Prawo Pracy
Spis treści
Wykład organizacyjny (17.02.2009)
Dr hab. Jakub Stelina
Egzamin pisemny testowy jednokrotnego wyboru + kilka pytań otwartych
Kodeks Pracy
Leksykon prawa pracy - 100 pojęć, wydawnictwo UG
Wykład numer 1 (17.02.2009)
Prawo pracy - zajmuje się pracą wynikającą z stosunku pracy, oraz to wszystko, co się z stosunkiem pracy wiąże.
Status studenta, jego prawa i obowiązki reguluje prawo administracyjne.
Stosunek pracy - Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem [art. 22 par. 1 KP]
Stosunek pracy ma charakter dobrowolny (potrzebne są dwa zgodne oświadczenia woli). Jest:
- skooperowany
* stosunek pracy jest świadczony w zespole (minimum pracownik - pracodawca) zazwyczaj przy użyciu narzędzi pracodawcy
- podporządkowany
* zobowiązanie pracownicze
* polecenia pracodawcy
- praca jest wykonywana osobiście
* pracownik nie może delegować kogoś do wykonywania swojej pracy
- odpłatny,
* art. 84 KP - nie można zrzec się ani przenieść na inną osobę swojego prawa do wynagrodzenia
- ryzyko związane z zatrudnieniem co do zasady obciąża pracodawcę
* ryzyko ekonomiczne
pracownikowi przysługuje prawo do wynagrodzenia za wykonaną pracę, bez względu na to, czy pracodawca z tej pracy osiągnął zysk czy nie.
* ryzyko produkcyjne
kwestie technologiczne, awarie. Ryzyko przejawia się w tym, że pracodawca płaci pracownikowi za GOTOWOŚĆ do pracy.
* ryzyko osobowe
choroba, opieka nad dzieckiem i inne określone przypadki - pracodawca płaci wynagrodzenie przez pewien okres (zazwyczaj 33 dni) w którym pracownik nie pracuje.
ryzyko związane z zatrudnianiem ludzi o zróżnicowanych możliwościach na tym samym stanowisku
* ryzyko socjalne
powiązane z osobowym
Ograniczanie ryzyka przez pracodawcę
* ryzyko ekonomiczne
partycypacja pracowników w zyskach (premie uzależnione od zysków, ale jednocześnie obniżona płaca podstawowa)
* ryzyko produkcyjne
w przypadku przestoju pracownik (art. 81 KP) otrzymuje tylko płaca zasadnicza, a jeżeli nie jest ona wyodrębniona - otrzymuje 60% płacy
pracodawca w czasie przestoju może żądać wykonywania innej pracy
* ryzyko osobowe
dokładna rekrutacja kadr (dopasowanie osoby do stanowiska)
* ryzyko socjalne
chory musi dostać płacę
Wykład numer 2 (24.02.2009)
Do stosunków PP należą :
- stosunki poprzedzające nawiązanie stosunku pracy (szkolenia, rekrutacja)
- zbiorowe stosunki pracy
- procesowe stosunki pracy
- stosunki związane z promocją pracy i przeciwdziałaniem bezrobociu
- ubezpieczenia społeczne już nie wchodzą w zakres PP
Zasady i normy prawa pracy
W PP istnieją dwie grupy zasad:
1. Zasady podstawowe (ujęte w przepisach prawnych, w artykułach od 10 do 18 KP)
* zasada uprzywilejowania pracownika
art. 18 KP - „postanowienia umów o pracę (…) nie mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy prawa pracy”
art. 154 KP - CO NAJMIEJ 20 dni urlopu jeżeli pracuje krócej niż 10 lat, CO NAJMIEJ 26 dni urlopu jeżeli pracuje dłużej niż 10 lat
* część tych zasad ma charakter normatywny (np. prawo do wypoczynku, zakaz dyskryminacji, zasada wolności pracy, poszanowanie dóbr osobistych pracownika)
* zasady o charakterze nienormatywnym, postulatywne (np. zasada godziwego wynagrodzenia)
- normy PP mają charakter bezwzględnie, i jednocześnie względnie wiążący, w zależności od konkretnego przypadku
* normy w PP mają charakter jednostronnie bezwzględnie obowiązująca
* są to normy semiimperatywne, semidyspozytywne
* na UG przyjmuje się, że semiimperatywne to nie to samo co semidyspozytywne.
pracownik jest słabszą stroną niż pracodawca, i musi być chroniony. Związki zawodowe mają reprezentować zbiorowość w stosunkach z pracodawcą.
Wg. Prof. Lecha Kaczyńskiego:
- norma semiimperatywne to taka, która daje pewne warianty zachowań
* art. 25 KP - rodzaje umów „na czas określony, nieokreślony, na czas wykonywania pracy, umowa o zastępstwo”
* art. 100 par. 1 KP
- norma semidyspozycyjna to taka, która daje możliwość swobodnego kreowania stosunku
* art. 154 KP - urlop może liczyć 20, 21 ,22 dni i tak dalej (każda ilość powyżej minimum)
- norma dyspozycyjna
* art. 67.11 KP
* „jest tak i tak, chyba że strony postanowią inaczej”
- norma imperatywna
* nie dopuszczają odstępstwa
* art. 291 par. 4 KP
2. Druga grupa zasad
- art. 300 KP (zezwala na to, żeby w ramach Prawa Pracy można było odwoływać się w wyjątkowych przypadkach do Kodeksu Cywilnego, jeżeli jego przepisy są zgodne z zasadami PP)
- zasady prawa pracy z art. 300 KP to co innego niż podstawowe zasady PP wymienione w art. 10 - 18 KP
- zasady PP w rozumieniu art. 300 KP są to metanormy - pewne ogólne idee które możemy wyprowadzić z przepisów PP
Wykład numer 3 (03.03.2009)
Źródła prawa pracy
Źródło to akt prawny.
Podział na źródła:
- powszechne
* wszystkie źródła prawa
- specyficzne
* występują tylko w kontekście PP
Katalog źródeł PP opisuje art. 9 KP
- formalne
* akty prawne
- merytoryczne
* źródłem PP są akty wymienione w art. 9 KP, regulujące materie PP
- źródłem PP może być tylko akt mający oparcie w ustawie
Art. 9 KP
- ma charakter niepełny
* ustawodawca nie wspomniał o umowach międzynarodowych, konstytucji, prawie wspólnotowym
Powszechne źródła PP
- ustawy
* fragmenty ustaw, np. Prawo o szkolnictwie wyższym
- akty wykonawcze (rozporządzenia)
Najważniejsze ustawy
- KP
- ustawa o minimalnym wynagrodzeniu
- ustawa o zwolnieniach grupowych
Pragmatyki pracownicze
- dot. tylko określonych grup zawodowych
- np. Karta nauczyciela
Akty swoiste dla PP
- układy zbiorowe pracy
* jest to umowa normatywna zawierana przez pracodawcę z reprezentacją pracowników (związkiem zawodowym)
* określa kwestie dot. zatrudnienia pracowników
* związek zawodowy ma większą siłę przebicia niż pojedynczy pracownik
- porozumienia zbiorowe
- regulaminy i statuty z zakresu PP
* regulamin określa wewnętrzny porządek zakładu pracy; ustawa określa tylko ogólne ramy, w których poruszają się pracodawcy i pracownicy
Hierarchia źródeł PP
1. Ustawy i akty wykonawcze
A. Określają minimum praw i maksimum obowiązków
2. Układy zbiorowe pracy (dział XI KP)
2.1. Układy zakładowe
2.2. Układy ponadzakładowe (zawierane dla branż, zawodów, terytorium itd.)
3. Porozumienia zbiorowe (niesformalizowane układy zbiorowe pracy)
4. Układy zbiorowe
Zasada korzystności
* każde kolejne źródło powinno być korzystniejsze dla pracownika od poprzedniego
* (wyjątkowo układy zbiorowe mogą być mniej korzystne od przepisów prawa)
Za źródło PP może być uznane porozumienie, które ma oparcie ustawowe
- casus
* przekształcenia PKP w roku 2000-2001, powstanie tzw. pakietu gwarancji pracowniczych (zwolniony pracownik miał prawo domagać się odszkodowania). Powstałe później spółki - córki PKP wymuszały na pracownikach zrzeczenie się tego odszkodowania.
* rodzi się pytanie - czy sąd pracy uznaje pakiet za porozumienie (bo nie ma oparcia w ustawie), czy zrzeczenie się odszkodowania to cześć porozumienia (wtedy nie można się zrzec), czy zwykła umowa (wtedy można się zrzec)
* SN uznał, że wymóg oparcia na ustawie sprowadza się do tego, że zgodnie z ustawą związki mają prawo zawierać porozumienia - zatem wszystkie porozumienia są źródłem prawa pracy.
Swoiste źródła PP
1. Regulaminy obligatoryjne dla pracodawców zatrudniających więcej niż 20m pracowników
- Regulaminy pracy
- Regulaminy wynagradzania
2. Cechy regulaminów
- regulamin pracy uchwala je pracodawca przy uzgodnieniu z związkami zawodowymi; przy braku porozumienia pracodawca może samodzielnie uchwalić regulamin
- regulamin wynagradzania pracodawca uzgadnia ze związkami zawodowymi do skutku.
* jeżeli w zakładzie pracy nie ma związków, to pracodawca sam uchwala oba regulaminy
* jeżeli jest kilka związków zawodowych, to pracodawca uzgadnia regulaminy ze wszystkimi związkami, a do ich uchwalenia potrzebna jest mu zgoda związków reprezentatywnych. Jeżeli nawet z nimi się nie dogadał, to regulamin pracy uchwala samodzielnie. Jeżeli w sprawie regulaminu wynagradzania związki prezentują jednolite stanowisko, to pracodawca negocjuje do skutku. Jeżeli związki mają różne stanowiska - to po miesiącu pracodawca uchwala go sam.
Wykład numer 4 (10.03.2009)
Stosunek pracy
- stronami są pracownik i pracodawca
Pracodawca
- właściwie „pracobiorca”
- pracodawcą może być
* osoba fizyczna
* osoba prawna
* jednostka organizacyjna (ułomna osoba prawna)
Artykuł 3 KP
„Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników”
Teoria organów - osoba prawna działa i funkcjonuje poprzez swoje organy [w przypadku PP - art. 3.1 KP]
Jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej
- spółka jawna
- państwowe jednostki administracyjne
* urząd
* urzędnicy nie są zatrudnieni przez Skarb Państwa, tylko przez urząd, a urząd reprezentuje jego kierownik
- bank to SA, poza spółdzielczymi
* bank może mieć agencje, oddziały, filie, i inne jednostki
* pracodawcą jest ten, kto ma kompetencje do zatrudnienia i zwolnienia pracownika - to może być dyrektor generalny, dyrektor filii, kierownik służbowy [PP dopuszcza różne możliwości; wynika to ze statutu osoby prawnej lub innych wew. uregulowań]
* koncepcja wewnętrznych pracodawców jest dopuszczona przez PP
Osoby fizyczne
Zdolność prawna - ma każdy od urodzenia do śmierci
Trzylatek może być pracodawcą, ale musi za niego działać organ (tutaj przedstawiciele ustawowi). Jak osiągnie pełnoletniość, to może wykonywać funkcje pracodawcy
Zakład pracy
- pracodawca - UG, zakład pracy - budynek wydziału
* zorganizowany zespól składników materialnych i niematerialnych
- przejście zakładu pracy na nowego pracodawcę nie rozwiązuje stosunków pracy
Pracownik
- zatrudnia się osoby fizyczne, które mają zdolność nawiązania stosunku pracy
- art. 22 par. 2 KP
* zatrudnia się pełnoletnich, a na specjalnych warunkach określanych przez dział IX KP osoby niepełnoletnie (od 16 lat)
* wyjątkowo nawet młodsze niż 16 lat [art. 190 i 191 KP]
* PP ma inną definicję osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnej niż PC
- 13 latek może zawrzeć ważną umowę o pracę, ale jest ona wadliwa
- art. 22 par 3 KP określa kto może w sposób ważny zawrzeć stosunek pracy
- 17. latek kupujący wino za 3,40 nabywa je, zaś kupując szampana za 1500 zł zawiera umowę nieważną, bo to przekracza zakres zwykłego zarządu, jaki może mieć częściowo ubezwłasnowolniony
Zawarcie umowy o pracę
Umowa o pracę jest dwustronną czynnością prawną
Rodzaje umów
- na czas określony
* na czas określony (art. 25.1 KP - zawarcie trzeciej umowy na czas ograniczony jest jednoznaczne z zawarciem umowy na czas nieokreślony, jeżeli różnica czasu zawarcia dwóch pierwszych umów na czas określony jest mniejsza niż miesiąc)
* na okres próbny (do 3 miesięcy)
* na czas wykonywania określonej pracy (ograniczone rodzajem pracy)
* umowa na zastępstwo
- na czas nieokreślony
* nie ma ograniczeń
* umowa ustna jest ważna, ale jest to stan niepożądany (grozi grzywna)
Treść umowy
- art. 29 par. 1 KP
* umowa ustna jest ważna, nawet jak nie posiada wszystkich ww. składników (MUSI być określony rodzaj pracy)
Sposób zawarcia
- oferta zawarcia umowy (z elementami negocjacji)
- rokowania
8
Opracował Mateusz Zieliński, grupa 208. Rok akademicki 2008/2009