Konstytucyjny system organów państwa
Ćwiczenia II
Źródła prawa
Źródła prawa:
W znaczeniu formalnym: akty normatywne zawierające przepisy prawne dające podstawę do konstruowania norm prawnych.
W znaczeniu materialnym: ogół czynników i okoliczności o charakterze politycznym, ideologicznym, kulturowym itp., które wpływają na kształt i treść prawa.
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego:
W sensie przedmiotowym:
Konstytucja enumeratywnie wylicza akty normatywne, które mają charakter źródeł prawa powszechnie obowiązującego.
Zamknięcie systemu źródeł prawa powszechnie obowiązującego:
W sensie podmiotowym:
Konstytucja wylicza organy (podmioty), które są uprawnione do wydawania aktów normatywnych o charakterze powszechnie obowiązującym.
Zasada hierarchicznej struktury źródeł prawa powszechnie obowiązującego:
Akty normatywne będące źródłami prawa powszechnie obowiązującego są ułożone hierarchicznie - akt stojący w hierarchii niżej nie może być sprzeczny z aktem prawnym znajdującym się wyżej. Na szczycie „drabiny” źródeł prawa znajduje się KONSTYTUCJA - akt normatywny o najwyższej mocy obowiązywania.
Hierarchia źródeł prawa:
KONSTYTUCJA
UMOWY MIĘDZYNARODOWE RATYFIKOWANE ZA ZGODĄ WYRAŻONĄ W USTAWIE
USTAWY
RATYFIKOWANE UMOWY MIĘDZYNARODOWE NIE WYMAGAJĄCE ZGODY WYRAŻONEJ W USTAWIE
ROZPORZĄDZENIA
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO
Konstytucja:
Akt normatywny zajmujący najwyższe miejsce w hierarchii źródeł prawa, najważniejszy akt prawny w państwie.
Posiada sobie właściwe cechy (cechy szczególne) odróżniające go od innych aktów prawnych.
Cechy szczególne konstytucji:
Najwyższa moc prawna;
Szczególna nazwa;
Szczególna treść;
Szczególny sposób uchwalania;
Szczególny tryb zmiany;
Typy zmiany konstytucji:
Zmiana całkowita:
Formalna - zastąpienie jednej konstytucji inną.
Materialna - zmiana zasad naczelnych konstytucji.
Typy zmiany konstytucji:
Zmiana częściowa:
Korekcyjna - poprawienie błędów w treści konstytucji.
Innowacyjna - wprowadzenie nowych rozwiązań, nowych instytucji itp.
Czynniki wpływające na powstanie i rozwój konstytucji (perspektywa historyczna):
Koncepcja umowy społecznej;
Szkoła prawa natury;
Koncepcja trójpodziału władzy;
Wojny napoleońskie;
Wiosna Ludów;
Ratyfikowana umowa międzynarodowa:
Za zgodą wyrażoną w ustawie - art. 89 Konstytucji
Nie wymagająca zgody parlamentu.
Ustawa:
Akt prawny uchwalony przez PARLAMENT w trybie procedury ustawodawczej.
Przedmiotem ustawy może być każda sprawa. Niektóre sprawy mogą być uregulowane wyłącznie przez ustawę (np. budżet, regulacja ustroju i zakres działania samorządu terytorialnego).
Z inicjatywą uchwalenia ustawy najczęściej występuje Rada Ministrów. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje także grupie co najmniej 100 tys. obywateli, grupie co najmniej 15 posłów, Senatowi i Prezydentowi RP. Przebieg procesu legislacyjnego określa Konstytucja oraz Regulamin Sejmu i Senatu. Jego ostatnim etapem jest ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw, po jej podpisaniu przez Prezydenta RP.
Rozporządzenie z mocą ustawy jako źródło prawa powszechnie obowiązującego:
Art. 234 Konstytucji RP:
1. Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.
2. Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie obowiązującego prawa.
Rozporządzenie:
Akt wykonawczy do ustawy wydany na podstawie:
Upoważnienia szczegółowego podmiotowo;
Upoważnienia szczegółowego przedmiotowo;
Podmioty uprawnione do wydawania rozporządzeń:
Prezydent, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, Ministrowie, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji, szefowie komitetów powołanych w skład RM.
Akty prawa miejscowego:
Specyficzna grupa aktów powszechnie obowiązujących. Posiadają wszystkie cechy tych aktów, ale obowiązują tylko na obszarze działania organu, który wydał dany akt.
Wydawane są przez organ samorządu terytorialnego: sejmik województwa, radę powiatu, starostę, radę gminy, wójta, burmistrza czy prezydenta miasta i terenowe organy administracji (wojewodę).
Wydawane na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie.
Rodzaje aktów prawa miejscowego:
wykonawcze,
ustrojowe,
porządkowe.
Temat kolejnych zajęć:
Zasady naczelne Konstytucji RP
Literatura:
Rozdział z podręcznika na temat zasad naczelnych;
P. Sarnecki, Idee przewodnie Konstytucji RP, "Przegląd Sejmowy", 1997, nr 5.
Demokratyczne państwo prawne, [w:] A. Sylwestrzak, Historia doktryn politycznych i prawnych, Warszawa 2000.
Dziękuję za uwagę!