ZAGADNIENIA DO EGZAMINU (PiOSI- wykład)

• Informacja w rozumieniu infologicznym i datalogicznym

Podejście Infologiczne- informacja traktowana jest w kategoriach znaczenia (sensu) ściśle związanego z osobą twórcy (informacja sama w sobie nie ma żadnej wartości, jej wartość jest wartością nadaną jej przez użytkownika)

Podejście Datalogiczne- informacja traktowana jest w sposób „odpersonifikowany”, jako obiektywnie istniejący obiekt; rozważane są główne własności informacji, cechy niezależne od obserwatora

• Wąskie, szersze i najszersze rozumienie informacji

Wąskie rozumienie: informacja jako sygnał lub wiadomość do podjęcia decyzji (bez lub z minimalnym elementem kognitywnego przetwarzania)

Szersze rozumienie: informacja jest tym, co zmienia stan naszego umysłu (kognitywne przetwarzanie i zrozumienie)

Najszersze rozumienie: informacja w kontekście sytuacji, problemu, motywacji, wykorzystania, oczekiwania

• Rodzaje informacji ze względu na treść (wg podstawowych postaw ludzkich) i przedmiot

-informacja naukowa (działalność poznawcza - homo doctus)

-informacja pragmatyczna/operacyjna (działalność pragmatyczna - homo faber)

-informacja ludyczna/estetyczna (potrzeby duchowe i „zabawowe” - homo ludens)

-informacja fideistyczna (potrzeby w zakresie mistycznym, etycznym, religijnym, ontologicznym - homo religiosus)

-informacja medialna (kwestia konieczności zaspokojenia stałej ciekawości - homo socius)

• Definicja i najważniejsze cechy systemu informacyjno-wyszukiwawczego (SIW) (definicja w całości rozumiana, znana, łącznie z kwestią relewantności itd.)

SIW - system przetwarzający informację, który z informacji wejściowych tworzących zbiór informacyjny tworzy odpowiednio strukturalizowany zbiór wyszukiwawczy poprzez odpowiednie transformacje, a następnie dokonuje na nich wyszukiwania informacji na podstawie określonej dla danego systemu relacji relewancji technicznej (określającej podobieństwo elementów zbioru wyszukiwawczego do instrukcji wyszukiwawczej, będącej wynikiem transformacji zapytania informacyjnego skierowanego przez użytkownika systemu). Informacje spełniające warunek relewancji technicznej tworzą zbiór informacji wyjściowej.

Zbiór informacyjny - wszystkie informacje funkcjonujące w systemie, np. wszystkie wycinki prasowe wprowadzone do systemu

Informacja wejściowa - wprowadzona

Informacja wyjściowa - otrzymana

Zbiór wyszukiwawczy - zbiór, na którym bezpośrednio dokonuje się wyszukiwania i przeglądania

Perspektywy:

Systemo- centryczna - koncentrowano się na relewancji technicznej; nie chodzi o treść słowa, ale jego podobieństwo techniczna - te same litery

Homo-centryczna - skupia się na człowieku, jego interakcji z systemem

• Relacje pomiędzy systemem informacyjnym a informatycznym

System informacyjny - system przetwarzający informacje wejściowe w wyjściowe. System dobiera informacje. Z punktu widzenia celów projektowania: system informacyjny to system dostarczający użytkownikowi użytecznej informacji.

System informatyczny - jest wydzieloną, skomputeryzowaną częścią systemu informacyjnego

• Rodzaje SIW

Rodzaje SIW ze względu na rodzaj informacji wyjściowej:

1. systemy informacji dokumentacyjnej - zbiór informacji stanowi informację o dokumencie

2. systemy informacji faktograficznej - zbiór informacji stanowi informacje faktograficzne

Rodzaje SIW ze względu na zakres pola tematycznego:

1. SIW uniwersalne

2. SIW dziedzinowe

3. SIW specjalistyczne

Rodzaje SIW ze względu na sposób przetwarzania i wyszukiwania:

1. SIW manualne - wyszukiwanie nie jest wspomagane przez urządzenie

2. SIW zmechanizowane - np. systemy budowane z wykorzystaniem równych form kart perforowanych i urządzeń mechanicznych w tym specjalistycznych „wytrząsarek”

3. SIW komputerowe

• Projektowanie SIW: różnice między podejściem zorientowanym na użytkownika a podejściem systemocentrycznym

Proces projektowania zorientowanego na użytkownika a sporzenie systemo - centryczne - warunki, które trzeba spełniać przed projektem:

1. dobra znajomość grupy docelowej (w zakresie umiejętności, wiedzy i możliwości)

2. konfrontacja wiedzy o grupie docelowej z treścią, którą chcemy projektować

3. wiedza na temat zachowań informacyjnych użytkownika

4. weryfikacja

• Etapy projektowania i wykonywania systemu informacji

Etap analiz:

1. analiza wstępna - co? Dla kogo (trzeba poznać grupę docelową ze względu na sposób i możliwości korzystania) ? po co (problem informacyjny)?

2. Analiza uwarunkowań - gdzie (środowisko)? Kiedy? Z kim (współpracownicy w wykonaniu)? Za ile (koszty projektowania, istotnym kosztem jest czas pracy wykonawców)?

Jeśli chodzi o koszty, bardzo ważny jest również czas.

Etap projektowania:

1. projekt (w odniesieniu do wyników analiz wstępnych i analizy uwarunkowań) + prototyp (nie zawsze)

2. tekst + usprawnienie

Na prototypie można dokonać bezpośrednich testów, czy relacje działają, czy użytkownik się nie gubi; potem można system doskonalić. Często zachodzi potrzeba zatrudnienia informatyka. Musimy ściśle współpracować twórcą systemów informatycznych.

Etap wykonywania, wdrożenia, monitorowania

1. budowa interfejsu

2. wprowadzenie zasobów informacyjnych

odpowiedni hardware i software; zrobienie dobrej struktury i wprowadzenie danych

Wdrożenie - jest elementem kluczowym; wprowadzenie nowego produktu na rynek; jeśli dla konkretnej firmy, to uruchomienie i zapewnienie funkcjonalności systemu; przygotować ludzi, zmiana ich kompetencji.

Bardzo ważne: niepowtarzanie informacji!! W przeciwnym razie wzrasta ryzyko błędów

Etap wycofania lub przeprojektowania

1. reinżyniering

2. face-lifting - jeśli spada popyt, to trzeba trochę podrasować serwis

• Techniki wspierające projektowanie zorientowane na użytkownika

Sortowanie Kart:

1. musimy mieć respondentów (grupa reprezentatywna dla grupy docelowej) -> cechy ważne z punktu widzenia projektu, celu badań, mają taki sam rozkład jak w grupie docelowej

2. rozkład cech ważnych z punktu widzenia celu badań jest taki sam jak w grupie docelowej

3. spokojne, nierozpraszające pomieszczenie

4. małe karteczki z podstawowymi, niepodzielnymi już porcjami informacji (30-40 max)

5. pozostawiamy je na biurkach bez sugerowanego układu

6. respondenci układają je w kolumny wg uznania

Ta technika jest skalowana (mogą być szczegółowe lub np. tylko działy i poddziały)

Respondenci układają pojedynczo lub w 2-3 osobowych grupach, zależy czy szukamy rozwiązań oryginalnych czy standardowych.

Można dać puste karteczki do uzupełnienia braków, do nadania tytułów grupom, dać sznurki by połączyć co wg nich się łączy.

Interpretacja wyników: szukamy standardu, elementu typowego, powszechnego, powtarzalnego; szukamy tego, co ekstremalne, ale inspirujące; interpretacja przez nasze dwa rodzaje wiedzy: ekspercką oraz merytoryczną.

Testy usability - funkcjonalność i użyteczność

1. sprawdzanie, czy da się korzystać ze wszystkich funkcji, czy jest serwis jest sprawny, wygodny

2. kiedy stosować: prototyp; przed wdrożeniem; po przeprojektowaniu

3. obserwujemy respondentów w konkretnym działaniu, w warunkach laboratoryjnych: dostają zadania, my obserwujemy; na podstawie wniosków doskonalimy strukturę interfejsu

4. spotkanie obserwatorów i zestandaryzowanie obserwacji

5. zwracać uwagę na miejsca, gdzie klient się waha

6. budujemy listę zaleceń (najprościej hierarchiczną - im więcej osób miało ten sam problem, tym będzie on wyżej) i dzielimy na trzy części

7. zmieniamy tak, aby nie zaszkodzić tym, co nie mieli problemów a ułatwić tym, którzy mieli problemy

8. jednostkowych problemów nie ignorować całkiem, ale ostrożnie przy ewentualnym zmienianiu

9. jeden ze scenariuszy może być nierealny - obserwujemy jak szybko respondent zorientuje się, który to. -> to pokazuje czy serwis jest poprawny merytorycznie

• Rodzaje dokumentacji systemu informacji

Dokumentacja:

1. wstępna - wskazanie i charakterystyka grupy docelowej, opis głównych funkcji realizowanych przez system, opis przetwarzanych przez system zasobów, o ile to możliwe wraz z informacjami ilościowymi oraz informacje o przewidywalnych efektach jego wdrożenia z perspektywy użytkownika i dostawcy

2. techniczna - powstaje w trakcie projektowania i wdrożenia, dotyczy wszystkich aspektów technicznych systemu, w naszym przypadku przede wszystkim rozwiązań z zakresu architektury informacji

3. projekt jednolitej identyfikacji wizualnej - ma zapewnić spójność graficzną, wypromować logo itd.

4. użytkowa - instrukcje obsługi systemu informacyjnego: instrukcja dla wprowadzającego informacje i instrukcja dla użytkownika

• Uwarunkowania zachowań informacyjnych użytkowników systemu informacji i obszary aktywności osób poszukujących informacji

Zachowania informacyjne - działania użytkownika informacji w danej sytuacji komunikacyjnej, którego celem jest zaspokojenie jego potrzeby komunikacyjnej lub potrzeby informacyjnej poprzez uczestnictwo w komunikacji

Wśród czynników kształtujących zachowania użytkowników informacji za najważniejsze uznaje się:

1. cechy osobnicze użytkownika

2. doświadczenie społeczne

3. wymagania, jakie stawia otoczenie

4. role, jakie pełni w grupach społecznych

5. postawy wobec przedmiotu, w tym waga, jaką użytkownik nadaje zaspokojeniu potrzeby

6. przewidywane konsekwencje działania w warunkach niepełnej informacji, itd.

Trzy obszary aktywności użytkownika poszukującego informacji wg Kuhlthau:

1. fizyczny (konkretne działanie) - działania w celu zdobycia informacji; działania na skutek zdobycia informacji

2. afektywny (uczucia towarzyszące tym działaniom) - obszar zaniedbany w naszej dziedzinie

3. kognitywny (myśli o poszukiwanej treści i procesie poszukiwania)

Projektant musi zdecydować, który obszar jest najważniejszy. W systemach informacyjnych obszar kognitywny jest ważniejszy od fizycznego.

Linearny model zachowań informacyjnych:

- zachowania informacyjne postrzegane jako sekwencyjny proces podzielony na następujące po sobie kolejno etapy od pojawienia się sytuacji problemowej do jej rozwiązania

Problem inf. -> potrzeba -> zapytanie (tu rodzi się system) -> instrukcja wyszukiwawcza -> wyszukanie -> wykorzystanie -> rozwiązanie problemu

Projektant Panuje tylko nad procesem od momentu instrukcji wyszukiwawczej.

Powinno się tak projektować interfejs, żeby pomógł użytkownikowi we wstępnym etapie.

Zaleta: widać wszystko po kolei, wyraźnie, etapowo

Wada: nie pokazują całej rzeczywistości

Nielinearny model poszukiwania informacji:

-odrzuca obserwację tylko jednego procesu linearnego na rzecz wielu

- poszukujący informacji nie podąża jedną, ustaloną drogą, ale wybiera różne opcje z całej palety dostępnych w dowolnym momencie

Wiele dróg poruszania się; wiele tworów działania

Mając 6-7 potrzeb, wybieramy jedną, którą w danym momencie realizujemy, ale widzimy wszystkie.

Jesteśmy otwarci na przeskakiwanie między etapami, nieliniowo!

Przez konstrukcję systemu możemy wpływać na działania użytkownika, a on może zmieniać swoje zachowania.

System aktywny, nowe potrzeby, nowe działania.

• Podstawowe dylematy oceny systemów informacji: co oceniać i jak mierzyć?

- Po co oceniać jakość systemów informacyjnych?

- Jak rozumieć jakość systemu informacyjnego?

- Co i jak mierzyć?

Na ocenę jakości składają się:

1. obiektywne cechy produktu

2. indywidualne możliwości, ograniczenia, preferencje oceniającego

Jakość to wypadkowa tych dwóch obszarów.

Czasami cechy subiektywne są bardzo drobne, ale ważne.

Klient powinien dostać minimalnie więcej niż chce. System nie powinien być gorszy od oczekiwań.

Po co oceniać jakość?

1. żeby wiedzieć czy jest dobry

2. żeby wiedzieć co poprawić

3. żeby monitorować wrażenia klientów (aby korzystali z naszego serwisu)

Dwie drogi mierzenia jakości:

Mierzenie jakości w porównaniu z wzorcami:

-Jakość = zgodność z wzorcami

-Określenie cech obiektywnych

-jeśli tu wyjdzie, że nasz serwis jest świetny, to klient nie musi go tak oceniać

Mierzenie jakości w kategoriach satysfakcji klienta:

-jakość = zadowolenie

- określenie co ma w głowie klient jest nieuchwytne, subiektywne

- nie wiemy jak mierzyć

- mierzymy to, co ważne na rynku

-musimy szukać pomiarów pośrednich - sygnałów satysfakcji

Skąd brać wzorce?

- nie ma jednoznacznego, idealnego wzorca serwisu bazy danych

-możemy wybrać systemy o największej popularności

-nie ma wzorca całościowego, są tylko cząstkowe - zasady, które przestrzegane zadowalają społeczność klientów

-na tych wzorcach nie można robić błędów

-w subiektywnych obszarach mogą wystąpić błędy

• Najczęściej oceniane aspekty systemów informacji (uwzględnić kierunki, badania, stopnie i wykorzystania informacji wychodzących z systemu)

1. kompletność a precyzja

- mogą być obie w małych, ograniczonych systemach

Kompletne wyszukiwanie - znalezienie wszystkich obiektów, które w bazie są; z punktu widzenia klienta = wszystko, co chciał znaleźć

precyzyjne wyszukiwanie - system dostarczy tylko tych obiektów, które odnoszą się do zapytania

2. relewancja a przypadkowe pozyskiwanie informacji

- relewancja - odpowiedniość w stosunku do potrzeby

- nie daje szans na skokowe poszerzenie wiedzy

- człowiek nie umie zapytać o coś, o czym nie wie, że istnieje

-niektóre systemy opierają się tylko o relewancję, np. rozkłady jazdy PKO

-ale od niektórych systemów oczekuje się kreatywności, wykrywania ciekawych, nietypowych analogii

3. efektywność (sprawność) a wspieranie kreatywności

-zbliżenie się do punktu 2

- musimy określić sytuacje problemowe, jakie chcemy rozwiązać

4. funkcjonalność a użyteczność

-funkcjonalność - system powinien być zdolny do realizacji powierzonych mu funkcji

-serwis ma klientów z dwóch stron - ci, którzy zlecają ich wykonanie (interesariusze) i ci, którzy z nich korzystają

- użyteczność - na ile jest użyteczny w zadaniach codziennych

5. „przyjazność”, „intuicyjność”, ergonomia

- dotyczy kwestii formalnych

- to są wrażenia - przyjazność, intuicyjność

- można je wywołać odpowiednio sterując interfejsem

- ergonomia - jak zrobić, aby system był wygodny w użyciu

- dotyczy dostosowania graficznego interfejsu

---