Kowanówko 15.01.2011 rok
Fizjologia człowieka
z elementami fizjologii wysiłku
„Układ odpornościowy, układ immunologiczny”
Fizjoterapia
Semestr 3 , NS
Monika Depta
Układ immunologiczny - zbiór mechanizmów organizmu, mających na celu jego ochronę przed chorobami, poprzez identyfikację i likwidowanie patogenów i komórek nowotworowych. Mechanizmy te wykrywają różnorakie odmiany czynników chorobotwórczych, od wirusów po robaki pasożytnicze, dlatego muszą rozróżniać zdrowe komórki i tkanki organizmu, w celu jego prawidłowego funkcjonowania.
Antygen- ciało obce, które wnika do organizmu wywołując w nim odp immunologiczną która może objawiać się wytworzeniem przeciwciał lub limfocytów. 2 typy antygenów:
immunogeny - charakteryzujące się tylko immunogenością,
hapteny - wykazujące tylko antygenowość.
Ze względu na udział limfocytów T w rozwoju odpowiedzi odpornościowej na dany antygen można wyróżnić:
antygeny grasiczozależne, które wymagają udziału limfocytów T do wzbudzenia odpowiedzi,
antygeny grasiczoniezależne, nie wymagające udziału limfocytów T w indukcji odpowiedzi.
Alergen- nadmierna nadwrażliwość ukł immunologicznego potencjalnymi ……….
Anafilaksja- reakcja alergiczna organizmu typu natychmiastowego, wywołana jest nadmiernym wydzielaniem do krwi serotoniny lub histaminy
Cytokiny- białkowe substancje uwalniane przez komórki ukł odpornościowego. Pełnią rolę mediatorów.
-interferon- uczestniczy w procesach wymiany informacji
-interkulin- umożliwiają komunikację leukocytów ze sobą i pozwalają na wpływ jednych populacji leukocytów na inne
-limfokin- cytokin wydzielanych przez limfocyty
immunoglobuliny- białka wydzielane przez komórki plazmatyczne. Występują na limfocytach. Wykazują zdolność do rozpoznawania antygenu IgA, IgE, IgD, IgG, IgM - 5 klas
Lizozym- białko kationowe o ciężarze 14,4 kDa, które ma właściwości enzymu hydrolitycznego rozkładającego peptydoglikan ściany komórkowej bakterii. Lizozym stanowi jeden z mechanizmów humoralnej, nieswoistej odporności. Występuje w łzach, ślinie i wydzielinie oskrzelowej.
Interferon- białko syntetyzowane przez komórki ssaków. Mechanizm odporności nieswoistej. Wydzielany przez komórki zainfekowane wirusem
odpowiedź immunologiczna- rozpoznanie, unieczynnienie, eliminacja czynników inwazyjnych np. alergen, mikroorganizm, bakteria, wirus, grzyb
czynniki endogenne-np. komórki nowotworowe zakażone wirusem kom ciała,
egzogenne czynniki organiczne- np. enzymy, pyłki roślin lub związki nieorganiczne tj leki, kosmetyki
W obrębie odpowiedzi immunologicznej rozróżnia się 2 typy: mechanizm odporności nieswoistej- wrodzona, nie ulega zmianie przez całe życie, nie jest skierowana przeciwko konkretnemu antygenowi, nie powstaje po kontakcie z antygenem, trwa cały czas. Mechanizmy powstawania:
-niskie pH skóry spowodowane wydzielaniem kwasu mlekowego zawartego w pocie
-niskie pH w pochwie
-niskie pH w żołądku spowodowane wydzielaniem kw wolnego przez błony żołądka
-bakteriobójcze składniki różnych wydzielin np. łój
-produkcja lizozymu we łzach i ślinie
-produkcja interferonu
-przemywanie powierzchni nabłonków przez łzy, wydzieliny nosa, ślinę
-śluz w drogach oddechowych
-odruchy obronne: kaszel, kichanie, wymioty, biegunka
-ciągłość skóry
-fagocytoza przez komórki żerne (fagocyty, makrofagi, granulocyty obojętnochłonne i kwasochłonne, makrofagi bakterii, drożdży, pierwotniaków)
Odporność swoista- nabyta- specyficzna skierowana przeciwko konkretnemu antygenowi i powstaje po kontakcie z antygenem. Pojawia się gdy zawiedzie odporność nieswoista. 2 rodzaje:
-odpowiedź humoralna (skierowana przeciwko bakteriom) polega na wytwarzaniu i uwalniania do krwi przeciwciał (immunoglobulin). Biorą udział limfocyy B
-odpowiedź komórkowa (przeciwko wirusom i komórkom nowotworowym). Związany jest z działalnością limfocytów T, które wydzielają kimfokiny
Komórki które prezentuja antygen to:
-limfocyty T
-makrofagi
-komórki dendrytyczne
Układ limfatyczny dzielimy na 2 grupy narządów:
1.narządy pierwotne (centralne). Zachodzi różnicowanie się limfocytów niezależnych od kontaktów z antygenem
-grasica
-szpik kostny
2.wtórne (obwodowe). W nim następuje kontakt z antygenem
-węzły limfatyczne
-śledziona
-migdałki
-grudki limfatyczne
Szpik kostny- tam znajdują się komorki prekursorowi, w których powstają komórki prekursorów, makrofagów i kom dendrytycznych. W szpiku odbywa się ich rozmnażanie i dojrzewanie powstawanie i różnicowanie się limfocytów B.
Funkcje grasicy- dojrzewają i nabierają immunokompetencji limfocyty T (grasicozależne) inna nazwa tymocyty.
Węzły chłonne- pełnią funkcję filtracji chłonki (limfy). Aktywacja limfocytów Bi T. wzrost ich wielkości podczas infekcji
Śledziona- krwiotwórcza (aktywacja limfocytów, produkcja przeciwciał), krwiogubna ( usuwane erytrocyty stare płytki krwi) gromadzi krew. Bierze udział w krążeniu limfy i krwi. Stanowi biologiczny filtr. Ma zdolność wychwytywania wielu antygenów.
Funkcje limfocytów- główne komórki odpowiedzi immunologicznej. Pochodzą ze szpiku kostnego. Mają kulisty kształt, duże jądro i wąski. Nie posiadają ziarnistości w cytoplazmie. Na powierzchni antygeny CD, które pozwalają na sklasyfikowanie odpowiedniej populacji. Podział limfocytów ze względu na pochodzenie:
-limfocyty T -grasicznego
-limfocyty B- szpikowego
Podział limfocytów na grupy:
-limfocyty Tc (cytoplazmatyczne)- zdolne do zabijania
-limfocyty pomocnicze Th- wspomagają odp immunologiczną poprzez wydzielanie cytokin
-limfocyty regulacyjne Treg- działają supresyjnie (hamująco)- gdy antygen został unieruchomiony
Podział ze względu na pełnione funkcje:
-limfocyty indukcyjne- posiadają cząsteczki CD4+
-limfocyty efektorowi- CD8+
-limfocyty regulacyjne- CD8+
NK- naturalni zabójcy. Duże limfocyty, które są zdolne do zabijania kom nowotworowych i kom zainfekowanych przez wirusy bez uprzedniego……….
Makrofagi i ich prekursory (monocyty) jądrzaste kom żerne. Ich zadanie to …….. i niszczenie antygenów w procesie fagocytzy. Mają zdolność prezentowania antygenów limfocytom.
Komórki dendrytyczne- pochodzenia szpikowego mają długie wypustki cytoplazmatyczne występują z węzłach chłonnych i śledzionie, tam mają zdolność wychwytywania antygenu, zdolność prezentacji antygenu limfocytom.
Granulocyty- mają właściwości żerne. 3 grupy:
-obojętnochłonne (neutrofile)- namnażają się gdy jest stan zapalny
-kwasochłonne (eozynofile)- gdy mamy pasożyta, przy reakcjach alergicznych
-zasadochłonne (bazofile)- pochodzą ze szpiku, występują przy miejscowych reakcjach zapalnych
Przeciwciała AB (immunoglobuliny- Ig)- są uwalniane podczas kontaktu z antygenem zawsze przez limfocyty B, to odp humoralna. Jest to białko. Występuje w płynach ustrojowych (np. płyn mózgowo rdzeniowy), oraz wydzielinach (ślina, łzy).
Termin immunoglobulina to ogólna nazwa białek o podobnych właściwościach fizykochemicznych i biologicznych.
Termin przeciwciało określa immunoglobulinę o określonej swoistości.
Budowa przeciwciała- każde przeciwciało składa się z jednej bądź kilku podjednostek a każda zbudowana jest z 4 łańcuchów. 2 łańcuchy ciężkie i 2 łańcuchy lekkie. Łańcuchy połączone są między sobą mostkami disiarczkowymi. Przeciwciało ma zdolność do swoistego wiązania się z antygenem. Siła wiązania jes tym większa im miejsce połączeń bardziej dopasowane. Przeciwciało może mieć więcej niż jedno miejsce połączenia. Jeżeli posiada 2 to nazywamy je dwuwartościowym. Wiązanie antygenu z przeciwciałem unieszkodliwia antygen a powstały kompleks jest eliminowany z płynu przez ……
5 klas immunoglobulin:
-IgM- powstają przy zakażeniach które rozwinęły się niedawno. Nie mają zdolności przechodzenia przez łożysko, płód sam może wytworzyć immunoglobulinę. Jeżeli noworodek posiada IgM to zakażenie wewnątrzmaciczne.
-IgG- przechodzi przez łożysko, namnaża się podczas infekcji bakteryjnych i wirusowych
-IgA- syntetyzowana na błonach surowiczych i śluzowych, grzie spełnia funkcje obronne przez zakażeniami bakteryjnymi i wirusowymi. Występuje w wydzielinach przewodu pokarmowego, oddechowego, moczowego, łzach, ślinie
-IgD- występuje w limfocytach krwi pępowinowej
-IgE- głównie u ludzi z alergią
2 rodzaje odporności:
-pierwotna
-wtórna
Gdy organizm styka się z antygenem po raz pierwszy powstaje odporność pierwotna podczas której pojawiają się komórki pamięci T i B. Po przebytym zakażeniu ilość ……..limfocytów i przeciwciał się zmniejsza. Kiedy powtórnie dojdzie do kontaktu z tym samym antygenem dochodzi do odpowiedzi wtórnej która jest znacznie szybsza i skuteczniejsza od pierwotnej wywołują ją już małe dawki antygenu. Podczas tej odpowiedzi wytwarzane są IgG. Podczas pierwotnej głównie IgM i IgG (mało)
Szczepionka- osłaniane lub martwe komórki bakterii lub wirusy, które po podaniu wywołują odporność w postaci wytworzenia przeciwciał
-forma doustna
-forma domięśniowa
Surowica odpornościowa- preparat który zawiera gotowe przeciwciała podawane są one choremu w celu wywołania natychmiastowej reakcji immunologicznej np. przy ukąszeniu żmiji i innych takich, przeciw pałeczkom tężca.
Odporność czynna- osiąga się po kontakcie z antygenem. Indukowane naturalnie- po przebyciu zakażenia. Induk sztucznie- po podaniu szczepionki
Odporność bierna- osiąga w wyniku podania przeciwciał. Induk naturalnie- przeciwciała matki przenikające do krwi płodu. Induk sztucznie- podanie surowicy odpornościowej.
Bibliografia :
„Fizjologia człowieka w zarysie” Traczyk Władysław Z. ; PZWL - Wydawnictwo Lekarskie
5