Socjologia wychowania
ETAPY ROZWOJU SOCJOLOGII JAKO NAUKI
Początki socjologii wychowania to 1837 rok. Rozwijała się na dwóch etapach: I - etap naukowy, II - etap praktyczny. Etap praktyczny dzieli się na: Wiedzę ludową w skład której wchodzi Mądrość ludowa oraz Refleksje mędrców - to filozofia społeczna. Ojcem socjologii wychowania był August Comt'e.
Kryteria potrzebne do wyodrębnienia nowej nauki:
1. Nadanie nowej dziedzinie nazwy,
2. Określenie przedmiotu badań dla nauki,
3. Zaproponowanie metod badawczych.
Spełnił je August Comte w 1837 roku „Kurs filozofii pozytywnej” - użył terminu socjologia dla nowo rodzącej się nauki. Uzasadnił to nauką koniecznością powołania nauki o społeczeństwie. Przedmiot badań to społeczeństwo stanowiące scharmonizowaną całość składająca się z elementarnych cząstek zwanych rodzinami. Czyli przez rodzinę poznajemy społeczeństwo. Skonstruował i unaukowił metody badań zjawisk społecznych. Są to: obserwacja, metoda porównawcza, analiza historyczna, eksperyment.
Polska - początki socjologii
Wyróżniamy trzy okresy:
1. Początki i główni reprezentanci przełomu XIX i XX wieku -
Józef Skupiński - (1804 - 1893) - prawnik, ekonomista, socjolog. Wydał jedną rozprawę „Myśl ogólna fizjologii wszechświata” - uznana za pierwszą w Polsce próbę ujęcia systemu socjologii Comta.
Władysław Pilat - (1857 - 1908) - wykładowca prawa wekslowego, zainteresowania socjologiczne. Prace „Nowy zarys socjologii”, „O nowoczesnej socjologii”.
Bolesław Limanoski - (1835 - 1935) - działacz socjalistyczny, działacz myśli społecznej, socjolog. Wydał: „Socjologię”, „Historia ruchu społecznego”, „Naród i państwo” .
Za ojca Polskiej socjologii uważany jest Józef Skupiński. Na uczelniach zagranicznych zasłynęli socjologowie Ludwik Gumplowicz - (1838 - 1908) - osiadł w Austrii na uniwersytecie w Grazu. Kazimierz Kellez Kranz - (1872 - 1905) - studia w Paryżu, działalność naukowa w Paryżu i Brukseli. Bronisław Malinowski - 1942 - studiował na uniwersytecie Jagiellońskim. Zasłynął jako badacz ludów pierwotnych. Twórca kierunku funkcjonalnego. Profesor uniwersytetu londyńskiego.
2. Okres międzywojenny - Florian Znaniecki to twórca socjologii akademickiej w Polsce. Florian Znaniecki wraca do kraju i w Poznaniu organizuje studia socjologiczne (katedra socjologii i filozofii kultury).W 1930 r. ukazał się „Przegląd socjologii” - redaktor naczelny Znaniecki. Od 1930 r. zaczęto kształcić w Polsce magistrów socjologii i wtedy socjologia uzyskała status dyscypliny uniwersyteckiej a Znaniecki został uznany za twórcę socjologii akademickiej w Polsce (Błochowski).
Wychowankowie Znanieckiego: Józef Chałasiński, Jan Szczepański.
Podręczniki - „Wstęp do socjologii” - 1922 r. I i II tomowa „Socjologia wychowania” - Znaniecki (1928,1930). Przetłumaczone na angielski, są to do dziś podstawowe podręczniki akademickie.
Ośrodki socjologii: Poznań, Warszawa (Petrażewski Leon, Ludwik Krzywicki, Stanisław Czarnecki, Stanisław Ossowski, Chałasiński), Lwów - pierwsi w kraju rozwijają socjologię - Bolesław Pilat. Czołowy reprezentant - Fr. Bujak 1875-1919, Kraków - K. Dobrowolski (etnografia, socjologia, kultura chłopska).
Instytuty: tylko badania. Instytut Gospodarstwa Społecznego, Instytut Spraw Społecznych - problematyka materialna, socjalna, zdrowie najniższych warstw społ. W Warszawie Instytut Socjologii Wsi.
W czasie II wojny światowej socjologia była w konspiracji, dr Wł. Okiński uczeń Znanieckiego.
3. Okres powojenny -
Odrodzenie socjologii po 1945 w Łodzi. Do lat 50- tych nikt nie ukończył socjologii, bo wyrzucano tą naukę z list przedmiotów akademickich. Władze uznały, że jest to nauka burżuazyjna. Na KUL- u socjologia była uprawiana bez przerwy. W 1956 wraca do kształcenia akademickiego. Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KCPZPR, kształciła socjologów dla aparatu władzy. W 1984 przekształcono to w Akademię Nauk Społecznych. Problematyka badawcza: integracja i adaptacja Polaków przesiedlonych.
Koniec lat 70-tych, socjologowie wskazywali na zbliżający się kryzys w kraju, który grozi konsekwencjami, władza zlekceważyła tę informację. Socjologia: miasta, wsi, medycyny, polonii, rola kobiety wiejskiej, władza, religie.
Rola socjologów: pełnią rolę badaczy, ekspertów, doradców, wykładowców, lekarzy, pracowników socjalnych, urzędników, pracowników aparatu partyjnego, organizacji, stowarzyszeń, wychowawców.
Społeczna rola socjologii powinna polegać na:
- diagnoza sytuacji,
- dostarczenie ekspertyz i przesłanek decyzji przez przekazywanie i pokazywanie społecznych konsekwencji alternatywnych wyborów,
- powinna popularyzować wiedzę o społecznych prawidłowościach,
- pomocy w zrozuminiu społeczeństwa jakim samo jest.
SOCJOLOGIA WYCHOWANIA - PRZEDMIOT, FUNKCJE, PROBLEMY
Socjologia wychowania i edukacji bada rzeczywistość społeczno - wychowawczą w aspekcie teoretycznym, empirycznym i socjotechnicznym.
Przedmiot badań:
1. zbiorowości społeczne, zjawiska, procesy socjalizacyjne i wychowawcze decydujące o kształtowaniu się poszczególnych jednostek, grup, klas, warstw, kategorii zbiorowości etnicznych i terytorialnych
2. instytucje wychowawcze regulujące przebieg procesów resocjalizacyjnych, wychowawczych wpływające na strukturę, treści i formy, organizację czynności wychowawczych i społeczno - kulturowych warunków wychowania oraz działalnością edukacyjną pośrednią lub bezpośrednią innych instytucji,
3. społeczno - kulturowy przebieg procesów wychowania i zachowań, organizacji i dezorganizacji sprzyjającej bądź nie realizacji celów oraz zadań wychowania i edukacji, zmiany i przekształcenia zachodzące pod wpływem edukacji i działalności społeczno - zawodowej.
4. poziomy efektywności i jakości funkcjonowania procesów wychowawczych i kulturowych w ramach mikro, mezo i makro systemów wychowania w zakresie form wychowania naturalnego, bezpośredniego, pośredniego, formalnego i nieformalnego.
Socjologia mikroedukacji - zajmuje się głównie funkcjonowaniem grup naturalnych np. rodziny, grup rówieśniczych, kręgów społecznych, klik, gangów, grup nieformalnych
Socjologia mezoedukacji - dokonuje analizy funkcjonowania instytucji i systemów wychowawczych osiedla, gminy, społeczności wioskowej.
Socjologia makroedukacji - zajmuje się systemami wychowania dotyczącymi państwa, narodu, klas i warstw społecznych, wychowania obywatelskiego.
Socjologia wychowania- zawiera w sobie elementy teoretyczne jak i praktyczne. Teoria to wiedza wyjaśniająca określoną dziedzinę zjawisk, pozostaje w związku z praktyką bo na jej podstawach jest formułowana. Praktyka to świadoma działalność ludzi, wykorzystująca umiejętności i nawyki zdobyte w działaniach. Socjologia wychowania spełnia określone funkcje:
1. Funkcja poznawcza i teoretyczna - polega na przekazywaniu społeczeństwu wiedzy, służy poznawaniu życia społecznego ludzi, umożliwia poznawanie mechanizmów, procesów i praw strukturalnych, rozwojowych, wyjaśnianie opisywanych zjawisk i zależności.
2. Funkcja humanistyczna - wyraża się głównie we wprowadzaniu w system norm i wartości, określania norm i zachowań grup i jednostek w rozwijaniu osobowości i kształtowaniu postaw i przekonań, a także stereotypów.
3. Funkcja wychowawcza - przejawia się w kształtowaniu wzorów i modeli zachowań społecznych, umożliwia świadome i celowe wykonywanie celów i zadań wychowania.
4. Funkcja diagnostyczna i prognostyczna - przejawia się w rozpoznawaniu określonego stanu rzeczy. Na podstawie diagnozy formułujemy optymalne rozwiązania.
5. Funkcja społeczno - pedagogiczna i socjotechniczna - społeczno - pedagogiczna zajmuje się wyjaśnianiem sytuacji społeczno wychowawczych jak również wskazywaniem skutecznych metod i technik oddziaływania wychowawczego, a socjotechniczna to organizowanie i kierowanie procesami wychowawczymi w szkole, klasie, grupie koleżeńskiej, środowisku społecznym.
6. Funkcja apologetyczna i demaskatorska - te funkcje są realizowane w zależności od tego jakie orientacje, interesy, cele i zadania światopoglądowe i moralno - etyczne propaguje i realizuje. Apologetyka - obrona czyichś interesów, ukazywanie czyichś interesów. Demaskatorska - wyszukiwanie pewnych mankamentów, uchybień, to co szkodliwe dla rozwoju człowieka. Funkcja apologetyczna i demaskatorska może dotyczyć zarówno czegoś jak i kogoś.
Aktualne problemy socjologii wychowania i edukacji to:
1. wychowanie jako zjawisko społeczne,
2. wychowanie a społeczeństwo,
3. wychowanie a problemy ludnościowe,
4. struktura społeczna szkoły,
5. ekologia wychowania,
6. stratyfikacja (różnicowanie) społeczna, a szkoła,
7. wychowanie, a procesy społeczne (współzawodnictwo, konflikty, akomodacja, asymilacja),
8. uspołecznianie jako proces wychowania,
9. dewiacyjne zachowania w szkole,
10. dynamika grup w wychowaniu,
11. warunki kształtujące programy nauczania,
12. społeczność lokalna, a szkoła,
13. wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej,
14. aktualne kontrowersje o wychowaniu,
15. wychowanie zdrowotne,
16. edukacja, a demokracja i polityka,
17. wychowanie do zmian i rozwoju,
18. wychowanie do przyszłości.
NOWOCZESNE SPOŁECZEŃSTWO - NOWOCZESNA OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA JEDNOSTKA W PROCESIE WYCHOWANIA
Osobowość - to zbiór unikalnych i stosunkowo trwałych cech jednostki wyodrębniających ją od pozostałych.
Socjologiczna koncepcja osobowości wg Jana Szczepańskiego - na osobowość wg niego składają się:
1. Elementy biogenne - anatomia i fizjologia wpływa na naszą osobowość. Wpływy na osobowość warunkują je ale nie bezwzględnie. Jeszcze popędy wrodzone i odruchy także wpływają na osobowość
2. Elementy psychogenne - pamięć, wola, uczucia, spostrzegawczość, temperament, skłonności, wyobrażenia.
3. Elementy socjogenne - pochodzą z wpływów społeczeństwa i kultury.
1. Kulturowy ideał osobowości - to zespół wyobrażeń jaki powinien być idealny członek społeczeństwa. Jest on narzucany jednostce, kształtuje się w okresie dorastania, kiedy szukamy ideałów do których dążymy. Jest różny w różnych kulturach. Nie zawsze wypełniamy kulturowy ideał osobowości.
2. Role społeczne - to nasze prawa, obowiązki - są wynikiem oczekiwań społecznych. To względnie stały i wewnętrznie spójny system zachowań będących reakcjami na zachowania innych osób przebiegające wg mniej lub bardziej wyraźnie ustalonego celu. Których grupa oczekuje od określonej jednostki. Wzór osobowy określany jest przez społeczeństwo.
3. Jaźń subiektywna - to zespół wyobrażeń o sobie jednostki, wytworzony na podstawie tego, jak traktują ją inni ludzie. Kształtuje się we wczesnym dzieciństwie. To jest nasze wewnętrzne poczucie ja. kształtuje się pod wpływem grup pierwotnych.
4. Jaźń odzwierciedlona - jest to zespół wyobrażeń jednostek wytworzony na podstawie, tego co przypuszczamy, że myślą o nas inni. Kształtuje się w okresie dojrzewania. Inaczej jest to patrzenie na siebie oczami innych. Jest to końcowy element kształtowania się osobowości.
Wg Jana Szczepańskiego - Osobowość - to zespół trwałych cech biologicznych i psychicznych pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.
Kulturowy ideał osobowości i role społeczne kształtowane są przez społeczeństwo czyli są niejako narzucane z zewnątrz.
TYPY OSOBOWOŚCI
Kretschmer Ernst (1888-1964), lekarz niemiecki, psychiatra. W 1924 stworzył typologię konstytucjonalną (zwaną również typologią Kretschmera), w której wyodrębnił typy temperamentu oraz skłonności do określonych chorób psychicznych na podstawie typów budowy ciała jednostki. Konstytucjonalizm wg Kretschmera przyjmuje 3 typy fizyczne ludzi:
atletyczny (osobnik muskularny),
asteniczny (osobnik budowy wątłej),
pykniczny (osobnik z dużym brzuchem, skłonny do otłuszczenia).
Tym 3 typom fizycznym odpowiadają 2 typy psychiczne:
- osobnikom o budowie atletycznej i astenicznej odpowiada typ schizotymiczny, a osobnikom o budowie pyknicznej - typ cyklotymiczny.
Interesującą koncepcje psychologiczną przedstawił szwajcarski psycholog Carl Gustaw Jung (1875-1961), Wyróżnił on dwa przeciwstawne typy: nieśmiałego i zamkniętego w sobie introwertyka oraz towarzyskiego i otwartego ekstrawertyka. Wyróżnił on podstawowe typy ludzkie wg czterech podstawowych funkcji człowieka. Funkcje te stanowią pary przeciwieństw: myślenie - uczucie, percepcja - intuicja. Oznacza to m. in., że nie możemy jednocześnie myśleć i czuć lub postrzegać świat i doznawać intuicji. Percepcja (postrzeganie) jest z natury ekstrawertywne, zewnętrzne, a intuicja introwertywna, wewnętrzna. Pojęcie introwersji-ekstrawersji oznaczało pierwotnie ogólną orientację psychiczną człowieka na zewnątrz (extra) lub do wewnątrz (intro). Człowiek może zazwyczaj świadomie używać jednej funkcji (dla niego podstawowej, głównej), czasem dwóch, bardzo rzadko trzech, natomiast jego czwarta funkcja pozostaje dla niego niedostępna. To, która funkcja jest główna oraz ekstrawersja-introwersja stanowią o typie człowieka, a zatem podstawowych typów w tej teorii jest osiem.
SPRANGER Eduard (1882-1963), niemiecki filozof, psycholog i pedagog, prof. uniw. w Lipsku, Berlinie i Tybindze; pod wpływem filozofii Dilteya rozwijał tzw. psychologię rozumiejącą; wyróżnił 6 podstawowych typów ludzkich:
- typ intelektualny, skierowany na przedmioty abstrakcyjne i ogólne,
- typ estetyczny, skierowany na obrazowość i piękno,
- typ ekonomiczny, skierowany na psychofizyczne siły człowieka,
- typ religijny, skierowany na całościowość wartości indywidualnych,
- typ społeczny, skierowany na wczuwanie się w życie innych,
- typ polityczny, skierowany na stosunki międzyludzkie; różne odmiany i połączenia tych typów w konkretnych osobowościach tworzą nieograniczoną różnorodność indywidualności;
Wg Floriana Znanieckiego - ze względu na jego środowisko wychowawcze we wczesnym dzieciństwie:
1. Ludzie dobrze wychowani - których osobowość kształtowali głównie wychowawcy i instytucje wychowujące ideały wychowawcze.
2. Ludzie pracy - ich osobowość kształtował warsztat pracy, funkcjonujące w nim zespoły pracownicze.
3. Ludzie zabawy - którzy byli wychowywani dzięki uczestnictwu w grupach zabawowych i innych grupach rówieśniczych.
4. Ludzi zboczeńców - którzy byli objęci wpływami różnych środowisk wychowawczych.
5. Ludzie dobrzy i mądrzy - ludzie tworzący nowe systemy kulturowe, ludzie samodzielni.
Wg Jana Szczepańskiego:
1. Twórcy - ludzie wnoszący nowe idee, pomysły itp.
2. Przeciętni - którzy sumiennie pracują wykonując swoje zadania nie modernizując niczego.
3. Ludzie aktywni negatywnie - zaliczyć tu możemy złodziei, brakorobów itp.
4. Jednostki zdane na pomoc i opiekę innych.
Osobowość podstawowa - jest to zespół cech wspólnych dla wszystkich lub dla większości członków danego społeczeństwa, ściśle scharmonizowana z instytucjami danego społeczeństwa i całym społeczeństwem, stanowi główny punkt wyjścia do kształtowania się zróżnicowanych osobowości poszczególnych jednostek.
W ujęciu idealno-typowym społeczeństwo nowoczesne charakteryzuje się następująco:
1. Cechy organizacyjne:
- wielka liczba członków,
- otwartość czyli wielorakie powiązania z innymi społeczeństwami.
- heterogeniczność czyli zróżnicowanie wewnętrzne (klasowe, warstwowe),
- wysoki poziom urbanizacji - podstawową organizacją przestrzenną jest miasto.
2. Cechy osobowościowe jednostki:
- orientacja na osiągnięcia indywidualne,
- wysoki poziom empatii i nonkonformizmu,
- przekonanieìo możliwości zapanowania nad przyrodą,
- orientacja na teraźniejszość i przyszłość,
- nastawienie liberalne lub demokratyczne,
- odejście od wiary w przeznaczenie.
3. Cechy społeczno - kulturowe:
- dominacja więzów rzeczowych czyli ludzie powiązani ze sobą interesami,
- struktura społeczna oparta na podziałach warstwowych,
- porządek społeczny oparty na kontrakcie,
- pozycja społeczna osiągana np. poprzez edukację,
- zachowania słabo skondensowane,
- działania zuniwersalizowane,
- wysoki poziom skolaryzacji i wykształcenia,
- wysokie kompetencje symboliczne,
- powszechne korzystanie z mechanizmów,
- kultura zdominowana przez profanum (świecka).
4. Cechy polityczne:
- władza legalna usankcjonowana świecko,
- szeroki udział w instytucjach przedstawicielskich,
- brak tendencji endogamicznych w elitach władzy (więcej opcji politycznych),
- pluralizm instytucji politycznych.
5. Cechy techniczno-ekonomiczne:
- nieantarkiczność (kraje trzeciego świata oparte tylko na własnej produkcji, gospodarce - autarkiczne)
- skomplikowane technologie, złożony podział pracy, wysoki poziom produkcji w przeliczeniu na mieszkańca,
- gospodarka zdominowana przez przemysły innowacyjne (informatyka, elektronika),
- wyspecjalizowane usługi,
- korporacje międzynarodowe.
Nowoczesna osobowość społ., to wzorzec człowieka racjonalnego.
Trzy podstawowe cechy:
1) rozbudowana potrzeba osiągania i wyczynu; charakteryzuje ludzi silnie motywowanych do realizacji potrzeb, 4 cechy:
a) sta
ła skłonność do podejmowania ryzyka przy jednoczesnej świadomości jego konsekwencji,
b) predyspozycje do innowacji,
c) umiejętność analitycznej oceny przedsiębranych działań zakończonych zarówno porażką jak i sukcesem,
d) pełna mobilizacja wewnętrzna w warunkach współzawodnictwa, zapewniająca uzyskiwanie bardzo dobrych wyników, przy czym sukces dynamizuje działania jednostek.
2) wysoki poziom empatii,
3) nonkonformizm.
Hubris, to nieposkromiona pycha która wywoływała gniew bogów.
Hubris, to siły tkwiące w człowieku, które zmuszają do działań prowadzących do dowartościowania siebie, samodoskonalenia, osiągania coraz wyższych pozycji i stanowisk, akceptowania zmian i innowacji. Zaspokojenie tych dążeń rodzi satysfakcję i wywołuje dumę, zwiększa poczucie osobistego bezpieczeństwa, scala indywidualną osobowość, pozwala optymistycznie patrzeć na świat, nadaje sens życiu. Te motywacje hubrystyczne stają się regulatorem rozwoju.
Działanie herostratesowe - jest to działanie typu negatywnego.
Działanie egoistyczne - jednostka wykorzystuje do realizacji swojego celu innych.
Działanie przestrzenne - działanie typu handlu rzeczami z przemytu itp., poprzez kupno przyczyniamy się do bogacenia się innych.
Istnienie zbiorowości o umiejętności wczuwania się w procesy innych osób.
Zdolności empatyczne - jest to ważna cecha zbiorowości. Wyraża się w zdolności wczuwania się w nowoczesne role społeczne. Role pełnione przez jednostki odniesienia. Stany empatyczne w procesie modernizacji zmuszają jednostkę do podejmowania nowych ról i wczuwania się w nie tzn. zachowań nierutynowych, elastycznego reagowania i rozbudowywania własnych możliwości.
Postawa nonkonformistyczna - sprzyja zachowaniom o charakterze niekonwencjonalnym. Cechuje ona ludzi o zredukowanej potrzebie uległości wobec innych, doznawania opieki i znajdowania oparcia w ograniczonej potrzebie afiliacji. W 1984 roku powstał nowy wzorzec osobowości człowieka nowoczesnego - Inkeles i Smith mówią, że jednostkę trzeba wyposażyć w takie cechy jak:
1. otwartość na nowe doświadczenia,
2. gotowość do świadomej zmiany,
3. zdolność zbierania informacji o faktach,
4. umiejętność wykorzystywania wiedzy w podejmowanych działaniach,
5. umiejętność planowania w sprawach zarówno osobistych, rodzinnych i publicznych,
6. skłonność do kalkulacji wynikająca z przekonania, że świat jest policzalny, a wiele zjawisk można przewidzieć,
7. wysoka ocena umiejętności technicznych ułatwiająca korzystanie z nowoczesnych urządzeń technicznych,
8. rozumienie logiki procesów produkcyjnych i zasad podejmowania decyzji,
9. wysokie aspiracje oświatowe i zawodowe,
10. świadomość godności innych i szacunek dla niej,
11. uniwersalizm i optymizm w postępowaniu.
ROLA SPOŁECZNA
Jest to istotny składnik osobowości człowieka. Jest to spójny system zachowań wynikający z przynależności jednostek do określonych grup i zbiorowości (rola pracownika, rodzica itp.) na rolę społeczną składają się prawa i obowiązki, przywileje i powinności. Realizacja ich jest właśnie pełnieniem roli. Można swoją rolę wykonywać połowicznie, ale trzeba wykonywać ją dobrze. Zakres realizacji każdej roli społecznej uwarunkowany jest wieloczynnikowo przede wszystkim zależy od:
1. Właściwości anatomiczno - psychologicznych danej jednostki.
2. Wzoru osobowego akceptowanego w danej grupie czy innym typie zbiorowości ludzkiej.
3. Sposobu zdefiniowania danej roli zarówno przez jej nosiciela jak i zbiorowość z którą dana rola się kojarzy.
4. Struktury i organizacji grupy jakimi dysponuje wobec swoich członków zasługujących na pozytywne lub negatywne wyróżnienie.
Pojęcie roli społecznej zapożyczone jest z terminologii teatralnej. Może być spełniana pod przymusem lub dobrowolnie.
Role społeczne są zestawem reguł mówiących jak powinniśmy postępować, jakiego postępowania powinni oczekiwać inni.
Role społeczne porządkują i określają ludzkie postępowanie i wzajemne kontakty. Ludzie występują jako reprezentanci ról społecznych. Mogą mieć charakter sformalizowany - pełnione przez instytucje i mają formalne przepisy, bądź niesformalizowany - nie ma na nie formalnych przepisów, uczymy się ich w sposób obyczajowy np. koleżanka, kobieta. Realizacja roli społecznej może odbiegać od wzoru przyjętego przez normy. Wprowadza się pojęcie roli postulowanej. Rola postulowana odbiega swym charakterem od wykonywanej.
Konflikt ról - wobec tej samej roli kierowane są sprzeczne oczekiwania np. niejednolite oddziaływania rodziców na dziecko.
Napięcie ról - kiedy wykonujemy tak wiele ról, że nie potrafimy żadnej wykonywać dobrze, wynika to z wielości ról.
Swoje role społeczne powinniśmy wykonywać świadomie i dobrze.
POSTAWY SPOŁECZNE
Wg Morgana postawy społeczne - to tendencje do reagowania pozytywnie lub negatywnie w stosunku do ludzi przedmiotów lub sytuacji.
Wg S. Mika - postawy społeczne - to pewien względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu bądź dyspozycje do takiego stosunku wyrażające się w kategoriach pozytywnych, negatywnych, neutralnych.
Postawa ma związek z poglądami i opiniami danego człowieka.
Cechy postawy:
1. Kierunek - każda postawa i opinia dotyczy określonego przedmiotu, grupy itp.
2. Intensywność - każda postawa i opinia mogą mieć różną skalę pozytywności i negatywności.
3. Trwałość - są postawy i opinie które mogą być przekształcone pod wpływem pogadanek, ale też takie, które opierają się różnorodnym działaniom bodźców.
4. Siła - postawy i opinie mogą mieć różną siłę, niektóre osoby silniej niż inne określają postawy. Osoby o zdecydowanych postawach negatywnych wykazują większą siłę postaw.
Na kształtowanie się postaw mają wpływ czynniki wewnętrzne (potrzeby, zainteresowania, potrzeby emocjonalne, charakter, sposób życia) i zewnętrzne (środowisko rodzinne, ekologiczne, grupy rówieśnicze, kręgi społeczne, instytucje wychowania).
Komponenty (składniki) postawy to: myślenie, uczucie i działanie.
Składnik myślowy - jest wyrażony w formie poglądu na przedmiot postawy.
Składnik uczuciowy - znajduje odbicie zarówno w wypowiedziach jak i zachowaniach przez swoisty rodzaj ekspresji, która mu towarzyszy.
Składnik działania - przejawia się w czynnym zachowaniu wobec przedmiotu postawy np. matka przytula dziecko.
Postawy stereotypowe - to szczególny rodzaj postaw, które jako zniekształcone i emocjonalne pojęcie rzeczywistości przybierają formę uprzedzeń.
POSTAWY RODZICIELSKIE WG MARII ZIEMSKIEJ
Postawy pozytywne:
1. Akceptacja dziecka - przyjęcie go takim jakim jest ze wszystkimi jego wadami i zaletami. Sprzyja kształtowaniu się u dziecka do nawiązania się trwałej więzi emocjonalnej. Dzieci z takich rodzin bywają wesołe, odważne.
2. Współdziałania z dzieckiem - zainteresowanie i współdziałanie rodziców z zabawą i pracą dziecka, a także w zaangażowaniu dziecka w sprawy rodziców i domu w stopniu odpowiadającym na jego możliwości rozwojowe. Dziecko staje się ufne wobec rodziców, dziecko wytrwałe w pracy, podejmuje wspólne decyzje.
3. Dawanie rozumnej swobody dziecku właściwej dla jego wieku - dziecko w miarę swojego rozwoju coraz bardziej uniezależnia się od rodziców, a równocześnie rozbudowuje się świadoma więź między rodzicami a dziećmi. Powoduje ona, że dziecko wyrabia sobie lojalność w stosunku do członków rodziny, dzieci są twórcze.
4. Uznawanie praw dziecka w rodzinie bez przeceniania czy niedoceniania jego roli - powoduje ona, że są dobre kontakty między rodzicami i dziećmi, panuje wzajemne rozumienie.
Pozytywne postawy rodzicielskie sprzyjają zaspokajaniu potrzeb dziecka: biologicznych, psychicznych i emocjonalnych.
Postawy negatywne:
1. Odtrącenie - dziecko odczuwane jest tu jako ciężar. Rodzice chętnie przekazują swoje obowiązki innym. Dzieci z takich rodzin są niezdolne do nawiązywania więzi uczuciowych, zmienne w planach, skłonne do przechwałek.
2. Unikająca - nacechowana ubóstwem uczuć lub wręcz obojętnością rodziców. Ta postawa sprzyja kształtowaniu się u dzieci takich cech jak agresywność, kłótliwość, dzieci te kradną, są zastraszane, bezradne, znerwicowane.
3. Nadmierne wymagania w stosunku do dziecka - rodzice nie liczą się z możliwościami dziecka, wykazują niezadowolenie, dziecko jest pod stałą presją gdyż rodzice są osobami znaczącymi dla dziecka i nie chcą ich zawieść. Kształtuje ona u dziecka brak wiary we własne siły, obsesję i uległość. Wpływ tej postawy może być mniejszy gdy jest zdolne do buntu pod warunkiem, że ma dobry kontakt z rówieśnikami. Jeśli tego kontaktu nie ma to po buncie mogą nastąpić ucieczki z domu.
4. Nadmiernie chroniąca - podejście do dziecka bezkrytycznie, uznawane jest za wzór doskonałości, rozwiązuje się za niego problemy. Ta postawa powoduje uzależnienie się synów od matki, córek od ojców. Jest to typ rozpieszczonego dziecka - nadmiernie pewne, egoistyczne, zuchwałe, zarozumiałe.
POSTAWY SPOŁECZNE
Charakteryzują się tym, że mają za przedmiot całe społeczeństwo lub też różne grupy ludzkie wchodzące w jego skład. Bywają określane mianem uspołecznieniem jednostki.
1. Postawa patriotyzmu - polega na emocjonalnym związku z narodem, językiem, kulturą, zaangażowaniu w sprawy jego teraźniejszości i przyszłości
2. Postawa społecznego zaangażowania - polega na czynnym intencjonalnym udziale jednostki w życiu publicznym, zbiorowych działaniach oraz w trosce o dobro społeczne.
3. Postawa społecznej użyteczności - istota polega na stałej gotowości do czynnego pomnażania dóbr materialnych i duchowych na użytek ogółu. Dewiza tej postawy to równowaga między tym co się od społeczeństwa bierze, a tym co się społeczeństwu daje.
4. Postawa społecznej gospodarności - polega na akceptacji przez jednostkę i przestrzeganiu norm nakazujących poszanowanie dóbr społecznych, racjonalne ich użytkowanie, chronienie przed zniszczeniem, udostępnianie innym.
5. Postawa społecznego zdyscyplinowania - wyraża się w tendencji do świadomego przestrzegania ustalonych przepisów i reguł życia zbiorowego ze względu na harmonię i ład społeczny. Jednostka potrafi podporządkować własne dążenia i interesy regułom współżycia.
6. Postawa społecznej odpowiedzialności - polega na identyfikowaniu się jednostki z własnym społeczeństwem, na życiu jego sprawami, intencjonalnym uczestniczeniu we wszystkim co się w społeczeństwie dzieje. Człowiek nigdy nie uważa, że sprawy ogólne go nie obchodzą.
7. Postawa społecznej otwartości - wyraża się w gotowości do równie życzliwego traktowania przedstawicieli innych grup społecznych niezależnie od dzielących je różnic pod warunkiem, że nie chodzi o odmienność stosunków do naczelnych wartości i podstawowych reguł współżycia.
8. Postawy interpersonalne - to postawy które odnoszą się do współżycia między jednostkami.
9. Postawa życzliwości wobec innych ludzi - jest to podstawowa postawa w stosunkach międzyludzkich. Nakazuje ona kierować się w postępowaniu wobec innych ludzi troską o ich dobro jeżeli nie koliduje ono z cudzym dobrem.
10. Postawa poszanowania ludzkiej godności - powszechną potrzebą ludzi jest być przedstawicielem rodzaju ludzkiego i tak być traktowanym. Zaspokajać jego potrzeby to szanować jego godność - dostrzegać potrzeby drugiej osoby, która nie chce być przedmiotem ośmieszenia itp.
11. Postawa poszanowania życia i zdrowia człowieka - wyraża się w postępowaniu, które ma na względzie dążenie każdej jednostki ludzkiej do samozachowania oraz do unikania cierpień fizycznych i psychicznych.
12. Postawa tolerancji - to nie dyskryminowanie, nie prześladowanie innych z racji innych przekonań, opinii, a nawet ograniczeniem ich swobody, o ile nie są one sprzeczne z podstawowymi zasadami współżycia.
13. Postawa opiekuńczości - sprowadza się do dostrzegania i uwzględniania w swoim postępowaniu cudzych potrzeb, uzyskiwaniu pomocy i poparcia. Wyznaczająca stosunek jednostki do słabszych, będących w słabszym położeniu lub zależnych od nas.
14. Postawa poszanowania cudzej własności - odnosi się do pełnego uznawania przez jednostkę prawa każdego człowieka do nienaruszalności osobistego mienia (materialnego, duchowego, opinii, tajemnic, czasu).
15. Postawa rzetelności informacji - polega na respektowaniu potrzeby i prawa drugiej osoby do orientacji w kwestiach jej dotyczących oraz na uwzględnianiu ich oczekiwań i zaufania wobec potencjalnych informatorów.
16. Postawa lojalności - odnosi się do uwzględniania i respektowania u innych oczekiwań, że dochowa wierności, koleżeństwa, przyjaźni, że nie zawiedzie pokładanego zaufania.
17. Postawa współodczuwania - sprowadza się do gotowości rozumienia innych ludzi niezbędnego dla wczuwania się w ich przeżycia oraz udzielania im duchowego poparcia, solidarności.
18. Postawa poszanowania autonomii jednostki - to gotowość do uznawania w praktyce prawa człowieka do swobodnego dysponowania własną osobą oraz do realizacji własnej koncepcji osobistego szczęścia o ile tylko dążenia te nie godzą w interes społeczny lub takie samo prawo do szczęścia innych ludzi.
POSTAWY INTERPERSONALNE
Postawy interpersonalne - określają stosunek człowieka do samego siebie. Jeżeli jednostka ma być odpowiedzialna za świat w którym żyje to odpowiedzialność ta musi obejmować samego siebie, a więc to jakim jest człowiek.
1. Postawa osobistej godności - uznawanie samego siebie za wartość ze względu na ludzkie i społeczne powołanie i zarazem pragnienia, a w związku z tym wymaganie dla siebie szacunku takiego jakie jest należne człowiekowi. Człowiek przejawia troskę o to aby jego zachowanie nie przeciwstawiało się poczuciu człowieczeństwa.
2. Postawa samokontroli - dyspozycja do poznawania i oceniania własnego życia psychicznego i panowania nad własnymi dążeniami i impulsami. Postawa ta skłania człowieka do podporządkowania własnej osoby i własnego postępowania pewnej dyscyplinie wewnętrznej (samopoznanie, samoocenę i egzekutywę do własnej osoby).
3. Postawa refleksjonizmu - polega na trwałej tendencji do doskonalenia własnej osobowości. Posiada ją ten kto żywi aspiracje w kierunku samodoskonalenia, kto rozwija w sobie wartościowy ideał własnej osoby i kto z własnej woli i własnym wysiłkiem dąży do jego realizacji.
4. Postawa samodzielności - polega na skłonności do kierowania własnym postępowaniem i gotowości do opanowania umiejętności takiego kierowania tzn. stawiania samemu sobie zadań do wykonania, podejmowania decyzji dotyczących własnej osoby (zaufanie do własnych możliwości).
5. Postawa odpowiedzialności za siebie - jest wyrazem rzeczywistej społecznej dojrzałości. Polega przede wszystkim na tendencji gotowości do rozliczania się przed samym sobą, a także jakim się jest. Rozliczanie się ma charakter pozaosobisty - jednostka uwewnętrznia w sobie społeczne kryteria oceny własnego postępowania. Ta postawa wyraża się w stałej gotowości człowieka do poniesienia konsekwencji własnych czynów, nie zaś chowania się za cudzymi plecami.
6. Postawa osobistej odwagi - należy rozumieć do otwartego trwania przy własnych celach, poglądach, przekonaniach mimo przewidywanych sprzeciwów, utrudnień, przykrych konsekwencji. Jest gotowością do przezwyciężania w samym sobie poczucia zagrożenia i uczucia lęku.
7. Postawa dzielności - gotowość człowieka do przezwyciężania oporów napotykanych na drodze własnego działania. O ile osobista odwaga polega na pokonywaniu w sobie poczucia zagrożenia własnej osobie to dzielność odnosi się do tych przeszkód, które narażają na zmęczenie, cierpienie, ból. Ich przezwyciężenie wymaga zawsze wytrwałości, hartu, cierpliwości, czy mobilizowania się do wysiłku.
8. Postawa optymizmu - stanowi cenne wyposażenie osobowości człowieka. Pozwala więcej osiągnąć lub zachować cenną dla zdrowia fizycznego i psychicznego równowagę ducha. Optymizm polega na tendencji człowieka do tego aby w swoich przewidywaniach ujmować wszystko w kategoriach zgodnych z własnymi oczekiwaniami, jak również na skłonności do dostrzegania otaczającej rzeczywistości, także jej stron dodatnich dających powód do radości, a nawet niekiedy wesołości. Z optymizmem często chodzi w parze poczucie humoru.
SOCJALIZACJA
Socjalizacja - to proces stawania się człowiekiem poprzez interakcje z innymi ludźmi. Pierwsze doświadczenia wpływają na to kim się stajemy.
Ludźmi stajemy się poprzez interakcje z innymi ludźmi w różnych kontekstach społecznych i kulturowych. Interakcje, które wpływają na rozwój umiejętności umożliwiających nam uczestnictwo w społeczeństwie nazywamy socjalizacją. Przynosimy na świat dziedzictwo genetyczne, fizjologię człowieka, możliwości poznawcze, skłonności emocjonalne i potrzeby - jedzenia, bycia z innymi, sexu, ale to w jaki sposób dziedziczenie się ujawni jest rezultatem naszych interakcji z innymi ludźmi w kontekstach społecznych i kulturowych.
SPOŁECZEŃSTWO, A SOCJALIZACJA
Cechy, umiejętności w jakie musi być wyposażona jednostka:
1. Zdobycie motywów - bo nas pchają do zdobycia określonej pozycji - każdy z nas musi chcieć grać takie role jak: pracownika, obywatela matki, ojca, przyjaciela - jeżeli społeczeństwo ma trwać dalej.
2. Charakter kulturowy - tzn. musimy w jakimś zakresie podzielać wraz z innymi wspólne wartości, uznawać te same normy instytucjonalne, bo nie doszlibyśmy do porozumienia i podzielili na odmienne subkultury. A w społeczeństwie złożonym ze zbyt wielu różniących się subkultur, łatwiej dochodzi do konfliktów i napięć, bo ludzie mają odmienne poglądy na to co dobre, a co złe, co powinno, a nie powinno się robić. Dlatego każdym z nas do pewnego stopnia powinny kierować wspólne symbole kulturowe (dyrektywy kulturowe). Dzięki nim może dochodzić do interakcji na podstawie wspólnie wyznawanych przekonań, założeń moralnych i przestrzegania norm.
3. Zdolność patrzenia na siebie jak na odrębny podmiot inaczej koncepcja własnego siebie - własnego ja. Gdybyśmy nie mieli własnego ja nasze działanie nie byłoby spójne ani logiczne. Osoby nie mające wyobraźni o sobie nawet jeśli przestrzegają norm sprawiają wrażenie zmiennych i dziwacznych. W dzieciach należy kształtować sytuacyjne wyobrażenia o sobie tzn. wyobrażam siebie w różnych sytuacjach. Posiadanie koncepcji własnego ja to potężna siła w ludzkich interakcjach, która nadaje naszym zachowaniom kierunek oraz strukturę ułatwiającą innym kontakt z nami.
4. Zestaw umiejętności związanych z wykonywaniem ról - musimy umieć tworzyć role dla siebie oraz za pomocą odpowiednio zharmonizowanych gestów umacniać graną przez siebie rolę.
5. Emocje - kształtowanie uczuć wyższych - człowiek przynosi ze sobą na świat takie emocje jak: gniew, poczucie szczęścia, smutek, strach, zdziwienie - są to emocje wrodzone. Są one przetwarzane w wiele nowych emocji. Ludzie przetwarzają wiele stanów emocjonalnych poprzez socjalizację. Ułatwiają nam przebieg interakcji. Potrafimy okazywać i odczytywać wiele różnych sytuacji, umiemy sygnalizować nasze nastroje i zamiary, a inni potrafią w odpowiedni sposób nam na to odpowiadać. Bogactwo uczuć - przetwarzanie uczuć niższych w uczucia wyższe (intelekt, emocje, objawowe, kulturowe) - szczęście, wdzięczność, nadzieja, tęsknota, zdziwienie, miłość, zadowolenie. Negatywne - pogarda, zemsta, groza, zawiść, gorycz, wściekłość.
Zasady socjalizacji:
1. Polega na tym, że wczesna socjalizacja ma wpływ większy na formowanie się ludzkich cech niż socjalizacja późniejsza. Ponieważ dziecko nie ma żadnych doświadczeń w zakresie interakcji społecznych, ani ukształtowanego sposobu grania ról, koncepcji własnego ja, ani uczuć, które pomogłyby mu w pierwszych kontaktach społecznych dlatego te pierwsze kontakty mają ogromny wpływ na rozwój naszych podstawowych dyspozycji i umiejętności.
2. Interakcje z osobami ważnymi (związek emocjonalny) ma na nas o wiele większy wpływ, niż kontakty z pozostałymi ludźmi. Osoby ważne to takie z którymi nawiązujemy związek emocjonalny (w pierwszym okresie są to rodzice i najbliżsi członkowie rodziny). Przejmujemy punkt widzenia rodziców i innych członków rodziny i styl odgrywania ról oraz prezentowanie siebie innym. Dziecko uczy się panować nad okazywaniem emocji.
3. Polega na tym, że interakcja w grupach pierwotnych tzn. w których ludzie znają się nawzajem, a ich stosunki są bliskie i intymne, jest znacznie większa i ważniejsza w kształtowaniu osobowości niż w grupach wtórnych, w których interakcje są bardziej formalne, mniej intymne.
4. Długotrwałe związki z innymi ludźmi mają większy wpływ na naszą osobowość niż związki krótkotrwałe i przypadkowe.
W wieku młodzieńczym wykrystalizowują się pierwsze cechy socjalizacji: styl kierowania ról, skłania się ku pewnym przekonaniom, ma świadomość istnienia norm. Umiejętności te nie są jeszcze jednak zbyt dobrze wykrystalizowane. Zmiany dokonują się stopniowo, czasami prawie niedostrzegalnie. Zmian można dokonać w obrębie zmian kulturowych i przekonań. Za pomocą treningu można zmienić skłonności emocjonalne i styl wykonywania ról.
Socjalizacja osób dorosłych.
Nowe etapy życia (zmieniamy zawód, zakładamy rodzinę, stajemy się członkami nowych społeczności itp.) to najbardziej podatne na zmianę jest: styl wykonywania ról, dyrektywy kulturowe. Trochę zmieni się nasze wyobrażenie o sobie - zależy to od sukcesów oraz od tego czy kontakty z innymi ludźmi są dla nas źródłem satysfakcji czy też nie. W miarę upływu lat mogą zmienić się trochę nasze motywacje i skłonności emocjonalne, jednak dość nieznacznie. Dopiero w miarę utraty sił fizycznych zaczynają się zmieniać motywacje ale nawet wtedy utrzymują się pragnienia i motywacje. Lepiej dla utrzymania porządku społecznego jest, że osobowość nie poddaje się tak łatwo zmianom. Gdyby ludzie mogli łatwo zmieniać pragnienia i motywacje, kontakt z nimi byłby znacznie utrudniony - niespójne działanie. Możliwości zmian, a nawet doskonalenie swoich umiejętności wykonywania ról ułatwia ludziom interakcje i współdziałanie. Przyswajanie nowych dyrektyw kulturowych także ułatwia interakcje, dostosowanie się do istniejącego nowego porządku społecznego. Sprawniejsze kontrolowanie swoich emocji ułatwia dalszą kooperację i dostosowywanie się.
STADIA SOCJALIZACJI WG E. ERIKSONA
Socjalizacja jest procesem, który dokonuje się przez całe życie i składa się z 8 etapów. Każdy z nich jeśli zostanie zrealizowany przyspieszy rozwój ego i wzmacnia poczucie tożsamości tzn. pozytywne i spójne nastawienia wobec siebie w ciągu całego życia, a jeśli nie to niszczy rozwój ego i poczucie tożsamości.
Etap I - Wymóg - poczucie zaufania w opozycji do jego braku. Jeśli niemowlę otrzymuje miłość i opiekę rozwinie się w nim poczucie zaufania do innych ludzi, a jeśli tego nie dostaje wówczas w reakcjach dziecka zaczyna dominować nieufność.
Etap II - trwa od 3 roku życia - Wymóg - autonomii w opozycji do niepewności i poczucia wstydu. Jeśli dziecko odnosi sukcesy w uczeniu się wówczas rozwija w sobie poczucie autonomii, wyrabia samokontrolę i samodzielność. Jeżeli ponosi klęski w próbach to wówczas rodzi się w nim niewiara w siebie, poczucie wstydu i niepewności.
Etap III - trwa od 4 - 6 roku życia - Wymóg - inicjatywy w opozycji do poczucia winy. Jeśli dziecko potrafi cieszyć się z sukcesów w poznawaniu swego otoczenia oraz zawiązywania pozytywnych kontaktów z rówieśnikami to rodzi się w nim wiara w siebie, duma. Jeśli nie osiąga sukcesów to doznaje poczucia klęski, winy, wstydu.
Etap IV - trwa od 7 do 13 roku życia - Wymóg - pilności, poczucia fachowości i chęci działania w opozycji do poczucia niższości. Jeśli dziecko dobrze sobie radzi w grupach i organizacjach pozarodzinnych wówczas nabiera poczucia fachowości lub pilności. Jeśli nie to wytwarza w sobie poczucie niższości.
Etap V - odpowiada wiekowi dojrzewania 13 - 18 rok życia - Wymóg - formowania poczucia tożsamości w opozycji jego zaburzeń. Jeśli nastolatek potrafi nawiązywać więzi z innymi i odnosić sukcesy, a tym samym widzi siebie jako określoną osobę posiadającą konkretne cechy i umiejętności wówczas utrwala silne poczucie tożsamości. Kiedy kontakty z innymi są sporadyczne i zdominowane przez niepowodzenia to poczucie tożsamości czyli świadomości tego kim jest cechuje duża niestabilność i chaotyczność.
Etap VI - 18 - 35 rok życia - faza dorosłości - Wymóg - dojrzałości do intymności w opozycji do poczucia izolacji. Jeśli młody człowiek potrafi nawiązać stabilne i pozytywne związki uczuciowe wówczas posiada tę umiejętność. Jeśli nie to pojawia się bolesne poczucie samotności oraz izolacji.
Etap VII - Dojrzały wiek dorosły 35 - 65 lat - Wymóg - bycia twórczym i produktywnym do koncentracji na sobie w opozycji do stagnacji. Jeśli człowiek jest aktywny i odnosi sukcesy wówczas ma poczucie bycia twórczym i aktywnym. Jeśli ma problemy i ponosi klęski to pojawia się koncentracja na problemach osobistych albo poczucie stagnacji.
Etap VIII - 65 - 75 lat wiek podeszły - Wymóg - poczucia integralności w opozycji do rozpaczy. Jeśli starsi ludzie patrzą wstecz odnajdują w swoim życiu sens to objawiają poczucie integralności. Jeśli nie potrafili wyjść poza krąg zainteresowań własną osobą i nie zrobili nic dla innych wtedy w miarę zbliżania się do końca życia ogarnia ich rozpacz.
POZIOMY SOCJALIZACJI
Na ogólnym poziomie wchodzenie jednostki w społeczeństwo jest zdobycie tych kompetencji i umiejętności, które niezbędne są dla społecznej egzystencji, jest to swoiste minimum kulturowe. Należy tu - umiejętność porozumiewania się, podstawowe moralne, wymogi współżycia zabraniające naruszania cudzego dobra, a także tolerancji wobec czyjejś odmienności.
Na niższym poziomie oznacza wejście do podkultury, a więc przyswojenie w jej ramach idei, przekonań, reguł, norm, wartości, symboli np. język polski, obyczaje, wiedza o narodowych tradycjach.
Najniższy poziom oznacza opanowanie konkretnych ról społecznych związanych z określonymi pozycjami do których jednostka aspiruje np. socjalizacja do ról rodzinnych, ojca, matki, męża, żony, zawodowych, politycznych.
Socjalizacja jest procesem złożonym i polega na wielości poziomów i odbywa się równocześnie. Równoczesność „lekcji” ze względu na to, że obejmuje wielość pozycji społecznych i wchodzi naraz do wielu grup społecznych. Oznacza to, że musi zarzucić stare normy i musi opanować nowe role. Kompetencja kosmopolityczna - kompetencja wielokulturowa.
INTERNALIZACJA I EKSTERNALIZACJA
Internalizacja - to uwewnętrznienie norm, poglądów, wartości - przyswajam i uznaję je za swoje.
Eksternalizacja - przejawianie w działaniu zinternalizowanych w osobowości wartości kulturowych.
ODMIANY SOCJALIZACJI
1. Socjalizacja początkowa - dokonuje się w rodzinie a następnie w innych grupach np. sąsiedzkich, rówieśniczych. Jednostka po raz pierwszy zostaje wprowadzona w świat wzorów, reguł. Uczy się społecznego współżycia. Zyskuje świadomość, że nie jest sama i musi liczyć się z innymi.
2. Socjalizacja permanentna - uczymy się nowych ról. Jest to naturalne przejście z jednego okresu rozwojowego do drugiego. Rytuały przejścia - to rytuały życia, które symbolizują koniec jednej fazy życia i początek następnej. Może się zmieniać również ze względu na inne sytuacje np. śmierć bliskiej osoby, emigracja - w tym wypadku mówimy też o resocjalizacji, gdyż uczymy się życia w nowej kulturze. Mówi się o tym, że jest to akulturacja - wchodzenie w inną kulturę.
3. Globalizacja kultury - łączy się z amerykanizacją.
4. Socjalizacja polityczna - wdrażanie się do przebywania w pewnej sferze polityki. Roli czynnego politycznie obywatela uczymy się jeden raz w życiu. W społeczeństwach w których dokonują się zmiany roli tej uczymy się od nowa - jest to socjalizacja do nowego.
5. Socjalizacja antycypująca - jej odmiana to snobizm. To taka sytuacja, gdy ktoś nie będąc członkiem grupy, nie mając danej pozycji identyfikuje się z nią subiektywnie na tyle silnie, że pragnie już z góry upodobnić się do członków tej grupy lub osób zajmujących tą pozycję. Liczy, że przyniesie mu to łatwiejszy akces lub akceptację. Ta grupa zaczyna kształtować jego osobowość - mimo, że jeszcze do niej nie należy np. sposób ubierania, mówienia, formy rekreacji, upodobania artystyczne. Prowadzi to do odrzucenia tych jednostek przez grupy do których chce ona należeć.
6. Socjalizacja odwrotna - młodzi socjalizują starszych - wynika to z:
- zmiany społeczne i kulturowe - młode pokolenie bardziej chłonne na nowości może być szybciej wdrożone do nowych stylów i sposobów życia niż pokolenie starsze.
- nowe prądy kulturowe niesione przez środki masowego przekazu docierają do młodych z pominięciem rodziców czy wychowawców.
7. Socjalizacja wdrożenie do ról dewiacyjnych czy przestępczych - ludzie uczą się wzorów, norm, wartości kontrkulturowych sprzecznych z dominującymi w społeczeństwie. Żeby zostać przestępcą trzeba przyswoić sobie szczególne wartości i zawiesić ogólnie obowiązujące, zabić w sobie odruch współczucia, zanegować nienaruszalność czyjegoś życia i zdrowia, nauczyć się stylu życia obowiązującego w świecie przestępczym. Kontrsocjalizacja dokonuje się w środowisku przestępczym w sposób spontaniczny, przez naśladowanie tych, którzy cieszą się ideałem.
EFEKTY SOCJALIZACJI
FUNKCJE
1. Mechanizm transmisji kultury tzn. kulturowa tradycja i dorobek przenosi się z pokolenia na pokolenie. Istnieje główny człon kultury, do którego każde pokolenie coś dodaje, coś ujmuje, modyfikuje i te imperatywy jednostki przyswajają i realizują.
2. Chodzi o to aby działania ludzi odpowiadały społecznym oczekiwaniom tzn. wspólnie wyznaczonym przez społeczność ideałom i wartościom. Kontakty i interakcje będą przebiegać bez zakłóceń. Wytworzy się pewien kodeks ładu i porządku społecznego.
EFEKTY
1. Najlepsza socjalizacja to taka sytuacja, która polega na tym aby ludzie w maksymalnym stopniu internalizowali wzory swojej kultury (sami chcą postępować tak jak wymaga kultura, z własnej woli spełniać społeczne oczekiwania). Kultura jest ich drugą naturą. Jeżeli reguły na stałe zostały wbudowane w osobowość jednostki i wtedy mówimy, że socjalizacja odniosła pełny sukces. Nastąpiła u niego socjalizacja autonomiczna - jest to człowiek przesocjalizowany.
2. Sytuacja, w której ludzie nie mają ochoty stosować się do wymagań normatywnych, ale mimo to działają zgodnie z nimi. Taka socjalizacja doprowadziła jednostkę do poczucia obowiązku. Jeżeli nie wywiążemy się z obowiązków to towarzyszy nam poczucie winy, jeżeli spełnię obowiązki to mam poczucie dobrze spełnionego obowiązku.
3. Ludzie nie chcą działać tak jak powinni, nie czują obowiązku, ale realizują nakazy i zakazy kulturowe bo boją się sankcji. Tu socjalizacja nie wpoiła akceptacji reguł, poczucia obowiązku. Nauczyła, że działamy wśród innych i ci inni mogą na nas wpływać.
1. Gdy mam wystarczające sposoby - zasoby chroniące mnie przed sankcją.
2. Obawa przed sankcjami występuje wtedy, gdy są one realistycznie, skutecznie zrealizowane.
3. Kompletna klęska socjalizacji - ludzie nie tylko nie chcą postępować zgodnie z kulturowymi normami, nie traktują tego jako obowiązku, przestają bać się sankcji.
SŁABE OGNIWA SOCJALIZACJI
1. Rodzina utraciła swoją skuteczność.
2. Kryzys szkoły - ogranicza się do przekazu wiadomości.
3. Urbanizacja - likwiduje socjalizujący wpływ środowiska lokalnego.
4. Masmedia - lansują wzory sprzeczne z naszą kulturą.
ZABURZONA SOCJALIZACJA
Między dewiacją w sensie normatywnym (rozbieżność czynu i reakcji), a w sensie funkcjonalnym (czyn wywołany reakcją społeczną w postaci sankcji) istnieje margines tolerancji, w którym agendy kontroli społecznej nie podejmują działań. Rozmiary tolerancji zależą od:
1. Pozycji społecznej - w systemie praworządnym niektóre jednostki traktowane są łagodniej od innych (immunitet, odpowiednie zasoby pieniężne, wpływy), aby uniknąć sankcji.
2. Jak ważne normy zostały naruszone - postępowanie karne bywa ułożone z powodu niewielkiej szkodliwości czynu, mogą też występować okoliczności łagodzące winę (próba wynagrodzenia strat, próba naprawienia strat).
3. Klimat - atmosfera permisywności - przyzwolenie społeczne na działania dewiacyjne, a nawet społeczne. Reakcja społeczna zarówno formalna (powołane organizacje) jak i nieformalna (reakcja ze strony ludzi) zostaje stępiona. Nikt nie zwraca uwagi, nie reaguje na naruszenie norm. Skrajna permisywność to naruszenie praw wobec tego kto usiłuje sankcje zastosować niż temu kto te normy narusza (bronią winnego). Nadmierne poszerzenie marginesu tolerancji także paraliżuje skuteczność sankcji i nie jest w stanie powstrzymać od aktów aspołecznych tych którzy nie internalizowali norm, wzorów kultury, a tylko obawiali się kary.
NAJWAŻNIEJSZE POJĘCIA ZWIĄZANE Z SOCJALIZACJĄ
Dewiacja pierwotna - czyn dewiacyjny popełniony po raz pierwszy.
Dewiacja w sensie funkcjonalnym - czyn dewiacyjny wywołany reakcją społeczną w postaci sankcji.
Dewiacja wtórna -
Recydywa - wejście na drogę kariery dewiacyjnej w wyniku odrzucenia przez społeczeństwo.
Eksternalizacja - przejawianie w działaniu zinternalizowanych w osobowości wartości kulturowych.
Internalizacja - proces psychiczny polegający na uwewnętrznieniu kultury czyli przekształceniu jej wzorów w elementy osobowości.
Kompetencja jednokulturowa - przyswojenie reguł, norm, wartości, symboli
harakterystycznych dla jednej tylko konkretnej kultury.
Kompetencja wielokulturowa - kosmopolityczna - znajomość i umiejętność stosowania wzorów kulturowych pochodzących z wielu kultur.
Kontrola społeczna -
Kontrsocjalizacja - uczenie się wzorów życia typowych dla środowisk dewiacyjnych i przestępczych, odmiennych od tych, które uznaje większość społeczeństwa. Margines społecznej tolerancji - wstrzemięźliwość w zastosowaniu sankcji mimo popełnienia czynu dewiacyjnego.
Minimum kulturowe - minimalne kompetencje, nawyki, umiejętności niezbędne do życia wśród innych ludzi w społeczeństwie.
Permisywność społeczna - przyzwolenie społeczne na działania dewiacyjne.
Unitywność - rozpowszechnione w społeczeństwie żądanie wysokich kar i zero tolerancji w stosunku do dewiantów i przestępców.
Rytuał przejścia - zbiorowe ceremonie o charakterze religijnym symbolizujące przejście z jednej fazy rozwoju do drugiej.
Sankcje formalne -
Sankcje rozproszone - spontaniczne i nieformalne metody nacisku i karania stosowane przez grupy do których jednostka przynależy.
Socjalizacja - to proces stawania się człowiekiem poprzez interakcje z innymi ludźmi. Pierwsze doświadczenia wpływają na to kim się stajemy.
Socjalizacja antycypująca - internalizowanie wzorów grupy do której się należy. Socjalizacja odwrotna - młodzi socjalizują starszych.
Socjalizacja permanentna - proces internalizowania coraz to nowych wzorów kulturowych z którymi jednostka spotyka się przez całe życie.
Socjalizacja początkowa - dokonuje się w dzieciństwie w rodzinie i w innych grupach.
SYSTEM WYCHOWANIA
POJĘCIE SYSTEMU WYCHOWANIA
Wg Okonia - to ogół instytucji i osób zespolonych ze sobą harmonijnie i realizujących działalność wychowawczą na rzecz wspólnego celu. Może mieć różne warianty i orientacje teoretyczne. Mówiąc o systemie wychowania najczęściej mówimy o systemie wychowania szkolnego.
Wg Woźniaka - przez szkolny system jakości i efektów edukacji należy rozumieć zbiór określonych struktur i zadań obejmujących określone cele i treści wychowania szkolnego i pozaszkolnego i zespół sposobów ich realizacji przez społeczność szkolną i instytucje.
Wg Kowalskiego - to taki system w którym formalne i funkcjonalne powiązanie układów szkolnych, kolejnych stopni i typów specjalistycznych (układ pionowy i poziomy) jak również instytucji wychowania pozaszkolnych i poszkolnych wraz ze wszystkimi instytucjami zainteresowanymi procesami wychowania i kształcenia, zapewnia realizację zasady równego startu i równych szans zdobycia wykształcenia odpowiedniego do zainteresowań.
TYPOLOGIA SYSTEMÓW EDUKACJI
1. Najprostszy i najniżej zorganizowany system zdolny do funkcjonowania i rozwoju społecznego jest mikrosystem wychowania i edukacji. Obejmuje on małe grupy pierwotne i wtórne, formalne i nieformalne, własne formy i wartości, indywidualną orientację i aktywność wskazując względnie homogeniczną strukturę wewnętrzną i typ zachowań wewnętrznych, a także lokalizację przestrzenną, oraz kręgi społeczne, kulturowe i zawodowe.
2. Mezosystem wychowania i edukacji - charakteryzuje się cechami ogólniejszymi typowymi dla średnich zbiorowości społecznych. Jest bardziej zróżnicowany, rozwinięty. W procesie wychowania i samowychowania uczestniczy wiele instytucji.
3. Makrosystem wychowania i edukacji lub megasystem - dotyczy regionu, miasta, województwa, państwa
Podstawą jest mikrosystem, stanowi kształtowanie zmian w układzie makrosystemu.
STRUKTURA SYSTEMU WYCHOWANIA
Do elementarnej struktury wychowania zalicza się:
1. Układ dydaktyczny i jego podukłady: cele, treści, środki, formy, zasady nauczania, systemy dydaktyczne.
2. Układ wychowania i jego podukłady - plus system wychowania.
3. Układy organizacyjne regulujące hierarchizację działalności.
4. Układ administracyjny i jego podukłady - podmiotowe, przedmiotowe i pośrednie.
5. Układ społeczny i jego podukłady.
6. Układ kulturowy i jego podukłady - kultura osobista, społeczna, role, funkcje, fakty kulturowe, symbolika.
7. Układ samorządowy i jego podukłady - życie społeczne dziecięcych i młodzieżowych zrzeszeń, organizacje społeczno - polityczne.
8. Układ socjalno - opiekuńczy i jego podukłady - opieka społeczna, kontrola i selekcja, organizacja życia w środowisku.
9. Układ pozaszkolny, środowisko lokalne i jego podukłady - instytucje oświatowe, zrzeszenia, literatura i szkoła, sport i turystyka.
10. Układ informacji wewnętrznej i pomiędzy poszczególnymi ogniwami systemu
11. Układ komunikacji interpersonalnej, pracy szkoły lub instytucji.
ZASADY WDRAŻNIA SYSTEMU WYCHOWANIA
Socjotechnika wdrażania systemu wychowania.
Socjotechnika- dyscyplina zajmująca się sposobami oddziaływania na zespoły ludzkie.Ustaleniem techniki wprowadzania i wdrażania zamierzonych celów przy wykorzystaniu badań takich nauk jak psychologia, socjologia, pedagogika.
Adam Podgórecki określa socjotechnikę jako teorię sprawczego działania społecznego. Jest to nauka stosowana, której zadanie polega na informowaniu potencjalnego praktyka w jaki sposób doszukiwać się skutecznych środków, aby zrealizować zamierzone cele społeczne.
Jeśli jest akceptowany pewien określony układ wartości, a jednocześnie istnieje dający się wykorzystać zbiór zweryfikowanych tzw. opisujących i wyjaśniających ludzkie zachowania.
Badania socjotechniczne prowadzi się w różnych dziedzinach życia społecznego tj. socjologii wychowania, system wychowania, system sprawowania władzy, stosunki międzyludzkie w zakładzie pracy.
Socjotechnika wychowania to wszelkie formy planowego wychowania, których istota sprowadza się do codziennej pracy i życia.
Jest to dyscyplina zajmująca się aktywnością ludzką, jest też elementem stylu życia i kultury wychowawczej.
Socjotechnika stanowi rodzaj inżynierii społecznej, która planuje i organizuje zadania w warunkach społecznego podziału pracy.
Socjotechnika wychowania stanowi dziedzinę wiedzy o racjonalnym, optymalnym i skutecznym odziaływaniu i współdziałaniu w szkole i środowisku z zamiarem osiągnięcia określonych celów i wartości.
Oparta jest na celowych i skutecznych metodach badań i procesów wychowawczych z zastosowaniem programowania i profilaktyki społecznej oraz racjonalnego wdrażania projektu.
ZASADY WDRAŻANIA SYSTEMU WYCHOWAWCZEGO
Zasady socjologiczne:
Kształtowanie pozytywnego stosunku do czynności wdrożeniowych związane jest z przestrzeganiem pewnych zasad i reguł:
1. Zasada pozytywnego oddziaływania na całą osobowość oraz na wszystkie sfery aktywności młodzieży.
Zasada ta zawiera w sobie 3 szczegółowe dyrektywy:
- racjonalnej motywacji wdrażania i postępowania,
- kompetencji innowacyjnej,
- odpowiedzialnego i twórczego stosunku do działań.
Osoby wprowadzające system wychowawczy powinny wiedzieć dlaczego tak, a nie inaczej postępują.
2. Zasada socjodynamiki- przejawia się w siłach szkoły, które mają charakter czynny lub bierny.
Wynika z niej konieczność ustalenia:
a) zadań indywidualnych dla każdego ucznia,
b) zadań zróżnicowanych do wyboru,
c) zadań zespołowych jednolitych dla każdego zespołu,
d) zadań zespołowych zróżnicowanych dla każdego zespołu,
e) zadań dla specjalistów.
Aby poprawnie realizować tok tych zadań ależy na pytania np.
- Jakie dyspozycje instrumentalne (wiadomości, umiejętności, nawyki) i kierunkowe (wartości, wzory, normy, oczekiwania) są niezbędne do wykonania zadań.
- Do jakich programów motywacyjnych i mechanizmów emocjonalnych należy odwołać się, aby skutecznie działać.
- W jakich sferach społeczno-zawodowych i sytuacjach w szkole i środowisku czynności są realizowane, a w jakich przejawiają się nieefektywnie.
3. Zasada wychowania obywatelskiego
Właściwe wychowanie obywatelskie jest nie do pomyślenia bez udziału społeczności szkolnej.
Powinno zawierać następujące człony organizacyjne:
- wspólny cel,
- organizację wewnętrzną kolektywów polegającą na właściwym podziale ról, zadań i funkcji.
- strukturę wewnętrzną- odznaczającą sie wysokim stopniem samorządności, równości, aktywności.
Stąd też zasada wychowania w kolektywie i przez kolektyw wymaga:
- szeroko pojętej podmiotowości,
- włączania członków grup do procesów i zadań wdrożeniowych,
- wyzwalania twórczych postaw i pogłębiania motywacji dział ń,
- kształtowania pozytywnych stosunków międzyludzkich, poczucia pełnej przynależności do zespołu, pełnej identyfikacji z nim.
4. Zasada historycyzmu
Historyzm jest rdzeniem kształtowania każdego systemy rozwijającego się w czasie i przestrzeni.
Istnieje ścisła zależność systemu wdrożeniowego i procesów wychowawczych od tradycji w szkole, obyczajów i norm przekazywanych z pokolenia na pokolenie, a więc od historycznej świadomości ludzi.
5. Zasada demokratyzacji i tolerancji społecznej, sprawiedliwości i poczucia odpowiedzialności, podmiotowości i aktywności, poszanowania godności i indywidualności w sferze pełnienia ról społecznych, czynników socjalnobytowych, podziału pracy, regulacji i koordynacji działań.
6. Zasada racjonalizacji stosunków i procesów społecznych: integralność teorii i praktyki, konkretność i skuteczność działań.
7. Zasada humanizacji, patriotyzmu, solidarności, a także kultury oddziaływań i stosunków społecznych stwarzających warunki do skutecznej pracy, realizacji zadań w szkole i środowisku.
8. Zasada jakości odziaływań wychowawczych i działań edukacyjnych
Stosowanie tych zasad ma na celu głównie stwarzanie warunków dla efektywności działalności wychowawczej.
Zasady socjotechniczne:
1. Zasady naukowości postulująca udział nauki i ludzi nauki przy programowaniu kontroli i realizacji ważnych przedsięwzięć społecznych i gospodarczych.
2. Zasady powszechnej odpowiedzialności i aktywności społecznej przy formułowaniu planów działań, ich konsultowaniu z poszczególnymi zbiorowościami społecznymi, a później jej autentycznej realizacji i kontroli wykonania (kontrola jakościowa i ilościowa)
3. Zasady łączenia teorii z praktyką i profilaktyki w dziedzinie działalności dydaktycznej, wychowawczej, kulturalnej, społeczno-produkcyjnej min. przez trafne i realne formułowanie zadań.
4. Zasady przystosowania zadań do człowieka i warunków jego egzystencji oraz koncentracji działań, które wyznaczają hierarchizację należytej organizacji.
5. Zasady humanizacji i indywidualizacji możliwości ludzkich uwzględniającej kształtowanie humanistycznych stosunków społecznych.
6. Zasady kultury i działań społecznych regulujące zachowania społeczne w warunkach wysokiej korelacji z celami i zasadami ogólnourzytecznymi.
7. Zasady wszechstronności i autonomii działań wymagających wiedzy interdyscyplinarnej w podejmowaniu decyzji i wykonywania zadań.
8. Zasady totalnej jakości i celowości działań ludzkich.
Z tymi zasadami związany jest proces wychowania młodzieży oraz kulturowych, politycznych i ekonomicznych.
Ideologia podmiotowości:
1. Wiedza istnieje w teraźniejszości i przyszłości. Ponieważ istniejąca wiedza przedmiotowa uważana jest za ograniczoną w zestawieniu ze złożonymi współczesnymi, złożonymi problemami.
2. Ceni się osiągnięcia uczniów w przyswajaniu technik uczenia się i rozwijania nowej wiedzy oraz rozumienia.
3. Zadanie nauczyciela rozumiane jest jako organizowanie doświadczeń uczenia się tak, aby uczniowie stopniowo nauczyli się jak samodzielnie podejmować wszystkie decyzje o uczeniu się.
4. Ocenianie będzie stopniowo przechodziło z kontroli nauczyciela przez kontrolę uczącego się, w miarę jak oni uczą się ocenia to uczenie. Będzie to oparte na kryteriach.
PARADYGMATY SOCJOLOGII EDUKACJI
Paradygmat- to wzorzec, model, zbiór fundamentalnych i naczelnych koncepcji oraz założeń obowiązujących w określonym czasie, nauce dotyczące istoty świata, natury, przedmiotu badań w dużej dziedzinie wiedzy.
Paradygmaty są tworzone wtedy, gdy stawiamy diagnozę.
Nurt antypedagogika zanegowała system edukacji tzn.:
-negacja konkretnej tradycji metody wychowawczej np. etykietowanie,
-negacja zinstytucjonalizowanego systemu kształcenia,
-negacja ideii i funkcji wychowania edukacji,
-negacja filozoficznych i społeczno-pedagogicznych założeń.
Zaproponowano następujące paradygmaty:
1. Paradygmat deskoleracyjny- czyli neguje się instytucje kształcenia. Społeczeństwo ma być bez szkół. Łamie on wszystkie zasady szkolnictwa. W zamian za to proponuje się sieć kształcenia. Dostępność sieci bibliotek, ośrodki wymiany doświadczeń, ogłoszenia w masmediach osób kształcących się w określonym kierunku, publikowanie na bieżąco rejestru nauczycieli, którzy mogliby udzielać informacji z określonych dziedzin kształcenia.
Wprowadzenie tego projektu poprzedzone musiałoby być zniesieniem powszechnego obowiązku kształcenia.
2. Paradygmat szkoły alternatywnej.
Instytucje kształcenia dla tych dzieci, które mają problemy z przyswojeniem materiału na danym poziomie nauczania (50% nauki + 50% praktyki)
3. Paradygmat szkoły ustannie doskonalonej.
Organizowanie pracy w szkole. System klasowo-lekcyjny. Przedmiotowe kryterium podziału treści, zasada jednolitości programowej.
4. Paradygmat uniwersalny- jest za kształceniem w szkole, z jednolitym programem nauczania, z przewagą metod aktywnych, z orientacją pedagogiczną, z indywidualizacją pracy.
Trzba wychować takiego człowieka, aby był sprawny umysłowo i fizycznie, wrażliwy na piękno, świadomy i konsekwentny w realizacji celów.
Edukacja przechodzi przemiany, ma być bardzo wydajna.
Jan Szczepański: Powinniśmy zbudować taki model kształcenia, któryby nie tylko odpowiadał społeczeństwu, ale i wyprzedzał jego zmiany poprzez zaprojektowanie systemu samoadaptującego się do tendencji rozwojowych społeczeństwa.
Paradygmat globalny:
-cztery filary-
Dotyczy on wszystkich społeczeństw.
Edukacja powinna przekazywać coraz więcej masowej wiedzy i umiejętności adekwatnych do kognitywnej cywilizacji albowiem są one podstawą kompetencji jutra.
Kognitywny-zajmujący się poznawaniem.
Już nie wystarczy aby jednostka zgromadziła w swoim życiu zapas wiedzy, z której mogłaby czerpać w nieskończoność.
Jednostka powinna umieć wykorzystywać wszystkie okazje do aktualizowania, pogłębiania i wzbogacania wiedzy i dostosowywać się do zmieniającego świata.
Edukacja powinna być organizowana wokół czterech aspektów kształcenia, które do końca życia będą filarami jej wiedzy:
1.Uczyć się aby wiedzieć tzn. aby zdobyć narzędzia rozumienia,
2.Uczyć się aby działać tzn. aby móc oddziaływać na swoje środowisko,
3.Uczyć się aby żyć wspólnie tzn. aby uczestniczyć i współpracować ze wszystkimi na wszystkich płaszczyznach działalności ludzkiej,
4. Zdaniem Komisji każdy z 4 filarów powinien być przedmiotem jednakowej troski na każdym szczeblu kształcenia, tak aby edukacja jawiła się jako doświadczenie globalne i całożyciowe w aspekcie poznawczym, praktycznym.
Ta koncepcja edukacji powinna umożliwić jednostce odkrywanie, pobudzanie i wzmacnianie jej potencjału twórczego- ujawnić skarb ukryty w każdym z nas.
AKTUALNE PROBLEMY SOCJOLOGII WYCHOWANIA I EDUKACJI TO:
1. Wychowanie jako zjawisko społeczne
2. Wychowanie a społeczeństwo
3. Wychowanie a problemy ludnościowe
4. Struktura społeczna szkoły
5. Ekologia wychowania
6. Stratyfikacja (różnicowanie) społeczna, a szkoła
7. Wychowanie, a procesy społeczne (współzawodnictwo, konflikty, akomodacja, asymilacja)
8. Uspołecznianie jako proces wychowania
9. Dewiacyjne zachowania w szkole
10. Dynamika grup w wychowaniu
11. Warunki kształtujące programy nauczania
12. Społeczność lokalna, a szkoła
13. Wychowanie w zakresie odpowiedzialności społecznej
14. Aktualne kontrowersje o wychowaniu
15. Wychowanie zdrowotne
16. Edukacja, a demokracja i polityka
17. Wychowanie do zmian i rozwoju
18. Wychowanie do przyszłości
Tematy:
1. Socjologiczna koncepcja osobowości
2. Grupa w procesach wychowania
- grupy przynależności
- grupy odniesienia
3. Rodzina w różnych kulturach i religiach
- rola rodziny w wychowaniu
- funkcja socjalizująca i opiekuńcza (jak oddziaływuje i jakimi mechanizmami)
- Model rodziny w różnych kulturach w odniesieniu do wychowania
4. Grupy rówieśnicze i młodzieżowe w procesie wychowania
5. Szkoła - jej funkcjonowanie - nauczyciel i jego rola
6. Edukacyjne szanse życiowe
SZKOŁA, NAUCZYCIEL I KLASA SZKOLNA
Czynniki stanowiące dobrego nauczyciela wg Toporkiewicza:
1. rzetelna osobowość
2. wysoki poziom intelektualny i rzetelna wiedza
3. metodyczne przygotowanie do zawodu
4. zaangażowanie i zamiłowania do zawodu
Egzamin w formie testu
Tematyka:
1. Zarys rozwoju socjologii wychowania
2. Socjologia wychowania - przedmiot, funkcje, problemy.
3. Nowoczesne społeczeństwo - nowoczesna osobowość społeczna.
4. Rola społeczna.
5. Socjalizacja.
6. Postawy (rodzicielskie, społeczne, interpersonalne, intrapersonalne)
7. Wychowanie
1. pojęcie systemu wychowania
2. typologia systemów edukacyjnych
3. struktura systemów edukacyjnych
4. socjotechnika wdrażania systemów
8. Ideologie edukacyjne
9. Paradygmaty socjologii wychowania i edukacji
10. Cztery filary edukacji.
11. Edukacja dla społeczeństwa światowego.
12. Edukacja dla świata wielokulturowego.
13. Teorie socjologiczne, a edukacja.
Literatura:
1. R. Woźniak - „Zarys socjologii edukacji i zachowań społecznych” - Koszalin 1998
2. R. Meighan - „Socjologia edukacji” - Toruń 1993
3. J. Delors - „Edukacja. Jest w niej ukryty skarb” - Warszawa 1998
4. J - K. Tillmann - „Teorie socjalizacji” - Warszawa 1996
5. R. Toporkiewicz - „Socjologia wychowania” - Warszawa 1986
6. F. Adamski - „Rodzina” - Kraków 2002
7. P. Sztompka - „Socjologia” - Kraków 2002
8. Encyklopedia socjologii - tom I - 1998, tom II - 1999, tom III - 2000, tom IV - 2002
29