Wizja historii w "Potopie", a także rożne fakty.

W "Potopie" pisarz najsprawiedliwej rozłożył blaski i cienie w obrazie przeszłości. Z surową prawdą potraktował magnatów - zdrajców i karygodnie lekkomyślną, przekupną szlachtę, nie cofnął się przed ukazaniem rozkładu i rozprzężenia w państwie chylącym się ku upadkowi, a gdy podjął opowieść o narastaniu potopu, który miał pochłonąć najeźdźców szwedzkich, nie pominął walnego w nim udziału mieszczaństwa i chłopstwa. W utworzemożna jednak dostrzec pewną tendencję: skłonność do unikania czarnych barw, do rozjaśniania świata przedstawionego, do podporządkowywania ludzi zdarzeń wspólnemu założeniu - przeświadczeniu, iż "nie ma takowych terminów, z których by się wspólnymi siłami przy boskiej pomocy podnieść nie można".

W utworze przedstawione są liczne fakty historyczne:
- wojna polsko - rosyjska
- uderzenie na Polskę Szwedów
- oddanie Wielkopolski w ręce Szwedów przez Opalińskiego
- oddanie Litwy przez Janusza Radzwiłła
- obrona Gdańska
- przejście szlachty pod panowanie króla szwedzkiego
- grabieże, rozboje ze strony Szwedów
- ucieczka Jana Kazimierza z kraju
- obrona Jasnej Góry
- powrót Jana Kazimierza do Polski
- naczelnym dowódcą zostaje Czarniecki
- król ogłasza Matkę Boską Królową Korony Polskiej
- walka o Warszawę
- uwolnienie Gdańska
- pokój ze Szwecją w Oliwie

W "Potopie" występują także licznie postacie historyczne:
- król Jan Kazimierz
- królowa Maria Kazimiera
- Radziwiłłowie
- król Gustaw
- ksiądz Kordecki

---