DECENTRALIZACJA POLITYKI ZATRUDNIENIA ( zmiany w ustawie)

1) zadania pol. zatr. realizuje Minister GPiPS, samorząd wojewódzki, wojewoda i samorząd powiatowy

2) zwiększają się kompetencje samorządu wojew. i powiatu w zakresie polityki rynku pracy ( mogą inicjować i realizować programy aktywizacji)

3) zwiększają się kompetencje starosty m.in.: finansowanie z Funduszu Pracy szkoleń dla bezrobotnych, kierowanie do prac interwencyjnych, refundowanie kosztów wynagrodz. i składek na ubezp. społ. zatrudnionych młodocianych pracowników na umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego

4) zakres pośrednictwa pracy rozszerzy się o agencje pośrednictwa pracy, agencje doradztwa personalnego, pracy tymczasowej, które maja obowiązek współpracować z organami zatrudnienia w zakresie realizacji polit. rynku pracy

5) zwiększą się kompetencje Ochotniczych Hufców Pracy m.in.: pośrednictwo pracy, organizowanie zatrud. młodzieży, przekwalifikowanie zawodowe młodzieży oraz uzyskanie i podwyższenie kwalifikacji

6) zatrudnienie za granicą następuje w drodze bezpośrednich uzgodnień i umów zawieranych z pracodawcami zagranicznymi za pośrednictwem organów zatrudnienia lub agencji pośrednictwa pracy

7) Środki Funduszu Pracy na finansowanie zadań realizowanych w województwie są przekazywane na wyodrębniony rachunek samorządom województw, powiatów i OHP

8) decyzję o formie aktywizacji zawodowej bezrobotnych podejmuje starosta

Integracja Polski z UE

1) ustawa będzie miała zastosowanie do obywateli UE

2) wraz z akcesją Polski z UE nastąpi koordynacja systemów zabezpieczenia społ. Polski i państw członkowskich UE w zakresie świadczeń dla bezrobotnych oraz prawa swobodnego przepływu pracowników między państwami członkowskimi UE. Będzie to należało do zadań samorządu wojew.

3) przy doborze kandydatów na szkolenia dla bezrobotnych nie będzie można dyskryminować kandydatów ze względu na wiek, płeć, niepełnosprawność, rasę , narodowość, przekonania itp.

4) osobom posiadającym obywatelstwo państwa członkowskiego UE które uzyskały prawo do zasiłku w Polsce zalicza się także pracę wykonywaną na terytorium UE

5) z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zwalnia się cudzoziemców państw UE oraz członków rodziny posiadających obywatelstwo państwa członkowskiego UE, którzy na terytorium Polski wykonują pracę lub prowadzą działalność gospodarczą.

POLITYKA ZATRUDNIENIA ( ustawa z 14 XII 1994 )

Polityka zatrudnienia - jest to czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i robotników

Funkcje: ( pyt. z książki)

1. f. Społeczna - wyznaczana przez obecne i przyszłe warunki rozwoju społ.

2. f. Ekonomiczna - związana z rozwojem gospodarczym

3. f. Poznawczo-normatywna - dotyczy systemu kształcenia

4. f. Dochodowa - ludzie uczestniczą w podziale doch. narod.

Zadania polityki zatrudnienia

** redukcja bezrobocia- wiąże się ze wzrostem inflacji, dlatego państwo ma dylemat co

zrobić.

** likwidacja ubóstwa- osoba zatrud. osiąga większe dochody niż bezrobotny i to

zadanie pokrywa się z celami polityki doch.

** wypełnianie luki zatrudnieniowej - jeżeli są braki w zatrudnieniu wtedy państwo

kształci w tych zawodach,

** oddziaływanie na decyzje w sprawie wyboru miedzy bezrobociem a

inflacją

** reorientowanie instytucji rynku pracy - powiązać to należy z polityką kształcenia, są

to przeszkolenia, szkolenia bezrobotnych.

Stopa bezrobocia = bezrobotni / zasoby siły roboczej

( faktyczną i naturalną stopę bezrobocia wyraża bezrobocie strukturalne i frykcyjne )

faktyczna stopa bezrobocia = stopa naturalna bezrobocia i stopa nieefektywnego popytu.

BEZROBOTNY - osoba nie zatrudniona i nie wykonująca innej pracy zarobkowej, zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ucząca się w szkole w systemie dziennym, zarejestrowana we właściwym urzędzie pracy jeżeli: ukończyła 18 lat z wyjątkiem młodocianych absolwentów, kobieta nie ukończyła 60 lat a mężczyzna 65 lat.

POSZUKUJĄCY PRACY - osoba nie zatrudniona, poszukująca zatrudnienia oraz osoba zatrudniona zgłaszająca zamiar i gotowość podjęcia zatrudnienia w wyższym wymiarze czasu pracy albo dodatkowego lub innego zatrudnienia, zarejestrowana w powiatowym urzędzie pracy.

ZADANIA OKREŚLONE W USTAWIE REALIZUJE

• minister właściwy do spraw pracy

• samorząd województwa

• wojewoda

• samorząd powiatowy

ORGANY OPINIODAWCZO-DORADCZE

• Naczelna Rada Zatrudnienia

• wojewódzkie rady zatrudnienia

• powiatowe rady zatrudnienia

RODZAJE BEZROBOCIA ( pyt. z książki)

a) b. Frykcyjne - równoległe występowanie bezrobocia i wolnych miejsc pracy i powstaje w wyniku niedopasowania terytorialnego lub zawodowego podaży siły roboczej do popytu. Powstaje ono również w wyniku przekwalifikowania się pracujących. Wiąże się z ruchliwością pracowników (zmiana miejsca pracy, emerytura, nowe siły robocze ) pokazuje faktyczna i naturalna stopę bezrobocia

b) b. Strukturalne - ma charakter przymusowy, jest to niedopasowanie liczby osób poszukujących pracy i wolnych miejsc pracy w całej gospodarce oraz w przekroju regionalnym, kwalifikacyjnym lub gałęziowym. Towarzyszy ono rozwojowi społ-ekon, wprowadzaniu innowacji, które oszczędzają pracę ludzką oraz zmianom konkurencyjności gałęzi przemysłu, pokazuje faktyczna i naturalna stopę bezrobocia

c) b. Nieefektywnego popytu - którego przyczyną jest niedostateczny popyt na pewne dobra. Określa je różnica miedzy liczbą osób poszukujących pracy a liczbą wolnych miejsc pracy

d) b. Klasyczne ( płacowe ) - kiedy związki zaw. wymuszają zbyt wysoki poziom płac realnych

e) b. Ukryte - wynika z nadmiernego i nieracjonalnego zatrudnienia. Przejawia się ono w:

== nieuzasadnionym ekonomicznie zatrudnianiu kobiet ( i mężczyzn )

== sztucznym skracaniu czasu pracy

== niewykorzystaniu czasu pracy

== przeludnieniu administracji państwowej

== rozbudowie sił bezpieczeństwa ponad rozsądne rozmiary (policja, wojsko)

== wydłużeniu okresu kształcenia w szkołach dla niepracujących

METODY MIERZENIA BEZROBOCIA ( pyt. z książki, źródła informacji)

1) rejestracja w powiatowych urzędach pracy, która nie ujmuje bezrobocia ukrytego

2) powszechne spisy ludności - najbardziej obiektywne

3) badanie aktywności ekonomicznej ludności BAEL- stosowana od 1992

** jest to metoda ankietowa

** osoba poddawana badaniu jest w wieku 15-74 lata

** badania prowadzi się kwartalnie

** stosowana w UE zach- srod. Europie

** pozwala obiektywnie wg określonych kryteriów określić poziom bezrobocia w wielu

krajach w porównaniu

** badaniem objętych jest 22000 gospodarstw

WADY: -- nie obejmuje wszystkich osób

-- to metoda dobra dla całego kraju a nie dla regionów

-- wskaźnik bezrobocia mierzony tą metodą jest wyższy bo ujmuje bezrobocie ukryte ( Polska 20% )

POLITYKA PEŁNEGO ZATRUDNIENIA

PEŁNE ZATRUDNIENIE - sytuacja w której każdy człowiek zdolny do pracy i chcący pracować może znaleźć pracę w krótkim czasie i na warunkach regulowanych przepisami prawa pracy ** grupa ludzi dla których praca jest niezbędna ( gdy stopa bezrobocia jest 4 - 5 % )

ZATRUDNIENIE - wykonywanie pracy na podstawie stosunku pracy, stosunku służbowego oraz umowy o pracę nakładczą

ZATRUDNIENIE RACJONALNE - ( optymalne ) - wymaga określenia relacji między jego aspektami ekonomicznymi i społecznymi, wzajemnie się dopełniającymi

Problemy racjonalnego zatrudnienia sprowadzają się do:

++ metod określania celów tej polityki i kolejności ich realizowania

++ podziału zadań między poszczególne podmioty polityki społecznej i

gospodarczej

++ doboru odpowiednich instrumentów

zjawiska negatywne:

__ wzrost bezrobocia strukturalnego

__ frustracje związane z koniecznością poszukiwania pracy, zmiany zawodu,

miejsca pracy, pozycji zawodowej

POLITYKA ZATRUDNIENIA A POLITYKA KSZTAŁCENIA (pyt. z książki)

Polityka zatrudnienia jest ściśle powiązana z polityką kształcenia ponieważ rozwój techniki i technologii stawia nowe wymagania pracownikom i wobec tego prowadzone są różne systemy szkoleń zawodowych. Polityka zatrudnienia powinna dostarczać systemowi kształcenia informacji o pożądanych zmianach w kierunkach szkolenia zawodowego

Można tu wyróżnić dwa typy kształcenia

1. kształcenie przyszłych kadr w ramach wąskich specjalizacji co umożliwia szybką adaptację w miejscu pracy ( tu wpływają firmy sponsorujące )

2. kształcenie przyszłych kadr w sposób bardziej ogólny i wszechstronny w celu zapewnienia szerokich możliwości związanych z przyszłą pracą ( tu wpływa polityka zatrudnienia państwa )

Kształcenie obejmuje również podnoszenie kwalifikacji osób już pracujących np. szkoły menadżerskie, studia podyplomowe, szkolenia.

Niedostosowanie kwalifikacji do potrzeb rynku jest powodowane rozwojem technologii i metod produkcji a także niedostosowaniem szkolnictwa zawodowego do chłonności rynków pracy.

Za główne zadania w zakresie modernizacji kształcenia uważa się:

~~ zmniejszenie rekrutacji do szkół przygotowujących do zawodów nieatrakcyjnych na które jest mały popyt

~~ poprawę elastyczności kształcenia w zakresie czasu nauki, organizacji i treści

~~ rozszerzenie profilu kształcenia i ograniczenie liczby specjalności

zmianę organizacji i treści kształcenia dorosłych

KONCEPCJE TEORETYCZNE I ZAŁOŻENIA REGULACJI RYNKU PRACY model KLASYCZNA

Wielkość zatrudnienia jest funkcją płac, mechanizm rynkowy zapewnia optymalne zatrudnienie, bezrobocie ma charakter frykcyjny lub dobrowolny

Model ten opiera się na następujących założeniach:

1. na rynku pracy występuje pełna konkurencja i nie ma przeszkód w dostępie do niego

2. oferowana na rynku praca ma homogeniczny charakter tzn. przedstawia jednakową produktywność

3. istnieje pełna informacja dotycząca obecnej i przyszłej sytuacji np. wolnych miejsc pracy i wysokości wynagrodzeń )

4. siła robocza jest w pełni mobilna

Podstawą klasycznej koncepcji rynku pracy są trzy hipotezy

1—podaż zawsze tworzy odpowiedni popy t - chodzi o ogólną podaż ,jeśli spadnie podaż

czyli będzie mało towaru przedsiębiorstwo musi się zamknąć, wzrośnie bezrobocie.

2—krańcowa użyteczność określa podaż siły roboczej - jest to zwiększenia zadowolenia następnej skonsumowanej jednostki . Jeżeli zatrudnienie następnego pracownika przyniesie większy dochód niż koszt zatrudnienia to będą przedsieb. zatrudniać tu wykres

3—krańcowa produktywność determinuje popyt na siłę roboczą.

4--- powstaje przy wyższych płacach realnych

5--- równowaga występuje w sposób automatyczny pod wpływem działania sił rynkowych

6--- jest tu dobrowolne bezrobocie bo jest to kwestia czy odpowiada poziom płac realnych KEYNES

-- ogólne zmniejszenie popytu efektywnego

-- trzeba zwiększyć popyt efektywny ( prace publiczne, interwencyjne

-- popyt efektywny ( popyt wewnątrzkrajowy, globalny w danej chwili ) tworzy popyt na pracę

-- bezrobocie ma charakter przymusowy

-- płace nominalne są stabilne

-- realne place zależą od poziomu inflacji

J.M. KEYNES uważał, że bezrobocie ma charakter przymusowy i że elastyczność płac jest ograniczona. O łącznej wielkości zatrudnienia decydują skłonność do konsumpcji i stopa nowych inwestycji. Przy danej stopie do konsumpcji zatrudnienie może wzrastać wraz z e wzrostem inwestycji. Keynesa nie interesuje proces wzrostu podaży siły roboczej istotne jest: bieżąca sytuacja ( ilość i kwalifikacje ), poziom techniki i technologii, gusty konsumentów, struktura społ.

Wykazał on, że równowaga gosp. jest możliwa także przy niepełnym zatrudnieniu

POLITYKĘ ZATRUDNIENIA OPARTĄ NA ZALECENIACH KEYNESA charakteryzuje: aktywność państwa tj. pośrednie i bezpośrednie działania w celu zwiększenia liczby miejsc pracy i produkcji. Na szczególną uwagę zasługują ROBOTY PUBLICZNE - czyli zatrudnienie bezrobotnego w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac zorganizowanych przez organy samorządu terytorialnego lub instytucje użyteczności publicznej oraz organizacje zajmujące się statutowo: ochroną środowiska, kultury, oświaty, sportu i turystyki, opieki zdrowotnej, pomocy społecznej a także spółki wodne i ich związki jeżeli prace te są finansowane z budżetu terytorialnego, budżetu państwa, funduszy celowych

R.F.KAHN dowiódł, że wzrost zatrudnienia przy robotach publicznych powoduje „ mnożenie się” zatrudnienia ponieważ wzrost funduszu płac i popytu konsumpcyjnego pociąga za sobą przyrosty zatrudnienia

KONCEPCJA NATURALNEJ STOPY BEZROBOCIA

Przyczyną bezrobocia jest brak chęci, gdyż nie chcą podjąć pracy przy płacy realnej zapewniającej równowagę. Opiera się na przyjęciu tezy o długookresowej stabilności gospodarki rynkowej opartej na swobodnym działaniu przedsiebiorstw.

KRZYWA PHILIPSA

W krótkim okresie t₀ to bezrobocie = naturalnej stopie bezrobocia, inflacja = 0 , podmioty gospodarcze oczekują zerowej inflacji w przyszłości, państwo podejmuje ekspansywna politykę pieniężną w celu zmniejszenia bezrobocia a skutkiem tej polityki jest zwiększenie popytu globalnego jak również zwiększenie cen i płac nominalnych ( odpowiada to zmniejszeniu płac realnych ) . występuje zwiększenie zatrudnienia ( występuje tzw. iluzja pieniądza ) i znajdujemy się w t₁ a później następuje zmniejszenie podaży pracy ( t₁ - t₂ ) wzrost płac realnych i zatrudnienie wraca ( t₂ ) do naturalnej stopy bezrobocia, pracownicy zdają sobie sprawę, że nie zarabiają więcej tylko tyle samo, przestaje działać zjawisko iluzji pieniądza

Gdy maleje inflacja to może nastąpić wzrost bezrobocia ponieważ przezwyciężanie inflacji następuje poprzez restrykcyjną i fiskalną (monetarną ) politykę czyli ograniczenie zagregowanego popytu.

Zmniejszenie popytu powoduje to, że produkcja maleje, zmniejsza się aktywność gospodarcza, maleje popyt na pracę więc rośnie bezrobocie i odwrotnie rośnie popyt, rośnie zatrudnienie ale skutkiem jest wzrost cen co prowadzi do zwiększenia inflacji

STAGFLACJA - jest to jednoczesny wzrost inflacji i bezrobocia w gosp.

W latach 60-tych rozwinęła się : NOWA MIKROEKONOMIA BEZROBOCIA” wg. tej teorii mechanizm konkurencji nie powoduje bezrobocia lecz wywołuje jedynie trudności z zapewnieniem przepływu informacji o rynku pracy. W ramach tej teorii rozwinęły się teorie poszukiwania pracy, bezwarunkowej umowy o pracę, inwestowania w człowieka

Rola państwa wg tej teorii ma się koncentrować wokół:

• realizacji funkcji podm. gosp. czyli pracodawcy w sektorze publicz., który zalicza się do rynku pierwotnego

• polepszenia warunków pracy w sektorze wtórnym przez angażowanie środków publicznych a także tworzenie długookresowych strategii pełnego zatrudnienia

• subsydiowania płac w ramach aktywnych środków zwalczania bezrobocia

• tworzenia i realizacji programów antydyskryminacyjnych, chroniących interesy pokrzywdzonych na rynku pracy

HIPOTEZA HISTEREZY - pozostawanie w tle, próbuje wyjaśnić kształtowanie się stopy bezrobocia występowaniem tendencji podążania „ naturalnej” stopy bezrobocia za stopą rzeczywistą, sytuacji w której wysokość bezrobocia nie powoduje ani przyspieszenia ani zwolnienia inflacji ( tzw. Poziom NAIRU) a także zbyt wolnym działaniem samoczynnych mechanizmów przywracania równowagi na rynku pracy.

Przyczyny występowania HISTEREZY

1. deprecjacja kapitału ludzkiego - jeżeli osoba straciła pracę więc po dłuższym okresie straciła już swoje kwalifikacje i nie może wrócić już na swoje stanowisko

2. deprecjacja kapitału rzeczowego - przy dobrej koniunkturze zakup maszyn nowoczesnych

INSTRUMENTACJA (pyt. z książki, interwencja państwa na rynku pracy)

Instrumenty polityki zatrudnienia trzy główne grupy

1. służące wywieraniu wpływu na wzrost popytu na siłę roboczą

2. zmniejszające podaż siły roboczej

3. dotyczące porozumień międzynarodowych w sprawie transferu siły roboczej

DZIAŁANIA ZWIĘKSZAJĄCE POPYT NA SIŁĘ ROBOCZĄ

Kierunki działań

A) subwencjonowanie płac i zatrudnienia w przedsiębiorstwach prywatnych , mogą przybierać formy

-- subwencji uzależnionych od liczby nowo przyjętych pracowników oraz od ich relacji do już zatrudnionych

-- subwencji uzależnionych od ogólnej liczby zatrudnionych

-- subwencji przyznawanych w jednakowej wysokości albo w zależności od regionu, gałęzi przemysłu, wieku pracownika, wysokości płac

Subwencjonowanie nie powoduje napięć inflacyjnych, zatrudnienie wzrasta, ponieważ siła robocza staje się dla pracodawcy tańsza.

Subwencjonowanie wiąże się z różnymi problemami np.

__ stosowanie przez przedsiębiorców nieuczciwych praktyk w celu otrzymania subwencji

__ wzrost kosztów administracyjnych związanych z badaniem sytuacji czy przedsiębiorstwa kwalifikują się do przyznania dotacji

__ stosowanie skomplikowanych metod kwalifikowania przedsiębiorstw do grupy subwencjonowanych

B) tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze państwowym w myśl specjalnych programów zatrudnienia

Programy te służą aktywacji zawodowej w dziedzinach o wysokiej stopie bezrobocia. Daje efekty bardzo szybko

PROGRAMY SPECJALNE - działania w celu promocji zatrudnienia, inicjowane przez organy zatrudnienia na rzecz osób zakwalifikowanych do grup ryzyka na lokalnych rynkach pracy.

C) popieranie przedsiębiorczości indywidualnej,

tworzenie nowych miejsc pracy w sektorze prywatnym przez popieranie

małych i średnich przedsiębiorstw, pomoc w tworzeniu własnych zakładów.

Jedną z metod popierania przedsiębiorczości jest system zasiłków celowych na zakładanie własnych firm.

Inna forma to tworzenie wolnych stref gospodarczych albo stref aktywności gospodarczej ( strefy przedsiębiorczości ) - są to obszary na których pewne rodzaje działalności gosp. są inaczej opodatkowane niż w normalnych warunkach np. wolne strefy bankowe, ubezpieczeniowe.

Dwa cele

• tworzenie nowych miejsc pracy na obszarach dotkniętych kryzysem

• rozwój pewnych opóźnionych i depresyjnych regionów

Wśród form pomocy małym i średnim przeds. wyróżnia się:

** udzielanie kredytów przez specjalne instytucje finansowe

** przyznawanie ulg podatkowych

** tworzenie systemu ochrony przed bankructwem

** gwarantowanie zamówień rządowych

** rozwijanie inicjatyw lokalnych na rzecz tych przedsiębiorstw

D) roboty publiczne - zatrudnienie bezrobotnego w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy przy wykonywaniu prac zorganizowanych przez organy samorządu terytorialnego lub instytucje użyteczności publicznej ( budowa dróg, mostów, kolei, kanałów, regulacja rzek, melioracja )

Przeciwdziałanie bezrobociu to:

1. pożyczki z Funduszu Pracy

• dla bezrobotnych na podjęcie własnej działalności

• dla przedsiębiorstw na tworzenie dodatkowych miejsc pracy

• dla zwalnianych z PGR rolników na podjęcie pozarolniczej dział.

2. szkolenia i przekwalifikowania zawodowe dla bezrobotnych i zagrożonych zwolnieniem

3. prace interwencyjne i roboty publiczne organizowane przez samorząd lokalny lub administrację lokalną ( jest to zatrudnienie osób bezrob. Jeżeli nastąpiło w wyniku umowy zawartej ze starostą )

4. stwarzanie warunków rozwoju pozarządowych instytucji, których celem jest łagodzenie skutków bezrobocia np. Bank Inicjatyw Gosp., Agencja Inicjatyw Lokalnych, centra doskonalenia zawodowego

5. organizowanie klubów pracy przy urzędach pracy

OGRANICZANIE PODAŻY SIŁY ROBOCZEJ

Oprócz działań mających na celu zwiększenie popytu na siłę roboczą stosuje się również działania ograniczające jej podaż.

Są to:

1. zmniejszenie rozmiarów zasobów siły roboczej czyli:

• wcześniejsze przechodzenie na emeryturę

• przedłużenie okresu kształcenia

• przedłużenie lub wprowadzenie obowiązkowej służby wojskowej

• osłabienie aktywności zawodowej poprzez zachęty dla kobiet do zajmowania się wychowywaniem dzieci lub zachęty do podnoszenia kwalifikacji

2. zmniejszenie liczby godzin pracy

• skracanie czasu pracy

• wydłużanie urlopów

• zmniejszanie liczby godzin ponadwymiarowych

• zatrudnienie w niepełnym wymiarze czasu pracy

POROZUMIENIA MIĘDZYNARODOWE W SPRAWIE TRANSFERU SIŁY ROBOCZEJ

Rozwiązanie problemów zatrudnienia wymaga skoordynowanych działań w skali międzynarodowej. Integracja gospodarek w UE ma sprzyjać zapobieganiu dyskryminacji i nieuczciwej konkurencji oraz działania wpływające na wzrost mobilności i podnoszenie kwalifikacji siły roboczej

Polska podpisała umowę o transferze zasobów pracy z Niemcami, Francją, Belgią. Mogą oni legalnie zatrudniać polskich pracowników

REGULOWANIE DOCHODÓW I CEN

Poziom dochodów społeczeństwa jest proporcjonalny do osiągniętego przez dany kraj poziomu rozwoju gospodarczego, którego miarą jest PNB czyli suma wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez czynniki wytwórcze należące do obywateli danego kraju bez względu na to gdzie te czynniki są zlokalizowane ( w kraju czy za granicą ) przypadający na jednego mieszkańca

ŹRÓDŁA DOCHODÓW

** dochód z pracy najemnej ( ze stosunku pracy, umowy o pracę nakładczą, zlecenie, umowa o dzieło ) 46,4%

** dochód z indywidualnego gospodarstwa rolnego lub działki 8,6%

** dochód z pracy na własny rachunek ( zysk, dywidenda ) 8,2%

** świadczenia społeczne ( emerytury, renty, zapomogi, zasiłki, alimenty )

31,4%

** pozostały dochód ( sprzedaż i dzierżawa mienia, transfery z zagranicy, dary, stypendia, nagrody, wygrane, odszkodowania ) 5,4%

Politykę dochodową wiąże się zwykle z polityką cen gdyż:

• wzrost cen powoduje, że pracownicy żądają podwyżek płac, a pracodawcy dążą do powiększenia zysku w celu stabilizacji poziomu swoich dochodów realnych

• wzrost płac powoduje wzrost kosztów, co prowadzi do wzrostu cen

WIELKOŚCI NOMINALNE KSZTAŁTUJĄ SIĘ POD WPŁYWEM ZMIAN FIZYCZNYCH ROZMIARÓW PRODUKCJI I ZMIAN CEN

( w cenach bieżących )

WIELKOŚCI REALNE KSZTAŁTUJĄ SIĘ TYLKO POD WPŁYWEM ZMIAN FIZYCZNYCH ROAMIARÓW PRODUKCJI

( w cenach stałych )

CELE POLITYKI DOCHODOWEJ

1) kontrola płac obejmująca regulowanie dochodów a także regulowanie cen ( w celu ograniczenia nadmiernych zysków )

2) przeciwdziałanie inflacji

3) zapewnienie sprawiedliwego podziału dochodów ( proporcja do ilości i jakości pracy, określenie minimum socjalnego, systemu świadczeń społecznych ) proporcjonalność w stosunku do pracy i do potrzeb.

4) zmniejszenie przestrzennych dysproporcji dochodowych

5) poprawa systemu płac w celu zwiększenia wydajności i podnoszeniu efektyw. gospodarowania

Prawidłowo konstruowane systemy płac spełniają :

funkcję motywacyjną ( bodźcową ) - płaca powinna być instrumentem pobudzającym pracowników do aktywnej realizacji zadań gospodarczych, wzrostu produkcji, podniesienia jakości, oszczędności materiałów, obniżki kosztów produkcji, wzrostu rentowności.

Funkcja dochodowa - płace stanowią główny składnik dochodu pracownika

Funkcja kosztowa - ważny element kosztów w przedsiębiorstwie i informuje w jaki sposób zużycie pracy żywej wpływa na poziom kosztów i wielkość dochodów przedsiębiorstwa

6) przeciwdziałanie bezrobociu

SPOSOBY REALIZACJI POLITYKI DOCHODOWEJ( TYPY)

Sposoby osiągania celów i zakres zależą od dominującego systemu poglądów publicznych, społecznych i ekonomicznych.

Różnice te można zilustrować przedstawiając typy polityki dochodowej:

1) śledzenie decyzji dotyczących płac i cen - organ nadzorujący otrzymuje informacje i analizuje odpowiednie dane. Zdolność do ograniczania zachowań inflacyjnych jest zdeterminowana:

A) możliwością zjednoczenia opinii publicznej wokół problemu inflacji

B) wrażliwością stron na nie sprzyjającą reakcję opinii publicznej

Opracowana strategia polega na przestrogach i upomnieniach

2) rekomendacja wytycznych w stosunku do cen i płac - ustala się normy ogólne wzrostu cen i ( lub )płac. Rekomendacja wzmacnia opór kierownictwa firm przed nadmiernym wzrostem płac

3) ulgi podatkowe i umożliwienie korzystania z programów społecznych podmiotom utrzymującym wzrost płac i cen na określonym poziomi

Państwo stosuje te ulgi i programy a warunkiem

niezbędnym jest zgoda kierownictwa, pracowników

i reprezentantów władz na trójstronną negocjację

4) sankcje na podmioty zwiększające płace i ceny ponad określoną normę

W części programów opartych na sankcjach mieszczą się:

A) polityka dochodów, która została oparta na systemie podatkowym- ogranicza wzrost cen i płac w firmach gdzie są przekroczenia założonej normy. Oczywiście mogą podnosić ceny lub płace, ale narażone są na dodatkowy podatek np. od zysków. Program ten łączy sankcje i bodźce. Bodźcem są progresywne potrącenia z podstawowej kwoty podatku w sytuacji gdy wzrost płac jest niższy od ustalonej normy

B) plan zezwoleń na wzrost płac również opiera się na podatku, lecz sankcje są nakładane za pomocą narzędzi rynkowych. Firmy są karane obowiązkiem zakupu na wolnym rynku zezwoleń ( upoważnień ) emitowanych przez rząd

5) obowiązkowa kontrola dochodów - sankcjami są kary pieniężne, decyzje administracyjne jak np. wstrzymanie koncesji, a nawet kary więzienia

INFLACJA I CENY

Typy inflacji

• popytowa - polega na podnoszeniu cen w górę tak aby popyt był równy z podażą ( inflacja ciągniona przez popyt )

• kosztowa ( podażowa )- spowodowana podnoszeniem cen w wyniki wzrostu kosztów produkcji ( inflacja pchana przez koszty )

• import inflacji - przez wzrost ( na ogół

skokowy ) cen towarów będących przedmiotem przywozu

• inflacja otwarta ( jawna )- wyraża się wzrostem cen

• inflacja tłumiona ( ukryta ) - charakteryzują przymusowe oszczędności, wywołane niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu tzw. luka inflacyjna

inflacja tłumiona może przekształcić się w inflację otwartą przez uwolnienie cen , odwrotny proces wymaga urzędowego zamrożenia cen ( a czasem płac)

• inflacja pełzająca - występuje gdy wzrost cen jest bardzo powolny

• inflacja umiarkowana - jednocyfrowa, kontrolowana

• inflacja galopująca - dwu lub trzy cyfrowa w skali rocznej , wymyka się spod kontroli państwa, może być przyczyną poważnych problemów ekonomicznych, hamuje wzrost gospodarczy

• hiperinflacja - ponad 50% w skali miesiąca, dezorganizuje życie gospodarcze i społeczne, występuje głównie po okresach wojny lub zamrożenia płac i cen

• inflacja inercyjna - utrzymuje się na niezmiennym poziomie ze względu na istniejące mechanizmy i struktury gospodarcze

ŚRODKI I INSTRUMENTY POLITYKI CENOWO-DOCHODOWEJ

PODMIOTY WYKONAWCZE:

• Minister Pracy i Spraw Socjalnych

• Minister Gospodarki

• Minister Finansów

• Rada Polityki Pieniężnej

• administracja samorządowa

GRUPY INSTRUMENTÓW POLITYKI

1. specyficzne środki polityki cenowo- dochodowej

2. instrumenty innych dziedzin polityki ekonomicznej, głównie budżetowej i pieniężnej

3. rozwiązania dotyczące polityki socjalnej państwa i ubezpieczeń społecznych

SPECYFICZNE ŚRODKI POLITYKI CENOWO-DOCHODOWEJ

Stanowienie cen:

• - ceny wolne ( umowne ) - kształtujące się w wyniku działania sił rynkowych lub pozycji monopolistycznej wytwórcy modyfikowane przez politykę fiskalną

• - ceny urzędowe - ustalane bezpośrednio przez państwo, wynikające z jego pozycji monopolistycznej lub priorytetów polityki socjalnej

ustalane są na poziomie ministerstw ( dawniej ceny gazu, alkoholu leków, biletów PKP i PKS )

ustalane na poziomie samorządów to: czynsze za mieszkania komunalna, opłaty za wodę, ciepło, komunikację miejską

W przypadku nie pokrywania przez ceny ponoszonych kosztów różnica uzupełniana była z budżetu państwa w formie dotacji podmiotowych ( dla firm ) lub przedmiotowych ( do ceny ).

• - ceny maksymalne - pułapy cenowe, nakierowane na utrzymanie niskiego poziomu cen żywności w razie nieurodzaju w rolnictwie albo na kontrolę czynszów mieszkaniowych. Są to ceny niższe od cen równowagi, powstaje nadwyżkowy popyt wywołany niezaspokojeniem części potrzeb społecznych i sprzedażą na niższym poziomie.

• - ceny minimalne - np. płac minimalnych, cen skupu w rolnictwie, które przewyższają poziom ceny równowagi. Powstaje wtedy podaż nadwyżkowa, spowodowana niższym poziomem efektywnego popytu konsumentów w stosunku do oferty producenta

ZAMROŻENIE CEN - stosuje się w okresach reflacyjnych wywołanych napiętą sytuacją ekonomiczną, polityczną lub wojną. Skuteczność zamrożenia cen zależy od stosowanych sankcji i instytucjonalnych możliwości kontroli

ZAMROŻENIE PŁAC - towarzyszy często zamrożeniu cen, wadą jest to, że na ogół odracza reflację.

REFLACJA - wzrost cen następujący po okresie, w którym kształtowały się one poniżej kosztów produkcji.

PŁACA MINIMALNA - chroni pracownika przez wyzyskiem pracodawcy, gdzie rynkowa cena pracy jest niska.

STANOWIENIE PŁAC SFERY BUDŻETOWEJ - dokonuje się w wyniku decyzji administracji lub częściej w wyniku negocjacji ze związkami zawodowymi. Niekiedy place te kształtowane są automatycznie ( indeksacja ).

INDEKSACJA PŁAC - może być wskaźnikowa lub kwotowa lub cenowa lub porównawcza w stosunku do dochodów określonych grup zawodowych

Indeksowane są płace, świadczenia społeczne i progi podatkowe

NEGOCJACJE TRÓJSTRONNE - toczą się między rządem, pracownikami i pracodawcami. Zasady negocjacji są regulowane konwencją

W praktyce dominuje negocjacyjny typ polityki dochodowej. Jego przejawami są:

• koordynacja przetargów płacowych czyli umów zbiorowych obowiązujących w różnych branżach

• arbitraż czyli rząd rozstrzyga spory między pracodawcami a pracobiorcami

REGULACJE SOCJALNE I PRAWO PRACY - wpływają na poziom całkowitych kosztów związanych z zatrudnieniem i w efekcie zmieniają konkurencyjność przedsiębiorstw. Jednocześnie zapewniają pracownikom odpowiednie warunki pracy i powodują uzyskiwanie dodatkowych przychodów ( świadczeń )

FISKALNE NARZĘDZIA REGULACJI CEN I DOCHODÓW

• podatek od wartości dodanej ( VAT ) czyli od towarów i usług, około 90% masy towarowej jest objęte stawką podstawową 22% pozostałe 7 i 0 %

• akcyza - dotyczy wąskiej grupy towarów luksusowych lub których sprzedaż powinna być ograniczona ze względów społecznych , ekologicznych ( paliwa, alkohol, tytoń, futra, wyroby jubilerskie )

• podatek od gier - 20%,

• podatek giełdowy 0-1%

• podatek importowy - w Polsce obowiązywał w 1994 - 1996

• zryczałtowany podatek dochodowy od przychodów

• cła

• VAT graniczny

• Opłaty wyrównawcze

• Opłata skarbowa

O ostatecznym podziale dochodów decydują :

• podatek dochodowy od osób fizycznych - wprowadzony w 1992 r. progresywny,

• system ulg i odliczeń od podatku - modyfikujący dochody netto i prowadzący do pożądanych społecznie zachowań ekonomicznych

• zasady i przepisy rachunkowości ( podatkowe ) - uznające przychody, koszty, amortyzację - wpływające na realne dochody osób prowadzących działalność gospodarczą

• karta podatkowa - stałe opodatkowania głównie usługi o niewielkich rozmiarach

• podatek od wzrostu wynagrodzeń ( popiwek ) - do 1995 r.,

SYSTEM UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

Świadczenia społeczne są drugim po płacach źródłem dochodów społeczeństwa.

Zasadniczymi podmiotami są :

ZUS

Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego ( KRUS )

Zebrane środki przeznaczone są na:

** emerytury

** renty

** zasiłki okresowe i jednorazowe - rodzinne, pielęgnacyjne, chorobowe, opiekuńcze, wychowawcze, pogrzebowe

** odszkodowania wypadkowe

ZUS pośredniczy także w przekazywaniu:

• zasiłków dla bezrobotnych

• wypłat z funduszu alimentacyjnego

Głównym źródłem funduszy są składki pracownicze:

• na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych 45%

• na Fundusz Pracy 3%

• na fundusz gwarantowanych świadczeń pracowniczych 0,15%

Specyfiką polskiego modelu ubezpieczeń społecznych jest:

** największy w Europie udział wydatków na renty i emerytury w PKB ( ponad 15% )

** wysokie emerytury, osiągające 70% przeciętnych wynagrodzeń

** duża liczba rent inwalidzkich

** spadek liczby opłacających składki

** wzrost liczby pobierających świadczenia

Podstawowe założenia reformy ubezpieczeń wprowadzonej 01.01.1999

=-= rozdzielenie wpłat składek na pracodawcę i pracownika

= tworzenie indywidualnych kont na które praco

dawca wpłaca składki

= stworzenie trzech filarów I - ZUS, II - składki przekazywane do

powszechnych towarzystw emerytalnych, III - składki dobrowolne

przekazywane do towarzystw

ubezpieczeniowych

ZWOLENNICY I PRZECIWNICY POLITYKI DOCHODOWO-CENOWEJ

Używa się przeciwstawnych argumentów o charakterze ekonomicznym, społecznym i moralnym. Liberałowie powołują się na sukcesy gospodarki amerykańskiej. W USA produkuje się taniej niż w UE, koszt siły roboczej wzrastał bardzo wolno, stawki godzinowe zwiększyły się o 11% zaś jednocześnie spadły stawki w grupie o najniższych kwalifikacjach 20%. Doszło więc do pogłębienia zróżnicowania społecznego.

PRZECIWNICY mają następujące zarzuty:

& jest nieskuteczna - działa na krótki okres, jedynie przesuwa wzrost płac i cen w czasie, zmniejsza inflacje otwartą na rzecz inflacji tłumionej

& jest niezgodna z zasadami gospodarki rynkowej- zniekształca podział zasobów i zakłóca informacyjną funkcję cen, powoduje marnotrawstwo i straty w produkcji

& wymaga kosztownej administracji - powoduje wzrost biurokracji i wydatków rządowych

ZWOLENNEICY wykazują iż regulowanie płac i cen:

++ jest konieczne w sektorach zdominowanych przez wielkie korporacje

++ umożliwia funkcjonowanie gospodarki na wyższym poziomie wykorzystania zasobów i zatrudnienia przy danej stopie inflacji

++ utrzymuje stopę wzrostu płac w odpowiedniej relacji do stopy wzrostu wydajności pracy

++ łagodzi sprzeczności między cenami stałymi a pełnym zatrudnieniem

zróżnicowanie dochodów jest sytuacją normalną, ponieważ regiony różnią się pod względem urbanizacji, aktywności zawodowej, struktury ekonom., Całkowite zlikwidowanie różnic nie jest możliwe ale w razie zbyt dużych różnic należy zastosować pewne instrumenty, które by je zniwelowały - jest to np. przepływ siły roboczej z obszarów biedniejszych do bogatszych, przepływ kapitału do regionów o niskich kosztach robocizny.

Pod względem dochodów gosp. dom. są regiony najbardziej zurbanizowane, duże aglomeracje, uprzemysłowione, ośrodki przedsiębiorczości i innowacyjności, mające na ogół niski poziom bezrobocia. Najgorzej przedstawiają się obszary rolnicze.

Polska będzie mogła korzystać z funduszy UE i częściowo zlikwidować różnice międzyregionalne. Fundusze te będą uzupełnieniem nakładów wewnętrznych.

---