Zagadnienie 15. Opisz podstawowe typy zajęć ćwiczeniowych

• ĆWICZENIA - to forma zajęć służąca rozwijaniu stopnia sprawności posługiwania się informacjami z różnych źródeł przez studentów. Służą także podniesieniu poziomu zdatności w posługiwaniu się profesjonalnymi umiejętnościami.

TYPOLOGIA ĆWICZEŃ

WŁAŚCIWOŚCI	TYP ĆWICZEŃ
Cel ćwiczeń	1.Zapamiętywanie wiadomości	2.Zrozumienie wiadomości	3. Kształtowanie umiejętności		4.Ćwiczenie umiejętności
							algorytmicznych	heurystycznych
Poziom samodzielności studentów	Niski	wysoki	niski	wysoki	wysoki
Typ zadań	poznawcze/ reproduktywne	poznawcze/ reproduktywne - produktywne	wykonawcze/ reproduktywne	decyzyjno - wykonawcze produktywne	decyzyjno - wykonawcze reproduktywno - produktywne
Dominująca metoda ćwiczeń	odpytywanie	rozmowa nauczająca, dyskusja, metody problemowe	budowanie modeli działań, odtwarzanie modeli gotowych	metody i techniki heurystyczne	ćwiczenie
Komunikacja	jednokierunkowa	wielokierunkowa	wielokierunkowa	wielokierunkowa	jednokierunkowa
Forma organizacji pracy	zbiorowa	indywidualna	indywidualna / grupowa	indywidualna / grupowa	indywidualna

1. Typy ćwiczeń ze względu na cele ćwiczeń:

1. ćwiczenia, które służą utrwaleniu oraz sprawdzeniu poziomu zapamiętywania i elementarnego rozumienia wiadomości; wiedza ma charakter gotowy; aktywność studentów jest wymuszona, niska; niski jest stopień samodzielności; zadania mają charakter poznawczo - reproduktywny, wymagają od studenta odtworzenia wiedzy, przegrupowania wiadomości; od studentów wymaga się przypomnienia terminów, faktów, praw prawidłowości, teorii naukowych, konwencji, zasad, ocen; tych elementów student nie powinien mylić ze sobą; dominującą metodą jest pogadanka, pytania kontrolne i pisemne sprawozdanie;

Budowa tego typu ćwiczeń:

• podanie studentom celu i tematu zajęć,

• stawianie studentów w sytuacjach zadaniowych wymagających od nich powtórzenia wiadomości wyznaczonych przez cel i tematykę zajęć,

• stawianie sytuacji zadaniowych wymagających systematyzowania wiadomości w nowe dla studentów struktury wiedzy (np. porządkowanie, klasyfikowanie),

• wykonywanie przez studentów postawionych przed nimi zadań,

• omówienie wyników, utrwalenie i sprawdzenie poziomu opanowania wiedzy przez studentów.

• ćwiczenia poświęcone zrozumieniu wiadomości - celem tego typu ćwiczeń jest ułatwienie studentom zrozumienia zagadnień, które pozwoli na swobodne operowanie wiedzą; wymagają działań o charakterze intelektualnym:

- tłumaczenie, polegające na przedstawieniu tych samych struktur …,

- różne typy wyjaśniania faktów, teorii, hipotez, zasad i reguł postępowania (stosuje się wyjaśnienia przyczynowo - skutkowe, genetyczne, funkcjonalne, teologiczno - funkcjonalne, rzadziej wyjaśnienia logiczne),

- analiza i synteza wyników uzyskanych w badaniach,

- ekstrapolacje i intrapolacje struktur (ekstrapolacja to przedłużanie opisu zjawiska lub ciągu zjawisk; intrapolacja to uzupełnienie luk w opisie zjawiska),

- porównanie różnych teorii,

- klasyfikacja zjawisk, procesów, procedur,

- interpretacja (syntetyczne ujęcie struktur wiadomości, porównywanie struktur, wyciąganie wniosków).

Poziom samodzielności studentów jest wysoki. To oni wykonują operacje intelektualne. Nauczyciel stawia przed nimi zadania, śledzi poprawność ich wykonywania, dokonuje korekty.

Stosowanymi metodami są:

- dialog sokratejski,

- modelowanie,

- analiza sytuacji,

- „burza mózgów”.

Dominuje tutaj praca indywidualna, pojawia się też praca grupowa. Komunikacja ma charakter wielokierunkowy. Przywilej stawiania pytań - nie ograniczony tylko dla nauczyciela akademickiego ( pytanie dopełnienia - wiedzieć „co”, „że”, „kiedy”, „gdzie”, „jak”, „dlaczego” - zrozumienie wiadomości.)

Struktura tego typu ćwiczeń:

• podanie studentom celu i tematu zajęć,

• wprowadzenie do tematu poprzez uaktywnienie potrzebnych studentom w czasie zajęć informacji,

• stawianie studentów w różnorodnych sytuacjach zadaniowych,

• rozwiązywanie przez studentów stawianych przed nimi zadań,

• omawianie wyników pracy studentów na zajęciach.

3. ćwiczenia poświęcone kształtowaniu umiejętności - mają służyć kształtowaniu umiejętności zarówno intelektualnych, które ułatwią studentom studiowanie, pracę badawczą, jak i praktycznych. Umiejętności mogą mieć charakter:

• intencjonalny (algorytmiczny) - są jasno zarysowane, mają wyraźną strukturę, najczęściej liniową, dają poczucie sukcesu;

• praktyczny (heurystyczny) - pobudzają myślenie, działanie twórcze, przydają się, gdy sytuacja przestaje być jednoznaczna.

Część z tych umiejętności jest przekazywanych: bezpośrednio - działalność ma charakter reproduktywny -zapamiętanie kolejności ćwiczenia i jego poprawne wykonanie, a część jest konstruowanych przez studentów i stanowią ekstrapolację przyszłych sytuacji zadaniowych. Umiejętność przybiera rolę problemu praktycznego.

Struktura tych ćwiczeń:

• ustalenie wyraźnego i ściśle określonego celu działania,

• dokładny oraz szczegółowy przegląd wszystkich warunków i środków służących osiągnięciu celu,

• ułożenie planu działań zmierzających do celu, przy zastosowaniu najlepszych środków w warunkach najlepszych z możliwych,

• skrupulatne wykonanie planu,

• porównanie osiągniętych wyników z założonym(-i) celem(-ami),

• wprowadzenie korekty dotyczących wszystkich elementów sprawnego działania.

W zależności od rodzaju kształtowanych, a potem ćwiczonych umiejętności poziomu samodzielności studentów bywa zróżnicowany.

Pewną odmianą tych ćwiczeń jest WARSZTAT. Tok warsztatu jest analogiczny do toku struktury ćwiczeń praktycznych. Podstawowa różnica przejawia się w rodzaju sytuacji zadaniowej. W trakcie ćwiczeń umiejętności mają charakter ogólny. Warsztat jest taką formą zajęć, na których studenci powinni zdobywać umiejętności praktyczne, powinny prowadzić do jakiegoś wytworu, który będzie potem służył pracy zawodowej (mogą to być zestawy metod, plany działań, wzory dokumentów). Warsztat zawsze powinien mieć wymiar praktyczny, nie tylko w sensie działań, ale i efektów.

Małe grupy na ćwiczeniach:

1) grupy mniej liczebne (4-6 osób na grupę); stosowane są tutaj dwie techniki pracy:

• technika pracy frontalnej - polega na tym, iż każda grupa dostaje to samo zadanie do wykonania, ten sam problem do rozwiązania; trzy fazy tej techniki:

- wprowadzenie do tematu i przydział zadań,

- praca w małych grupach,

- podsumowanie pracy grup - porównanie uzyskanych wyników wewnątrz grupy; dokonanie ewaluacji wyników; ustalenie w czym się różnimy i skąd się te różnice biorą.

• technika pracy zróżnicowanej - polega na rozłożeniu zadania na zadania cząstkowe i koncentrowaniu pracy małych grupek na zadaniach cząstkowych. Jest to forma nieskuteczna (ze względu na właściwości pracy grupowej), ale ekonomiczna. Może być tak, że różne grupy pracują w różnym tempie. Jeżeli rozwiązanie zadania cząstkowego jest niepoprawne powstaje luka w konstrukcji. Grupa nie słucha tego co mówią koledzy z powodu tego, że ustala jeszcze warianty, po czym sama przedstawia - znów przestaje słuchać z powodu zmęczenia.

Z pracą zespołową na ćwiczeniach wiąże się kilka problemów:

• problem konstrukcji (dobór grupy) - grupy mogą być stałe lub zadaniowe. Grupy stałe organizuje się poprzez dobór celowy. Najbardziej efektywne jest, gdy grupy dobierają się same - pracują lepiej, ale równocześnie może to pogłębić podział wewnątrz grupy ćwiczeniowej. Należy dbać o to, aby wewnątrz grupy znalazły się osoby bardziej i mniej kompetentne.

Grupy zadaniowe organizuje się przez podział przypadkowy. Ważne jest, aby w grupie funkcjonowały pewne role. Warto dokonać analizy pracy grypy na zakończenie, to co zostało zrobione, a co nie - ta analiza ma charakter kształcący - powinna służyć modyfikacji, doskonalenie pracy w grupie.

1

---