Jakie podstawowe zmiany w Polsce wprowadził proces transformacji? W pionie stabilizacji: Stabilizacja cen; Zlikwodowano deficyt budżetowy, likwidowano dotacje; Płace - zniesiono indeksacje płac, wzrost płac tylko o 1/5 wzrostu cen; Kanał kredytowy był zbyt niski - 8% rocznie, wprowadzono wysokie stopy procentowe, do 30% miesięcznie; Dewaluacja złotego, podniesienie kursu dolara; Ceny nośników energii powyżej inflacji (3-kritny wzrost); Zmiany systemowe: Uwolnienie cen = wzrost cen; Wprowadzono wymienialność złotego na waluty obce; Otwarcie granic na handel zagraniczny; Zniesiono reglamentacje towarową, surowcową; Wprowadzono podatek dochodowy od osób fizycznych; Wprowadzono podatek VAT. Jakie błędy wystąpiły w zapowiedziach, kalkulacjach i oczekiwaniach po wprowadzeniu procesu transformacji? W zapowiedziach: Nie było wzrostu produkcji; Bezrobocie było jednak duże; W kalkulacjach: - Handel zagraniczny - wzrost salda obrotów do 1,5 mld $, przez eksport i wysoki poziom dolara; W oczekiwaniach: Firmy nie przystosowały się do zmian. Jaki był przebieg transformacji w cenach, płacach, spożyciu, rolnictwie itp.? Płace realne - Zatrudnienie - spadło (bezrobocie 4-krotnie większe); Budżet - wzrost, nadwyżka; Handel zagraniczny - wzrost, nadwyżka. Jakie funkcje pełni budżet państwa? fiskalna - gromadzi środki w postaci dochodów na finansowanie działalności państwa; Alokacyjna - kieruje środki budżetowe na poszczególne cele; Redystrybucyjna - kieruje środki do innych w celu łagodzenia różnic w dochodzie; Stymulacyjna - stymuluje do wzrostu; Stabilizacyjna - uspokaja. Jaki powinien być wynik budżetu? W recesji: wydatki > dochody W inflacji: wydatki < dochody Metody finansowania deficytu budżetowego. Zalety i wady tych metod. Zmniejszenie wydatków, zwiększenie dochodów; Druk pieniędzy; Pożyczki w kraju i zagranicą; Jakie są zmiany w transformowanym budżecie? Skala budżetu (odniesienie do PKB - budżet maleje); Udział pieniędzy publicznych; Konsekwencje dla Państwa i Obywateli zmniejszenia budżetu? Nie ma na armię, policję, sądownictwo, szkolnictwo; Nie ma na pełnienie głównych funkcji przez Państwo; Załamuje się polityka społeczna; Podaj definicję podatku i jego cechy oraz podstawowe pojęcia z tego tematu. Podatek - świadczenie na rzecz Państwa, które jest przymusowe, nieodpłatne i bezzwrotne. Cechy podatki: Ogólny; Przymusowe; Bezzwrotny; Nieodpłatny; Nakładany jednostronnie. Podstawa opodatkowania - wartość przedmiotu podatku. Skala progresywna - w miarę wzrostu podstawy opodatkowania zwiększają się stawki podatkowe. Skala regresywna - stawki podatku maleją w miarę wzrostu podstawy opodatkowania. Skala degresywna - opodatkowanie proporcjonalne. Rodzaje podatków: dochodowy, od osób fizycznych, od osób prawnych, od nieruchomości, gruntowy itp.	Napisz równanie obiegu pieniądza. Interpretacja towarowa i pieniężna. M * V = T * P M - pieniądz V - szybkość obiegu T - towar P - ceny Interpretacja pieniężna: Lewa strona równania - podaż pieniądza Prawa strona równania - popyt pieniądza Cena rośnie = popyt na pieniądz rośnie Interpretacja towarowa: Lewa strona równania - popyt na towar Prawa strona równania - podaż towaru Wzrost ilości pieniędzy = rośnie popyt na towar Jakie są cele polityki pieniężnej formułowane przez Bank Centralny? Wspieranie rozwoju gospodarczego; Stabilizacja poziomu cen; Rodzaje polityki pieniężnej. Aktywna - pieniądz coś może: Ekspansywna - dodawanie pieniądza; Restrykcyjne - ograniczenie ilości pieniądza, ta jest w Polsce; Pasywna - ilość pieniądza w ślad za PKB. Funkcje Banku Centralnego. Wyłączne prawo emisji pieniądza; Wyłączne prawo ustalania i realizacji polityki pieniężnej; Obsługuje budżet; Sprawuje nadzór nad Bankami Komercyjnymi; Gromadzi rezerwy dewizowe, ma obowiązek prowadzenia polityki kursowej; Czy Bank Centralny powinien być niezależny czy zależny od Rządu? Bank Centralny powinien współpracować z Rządem, prowadzą jedną, wspólną politykę. Metody regulacji dopływu pieniądza do rynku. Koszty i skutki wobec tych metod. Manipulacja stopami procentowymi; Manipulacja obowiązkową stopą rezerwy w banku komercyjnym (stopa rośnie = ilość pieniędzy maleje); Operacje otwartego rynku (sprzedaż obligacji państwowych); INFLACJA - stały wzrost przeciętnego poziomu cen rynkowych w miarę upływu czasu Skutki inflacji Spadek siły nabywczej pieniądza Wzrost cen Nieodpowiednia redystrybucja dochodów i kapitałów Wzrost stóp procentowych od kredytów Dewaluacja waluty krajowej w stosunku do waluty obcej Spadek dochodów realnych Spadek zaufania społeczeństwa do władzy państwa Wyróżniamy dwie fazy inflacji: Inflacja nie antycypowana Następuje wzrost cen towarów i usług. Wówczas wzrastają utargi producentów. Jest to tzw. renta inflacyjna dla przedsiębiorców. Rentę inflacyjną otrzymuje także budżet państwa poprzez wpływy podatkowe. Przedsiębiorcy uzyskując większe zyski muszą odprowadzać większe podatki do budżetu. Następuje wzrost inwestycji i wzrost zatrudnienia. Inwestycję są kierowane głównie na produkcję. Wzrasta, więc import, ponieważ realne dochody osób w kraju spadają. Ludność ma stałe dochody nominalne a ceny towarów i usług wzrastają. Powoduje to deficyt handlu zagranicznego. Wówczas należy zdewaluować pieniądz krajowy, a co za tym idzie następuje pełna zmiana w gospodarce. Inflacja antycypowana Pracownicy ponosząc straty w wyniku wzrostu cen na rynku krajowym domagają się podwyżek płac. Jeśli przedsiębiorcy podnoszą płace to podnoszą również koszty. Ludzie zaczynają rozumieć, że pieniądz traci na wartości i przestają oszczędzać, robią zapasy co jest niekorzystne dla gospodarki. Po pewnym czasie popyt spadnie w skutek konsumpcji zgromadzonych zapasów. Na inflacji zyskują dłużnicy, ponieważ dług jest wyrażony w wartości nominalnej, a tracą wierzyciele.	Rodzaje Inflacji. Jaki charakter miała inflacja w Polsce w okresie transformacji? Podział inflacji ze względu na: Sposób przejawiania się a) otwarta, cenowa , jawna, kompensacyjna ruch cen zapewnia równowagę cenową, występuje na rynku wolnej konkurencji b) tłumiona, kolejkowa ceny nieznacznie rosną, może się tworzyć nadmiar pieniądza na rynku Tempo inflacji a) pełzająca - do 8 promili miesięcznie i 10% rocznie b) krocząca - do 2,5% miesięcznie i 30% rocznie c) galopująca - do 6% miesięcznie i 100% rocznie d) hiperinflacja - od 10% miesięcznie Pochodzenie inflacji 1. Inflacja popytowo - pienieżna Pojawia się wówczas kiedy popyt globalny przekracza zdolności produkcyjne. Państwo może przystosować popyt poprzez: regulację cen bądź zwiększenie zatrudnienia. (wykres) 2. Inflacja kosztowa - podażowa Powstaje wówczas kiedy koszty wytworzenia rosną szybciej od możliwości realizowanego popytu zmniejszającego się na skutek wzrostu cen. Każdy wzrost kosztów produkcji powoduje zwiększenie cen, a to zmniejsza popyt. Stąd niedopasowanie popytu do podaży. (wykres) Popyt jest neutralny, natomiast krzywa podaży przesuwa się do góry na lewo. Bank Centralny powinien zastosować politykę adaptacyjną, zwiększyć ilość pieniądza na rynku. Należy podnieść stopy procentowe. inflacja kosztowa ← M * V = T * P → inflacja piniężna Do roku 2000 stopy procentowe zostały wywindowane jako przeciwdziałanie inflacji. Rozpiętość pomiędzy stopą inflacji a ceną kredytów była bardzo duża. Po roku 2000 władze monetarne zauważyły, że rośnie bezrobocie i że maleje ilość pieniądza na rynku. Wówczas ceny zaczęły spadać, rozpoczęto powolne obniżki stóp procentowych kredytów. Dopiero od początku roku 2002 przedział pomiędzy stopą inflacji a ceną kredytów zaczął się zmniejszać. Jaką zależność pokazuje krzywa Philipsa i co z tego wynika dla polityki gospodarczej? Przy jakich inflacji występuje i dlaczego? Krzywa Philipsa pokazuje związek pomiędzy inflacją i bezrobociem, pokazuje odwrotną proporcjonalność między inflacją i bezrobociem. Przy wzroście inflacji maleje bezrobocie i odwrotnie. Krzywa Philipsa działa przy inflacji popytowej, pieniężnej, gdyż wyprzedza wzrost cen. Rośnie popyt na produkty i rośnie produkcja. Wówczas wzrasta zatrudnienie co powoduje zmniejszenie bezrobocia. Dla polityki gospodarczej krzywa Philipsa pokazuje, że nie można jednocześnie prowadzić polityki niskiego bezrobocia i niskiej inflacji. (wykres)
Jakie działania przy inflacji kosztowej, a jakie przy popytowej? Działania antyinflacyjne przy inflacji podażowo - kosztowej polegają na dążeniu do: zmiany produkcji zwiększenia importu dóbr towarowo-chłonnych zachowania wzrostu cen urzędowych ograniczenia eksportu dóbr finalnych osłabienia monopolu płacowego obniżenia podatków cenotwórczych uzupełnienia wolumenu pieniądza na rynku przez politykę adaptacyjną Działania antyinflacyjne przy inflacji popytowo - pieniężnej polega na: ograniczeniu deficytu budżetowego zmniejszeniu dotacji budżetowych zwiększeniu podatków zmniejszeniu wydatków budżetowych zwiększeniu stóp procentowych kredytów zwiększeniu stóp procentowych depozytów aby zachęcić do oszczędzania RYNEK PRACY - całokształt procesu kupna i sprzedaży, na którym produktem jest praca, a ceną jest płaca. Jaki jest związek między popytem i podażą na pracę w a wysokością płac? Podaż reprezentują pracobiorcy, oni oferują siłę roboczą, która jest podażą pracy. Popyt reprezentują pracodawcy, oni kupują miejsca pracy na rynku, które są popytem. (wykres) Wraz ze wzrostem płac rośnie podaż pracy i popyt na pracę maleje. Jakie mogą być skutki dla zatrudnienia gdy wprowadzi się płace minimalne albo podniesie się je trochę i dlaczego? Jakie są metody walki z bezrobociem. Jakie stosuje się w Polsce? Mamy dwa rodzaje polityki przeciwko bezrobociu: 1. Polityka pasywna Jest skuteczne i polega na tym, że staramy się utrzymać bezrobotnych na minimalnym poziomie przy pomocy instytucji, które dają zasiłki i podtrzymują minimalny popyt na produkty 2. Polityka aktywna Jest to polityka makroekonomiczna. Należy zwiększyć popyt na pracę i produkty. Państwo zmniejsza podatki. Więcej pozostaje pieniądza u pracobiorców. Zwiększa wydatki budżetowe. 3. Polityka pieniężna Polega na zmniejszeniu stóp procentowych , zwiększeniu ilości pieniądza na rynku. Wzrastają kredyty na skutek niskiego oprocentowania. Rodzaje bezrobocia. 1. Frykcyjne Ludzie zmieniają miejsca pracy, w toku tych zmian są przez jakiś czas bezrobotni, 2. Strukturalne Coś się zmieniła w strukturze popytu. W miarę jak dany produkt nie idzie, producenci przestają go produkować, wówczas maleje zatrudnienie. Trzeba dokonać zmiany kwalifikacji pracowników, zakładów pracy, maszyn, kadry zarządzającej. 3. Technologiczne Grozi w skali globalnej , uderza w samo sedno, powoduje, że mamy coraz więcej produktów bez zaangażowania pracy ludzkiej. Przyczyną jest postęp techniczny. 4. Koniunkturalne W wyniku ożywienia i recesji gospodarki. PK rośnie to bezrobocie maleje i odwrotni. 5. Incydentalne, demograficzne 6. Wynikające z otwarcia rynku na produkty importowane Stopę bezrobocia liczymy = Liczba bezrobotnych / Liczby ludności czynnych zawodowo Jakie podstawowe zmiany wprowadził w Polsce system transformacji ? Jakie błędy we latach 90-91 ? Jak przebiegała? Jakie korzyści przynosi HZ ? Handel Zagraniczny jest to wymiana towarów i usług z podmiotami gospodarczymi, które mają swoją siedzibę poza granicą celną państwa. HZ przynosi korzyści w 3 płaszczyznach: *strukturalnej - HZ umożliwia zmianę struktury rzeczowej PKB podzielonego w stosunku do posiadanego aparatu wytwórczego - uniezależnienie struktury rzeczowej od aparatu wytwórczego .......... *efektywnościowej - pełniejsze wykorzystanie czynników produkcji, zamiast podejmować się rozdrobnionej i wieloasortymentowej produkcji poszczególne kraje koncentrują się na produkcji wybranych tylko dóbr, co umożliwia im obniżkę kosztów wytwarzania - są to korzyści skali, pełniejsze wykorzystanie postępu technologicznego *rozwojowej -	Jakie są przyczyny i formy ograniczeń HZ (stosowania protekcjonizmu)? jeżeli w kraju mniej rozwiniętym chcemy tworzyć nowy przemysł - stosowanie ceł wychowawczych ma duże uzasadnienie - ochrona młodego przemysłu jeżeli w danym kraju utrzymuje się przez długi czas deficyt bilansu płatniczego, to grozi mu kryzys walutowy i gospodarczy - wprowadzenie ograniczeń w imporcie i bodźców w eksporcie pozwoli przełamać złą sytuację gospodarczą niewykorzystywanie dużego potencjału w jakiejś branży uzasadnia odejście od wolnego handlu - dotacje eksportowe są uzasadnione, bo wzrost produkcji w danej branży pozwoli na jej rozwój jeżeli z zagranicy importowany jest towar na zasadzie nieuczciwej konkurencji (ceny dumpingowe - poniżej kosztów produkcji) - odejście od wolnego handlu ma pełne uzasadnienie wolny handel nie jest uzasadniony w handlu artykułami strategicznymi (żywność, paliwa, energia elektryczna) - należy prowadzić produkcję tych artykułów nawet wtedy, gdy jest ona droższa niż za granicą Narzędzia protekcjonizmu: Cenowe (głównym narzędziem cenowym jest cło - opłata pobierana za towar przy przekraczaniu granicy celnej państwa. Wyróżniamy cła fiskalne, importowe, eksportowe, tranzytowe, subwencje eksportowe) Ilościowe - kontyngenty Fitosanitarne Jakie są składniki bilansu płatniczego ? Jaki jest związek między tymi składnikami ? Bilans Płatniczy - jest zestawieniem wszelkich dochodów (wpływów), z jednej strony, ze wszystkimi wydatkami (płatnościami) na rzecz reszty świata z drugiej strony. Bilans płatniczy jest ważnym wskaźnikiem stanu `zdrowia' gospodarki, wiele mówiącym o jej relacjach z otoczeniem. Jest narzędziem oceny sytuacji gospodarczej w minionym okresie, ale służy również do określania polityki ekonomicznej władz w odniesieniu do przyszłości. Bilans płatniczy składa się z trzech rachunków: Rachunku obrotów bieżących, w którym najważniejszą pozycją jest zazwyczaj handel towarami (stąd bilans handlowy jest istotnym elementem zarówno bilansu obrotów bieżących, jak i całego bilansu płatniczego) oraz wymiana usług i jednostronnych przekazów pieniężnych ludności i władz; Rachunku obrotów kapitałowych, do których zalicza się przepływ inwestycji bezpośrednich osób i firm prywatnych, a także długo- i krótkookresowe przepływy pieniężne zarówno prywatne jak i rządowe Rachunku zmian rezerw rządowych złota, obcych środków płatniczych i innych zasobów o charakterze rezerw Bilans handlowy jest różnicą między wpływami z eksportu a wydatkami na import towarów całej gospodarki krajowej. Jeśli wpływy przewyższają wydatki mówimy o dodatnim bilansie handlowym lub nadwyżce eksportowej. Odwrotnie => ujemny bilans handlowy lub deficyt handlowy. Bilans obrotów bieżących - oprócz bilansu handlowego obejmuje także saldo wartości transakcji usługowych, przekazów (transferów) pieniężnych ludności i władz oraz ruchu dochodów z inwestycji. Bilans obrotów kapitałowych - to wynik netto przepływów kapitałowych, takich jak: inwestycje bezpośrednie, inwestycje portfelowe, kredyty bankowe długo- i krótkoterminowe, kredyty eksportowe W bilansie płatniczym wyróżniamy dwa rodzaje transakcji ekonomicznych: transakcje autonomiczne (wszystkie transakcje wykazane na rachunkach obrotów bieżących i kapitałowych) - podejmowane z normalnych, ekonomicznych powodów, bez uwzględniania ich wpływu na stan bilansu płatniczego, transakcje wyrównawcze (transakcje z rachunku zmian rezerw rządowych) - to transakcje podjęte w odpowiedzi na transakcje autonomiczne, ich motywem jest uzupełnienie (skorygowanie) stanu bilansu płatniczego	W jaki sposób obecnie w Polsce pokrywany jest deficyt przy jednoczesnym wzroście rezerw ? Co to jest kurs walutowy i od czego on zależy ? Kurs walutowy - cena, po jakiej wymieniane są dwie waluty Kurs walutowy - cena waluty obcej w pieniądzu krajowym. Kurs walutowy zależy od: 1) parytetu siły nabywczej (porównanie cen danego koszyka konsumpcyjnego w dwóch krajach); 2) relacji podaży o popytu na obcą walutę w danym kraju (przewaga podaży nad popytem powoduje, że kurs waluty spada) - eksport netto (kurs naszej waluty rośnie)- import netto (kurs naszej waluty maleje) Co to jest dewaluacja i rewaluacja ? Dewaluacja (deprecjacja ) - jest to spadek kursu waluty krajowej w stosunku do waluty zagranicznej Dewaluacja powoduje wzrost kosztów importu w Pln (przy tych samych cenach w $), hamulec dla importu; wzrost utargu z eksportu w Pln (przy tych samych cenach w $) - bodziec dla eksportu Rewaluacja (aprecjacja) - wzrost kursu waluty krajowej względem waluty zagranicznej Rewaluacja powoduje spadek kosztów importu w Pln (przy tych samych cenach $) - bodziec dla importu; spadek utargu z eksportu Metody i narzędzia polityki przemysłowej. Co to jest polityka przemysłowa ?Czemu służy prywatyzacja ? Jaką obecnie politykę przemysłową prowadzi się w Polsce ? Jakie są obiektywne przyczyny kryzysu w rolnictwie ? Jakie zadania stawią sobie polityka rolna ? Polityka rolna - to zespół środków regulacji i działań państwa, która ma na celu: kształtowanie produkcji rolnej utrzymanie jej opłacalności kreowanie przeobrażeń agrarnych przyśpieszenie postępu technicznego o agrotechnicznego wpływanie na procesy demograficzne na wsi (zatrudnienie się utrzymuje, a wieś się wyludnia z kobiet - zaburzenie równowagi płci na wsi) Polityka rolna musi być szczególnie energiczna i wszechstronna. Polityka rolna ma pełnić dwie funkcje : ochronną - poprzez protekcjonizm i stymulacyjną - poprzez interwencjonizm W Polsce stała nadwyżka podaży nad popytem ( w rolnictwie) - efektem tego jest spadek cen produktów rolnych - potrzeba cen gwarantowanych - wprowadzenie cen gwarantowanych pociąga za sobą koszty, które płaci budżet państwa - ponieważ nasz budżet jest napięty - wprowadzane są limity produkcji (np. mleka). Polityka protekcyjna państwa może się przejawiać przez : nakładanie ceł, czyli opłaty pobieranej przez państwo przy przywozie, przewozie lub wywozie towarów poza terytorium danego kraju. Cła mogą być (ze względu na cel) : - ochronne - w celu ochrony rodzimego rynku z ważnych powodów np. przemiany gospodarcze, - fiskalne - najczęściej nakładane na dobra luksusowe w celu zdobycia przez budżet dodatkowych przychodów, - antydumpingowe - wyrównują cenę towaru, który jest sprzedawany poniżej kosztów jego wytworzenia, np. w stosunku do ceny światowej, - odwetowe - nałożenie ceł w odpowiedzi na podobne działania partnera handlowego, stosowanie opłat wyrównawczych - podobne do ceł antydumpingowy, mają charakter zmienny i bardziej elastyczny, powszechnie stosowane przez Unię Europejską, ograniczenia ilościowe (kontyngenty) - państwo przyznaje innemu państwu lub producentowi określony limit, który pozwala na import tylko określonej liczby towarów. Działania te mogą towarzyszyć generalnemu zakazowi importu danego towaru. Narzędzie dosyć korupcjogenne, narzucanie barier administracyjnych i technologicznych - dotyczą dodatkowych warunków jakie musi przedsiębiorstwo sprowadzające towary lub usługi ,np. normy zdrowotne, ochrony środowiska, bezpieczeństwa pracy. Stanowią dużą zaporę dla przedsiębiorców z krajów słabiej rozwiniętych dla wejścia na rynki państw zachodnich (zwłaszcza Unii Europejskiej). wspieranie własnego eksportu - poprzez jego promocję lub dopłacanie do niego.

---