WYKŁAD 7 16.11.2005
Gady pierwotnie dzienne
Oszczędna gospodarka wodna - wydalają kwas moczowy
Skóra silnie zrogowaciała, z beta -keratyna
Widza kolory
Podział: Anapsydy i Diapsydy
GADY (Raptilia)
-Oszczedna gospodarka wodna - wydalaja kwas moczowy
-widzą kolory
-skóra silnie zrogowaciała z beta-keratyną
ANAPSYDY (Anapisda)
Anapsydy (Anapsida) od Karbonu
Pareiasauridae i 2 inne kopalne rodziny
Żółwie (Chelonia = Testudinata), od Triasu
Bokoszyjne (Pleurodira)
3 rodziny: m.in. Chelidae
Skrytoszyjne (Cryptodira)
Cheloniidae: żółw zielony i karetta
Dermochelyidae: żółw skórzasty (Dermochelys coriacea)
Żółwie słodkowodne (Emydidae): m. in. żółw błotny
Żółwie lądowe (Testudinidae): m.in. żółw grecki i żółw śródziemnomorski
Żółwiaki (Trionychidae)
Parejazaury(Pareiasauridae)
-perm
-masywne do 3 m długości
-roślinożerne - korony zębów płatowato rozczłonkowane
Żółwie (Chelonia -Testudinata)
-pancerz - tarcze rogowe na powierzchni
-skostnienie skórne
-karapaks zrasta się z żebrami i kręgami
-plastron z wtórna obręczą barkową
CZASZKA
-szczeki bezzębne, osłonięte rogowymi pochwami(dziobem)
-wyrostek bloczkowy (processus trochlearis) do zmiany kąta przyczepu mięśnia przywodziciela żuchwy
-Bokoszyjne: z k. skrzydłowej
-Skrytoszyjne: z k. przedusznej oraz/lub kwadratowej
Żółwie - wymiana gazowa
-brak ruchomej klatki piersiowej, zmiany objętości płuc powodowane są naciskiem trzewi:
-wydech - m. transversus abdominis i m. pectoralis ciągną obręcze do środka
-wdech - m. obliquus abdominis i m. serratus odciągają obręcz
-wyłącznie jajorodne
-pierwotnie i w większości drapieżne
-bokoszyjne - składają szyje na bok - w płaszczyźnie czołowej(poziomej)
-skrytoszyjne - większość dzisiejszych, wyciągają szyje w płaszczyźnie strzałkowej
Skrytoszyjne(Cryptodira)
Skorpuchowate (Chelydridae): żółw jaszczurowaty (Chelydra serpentina) i żółw sępi (Macroclemys
Żółwiaki (Trionychidae)
Np. żółw Sępi
Żyjące skamieniałoscie - mało zmienione od paleocenu
Wykorzystywane w stanach do odnajdywania topielców
Cheloniidae
Np. żółw zielony (Chelonia mydas) i karetta (Caretta caretta)
Dermochelyidae
-największy dzisiejszy żółw - do długości 2,5 m
-carapax: z tysięcy wielokątnych osteodermów w skórze
-plastrom: obręcz kostna
-pokarm: meduzy albo……..worki plastikowe - często mylone z meduzami
-jeden gatunek Żółw skórzasty (Dermochelys coriacea)
-odbywa wielkie wędrówki
-potrafi podnieść temperaturę ciała nawet o 20* C niż temperatura otoczenia - magazynuje ciepło dzięki tkance tłuszczowej i specyficznym układzie krwionośnym obwodowym.
Żółwie słodkowodne (Emydidae)
-słodkowodne i ziemnowodne, głownie wszystkożerne
Np. żółw błotny
Np. żółwik molonowy(?)
Żółwie lądowe (Testudinidae)
Np. żółw grecki
-żółwie lądowe
-żyją w lasach
Żółwiaki (Trionychidae)
-wodne
-drapieżne
-pancerz zredukowany
-mięsista trąbka (ryjek)
DIAPSYDY (Diapsida)
Diapsydy, Karbon ->
Euryapsida = Sauropterygia
Plakodonty (Placodontia), Trias Europy
Notozaury (Nothosauria), Trias Europy i Azji
Plezjozaury (Plesiosauria), Jura-Kreda
Ichtiozaury (Ichthyosauria), Trias-Kreda
Lepidozaury (Lepidosauria)
Sfenodonty (Sphenodontida) od późnego Triasu
Tuatary (Sphenodon, Sphenodontidae)
Łuskonośne (Squamata), od pocz. Triasu
Iguania
Legwany (Iguanidae)
Agamy (Agamidae)
Kameleony (Chamaeleonidae)
Scleroglossa
Czaszka diapsydalna, kończyny tylne dłuższe szerzej rozstawione
Euryapsida = Sauropterygia
-gady głownie morskie
Notozaury (Nothosauria) trias
-ichtiofagi
-żywiły się rybami
-rybokształtne
-morskie
Plakodonty (Placodontia)
-przybrzeżne durofagi
-charakterystyczne zęby do rozbijania skorup np. mięczaków
Plezjozaury (Plesiosauria)
-Jura-Kreda
-duże kończyny - płetwy albo płaty nośne
-Hyperfalangia - b. dużo członów palców
-obręcze spłaszczone
-zęby gęste, ostre wystające z pyska
Ichtiozaury (Ichthyosauria)
-Trias-Kreda
-skrajnie przystosowane do życia w morzu i pływania
-płetwa grzbietowa bez szkieletu
-płetwa ogonowa - kręgosłup w dolnym płacie
-otwory nosowe - w położeniu tylnym
-Hyperfalangia Hyperdatylia - zwiększenie ilości palców
-formy żyworodne
Lepidozaury (Lepidosauria)
-drobne diapsydy przystosowane do chwytania drobnych zwierząt, pierwotnie stawonogów.
-ograniczony wzrost -epifyzy (przekroczenie pewnej wielkości uniemożliwiałoby łapanie owadów)
-miednica z oknem tarczowatym miedzy k. łonową a k. kulszową
-step - k. piętowa i skokowa zrośnięte, 3 dalsze kostki zanikły
-Lepidozaury - pierwotnie pleurodontowe
-Pleurodontowe - większość jaszczurek
-Autotomia ogona - odrzucanie ogona sytuacjach niebezpiecznych (pomagają specjalne płaszczyzny załamania w środku kręgu, również przerywana ciągłość mięśni osiowych, których wolne końce pomagają zasklepić ranę)
-Regeneracja: lity, niepodzielony na odcinki płat chrzestny, odrasta ogon bez kręgosłupa.
Sfenodonty (Sphenodontida)
-pierwotnie lepidozaury, ale posiadają zęby akrodontyczne.
-obecnie tylko tuatary, czyli hatterie.
-pierwotny brak penisa(w odróżnieniu do łuskonośnych)
-zróżnicowane w późnym triasie
-dzisiejsze: wyspecjalizowane fory reliktowe(żyjące skamieniałości)
2 Gatunki - S. Punctatus - wysepki wokół nowej zelandii
- S. Quentheri - żyje 300 osobników
Tuatary (Sphenodon, Sphenodontidae)
-żyją w koloniach ptaków morskich
-kopia własne nory
-żywią się stawonogami i drobnymi kręgowcami(tez pisklętami)
-nocna niska temperatura czynnościowa 10* C, niskie tempo metabolizmu
-opóźnienie zapłodnienia, jaja składane około 10 - 12 miesięcy po zapłodnieniu
CZASZKA
-akinetycznana k. przedszczękowej wyrostki kostne zamiast zębów
-2 rzędy zębów na krawędzi czaszki i podniebieniu
-żuchwa poruszana przodotylnie
LUSKONOŚNE (Squamata)
-od pocz. Triasu
-narząd Jacobsona - otwiera się bezpośrednio do jamy ustnej
-parzysty penis(hemipenes) - charakterystyczne tylko dla łuskonośnych
-parzysta łechtaczka(hemiclitores) - u samic
-używany tylko jeden
Kinetyzm czaszki jaszczurek
-zanik dolnego łuku skroniowego w tym całej k. kwadratowojarzmowej
-3950 gat. Jaszczurek i 2900 gat.weży
IGUANIA
Legwany (Iguanidae)
-chwytaja zdobycz językiem
-brak form beznogich komunikacja wzrokowa
-legwany np. Phrynosoma - w akcie obrony wytryskuje krew z zatok oczodołowych
Agamy (Agamidae)
Kameleony (Chamaeleonidae)
Sclerogrossa
-chwytają zdobycz szczekami
-język tylko do homorecepcji
-tendencje: -do utraty kończyn (62 razy w tym u węzy)
-do żyworodności
-zrastanie powiek
Np. Heloderma arizońska - jedyna jaszczurka z jadem
Wykład 7
1