiej wynosi nie więcej niż 50 % różnicy między wartością, jaką nieruchomość miała przed wybudowaniem urządzeń infrastruktury technicznej,
a wartością, jaką nieruchomość ma po ich wybudowaniu.
Przy ustaleniu opłaty adiacenckiej, różnicę między wartością, jaką nieruchomość ma po wybudowaniu urządzeń infrastruktury technicznej, a wartością, jaką miała przed ich wybudowaniem, pomniejsza się o wartość nakładów poniesionych przez właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości, na rzecz budowy poszczególnych urządzeń infrastruktury technicznej.
Opłata adiacencką może być, na wniosek właściciela nieruchomości, rozłożona na raty roczne płatne w okresie do 10 lat. Warunki rozłożenia na raty określa się w decyzji o ustaleniu opłaty. Należność gminy z tego tytułu podlega zabezpieczeniu, w tym przez ustanowienie hipoteki.
Wysokość opłaty adiacenckiej ustalona w decyzji podlega waloryzacji.
Opłaty adiacenckie nie dotyczą nieruchomości rolnych i leśnych, chyba że dokonanie podziału spowodowałoby konieczność wydzielenia nowych dróg publicznych albo wydzielenia działek gruntu o powierzchni mniejszej niż 0,3 ha.
W przypadku jeśli nowy plan zagospodarowania przestrzennego przewiduje podział dotychczasowej działki rolnej na działki budowlane a właściciel to robi z myślą o sprzedaży działek, to gmina może naliczyć opłatę.
Podziału nieruchomości można dokonać, jeżeli jest on zgodny z ustaleniami planu miejscowego lub innymi przepisami szczególnymi, z wyjątkiem nieruchomości przeznaczonych na cele rolne i leśne.
Podziału na obszarach rolnych i leśnych - w przypadku braku planu miejscowego (lub gdy ten plan jest) - można dokonać na działki o powierzchni nie mniejszej niż 0,3ha. Wyjątkowo na działki mniejsze można dokonać podziału w dwóch przypadkach:
- na powiększenie działki sąsiedniej
- do regulacji granicy pomiędzy nieruchomościami sąsiednimi.
Podział nieruchomości nie jest dopuszczalny, jeżeli działki po podziale nie mają zapewnionego dostępu do drogi publicznej (za dostęp uważa się dojazd poprzez drogę wewnętrzną lub służebność drogową).
Podział nieruchomości może być przeprowadzony:
na wniosek właściciela nieruchomości,
z urzędu, gdy:
jest on niezbędny do realizacji celów publicznych
nieruchomość stanowi własność gminy i nie została oddana w użytkowanie wieczyste
na wniosek starosty wykonującego zadania administracji rządowej, zarządu powiatu lub zarządu województwa.
Podział może być dokonany niezależnie od ustaleń planu w następujących przypadkach:
jeżeli służy zniesieniu współwłasności nieruchomości zabudowanej co najmniej dwoma budynkami, a ich właściciele złożą wspólny wniosek,
gdy następuje wydzielenie działki budowlanej, jeżeli budynek został wzniesiony przez posiadacza samoistnego w dobrej wierze,
gdy następuje wydzielenie części nieruchomości, do której prawo własności lub użytkowania wieczystego zostało nabyte z mocy prawa,
kiedy podział jest w celu realizacji roszczeń do części nieruchomości,
gdy podział jest w związku z realizacją przepisów dotyczących przekształceń własnościowych albo likwidacją przedsiębiorstw państwowych lub samorządowych,
kiedy podział następuje w wyniku decyzji o ustalenie lokalizacji drogi krajowej (w tym także autostrady),
gdy następuje wydzielenie działki budowlanej,
gdy zachodzi konieczność wydzielenia działek gruntu na terenach zamkniętych.
Podziału nieruchomości dokonuje się na podstawie decyzji wójta, burmistrza albo prezydenta miasta.
Decyzja ta może być:
zatwierdzająca - gdy opinia wójta, burmistrza lub prezydenta o projektowanym podziale była pozytywna i dokumenty z projektu podziału były zgodne,
odmawiająca - gdy opinia była negatywna i kiedy podział był niezgodny z pozytywną opinią,
umarzająca - gdy wnioskodawca wycofa swój wniosek.
W odniesieniu do nieruchomości wpisanych do rejestru zabytków, decyzję o podziale wydaje się po uzyskaniu pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Gdy o podziale orzeka sąd, nie wydaje się decyzji.
Jeżeli podział jest uzależniony od ustaleń planu miejscowego sąd zasięga opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, a w odniesieniu do nieruchomości wpisanej do rejestru zabytków, także opinii wojewódzkiego konserwatora zabytków.
Podziału nieruchomości dokonuje się na wniosek i koszt osoby, która ma w tym interes prawny.
Do wniosku o podziale, należy dołączyć:
dokument stwierdzający tytuł prawny do nieruchomości,
wypis i wyrys z katastru nieruchomości,
decyzję o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, jeżeli była wydana przed dniem złożenia wniosku o podział i nadal obowiązuje,
wstępny projekt podziału, z wyjątkiem podziałów dokonywanych niezależnie od ustaleń planu,
protokół z przyjęcia granic nieruchomości,
wykaz zmian gruntowych,
wykaz synchronizacyjny, jeżeli oznaczenia działek gruntu w katastrze nieruchomości są inne niż w księdze wieczystej,
mapę z projektem podziału.
Operat podziału nieruchomości, do którego dołącza się: protokół z przejęcia granic, wykaz zmian gruntowych, wykaz synchronizacyjny oraz mapę z projektem podziału, podlega przyjęciu do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego przed wydaniem decyzji zatwierdzającej podział nieruchomości.
Wstępny projekt podziału nieruchomości opracowuje się na kopii mapy zasadniczej. Powinien on zawierać w szczególności:
granice nieruchomości,
oznaczenie nieruchomości według danych z katastru nieruchomości oraz KW,
powierzchnię nieruchomości,
naniesione w kolorze czerwonym granice projektowanych do wydzielenia działek,
przedstawione w kolorze czerwonym powierzchnie projektowanych do wydzielenia działek,
przedstawioną w formie graficznej w kolorze czerwony lub w formie opisowej, propozycję dostępu projektowanych działek do drogi publicznej.
Protokół z przyjęcia granic nieruchomości podlegającej podziałowi, powinien zawierać:
oznaczenie nieruchomości według danych z katastru nieruchomości oraz KW,
informację o dokumentach stanowiących podstawę przyjęcia granic nieruchomości ,
szkic przebiegu granic,
opis przebiegu granic i położenia punktów granicznych nieruchomości,
datę sporządzenia protokołu oraz imię i nazwisko, numer uprawnień zawodowych i podpis osoby, która wykonała protokół.
Wykaz zmian gruntowych i synchronizacyjnych mogą być sporządzone jako odrębne dokumenty, stanowiące załączniki do mapy z projektem podziału.
Mapa z projektem podziału nieruchomości powinna zawierać:
nazwę jednostki ewidencyjnej, oznaczenie obrębu, numer arkusza mapy,
adres nieruchomości,
skalę mapy,
granice nieruchomości,
oznaczenie nieruchomości według danych z katastru nieruchomości oraz KW,
oznaczenie nieruchomości sąsiednich według danych z katastru nieruchomości,
powierzchnię nieruchomości podlegającej podziałowi, a w kolorze czerwonym powierzchnie projektowych działek,
przedstawione w kolorze czerwonym granice projektowanych działek,
przedstawione w kolorze czerwonym oznaczenia projektowanych działek,
szkic orientacyjny w skali umożliwiającej zlokalizowanie nieruchomości,
wykaz zmian gruntowych,
wykaz zmian synchronizacyjnych, jeżeli oznaczenia działek gruntu w kataster nieruchomości są inne niż w księdze wieczystej,
niezbędne do projektu podziału nieruchomości elementy zagospodarowania terenu, a w szczególności: ogrodzenia, budynki, obiekty małej architektury, studnie, szamba, przyłącza, drzewa stanowiące pomniki przyrody, elementy sieci uzbrojenia terenu przebiegające przez nieruchomość podlegającą podziałowi,
datę wykonania mapy oraz imię i nazwisko, numer uprawnień zawodowych i podpis osoby, która wykonała mapę.
Dla nieruchomości o nieuregulowanym stanie prawnym, podziału z urzędu dokonuje się według następujących zasad:
informację o zamiarze dokonania podziału wójt, burmistrz lub prezydent miasta podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty w danej miejscowości,
postępowanie podziałowe można wszcząć, jeżeli w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia nie zgłoszą się osoby, którym przysługują prawa rzeczowe do nieruchomości,
po bezskutecznym upływie w/w terminu wójt, burmistrz albo prezydent miasta może wydać decyzje zatwierdzającą podział nieruchomości, która zostaje podana do publicznej wiadomości.
Decyzja, która zatwierdza podział nieruchomości stanowi podstawę do wyznaczenia i utrwalenia na gruncie nowych punktów granicznych znakami granicznymi, na wniosek właściciela lub użytkownika wieczystego nieruchomości.
Z czynności mających na celu wyznaczenie i utrwalenie nowych punktów granicznych sporządza się protokół. Zawiera on:
oznaczenie nieruchomości według danych z katastru nieruchomości oraz KW,
oznaczenie i datę wydania decyzji zatwierdzającej podział,
informację o sposobie utrwalenia punktów,
oznaczenia wyznaczanych i utrwalanych punktów,
listę i podpisy osób obecnych przy wyznaczaniu i utrwalaniu punktów,
datę sporządzenia protokołu oraz imię i nazwisko, numer uprawnień zawodowych i podpis osoby, która wykonała protokół.
Działki gruntu wydzielone pod drogi publiczne: gminne, powiatowe, wojewódzkie albo krajowe - z nieruchomości, której podziału dokonano na wniosek właściciela, przechodzą z mocy prawa odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub SP z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna.
Właściwy organ składa wniosek o ujawnienie w księdze wieczystej praw gminy, powiatu, województwa lub SP do działek gruntu wydzielonych pod drogi publiczne lub pod poszerzenie istniejących dróg publicznych.
Podstawą wpisu tych praw do księgi wieczystej jest ostateczna decyzja zatwierdzająca podział.
Jeżeli w wyniku podziału wartość nieruchomości wzrośnie wójt, burmistrz albo prezydent miasta, może pobrać opłatę adiacencką. Stawkę procentową tej opłaty uchwala rada gminy w wysokości nie większej niż 50%.
Właściciele albo użytkownicy wieczyści nieruchomości ukształtowanych w sposób uniemożliwiający ich racjonalne zagospodarowanie mogą złożyć wspólny wniosek o ich połączenie i ponowny podział na działki gruntu, jeżeli przysługują im jednorodne prawa do tych nieruchomości.
Podziału nieruchomości, która jest przedmiotem współwłasności lub użytkowania wieczystego, można dokonać na wniosek wszystkich współwłaścicieli lub współużytkowników wieczystych.
Podziału nieruchomości będącej własności SP, powiatu lub województwa można dokonać z urzędu, po zaciągnięciu opinii odpowiednio starosty, zarządu powiatu lub zarządu województwa.
Podziału nieruchomości na cele publiczne można dokonać na koszt osoby lub jednostki organizacyjnej, która będzie realizowała ten cel.
Rozgraniczenie nieruchomości - postępowanie przed organami państwowymi mające na celu ustalenie granic nieruchomości, gdy stały się sporne. Szczegółowe zasady rozgraniczania zawarte są w art. 153 Kodeksu cywilnego, art. 29-39 Prawa geodezyjnego i kartograficznego oraz w rozporządzeniem Ministrów Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z 14 kwietnia 1999 roku w sprawie rozgraniczania nieruchomości (Dz. U. z 1999 r. Nr 45, poz. 453).
„Rozgraniczenie nieruchomości ma na celu ustalenie przebiegu ich granic przez określenie położenia punktów i linii granicznych, utrwalenie tych punktów znakami granicznymi na gruncie oraz sporządzenie odpowiednich dokumentów. Rozgraniczeniu podlegają, w miarę potrzeby, wszystkie albo niektóre granice określonej nieruchomości z przyległymi nieruchomościami lub innymi gruntami. Rozgraniczenia nieruchomości dokonują wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) oraz, w wypadkach określonych w ustawie, sądy” (art.29 ustawy z dnia 17 maja 1989 roku prawo geodezyjne i kartograficzne). Czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Przy ustalaniu przebiegu granic bierze się pod uwagę znaki i ślady graniczne, mapy i inne dokumenty oraz punkty osnowy geodezyjnej. Jeżeli jest brak danych, o których mowa powyżej, lub są one niewystarczające albo sprzeczne, ustala się przebieg granicy na podstawie zgodnego oświadczenia stron lub jednej strony, gdy druga strona w toku postępowania oświadczenia nie składa i nie kwestionuje przebiegu granicy. W razie sporu, co do przebiegu linii granicznych, geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Ugoda zawarta przed geodetą posiada moc ugody sądowej.
Jak stwierdził Sąd Najwyższy rozgraniczenie nieruchomości jest dopuszczalne jedynie między sąsiadującymi gruntami stanowiącymi odrębny przedmiot własności oznacza to, że rozgraniczenie może być tylko wtedy przeprowadzone, gdy istnieją odrębne działki w sensie geodezyjnym. Postępowanie rozgraniczeniowe ma dwie fazy: administracyjną i sądową. Przy czym postępowanie sądowe może się rozpocząć jedynie, gdy zostanie wyczerpana droga administracyjna.
W celu rozpoczęcia postępowania rozgraniczającego należy złożyć wniosek o wszczęcie czynności rozgraniczeniowych. Wniosek należy złożyć u wójta burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na położenie nieruchomości podlegającej rozgraniczeniu.
Wójtowie (burmistrzowie, prezydenci miast) przeprowadzają rozgraniczenie nieruchomości z urzędu lub na wniosek strony. Postępowanie o rozgraniczenie nieruchomości przeprowadza się z urzędu przy scaleniu gruntów, a także jeżeli jest brak wniosku strony, a potrzeby gospodarki narodowej lub interes społeczny uzasadniają przeprowadzenie rozgraniczenia. Postanowienie o wszczęciu postępowania w sprawie scalenia gruntów zastępuje postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości. Na postanowienie o wszczęciu postępowania o rozgraniczenie nieruchomości nie służy zażalenie.
Tak więc wniosek może złożyć:
każdy z właścicieli nieruchomości sąsiednich,
każdy ze współwłaścicieli nieruchomości,
osoby postronne o ile wykażą swój interes prawny w dokonaniu rozgraniczenia,
postępowanie może zostać wszczęte z urzędu, gdy zachodzi ważny interes społeczny.
Postępowanie administracyjne
Jak już wcześniej wspomnieliśmy czynności ustalania przebiegu granic wykonuje geodeta upoważniony przez wójta. W toku prac przygotowawczych geodeta wykonuje następujące czynności:
1) zgłasza pracę geodezyjną w ośrodku dokumentacji,
2) przeprowadza analizę informacji zawartych w dokumentach uzyskanych z państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego oraz znajdujących się w księgach wieczystych, a także w dokumentacji uzyskanej od stron
3) sporządza, w razie potrzeby, szkic zawierający informacje o przebiegu granic, uzyskane w wyniku wcześniej wykonywanych pomiarów,
4) określa termin rozpoczęcia czynności ustalenia przebiegu granic i doręcza stronom wezwania do stawienia się na gruncie.
Po zebraniu dowodów geodeta wzywa strony na rozprawę graniczną. Wezwanie do stawienia się na gruncie doręcza się stronom za zwrotnym poświadczeniem odbioru, nie później niż 7 dni przed wyznaczonym terminem. W wezwaniu należy poinformować strony o skutkach niestawiennictwa. Nieusprawiedliwione niestawiennictwo stron nie wstrzymuje czynności geodety. W razie usprawiedliwionego niestawiennictwa strony, geodeta wstrzymuje czynności do czasu ustania przeszkody lub wyznaczenia pełnomocnika - nie dłużej jednak niż na okres jednego miesiąca. Z czynności ustalenia przebiegu granic sporządza się protokół graniczny lub akt ugody.
W trakcie ustalania przebiegu granic na gruncie geodeta wykonuje następujące czynności:
1) sprawdza obecność i ustala tożsamość stron,
2) przyjmuje pełnomocnictwa udzielone przez strony,
3) przeprowadza wywiad terenowy, podczas którego geodeta odszukuje znaki graniczne, a także określa położenie przesuniętych, uszkodzonych lub zniszczonych znaków granicznych oraz punktów granicznych, jeżeli istnieją dokumenty pozwalające na określenie ich położenia.
Jeżeli przebieg granicy został ustalony na podstawie zebranych dowodów, geodeta wykonuje następujące czynności:
1) wskazuje stronom przebieg granicy,
2) stabilizuje punkty graniczne,
3) sporządza protokół graniczny,
4) wykonuje pomiar granicy, a także trwałych elementów zagospodarowania terenu mających znaczenie dla określenia jej przebiegu.
W razie gdy ustalenia przebiegu granicy nie można wykonać na podstawie zebranych dowodów, geodeta przyjmuje oświadczenia stron dotyczące przebiegu granicy. Jeżeli strony w zgodnych oświadczeniach wskazują przebieg granicy lub strona nieskładająca oświadczenia nie kwestionuje jej przebiegu, geodeta wykonuje czynności, o których mowa powyżej. W razie sporu, co do przebiegu granicy, geodeta nakłania strony do zawarcia ugody. Podczas negocjacji geodeta przedstawia stronom wszystkie dowody i argumenty za proponowanym przebiegiem granicy, a także informuje, że w razie braku ugody do rozpatrzenia sprawy właściwy jest sąd. Geodeta sporządza akt ugody, jeżeli doprowadzi do jej zawarcia. Akt ugody należy sporządzić oddzielnie dla każdej linii granicznej, która w całości lub na niektórych odcinkach była sporna. Obejmuje ona wyłącznie sporne odcinki granicy.
Treść ugody nie może wykraczać poza przedmiot związany z rozgraniczeniem. Akt ugody powinien zawierać następujące dane:
1) opis przedmiotu sporu z podaniem granic wskazanych przez strony oraz wynikających z dokumentacji,
2) opis wzajemnych ustępstw,
3) szczegółowy opis granicy uznanej za obowiązującą po podpisaniu aktu ugody,
4) informację, że zawarta ugoda posiada moc ugody sądowej.
Cała dokumentacja wraz z protokołem jest przekazywana władzom samorządowym.
Dokumentacja rozgraniczenia nieruchomości obejmuje:
1) postanowienie właściwego organu o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego,
2) upoważnienie geodety do przeprowadzenia czynności ustalenia przebiegu granic,
3) zgłoszenie pracy geodezyjnej do ośrodka dokumentacji,
4) dowody doręczenia stronom wezwań do stawienia się na gruncie,
5) pisemne pełnomocnictwa udzielone przez strony,
6) dokumenty dotyczące przebiegu granic, wydane przez ośrodek dokumentacji oraz uzyskane z innych źródeł,
7) protokół graniczny lub akt ugody,
8) opinię geodety dotyczącą przebiegu granic, jeżeli ich przebieg nie może być ustalony w postępowaniu administracyjnym,
9) ostateczną decyzję właściwego organu o rozgraniczeniu nieruchomości lub umorzeniu postępowania rozgraniczeniowego.
Protokół graniczny powinien zawierać:
1) imię i nazwisko geodety oraz numer jego uprawnień zawodowych,
2) numer i datę postanowienia o wszczęciu postępowania rozgraniczeniowego oraz upoważnienia dla geodety,
3) oznaczenia nieruchomości przez określenie ich położenia, numerów działek ewidencyjnych, numerów ksiąg wieczystych lub zbiorów dokumentów,
4) informacje dotyczące stron i ich pełnomocników,
5) wykaz i ocenę dokumentów stanowiących podstawę ustalania przebiegu granic,
6) oświadczenia stron,
7) wyniki wywiadu terenowego,
8) szkic graniczny,
9) opis przebiegu granic,
10) opis utrwalenia punktów granicznych,
11) pouczenie strony o możliwości przekazania sprawy sądowi,
12) wzmiankę o odczytaniu dokumentu stronom przed podpisaniem,
13) omówienie skreśleń i poprawek,
14) datę sporządzenia dokumentu oraz podpisy stron i geodety.
Wójt (burmistrz, prezydent miasta) wydaje decyzję o rozgraniczeniu nieruchomości, jeżeli zainteresowani właściciele nieruchomości nie zawarli ugody, a ustalenie przebiegu granicy nastąpiło na podstawie zebranych dowodów lub zgodnego oświadczenia stron.
Wydanie decyzji poprzedza:
dokonanie przez wójta, burmistrza (prezydenta miasta) oceny prawidłowości wykonania czynności ustalenia przebiegu granic nieruchomości przez upoważnionego geodetę oraz zgodności sporządzonych dokumentów z przepisami; w wypadku stwierdzenia wadliwego wykonania czynności upoważnionemu geodecie zwraca się dokumentację do poprawy i uzupełnienia;
włączenie dokumentacji technicznej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego.
Strona niezadowolona z ustalenia przebiegu granicy może żądać, w terminie 14 dni od dnia doręczenia jej decyzji w tej sprawie, przekazania sprawy sądowi.
Jeżeli w razie sporu, co do przebiegu linii granicznych, nie dojdzie do zawarcia ugody lub nie ma podstaw do wydania decyzji rozgraniczeniowej, upoważniony geodeta tymczasowo utrwala punkty graniczne według ostatniego stanu spokojnego posiadania, dokumentów i wskazań stron, oznacza je na szkicu granicznym, sporządza opinię i całość dokumentacji przekazuje właściwemu wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta). Opinia sporządzana przez geodetę powinna zawierać: ocenę prawidłowości przebiegu granic wskazanych przez strony, określonych na podstawie dokumentów, przebiegających według ostatniego spokojnego stanu posiadania lub istniejących na gruncie, a także opis proponowanego przez geodetę przebiegu granicy, wraz z uzasadnieniem jej przebiegu. Władze samorządowe umarzają postępowanie administracyjne i przekazują sprawę z urzędu do rozpatrzenia sądowi.
Postępowanie administracyjne trwa 30 dni w przypadku spraw standardowych, a 60 dni w przypadku spraw skomplikowanych. Czas ten należy liczyć od momentu, w którym geodeta złoży dokumenty w urzędzie. Za postępowanie administracyjne nie będziemy musieli zapłacić, jednak za pracę geodety tak. Stała opłata za tego typu usługi nie jest ustalona, ale powinniśmy się przygotować na wydatek minimum tysiąca złotych. Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy rozgraniczeniu gruntów oraz przy utrzymywaniu stałych znaków granicznych; koszty rozgraniczenia oraz koszty urządzenia i utrzymywania stałych znaków granicznych ponoszą po połowie.
Postępowanie sądowe
Sąd rozpatruje sprawy o rozgraniczenie nieruchomości w trybie postępowania nieprocesowego. Właściwym sądem jest sąd rejonowy, właściwy dla miejsca, w którym położona jest nieruchomość. Sąd prowadzi sprawę od początku. Materiały zgromadzone wcześniej są materiałem dowodowym. Sąd kieruje się przede wszystkim artykułem 153 kodeksu cywilnego: „jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Gdyby również takiego stanu nie można było stwierdzić, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między zainteresowanymi, sąd ustali granice z uwzględnieniem wszelkich okoliczności: może przy tym przyznać jednemu z właścicieli odpowiednią dopłatę pieniężną.”
Wykonanie orzeczeń sądowych o rozgraniczeniu nieruchomości odbywa się z udziałem geodety. Prawomocne orzeczenia i ostateczne decyzje ustalające przebieg granic nieruchomości sąd lub organ rozstrzygający przesyła z urzędu w terminie 30 dni do sądów rejonowych właściwych do prowadzenia ksiąg wieczystych i do właściwych starostów, w celu ujawnienia ich w księgach wieczystych oraz w ewidencji gruntów i budynków.
Odnowienie granic
Od rozgraniczenia nieruchomości należy odróżnić odnowienie granic. Rozgraniczenie nieruchomości stosuje się do nieruchomości, których granice nie były jeszcze ustalone, bądź zatarły się i nie jest możliwe ich odtworzenie zgodnie z prawem, czyli na podstawie dokumentów. Odnowienie granic stosuje się do nieruchomości, które miały już prawnie ustalone granice, a teraz jedynie zaznacza się te granice stosownymi znakami granicznymi na podstawie dokumentów i dowodów w postaci śladów i znaków granicznych.