Kazimierz Wenta - Środowiska lokalne i społeczeństwo informatyczne
Wprowadzenie
Ludzka natura, kultura i technika w środowiskach lokalnych coraz częściej ujawnia się w postaci konfliktów i rezygnacji. Różnice środowiskowe ujawniają się w zachowaniach ludzi. Odmienne czynniki wewnętrzne i zewnętrzne nieraz są źródłem niestabilności współuczestniczą w procesie przemian. W komunikacji środowisk lokalnych a ziemi rodzą się szanse sukcesu w różnych sferach przedsiębiorczości i zagrożenia nawet nieuczestnictwem w kulturze ogólnoludzkiej.
Teorii dla pedagogiki społecznej u schyłku XX wieku można doszukać się w dwóch obszarach:
Dekonstrukcji pojęcia środowisko lokalne
Poszukiwań więzi globalnych z lokalnymi
Rodzą się tu pytania czy pedagogika społeczna jest dla wychowawców czy działaczy politycznych, jak wyzwolić społeczne zaangażowanie itp.
Środowisko lokalne: Między dostosowaniem a zmianą
W aspekcie przezwyciężania stagnacji a wyzwalania zaangażowania uwzględnia się emancypacyjną teorię edukacji. Choć nauka o wychowaniu zwróciła się w stronę teorii krytycznej już na przełomie lat 60/70-siątych to wśród zjawisk jakie dziś zachodzą (książka z 1999!) znajduje się sprzeczność między egalitarystycznymi aspiracjami ludzi a hierarchią społeczeństwa.
Ponieważ zmian dokonują ludzie dorośli należy zwrócić uwagę na sprzeczności moralności i intelektu w sferze natury, kultury i technologii inf. Grecka kultura i nauka wciąż są źródłem dociekań np. celowość i harmonia świata Platona. Są one dobrem kultury i przejawem historii myśli ludzkiej. Czy to nie deformuje materialnego i społecznego obrazu świata?
W myśli społecznej XIX i XX w. dominuje pogląd o czynnej roli podmiotu w procesie poznania i demaskuje fałszywe odzwierciedlenie rzeczywistości. Dlatego człowiek traci zaufanie do tego, co o sobie sądzi, co nim kieruje itp. Wg filozofów człowiekiem żądzą procesy nieświadome, pozaludzkie.
W pedagogice społecznej są spory o przedmiot i politykę społeczną. Doprowadza to do szukania racji w nauce kościoła i w postmodernizmie czy neopozytywizmie, gdzie mocą sprawczą wartości ogólnoludzkie jak dobro.
Szukając miejsca środowiska lokalnego między dostosowaniem a zmianą należy też nawiązać do dyskursu nauk społecznych, gdzie o środowisku lokalnym można mówić jako o:
Systemie całokształtu instytucji wychowawczych w danym środowisku
Środowisku w odmiennych warunkach zewn. i wewn. jak u schyłku XX w., gdzie są nadzieje i zwątpienia, postęp i regres np. w aspekcie brutalizacji życia
W połączeniu z uwarunkowaniami globalnymi naraża nas to na dekonstrukcję pojęcia „środowisko lokalne” i ujawnia siły sprawcze komunikacji, gdy tworzą się podstawy społeczeństwa informatycznego.
Rewolucja informacyjno-komputerowa w środowisku lokalnym
W toku formowania się społeczeństwa radiotowo-telewizyjnego (lata 60-siąte) poszerzyły się ramy społeczne kultury masowej i nabyły nowych wartości. Do tego doszła fluktuacja interakcji bezpośrednich i za pośrednictwem instytucji. Kultura masowa powodowała kryzys związków społecznych ale uruchamiała komunikację medialną zbliżającą ludzi fizycznie i psychicznie.
W koncepcji masowego społeczeństwa nie liczą się granice lokalnych społeczności ale środki masowego komunikowania odgrywają rolę w procesie porozumiewania i zespalania społeczeństwa.
Krytyka tej koncepcji dotyczy tego, że w środowiskach lokalnych oddziałują nie tylko media ale też wpływy interpersonalne.
W. Schramm z kolei dostrzega masową publiczność - jednostki odbierają przekazy, ale każda jest powiązana z grupą wywierającą wpływ na selekcję i interpretację przekazów i odwrotnie.
Media odegrały ważną rolę zwłaszcza gdy oświata podlegała pod polityczne ośrodki decyzyjne. Podejmowano też próby inicjatyw-opiekuńczo wychowawczych przez placówki i działania na rzecz upowszechnienia kultury. Ożywiało to środowiska lokalne a media popularyzowały dane przedsięwzięcie.
Już w latach 60/70-siątych pojęcie środowiska lokalnego nie było adekwatne do wcześniejszych definicji. Próba jego dekonstrukcji wiąże się z przyjęciem dwóch płaszczyzn dociekań:
Analiza znaczenia pojęć „społeczność lokalna” i „kultura masowa”, jej struktury i funkcji
Kategoria wartości, rozwidlenie wzorców deklarowanych a funkcjonalnych w momencie odchodzenia władzy centralnej
Trzeba też rozważać wpływ przemian po 1989, zwiastuny magnetowizacji i komputeryzacji
Jeśli proces przemian spowodował rewolucję w postawach i zachowaniach to proces tworzenia się społeczeństwa informatycznego znajduje się na etapie propedeutycznym. Tym niemniej motoryzacja, telewizja, komputery i telefonia zdobywają coraz mocniejszą pozycję w środowiskach lokalnych. One wyzwalają aspiracje i potrzeby też edukacyjne.
Techniki informacyjne i informatyczne w nowym rozumieniu przyczynowości w kulturze
Techniki informacyjne to twory elektroniki służące pozyskiwaniu, przechowywaniu i przetwarzaniu informacji. Techniki informatyczne to komputery, sieć, poczta, w których człowiek jest parne term programu komputerowego.
Perspektywa infokomputeryzacji (przesilenia wpływów na społeczeństwo lokalne) dotyczy roli i znaczenia technologii informacyjnej w odniesieniu do samodzielnej instytucji.
Można mówić o infokomputeryzacji:
Lokalnej - nie oczekuje się istotnych zmian, procesowi jest poddawana komórka społeczna np. rodzina. Tu zwiastuje się zmiany
Regionalnej - powstanie sieci komputerowych, osiągnęło to wiele krajów wysoko rozwiniętych
Globalnej - integracji regionalnych sieci komputerowych
W ramach perspektywy przyszłości niewiadomo czy ludzie wciąż będą górowali nad maszyną. Może komputery pomogą zrozumieć przyczynowość zjawisk w kulturze i spójną całość. Może to wpłynąć na procesy chemiczne w mózgu. Czy wpłynie to na inteligencję, wzbogaci osobowość i zaktywizuje jednostki?
Roli infokomputeryzacji można szukać a aspekcie podmiotowym i przedmiotowym, uwzględniając zróżnicowanie środowiskowe i uwarunkowania.
Edukacja informatyczna w Polsce znajduje się na etapie przemian systemowo-organizacyjnych w szkołach ponadpodstawowych. Docenia się też stan zaawansowania w szkołach podstawowych i domach.
Wraz z procesem tworzenia się społeczeństwa informatycznego ujawniają się:
Szanse:
Komputeryzacja produkcji i zarządzania
Dostępność do informacji
Możliwość wytwarzania informacji naukowej
Inne dziedziny np. usługi i pomoc zdrowotna
Zagrożenia:
Izolacja jednostki
Przestępczość komputerowa
Dehumanizacja życia społecznego
Elitarne podziały społeczne
Inne np. selekcja kadrowa i bezrobocie
Dlaczego oświata nie przygotowała w porę ludzi do przestawienia się nowy sposób postrzegania dostosowany do nowych wymogów w warunkach społeczeństw informatycznych? Nie chodzi tu tylko i funkcjonowanie mechanizmów transformacji ale też wole i instrumentalizm przeobrażeń społeczno-wychowawczych na różnych obszarach codzienności społeczeństw.
Infokomputeryzacja i jej wpływ na komunikację międzyludzką
Komunikacja jest podstawą funkcjonowania społeczeństw lokalnych. Centralny system medialny pobudzał ludzi do wymiany poglądów. Decentralizacja przekazu i pluralizm doboru treści tworzy nową rzeczywistość medialną. Wpływa to na różne sfery komunikacji, przyczynia do otwartości na komunikację regionalną i globalną. Może to spowodować narastanie izolacji określonych grup.
Komunikacja kształtuje zachowania społeczne ludzi. Akcentuje się kontakty bezpośr., których zagadnieniami są:
Kompetencje komunikacyjne
Samoodsłanianie się i poczucie intymności
Funkcje języka
Sprzężenia zwrotne
Uwarunkowania zachowań komunikacyjnych
Poznawczą reprezentację rzeczywistości
Planowanie konwersacji i płynność
Zależność relacji interpersonalnych i aktywności
Infokomputeryzacja stwarza nowe sytuacje komunikowania się, które wspiera technologia informacyjna. Stała się jednym z podstawowych elementów kształtujących społ. w kategorii potrzeb/możliwości, której obliczami są:
Może inicjować i zmieniać stosunki interpersonalne
Określać sytuację jednostki, pomagać w podejmowaniu ról i zadań, wytaczać rozwój i zainteresowania
Opanowanie technologii inf. Jest podstawowym elementem wykształcenia, które stara się zapewnić rząd. Informatyka stanowi źródło sukcesów i umożliwia tworzenie systemów publicznych. W społecznościach inicjatorami korzystania z technologii staną się specjaliści, ale powstanie nowe zagrożenie „analfabetów informatycznych” a edukacja informatyczna jest czynnikiem rozwoju.
Zakończenie: Próba dekonstrukcji terminu „społeczeństwo lokalne” została zapoczątkowana. Środowiska lokalne są na etapie dostosowania i zmiany. Pedagogika społeczna powinna podjąć temat społeczeństwa informatycznego.