FILOZOFIA - ĆWICZENIA
ZAGADNIENIA - semestr drugi
J. P. Sartre, Egzystencjalizm jest humanizmem, Warszawa 1998
Istota a istnienie, główna teza egzystencjalizmu (istnienie poprzedza istotę).
Czym jest człowiek?
Charakterystyka ludzkiego istnienia: odpowiedzialność, osamotnienie, niepokój, wolność, beznadziejność
Sartre jako przedstawiciel egzystencjalizmu ateistycznego, zarzuty wobec egzystencjalizmu i ich odparcie.
H.-G. Gadamer, Czymże jest prawda? [w:] tenże, „Rozum, słowo, dzieje”, Warszawa 1979, s. 32-46
Prawda a nauka (starożytna - matematyka, nowożytna - przyrodoznawstwo), prawda jako „nieskrytość”, koło hermeneutyczne, rozumienie.
Prawda a mowa, prawda jako odpowiedź.
K. Popper, Logika odkrycia naukowego, Warszawa 1977
Metoda indukcyjna a metoda dedukcyjna - porównanie; która z nich Popper uznaje za lepszą i dlaczego?
Na czym polega problem demarkacji? Falsyfikowalność jako kryterium demarkacji.
Weryfikowalność a falsyfikowalność, teoria sfalsyfikowana a teoria falsyfikowana, teoria empiryczna.
Jaki charakter ma nauka?
E. Mounier, Osoba - osobowość - jednostka [w:] „Filozofia współczesna” red. Z. Kuderowicz, Warszawa 1983
Jednostka, osobowość, osoba - charakterystyka pojęć, ich wzajemne relacje; pojęcie „osoby” jako fundament nurtu personalistycznego.
Trzy wymiary osoby: powołanie, wcielenie, wspólnota.
B. Szymańska, Claude Levi-Strauss i strukturalizm [w:] „Filozofia XX wieku”, Z. Kuderowicz (red.), Warszawa 2002, t. 2, s. 165-182
Strukturalizm jako kierunek interdyscyplinarny.
Metoda strukturalizmu - nawiązanie do językoznawstwa (fonologia F. de Saussure'a) - analogia między językiem a zjawiskami społecznymi, rozróżnienie język - mowa, ujęcie synchroniczne a diachroniczne, pojęcie opozycyjności.
Marksizm, psychoanaliza, geologia a strukturalizm - podobieństwa: warstwowa budowa rzeczywistości.
Różnica między człowiekiem pierwotnym a współczesnym.
L. Kołakowski, Zakresowe i funkcjonalne rozumienie filozofii [w:] tenże, Kultura i fetysze”, Warszawa 1967, s. 9-33
Zakresowe rozumienie filozofii - na czym polega? Co bierze pod uwagę? (charakterystyka poszczególnych propozycji i przykłady)
- propozycja scjentystyczna,
- propozycja transcendentalna,
- propozycja tradycyjna.
Funkcjonalne rozumienie filozofii - na czym polega? Co bierze pod uwagę?
Geneza filozofii i jej cel - definicja Platona („Teajtet”) a Marka Aureliusza („Rozmyślania”), filozofia jako narzędzie służące odbudowaniu homeostazy człowieka i natury.
Przykłady funkcjonalnego rozumienia filozofii:
a. funkcja terapeutyczna:
- wizja gatunku ludzkiego jako rezultatu degeneracji przyrody,
- teoria sublimacji Z. Freuda,
- filozofia egzystencjalna,
b. funkcja społeczna - marksizm.
W. Stróżewski, Ontologia, metafizyka, filozofia pierwsza, [w:] tenże, „Ontologia”, Kraków 2004
Ontologia, metafizyka, filozofia pierwsza - pochodzenie nazw.
Zakres badań filozofii pierwszej u Arystotelesa.
Filozofia pierwsza a teologia w średniowieczu.
Pierwszeństwo filozofii pierwszej:
- w stosunku do czego jest pierwsza? (filozofia pierwsza a inne nauki, filozofia pierwsza jako wzorzec nauk, filozofia pierwsza jako przedstawicielka odmiennego porządku niż pozostałe nauki - przykłady),
- ze względu na co jest pierwsza? (zadanie, przedmiot, sposób poznawania - przykłady).
Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2003, r. 6 „Człowiek”, s. 262-278
Człowiek jako przedmiot badań antropologii filozoficznej i niefilozoficznej - różnice.
Człowiek jako animal rationale - animalność i transcendentalność w człowieku; jako homo faber;
Człowiek jako fenomen - jak jawi się w doświadczeniu?
Człowiek a zwierzę - co nas wyróżnia?
Dusza i duch - teza tożsamości i nietożsamości.
Anzenbacher A., Wprowadzenie do filozofii, Kraków 2003, r. 6 „Człowiek”, s. 278-291 (Dziejowość)
Na czym polega dziejowość człowieka i z czego wynika?
Pojęcia: horyzont motywacyjny, troska.
W jaki sposób badamy dzieje? Znaczenie badacza, koło hermeneutyczne.
Cykliczna a linearna wizja dziejów (przykłady).
J. Hartman, Społeczność ludzka, [w:] tenże, Wstęp do filozofii, 152-165
Strefa prywatna a strefa publiczna - różnice między nimi, uzasadnienie podstawowych pojęć politycznych: równości i sprawiedliwości.
Przedmiot zainteresowań filozofii politycznej: wspólnotowość, instytucjonalność, dziejowość, ideały polityczne, poszukiwanie najlepszego ustroju.
Postulaty nowoczesnej myśli politycznej: cele i jakość władzy, legalizm, demokratyzm.
Konserwatyzm a liberalizm - podstawowe założenia i cechy najpopularniejszych światopoglądów politycznych.
Pojęcia: elitaryzm, egalitaryzm, etatyzm, socjalizm, państwo opiekuńcze, państwo jako „stróż nocny”.
T. Styczeń, J. Marecki, ABC etyki, Lublin 2001, s. 25-45
Przedmiot etyki, przedmiot materialny i formalny.
Norma moralna jako wyznacznik sensu powinności działania lub jego wartości: eudajmonistyczne, deontonomiczne i personalistyczne ujęcie etyki.
Działanie słuszne moralnie: teleologizm i deontologizm (przykłady).
Przykładowe zasady precyzujące zakres obowiązywania słuszności norma moralnych: zasada mniejszego zła, zasada koniecznego zła, zasada podwójnego skutku.
Autonomizm a heteronomizm w etyce.
Cnota a wada, podział cnót, cztery cnoty kardynalne.
R. Ferber, Podstawowe pojęcia filozoficzne, Kraków 2008, s. 36-44 (poznanie), s. 63-75 (prawda)
Spostrzeganie zmysłowe a rozumowanie.
Rozumowanie dedukcyjne a indukcyjne, przykłady, charakterystyka, prawomocność rozumowania.
Prawda bytu a prawda wypowiedzi, sąd, klasyczna definicja prawdy, korespondencyjna teoria prawdy a redundancyjna teoria prawdy.
Zarzuty przeciwko klasycznej definicji prawdy, nowa definicja A. Tarskiego.
Kryteria prawdy: koherencja, oczywistość, zgoda grupy, użyteczność, cel.
M. Gołaszewska, Zarys estetyki, Warszawa 1986, s.9-15, 23-27
Charakter estetyki jako nauki, przedmiot badań estetyki.
Dzieło sztuki: idea piękna, przedmiot natury, arcydzieło, kulturowy kontekst sztuki.
Wartość estetyczna: wartość w dziele a wartość w odbiorcy, immanentna a transcendentalna teoria wartości, monizm a pluralizm estetyczny, wartościowanie a ocenianie.