Guzewski, Analiza paliw w pojazdach, WŁAŚCIWOŚCI POŻAROWE I FIZYKOCHEMICZNE PROPANU-BUTANU ORAZ SPIRYTUSU TECHNICZNEGO


SZKOŁA ASPIRANTÓW

PAŃSTWOWEJ STRAŻY POŻARNEJ

W POZNANIU

PRACA KONTROLNA

Przedmiot: Taktyka Działań Ratowniczych

Temat: Analiza porównawcza paliw stosowanych we współczesnych

pojazdach mechanicznych - etylina, olej napędowy i gaz LPG

opracowała: sekc. Janina Pawłowska

0x08 graphic

POZNAŃ * LISTOPAD * 2001

CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻENIA POŻAROWEGO, WYBUCHOWEGO I EKOLOGICZNEGO, WYSTĘPUJĄCEGO PODCZAS UŻYTKOWANIA LPG

Gaz skroplony, obecnie najczęściej spotykany jako alternatywne paliwo silnikowe, jest mieszaniną propanu i butanu. W literaturze zagranicznej szeroko stosuje się dla niego oznaczenie LPG, będące skrótem angielskiej nazwy "Liquified Petroleum Gas". Stosowane u nas określenie: gaz skroplony, jest mało precyzyjne, gdyż nie wyjaśnia o jaki rodzaj gazu skroplonego chodzi. Mieszaninę propanu i butanu w temperaturze otoczenia, można przechowywać w stanie ciekłym pod stosunkowo niskim ciśnieniem od 0,2 do 0,1 MPa. Gaz ten odznacza się znaczną odpornością na spalanie stukowe, umożliwiającą stosowanie w silnikach spalinowych z zapłonem iskrowym wysokich stopni sprężania. Teoretycznie liczba oktanowa wynosi 90 - 110 jednostek, jest więc wyższa lub równa liczbie oktanowej stosowanych obecnie paliw benzynowych. Wartość opałowa skroplonej mieszaniny propanu-butanu (LPG) wynosi 46,1 MJ/kg przy gęstości 0,557 kg/dm3, podczas gdy benzyny 43,9 MJ/kg. Gaz skroplony uzyskuje się głównie jako produkt uboczny, podczas rafinacji ropy naftowej, w ilości około 2% przerobionej masy ropy. Produkuje się go również z gazu ziemnego. Gaz skroplony (LPG) znajduje bardzo szerokie zastosowanie w przemyśle, rolnictwie, chemii jak i gospodarstwach domowych. Możliwe jest również jego zastosowanie do napędu pojazdów samochodowych różnych typów ( samochód osobowy, ciężarowy, autobus) jak i innych maszyn i urządzeń napędzanych silnikami spalinowymi. Do przechowywania gazu (LPG) w samochodzie służą umieszczone w nim zbiorniki ciśnieniowe, spełniające rolę zbiornika paliwa. Przebiegowe zużycie paliwa w kg/100 km jest w przybliżeniu jednakowe dla gazu skroplonego (LPG) i dla benzyny, natomiast zużycie wyrażone w dm/l00 km jest dla gazu o około 10-15 % większe niż dla benzyny.

Nazywane potocznie gazem płynnym paliwo, stanowi skroploną mieszaninę gazów, której głównymi składnikami są dwa nasycone węglowodory alifatyczne:

0x08 graphic
0x08 graphic

- C - C - C - - C - C - C - C -

0x08 graphic
0x08 graphic

Oba składniki są otrzymywane w procesie przeróbki ropy naftowej, przy czym ich średni uzysk nie przekracza na ogół 2% masy przerobionego surowca. Oba węglowodory mają względnie niską temperaturę wrzenia, która dla propanu wynosi - 42,5°C, a dla butanu - 8°C. W wyższych temperaturach dają się one skroplić pod ciśnieniem rzędu 1,6 MPa (16 barów). Ciśnienie wymagane do skroplenia mieszaniny (prężność pary) jest określone przez właściwości składnika bardziej lotnego, tj, propanu i wynosi ono przy temperaturze 20°C około 0,8 MPa (8 barów). Jest więc to ciśnienie, pod którym omawiane paliwo gazowe LPG praktycznie jest magazynowane w zbiornikach samochodowych przy podanej przeciętnej temperaturze.
Przy średnich temperaturach otoczenia ciśnienie mieszaniny gazu LPG nie przekracza 10 barów, a jedynie przy większej zawartości propanu w wysokich temperaturach otoczenia osiąga wartość nieco większą. Proporcje ilościowe obu składników w mieszaninie są różne w poszczególnych krajach. Przy stosowaniu LPG jako paliwa silnikowego w okresie zimowym jest istotny podwyższony udział propanu w celu zapewnienia możliwości właściwego odparowania gazu. Z tego względu np. w Kanadzie stosuje się czysty propan natomiast we Włoszech tylko 30 % propanu. Obowiązująca w Polsce norma PN-82C-9600 nie określa ściśle proporcji propanu i butanu w mieszaninie.

Podstawowymi składnikami gazów węglowodorowych są:

- propan, propylen - C3;

- butan, buteny oraz butadieny - C4;

oraz w mniejszych ilościach:

- metan - C1;

- etan, etylen - C2;

- pentany, penteny, i wyższe - C5.

Tabela 1. Skład chemiczny mieszanin gazu propan-butan.

Obecnie wytwarzane są trzy gatunki mieszanin ciekłych gazów, które mają różne przeznaczenie:

WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE I POŻAROWO-WYBUCHOWE PROPANU-BUTANU

Gęstość gazu, a więc i jego głównych składników jest zależna od temperatury i wynosi przeciętnie 0,55 kg/dm3. W tabeli wyszczególnione są wartości gęstości propanu i butanu w stanie płynnym i gazowym.

Składnik

Gęstość w stanie płynnymT=15°C(kg/dm3)

Gęstość w stanie lotnymT - 0°C;

p. = 1 bar (kg/m3)

Propan

0,507

2,011

N-butan

0,585

2,708

I-butan

0,563

2,697

Z powyższej tabeli wynika, że gęstość omawianych gazów w stanie płynnym jest ponad 200 razy większa od gęstości w stanie lotnym. Wartość gęstości w stanie lotnym wskazuje, że gazy te są blisko dwa razy cięższe od powietrza. Z właściwości tej wynikają pewne zagrożenia bezpieczeństwa, gdyż gazy te w stanie uwolnionym pozostają przy powierzchni ziemi, a po zmieszaniu z powietrzem stanowią od 13,5 do 18% objętości.

CHARAKTERYSTYKA - gaz płynny propan-butan o maksymalnej zawartości ciężkich frakcji

temperatura zapłonu

-95 °C

Temperatura samozapalenia

+470°C

Ciężary właściwe par czystych składu:

etan

1,36 kg/m3

propan

2,02 kg/m3

izobutan

2,67 kg/m3

butan

2,70 kg/m3

pentan

3,46 kg/m3

Ciężar właściwy cieczy (15oC

0,59 kg/l

Lepkość obliczeniowa cieczy (15oC)

15,8 kg sek 106/m2

Lepkość kinetyczna (15oC)

0,262 m2x 106/sek

Prężność par obliczeniowa:

przy temp. +15 oC

1,8 kg/cm2

przy temp. 0oC

2,9 kg/cm2

cieczy przy temp. +15oC

4,5 kg/cm2

cieczy przy temp. +30oC

6,6 kg/cm2

wartość opałowa

10 950 kcal/kg

równowagowy skład par (+15 oC)

etanu

30

propanu

30

izobutanu

19 molowy

butanu

21

Ciepło parowania par równowagowych (+15oC)

80 kcal/kg

Ciężar właściwy par równowagowych

2,1 kg/Nm3

Lepkość kinetyczna par równowagowych (+15oC)

3,92 m2106/sek


CHARAKTERYSTYKA - gaz płynny propan-butan o maksymalnej zawartości lekkich frakcji

Ciężary właściwe par czystych składu:

etan

1,36 kg/m3

Propan

2,02 kg/m3

Izobutan

2,67 kg/m3

Butan

2,70 kg/m3

Pentan

3,46 kg/m3

Ciężar właściwy cieczy (15oC

0,54 kg/l

Lepkość obliczeniowa cieczy (15oC)

14,0 kg sek 106/m2

Lepkość kinetyczna (15oC)

0,254 m2x 106/sek

Prężność par obliczeniowa:

przy temp. +15 oC

2,4 kg/cm2

przy temp. 0oC

3,9 kg/cm2

cieczy przy temp. +15oC

6,0 kg/cm2

cieczy przy temp. +30oC

8,8 kg/cm2

Wartość opałowa

11 000 kcal/kg

Równowagowy skład par (+15 oC)

Etanu

28

Propanu

50

izobutanu

12 molowy

butanu

10

Ciepło parowania par równowagowych (+15oC)

84 kcal/kg

Ciężar właściwy par równowagowych

2,0 kg/Nm3

Lepkość kinetyczna par równowagowych (+15oC)

4,18 m2106/sek

Nazwa handlowa "gaz płynny" lub "mieszanina B" oznacza mieszaninę gazowych węglowodorów, głównie propanu i butanu. Na wolnym powietrzu, w temperaturze pokojowej mieszanina ta jest gazem.

Niewielkie ciśnienie, wystarczające do skroplenia umożliwia jej magazynowanie i transport w cienkościennych lekkich butlach oraz zbiornikach. Gaz płynny występuje wtedy jako ciało dwupostaciowe, gdyż ciśnienie jego par własnych utrzymuje część zawartości naczynia w stanie skroplonym.

Pary gazu są bezbarwne i mają słaby zapach benzyny co powoduje, że są trudno wykrywalne. Choć gaz płynny nie jest trujący Jednak dłuższe przebywanie w nim może spowodować omdlenie, zatrucie, a nawet uduszenie.

Wpływ temperatury na właściwości gazu, jest duży gdyż jego rozszerzalność cieplna, w porównaniu z wodą i innymi cieczami, jest wysoka. Nawet przy niewielkim wzroście temperatury otoczenia następuje zwiększenie ciśnienia i objętości gazu zmagazynowanego w zbiornikach. Dlatego w każdej butli lub zbiorniku zostawia się wolną przestrzeń - ok. 20 % pojemności - która zabezpiecza jego swobodną rozszerzalność.

Przy otwarciu zaworu lub jakimkolwiek rozszczelnieniu gaz płynny ulatnia się na zewnątrz w postaci białej, szybko zanikającej mgły. Przemianie fazy ciekłej w gazową towarzyszy intensywne pobieranie ciepła, co powoduje obniżenie temperatury otoczenia butli, zbiornika i jego osprzętu. Przy zetknięciu się oziębionych przedmiotów z ręką może dojść nawet do miejscowego odmrożenia. Jeżeli ciepło nie jest pobierane z otoczenia, wówczas dostarcza go mieszanina płynna propanu-butanu. Powoduje to ochłodzenie fazy ciekłej i zmniejszenie jej skłonności do parowania, aż do całkowitego jego zaprzestania.

W celu uniknięcia kłopotów eksploatacyjnych powinno się dbać o dobry opływ powietrza wokół zbiornika. W tym celu należy pojazd ustawiać w miejscach przewiewnych nie zagłębionych. Gaz płynny jest około dwóch razy cięższy od powietrza i podczas niekontrolowanego wypływu spływa jak ciecz ku ziemi, w kierunku najniżej położonych miejsc. Przy braku przewietrzania nisko położonych pomieszczeń pary gazu płynnego mogą zalegać bardzo długo, stwarzając zagrożenie pożarowe i wybuchowe. Są bowiem łatwo zapalne, szybko mieszają się z powietrzem, a dolna granica ich wybuchowości w mieszaninie z powietrzem wynosi 1,5 %, górna zaś 11%.

Poważne zagrożenie stanowi też stosunkowo mała prędkość spalania się strumienia gazu. Może to spowodować, zwłaszcza przy dużej prędkości wypływu gazu z butli lub zbiornika, oderwanie się /zgaśnięcie/ płomienia palnika w konsekwencji czego następuje niekontrolowany wypływ gazu, co prowadzi najczęściej do powstania pożaru i wybuchu mieszaniny powietrzno-gazowej.

POTENCJALNE ŹRÓDŁA POWSTAWANIA POŻARU, WYBUCHU LUB INNEGO MIEJSCOWEGO ZAGROŻENIA.

Do podstawowych zagrożeń pożarowych w procesie użytkowania gazu propan-butan należy zaliczyć:

Klasyfikacja stref zagrożenia wybuchem.

Klasyfikację stanowisk technologicznych oraz obiektów rozlewni przeprowadzono w oparciu o Zarządzenie nr 11/71 Komendanta Głównego Straży Pożarnych z dnia 30.10.1971 w sprawie szczegółowych zasad zaliczania poszczególnych pomieszczeń, urządzeń technologicznych i składowisk materiałowych poza budynkami do właściwej kategorii niebezpieczeństwa pożarowego i kategorii zagrożenia wybuchem oraz na podstawie Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 92, poz. 460; zm. Dz.U. z 1995 roku nr 102, poz. 507).

W trakcie pracy stacji należy pamiętać, że rozkład stref zagrożonych wybuchem uzależniony jest nie tylko od rodzaju źródła emisji, właściwości fizyko-chemicznych i pożarowo-wybuchowych gazu, ale również od dyscypliny profilaktycznej pracowników obsługi. Wyznaczone strefy zagrożenia wybuchem występują w trakcie bezawaryjnej pracy instalacji gazowej, natomiast w przypadku wycieku gazu strefa zagrożenia wybuchem będzie się rozprzestrzeniać wraz ze wzrostem wielkości wycieku gazu . Szczególną uwagę należy zwrócić wówczas na wszelkiego rodzaju zagłębienia, kratki ściekowe, w których propan butan będzie w stanie wytworzyć i utrzymywać przez dłuższy czas stężenie wybuchowe.

Strefy zagrożenia wybuchem kształtują się następująco:

Oznakowanie stref zagrożenia wybuchem należy ustawić w odległości-promieniu 1,5 m. od ewentualnych miejsc wydzielania się gazu dla strefy Z-1 oraz odległości promieniu 7,5 m. od granicy strefy Z-1 dla strefy Z-2.

DZIAŁANIE NA ORGANIZM CZŁOWIEKA.

Propan - butan działa narkotycznie. Przy zatruciu ostrym występują bóle w jamie brzusznej, wymioty, ślinotok, zwężenie źrenic, upośledzenie słuchu, ból głowy, osłabienie, zwolnienie tętna do 40-50 uderzeń na minutę, podniecenie, a później sen trwający kilka godzin. W cięższych postaciach zatrucia może występować zapalenie płuc oraz utrata przytomności. Przy wdychaniu większych ilości występują objawy podrażnienia nerwu błędnego. W rzadkich przypadkach występuje psychoneurologiczny zespół osłupienny oraz zaburzenia oddechu.

NISZCZENIE I NEUTRALIZACJA.

Propan - butan można niszczyć przez spalenie. W tym celu należy go wypuszczać małym strumieniem do atmosfery przez przewód rurowy, spalając gaz u jego wylotu. Przy wykonywaniu tej czynności uważać, aby nie dopuścić do powstania mieszaniny wybuchowej z powietrzem, co może nastąpić przy zbyt późnym podpaleniu strumienia gazu lub zgaśnięciu płomienia. Pojemniki po cieczy należy oczyszczać przedmuchując je gazem obojętnym (azot lub dwutlenek węgla). Nie należy stosować do tego celu powietrza.

PIERWSZA POMOC

W małych ilościach pary gazu płynnego nie są trujące, Jednak mogą spowodować oszołomienie podobne do alkoholowego, a następnie omdlenie lub zatrucie. Zatrucie objawia się podrażnieniem układu nerwowego, podnieceniem, upośledzeniem słuchu, zwolnieniem tętna, bólami głowy i balami brzucha, wymiotami. W razie pojawienia się wymienionych objawów należy natychmiast usunąć przyczyny uchodzenia gazu, otworzyć drzwi i okna w mieszkaniu, a poszkodowanego skierować do lekarza. Jeżeli chory utracił przytomność, należy:

CHARAKTERYSTYKA ZAGROŻENIA POŻAROWEGO, WYBUCHOWEGO I EKOLOGICZNEGO, WYSTĘPUJĄCEGO PODCZAS UŻYTKOWANIA PALIW PŁYNNYCH

DANE TECHNICZNE OLEJU NAPĘDOWEGO

Pod pojęciem oleju napędowego występuje paliwo składnikowe do silników z zapłonem samoczynnym. W Polsce wytwarzany jest olej napędowy w kilku gatunkach różniących się między sobą zawartością siarki oraz temperaturą krzepnięcia. W użyciu dominuje olej napędowy II-S i ten olej należy potraktować jako przedstawiciel grupy polskich olejów napędowych.

Olej napędowy II-S w warunkach normalnych jest cieczą o ciemnym zabarwieniu i zapachu charakterystycznym dla ciekłych produktów naftowych. Temperatura wrzenia oleju napędowego wynosi 70 oC, temperatura krzepnięcia określana jest na -5 oC, temperatura zapłonu poniżej 65 oC, temperatura zapalenia zawiera się w przedziale od 177 do 300 oC.

Gęstość oleju napędowego względem wody jest mniejsza od jedności, natomiast gęstość par względem powietrza wynosi około 3,0. Olej napędowy II-S jest rozpuszczalny w wodzie. Z powietrzem tworzy mieszaniny wybuchowe w granicach:

Olej napędowy charakteryzuje się zawartością siarki poniżej lub równo 0,6 %, liczbą cetanową większą lub równą 45.

DANE TECHNICZNE ETYLINY

Etylina jest lekkim paliwem samochodowym, otrzymywanym w procesie destylacji ropy naftowej. Jest to ciecz łatwopalna o specyficznym zapachu, nie mieszająca się z wodą i lżejsza od niej. Pod względem chemicznym jest to mieszanina związków węglowodorowych z dodatkiem czteroetylku ołowiu w przypadku etyliny E-94.

GGW = 7,60 % obj.

Pod względem niebezpieczeństwa pracy etylinę charakteryzuje:

RODZAJE I ŹRÓDŁA POTENCJALNYCH ZAGROŻEŃ POWODOWANYCH OBECNOŚCIĄ MATERIAŁÓW ROPOPOCHODNYCH.

Na zagrożenie pożarowe podczas szeroko rozumianego użytkowania paliw płynnych składa się szereg elementów do których zaliczyć można:

Poniżej wymienione zostały hipotetyczne sytuacje, które mogą być przyczynami nadzwyczajnych zagrożeń spowodowanych obecnością produktów ropopochodnych:

Wymienione zagrożenia mogą wystąpić w niektórych przypadkach jednocześnie lub stanowić następstwo zagrożenia powstałego wcześniej. Skutkiem wywołania w/w zagrożeń może być:

Duży zrzut produktów naftowych może spowodować przedostanie się węglowodorów poza elementy przechwytujące systemu kanalizacji deszczowej. W każdej bazie paliw powinna być pełna możliwość zatrzymania fali produktów naftowych pochodzących z bazy w kanale ściekowym, odprowadzającym oczyszczone wody na zewnątrz stacji przy wykorzystaniu sprzętu uszczelniającego studzienki kanalizacyjne.

Na terenie utwardzonym istnieje możliwość ograniczenia obszaru zanieczyszczenia, natomiast na nieutwardzonym, produkty naftowe w znacznej mierze wsiąkną w glebę zagrażając wodom gruntowym.

Produkty naftowe, które wsiąkną w grunt powinny zostać wraz z gruntem wydobyte, a tak zanieczyszczony grunt powinien być poddany rekultywacji. Rekultywację można przeprowadzić przy pomocy enzymu wspomagającego biodegradację materiałów ropopochodnych w środowisku naturalnym. Część rozlanych węglowodorów odparuje. Odparowanie będzie tym większe, im wyższa będzie temperatura otoczenia, lotność produktu, siła wiatru lub siła konwekcji. W wyniku odparowywania powstaną mieszaniny wybuchowe, które pod wpływem chociażby zaiskrzenia, otwartego płomienia lub rozżarzonego przedmiotu, zaistniałego w strefie stężenia wybuchowego, doprowadzą do silnej eksplozji i gwałtownego rozwoju pożaru.

Pożar materiałów ropopochodnych jest pochodną przede wszystkim nieostrożnego i nieprzemyślanego postępowania pracowników zakładu podczas prowadzenia wszelkiego rodzaju prac rozładunkowych, załadunkowych lub remontowych.

Bezpośrednią przyczyną powstania pożaru może być również niesprawna lub nieprawidłowo użytkowana instalacja elektryczna znajdująca się w samochodzie lub na terenie zakładu ewentualnie pożar innego budynku pozostającego w bezpośrednim sąsiedztwie zbiorników i dystrybutorów paliw.

Przyczyną niezależną bezpośrednio od człowieka będzie wyładowanie atmosferyczne, które uderzając w metalowe części instalacji rozładunkowej, załadunkowej lub zbiornika doprowadzi do powstania i gwałtownego rozwoju pożaru. Z tego powodu ważnym elementem profilaktyki przeciwpożarowej jest utrzymywanie instalacji odgromowej w sprawnym stanie technicznym, potwierdzonym stosownymi badaniami.

Kolejną przyczyną, również bezpośrednio niezależną od człowieka jest elektryczność statyczna, która współistnieje razem z człowiekiem i z którą człowiek musi się nauczyć bezpiecznie żyć. Elektryczność statyczna może spowodować przeskok iskry elektrostatycznej w najmniej spodziewanym momencie (wystarczy nieskuteczne uziemienie) i doprowadzić do zapłonu mieszanki paliwowo-powietrznej.

Składowane w zbiornikach materiały ropopochodne są cieczami, które posiadają zdolność do wytwarzania ładunków elektrostatycznych w czasie ruchu cieczy na granicy podziału fazy stałej i ciekłej oraz ciekłej i gazowej. Zjawisko to występuje w szczególnym nasileniu podczas przetłaczania cieczy przez rurociągi i rozbryzgowym przelewaniu np. do pojemników. Benzyna posiada rezystywność powyżej 107 m i dlatego powstające jednostkowe ładunki elektrostatyczne kumulują się doprowadzając do bardzo niebezpiecznych różnic potencjałów.

Elektryzowanie się cieczy ropopochodnych podczas ich transportowania rurociągami zależy w dużym stopniu od prędkości przepływu, średnicy i stopnia chropowatości powierzchni wewnętrznej rurociągu. Dla benzyny niebezpieczeństwo wyładowań iskrowych występuje przy liniowej prędkości przepływu, przekraczającej 4 m/s i średnicy rurociągu 1,2 do 2,5 cm. Jako bezpieczną można przyjąć prędkość 2 - 3 m/s, w instalacjach nie posiadających hermetyzacji (odzysku par) i 5 m/s w instalacjach hermetycznych.

W celu zapobiegania niepożądanym skutkom działania elektryczności statycznej przy wszelkiego rodzaju pracach z benzyną należy:

ZAGROŻENIA WYBUCHEM - KLASYFIKACJA STREF

Strefy zagrożenia wybuchem określono na podstawie Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 3 listopada 1992 roku w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. nr 92, poz. 460; zm. Dz.U. z 1995 roku nr 102, poz. 507).

Należy pamiętać, że rozkład stref zagrożonych wybuchem uzależniony jest nie tylko od rodzaju źródła emisji, właściwości fizyko-chemicznych i pożarowo-wybuchowych substancji stwarzającej zagrożenie wybuchowe, ale również od warunków atmosferycznych (siły i kierunku wiatru, temperatury otoczenia, gradientu pionowej stateczności powietrza itp.). Wyznaczone strefy zagrożenia wybuchem występują w trakcie bezawaryjnej pracy instalacji lub zbiorników, natomiast w przypadku wycieku materiałów ropopochodnych strefa zagrożenia wybuchem będzie się rozprzestrzeniać wraz z powiększającym się rozlewiskiem i kierunkiem wiatru. Szczególną uwagę należy zwrócić wówczas na kanalizację burzową, w której materiały ropopochodne będą w stanie wytworzyć stężenie wybuchowe.

Strefy zagrożenia wybuchem w poszczególnych przypadkach kształtują się następująco:

1. Przewód oddechowy zbiornika podziemnego:

· Z-1 - 1 m nad wylotem przewodu oddechowego, w promieniu i w dół,

· Z-2 - 1,5 m wokół strefy Z-1 oraz 2 m wokół strefy do wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu.

2. Pompa ustawiona na otwartej przestrzeni, lub pod zadaszeniem:

· Z-1 - 2 m w górę, w promieniu i w dół, licząc od jej krawędzi i połączeń kołnierzowych,

· Z-2 - 2 m w poziomie od strefy Z-1 na wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu.

3. Komora czyszczaka:

· Z-1 - 3 m w górę, w promieniu i w dół, od głowicy komory czyszczaka,

· Z-2 - 5 m w promieniu, w poziomie od strefy Z-1 na wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu.

4. Połączenia kołnierzowe armatury i rurociągów:

· Z-1 - 2 m w górę, w promieniu oraz do poziomu terenu od połączeń kołnierzowych,

· Z-2 - 2 m w poziomie od strefy Z-1, na wysokości 0,6 m nad powierzchnią terenu.

5. Studzienka nazbiornikowa:

· Z-1 - wewnątrz studzienki,

· Z-2 - 2 m od krawędzi studzienki na wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu .

6. Studzienka zlewowa:

· Z-1 - 3 m w górę, w promieniu i w dół od osi przewodu spustowego,

· Z-2 - 1,5 m wokół strefy Z-1 w poziomie oraz 2 m wokół Z-1 na wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu.

7. Odmierzacz paliwa:

· Z-1 - wewnątrz odmierzacza,

· Z-2 - 0,2 m wokół jego obudowy.

8. Zbiornik podziemny:

· Z-1 - w promieniu 0,5 m przy wylocie przewodu oddechowego pod warunkiem, że znajduje się on na wysokości 4 m nad powierzchnią terenu, a zbiornik przysypany jest warstwą ziemi o grubości 0,8 m.

9. Cysterna samochodowa, w której właz w czasie spustu produktu jest otwarty:

· Z-2 - 3 m od płaszcza cysterny na wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu.

10. Cysterna samochodowa, w której właz w czasie spustu produktu jest zamknięty:

· Z-2 - 0,5 m od płaszcza cysterny na wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu.

11. Cysterna samochodowa stojąca na placu postojowym:

· Z-2 - 0,5 m od płaszcza cysterny na wysokości 0,8 m nad powierzchnią terenu.

12. Nalewak autocysternowy:

· Z-1 - 3 m w górę, w promieniu i w dół od włazu cysterny lub zaworu oddechowego,

· Z-2 - 1,5 m wokół strefy Z-1 i w dół również 1,5 m do wysokości 0,8 m,

13. Nalewak beczkowy:

· Z-1 - 2 m w promieniu od zewnętrznej krawędzi beczki.

14. Oczyszczalnia scieków - separator:

· Z-1 - wewnątrz studzienki separatora,

· Z-2 - 2 m od krawędzi studzienki do wysokości 0,8 m.

15. Oczyszczalnia ścieków - odolejacz:

· Z-1 - wewnątrz studzienki,

· Z-2 - 2 m od krawędzi studzienki do wysokości 0,8 m.

16. Dystrybutor paliwowy:

· Z-1 - wewnątrz obudowy,

· Z-2 - 0,2 m wokół obudowy dystrybutora.

17. Szafka z próbkami produktów:

· Z-1 - wewnątrz szafki,

· Z-2 - 0,2 m wokół szafki.

18. Pojazd tankujący w obszarze wlewu do zbiornika:

· Z-1 - w promieniu 0,5 m od otworu wlewowego,

· Z-2 - 0,5 m od granicy strefy Z-1

TECHNICZNE ZABEZPIECZENIE PRZECIWPOŻAROWE STACJI PALIW

Techniczne zabezpieczenie przeciwpożarowe stacji paliw obejmuje zespół czynności organizacyjno-kontrolnych oraz stosowanie technicznych systemów zabezpieczeń zapobiegających wytworzeniu się stanu zagrożenia.

Standardowo obsługa stacji paliw raz w miesiącu jest zobowiązana przeprowadzić badania stanu technicznego zaworów odpowietrzających i fakt ten odnotować w książce kontroli zaworów oddechowych. Stacja paliw powinna być oznakowana znakami ochrony przeciwpożarowej w/g PN-92/N-01256.

Należy cyklicznie kontrolować zabezpieczenie rur zlewowych poprzez wzrokowe oględziny mokrych bezpieczników przeciwogniowych - syfonów.

Dystrybutory posiadają zabezpieczenie przed przedostaniem się ognia do zbiornika poprzez stale utrzymywany słup cieczy (produktu naftowego) w rurze ssawnej. Ponadto urządzenia te powinny posiadać zawór odcinający podawanie paliwa w przypadku wywrócenia. Zawór typu udarowego powinien znajdować się tuż pod powierzchnią posadowienia dystrybutora. Zabezpieczenie instalacji odzysku par w dystrybutorze stanowi bezpiecznik ogniowy.

Rurociągi odprowadzania par z dystrybutorów mogą być połączone wspólnym kolektorem, ale w takim przypadku każdy dystrybutor powinien być wyposażony w zawór zwrotny zapewniający transport par tylko w stronę zbiornika magazynowego.

Rura pomiarowa w zasadzie nie posiada zabezpieczenia ppoż. natomiast w pewnym stopniu zapewnia je siatka Davy'ego, która jest umieszczona po obu stronach rury gdzie znajdują się otwory perforacyjne. Z tego powodu rura pomiarowa powinna być stale zamknięta.

Układ hermetyczny (dla etylin) posiada zawór oddechowy podciśnieniowo-nadciśnieniowy z zabezpieczeniem przeciwogniowym w postaci siatki z niekorodującego drutu o średnicy około 400 mikronów.

Układ oddechowy instalacji oleju napędowego posiada zawór oddechowy typu "Nierodzim". Zawory oddechowe nie stanowią pełnego zabezpieczenia przed przedostaniem się płomienia do strefy gazowej zbiornika. Siatki Davy'ego umieszczone w tych zaworach chronią przed iskrami i płomieniem, ale mają określoną wytrzymałość ogniową. Produkty naftowe, które zostały scharakteryzowane pod względem ich zagrożenia zaliczone zostały do grupy pożarów "B" - pożary cieczy palnych. Do gaszenia cieczy palnych należy używać:

· piany gaśnicze - piana lekka, średnia i ciężka wytwarzana z roztworu wodnego środka pianotwórczego DETEOR, LIGHT WATER, AFFF, SPUMOGEN itp. lub piana chemiczna wytwarzana przez reakcję chemiczną stosowaną w gaśnicach pianowych (obecnie wycofywane z użytku). Do podania piany gaśniczej wytwarzanej z wodnego roztworu środka pianotwórczego konieczne jest posiadanie pompy wodnej o parametrach minimum 800 l/min i 8 atm ciśnienia, węży tłocznych i ssawnych, dozownika środka pianotwórczego wraz z wężem ssawnym oraz sprzętu do wytwarzania piany ciężkiej (prądownica pianowa), piany średniej (wytwornica pianowa), piany lekkiej (generator piany lekkiej). Należy pamiętać o tym, że nie wszystkie środki pianotwórcze nadają się do wytwarzania wszystkich rodzajów pian gaśniczych.

· dwutlenek węgla - w normalnych warunkach jest gazem. Do celów gaśniczych stosowany jest najczęściej jako gaz ciekły. Mechanizm gaśniczy CO2 polega na obniżeniu stężenia tlenu w otaczającej ogień atmosferze, a także na pewnych niewielkich efektach chłodzenia. CO2 używany jest w gaśnicach śniegowych oraz agregatach śniegowych jedno i dwubutlowych o zawartości około 40 kg gazu.

· proszki gaśnicze - sypkie środki gaśnicze w postaci proszku węglanowego lub fosforanowego. Mechanizm gaśniczy proszków oparty jest na inhibicyjnym działaniu rodników gaśniczych, wydzielających się z proszku pod wpływem temperatury, bezpośrednio na rodniki-nośniki energii - odpowiedzialne za ciągłość procesu spalania. W wyniku oddziaływania proszku następuje odebranie energii rodnikom - nośnikom energii i w konsekwencji przerwanie procesu spalania. Należy podkreślić dużą skuteczność proszków gaśniczych przy gaszenia cieczy palnych. Proszki gaśnicze mają zastosowanie w gaśnicach i agregatach gaśniczych.

W CZASIE DOSTAWY PRODUKTÓW NAFTOWYCH

W czasie dostawy produktów naftowych i napełniania zbiorników do obowiązków Kierownika Stacji Paliw należy:

· Sprawdzić dowód dostawy, ustalając rodzaj produktu.

· Dokonać dokładnego pomiaru stanu zawartości zbiornika, do którego będzie zlewany produkt, w celu ustalenia czy ilość wlewanego produktu zmieści się w zbiorniku.

· Zwrócić uwagę na zabezpieczenie cysterny przed ewentualnym przemieszczeniem, które mogłoby spowodować zerwanie zaworu spustowego.

· Dokonać oględzin cysterny - sprawdzić plomby, poziom produktu, ewentualne wycieki.

· Uziemić cysternę za pomocą linki zakończonej końcówką magnetyczną znajdującą się w studzience zlewowej, poprzez połączenie końcówki magnetycznej linki uziemiającej ze specjalnie przyspawaną blachą, a jeżeli takiej nie ma to do oczyszczonego miejsca metalowego, tak aby końcówka magnetyczna dokładnie przylegała do metalu.

· Pobrać próbki produktu z każdej komory, każdej cysterny.

· Podłączyć wąż odbioru par do cysterny.

· Podłączyć wąż spustowy do końcówki rury zlewowej właściwej dla danego produktu (końcówki rury powinny być pomalowane odpowiednim kolorem).

· Zapewnić nadzór nad rozładunkiem przez pracowników obsługi stacji.

· Sprawdzić czy zawór oddechowy pracuje (jeżeli spust nie jest hermetyczny).

· Sprawdzić czy podręczny sprzęt gaśniczy jest pod ręką i czy jest przygotowany do użycia.

· W czasie spustu produktów rura pomiarowa musi być bezwzględnie zamknięta.

· W rejonie prac związanych ze spustem materiałów ropopochodnych nie powinno być żadnej osoby postronnej lub pracownika nie wyznaczonego do realizacji w/w zadań.

· W przypadku gdy po zlaniu konieczne jest przetaczanie cysterny do następnej studzienki zlewowej należy wąż dokładnie zabezpieczyć na cysternie, a nie ciągnąć za pojazdem.

· W czasie wyładowań atmosferycznych zabrania się dokonywania spustu paliwa.

W CZASIE TANKOWANIA PRODUKTÓW NAFTOWYCH DO ZBIORNIKÓW POJAZDÓW I INNYCH POJEMNIKÓW DETALICZNYCH

· Przed przystąpieniem do napełniania zbiornika upewnić się czy osoby znajdujące się w pojeździe nie palą papierosów i czy nie używają otwartego ognia.

· Pistolet dystrybutora w czasie napełniania oprzeć na krawędzi wlewu zbiornika w celu powstałych ładunków elektryczności statycznej.

· W czasie tankowania paliwa silnik pojazdu unieruchomić, a pasażerów znajdujących się w autobusach, samochodach ciężarowych lub przyczepach przystosowanych do przewozu osób wezwać do ich opuszczenia.

· Przestrzegać zakazu dokonywania napraw i regulacji urządzeń pojazdów na drogach komunikacji wewnętrznej bazy paliw. Powyższe czynności mogą być wykonywane tylko w miejscach do tego celu przeznaczonych.

· Przestrzegać zakazu eksploatowania uszkodzonych i niepełnosprawnych urządzeń i instalacji.

· Nie dopuścić do przelewania zbiorników paliwowych i tworzenia się rozlewisk. Każde najmniejsze rozlewisko posypać sorbentem, zebrać, a następnie spłukać wodą.

· Przestrzegać zakazu zatrudniania w bazie paliw osób nie posiadających odpowiedniego przeszkolenia.

· Przestrzegać zakazu nalewania paliw I i II klasy do kanistrów (pojemników) z tworzyw sztucznych, jeżeli nie posiadają stosownego atestu zezwalającego na używanie ich do tych celów (znak "B").

· Sprawować właściwy nadzór nad zachowaniem bezpiecznej odległości pojazdów oczekujących na pobranie paliwa od dystrybutora.

W PRZYPADKU WYCIEKU MATERIAŁÓW ROPOPOCHODNYCH

· Ustalić miejsce wycieku i oszacować stan awarii;

· Odciąć dopływ substancji chemicznej do miejsca wycieku:

- odcięcie dopływu substancji ropopochodnej do miejsca wycieku może się wiązać z koniecznością wejścia w strefę zagrożoną wybuchem stąd może być potrzebny stosowny sprzęt ochrony osobistej i odpowiednio daleko posunięta ostrożność przed przypadkowym zainicjowaniem wybuchu; jeżeli sytuacja będzie tego wymagała z podjęciem tego typu działań czekać na pomoc ze strony straży pożarnej;

· Zabezpieczyć teren rozlewiska:

- ograniczyć rozmiary rozlewiska poprzez uszczelnienie studzienek kanalizacyjnych przy pomocy dostępnego sprzętu;

- przy pomocy urządzeń pomiarowych sprawdzić poziom stężenia wybuchowego; kontrola objąć również studzienki kanalizacyjne;

· Obsypać miejsce wycieku ziemią, tak aby wielkość rozlewiska się nie powiększała;

· Jeżeli występuje groźba zapłonu, podać prądy piany ciężkiej na powstałe w wyniku wycieku rozlewisko;

· Ciekłą warstwę materiału ropopochodnego można odpompować specjalnymi do tego celu pompami lub odessać przy pomocy odsysaczy przemysłowych; zarówno pompy jak i odsysacze muszą być w wykonaniu iskrobezpiecznym (Ex);

- po zebraniu wszystkich możliwych do odzyskania produktów naftowych przystąpić do odkażania środowiska:

- gdy rozlewisko miało miejsce na gruncie utwardzonym, miejsce rozlewu przysypać warstwą diatomitu, a następnie zaabsorbowaną warstwę zebrać nieiskrzącymi łopatami i skierować do wyznaczonego placu składowania;

- gdy rozlewisko miało miejsce na gruncie miękkim (nasiąkowym), miejsce rozlewu polać rozcieńczonym wapnem chlorowanym (15-25%), a następnie częściowo odkażoną warstwę ziemi zebrać i przetransportować na wyznaczony plac składowania. Rekultywacja terenu może być przeprowadzona innymi metodami.

- w przypadku skażenia głębszych warstw gruntu spowodować wykonanie niezbędnych sondaży i ekspertyz, celem opracowania właściwych metod obserwacji i rekultywacji;

· po przybyciu jednostek straży pożarnej udzielać wszelkich niezbędnych informacji n/t zdarzenia i podporządkować się decyzjom dowódcy akcji;

W PRZYPADKU AWARII POWIĄZANEJ Z ZATRUCIEM JEDNEGO LUB KILKU PRACOWNIKÓW

· Powiadomić oprócz jednostek straży pożarnej pogotowie i policję;

· Wyposażyć się w sprzęt ochrony osobistej i wynieść poszkodowanego do strefy czystej; do czasu przybycia służby medycznej udzielać pierwszej pomocy przedlekarskiej zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie zasadami;

· Działania związane z ograniczeniem rozmiarów rozlewiska należy starać się prowadzić równolegle;

WNIOSKI

Omawiane paliwa silnikowe mogą wywołać zagrożenia, które można sklasyfikować narastająco wg oceny dynamiki rozwoju sytuacji:

Analizując właściwości przedstawionych w opracowaniu paliw należy podkreślić, że zagrożenie skażenia środowiska należy się spodziewać przede wszystkim ze strony paliw ciekłych - olej napędowy i etylina. Zagrożenie takie w zasadzie prawie w ogóle nie istnieje w odniesieniu do LPG. W obu jednak przypadkach istnieje zagrożenie dla zdrowia lub życia przy skażeniu powietrza - działanie narkotyczne na organizm ludzki. Niestety brak jest szczegółowych danych dotyczących stężeń niebezpiecznych i poziomu ich wpływu na organizm ludzki. Można stwierdzić tylko ogólnie, że opary etyliny z uwagi na większą masę cząsteczkową mogą mieć większy skutek trujący na organizm ludzki niż propan-butan.

Zarówno paliwa ciekłe (etylina i olej napędowy) jak i LPG stwarzają zagrożenie pożarowe. Spalanie paliw ciekłych odbywa się powierzchniowo, natomiast LPG objętościowo i może mieć charakter spalania wybuchowego. Ciepło spalania LPG jest nieco wyższe od benzyny, stąd pożar LPG będzie mógł mieć wyższą temperaturę maksymalną.

Ocena zagrożenia wybuchem uzależniona jest od porównania wartości DGW oraz zdolności jej wytwarzania w warunkach normalnych. Z punktu widzenia na stężenie DGW etylina wydawałaby się bardziej niebezpieczna pod względem wybuchowym niż propan-butan. Jednakże pełna analizę daje porównanie temperatury wrzenia, temperatury która odpowiada za intensywność parowania - LPG wrze już w temperaturze około - 40 oC, w normalnych warunkach, pod normalnym ciśnieniem jest w postaci gazowej, gotowy jest więc do wymieszania się z powietrzem i wytworzenia stężenia wybuchowego.

Temperatura wrzenia etyliny wynosi +35oC, stąd wytworzenia się mieszaniny wybuchowej ze strony par etyliny można spodziewać się przede wszystkich w warunkach temperatury dodatniej, trudniej jest natomiast uzyskać stan zagrożenia wybuchowego w warunkach temperatur ujemnych. Oceniając więc zagrożenie wybuchowe należy stwierdzić, że LPG w tym zakresie jest bardziej niebezpieczne.

0x08 graphic

0x08 graphic
0x08 graphic
0x08 graphic

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

H

Wzór strukturalny propanu

Wzór strukturalny butanu


Wyszukiwarka