Psychologia rozwoju do druku


Psychologia rozwoju, str.402-414 

Okres dorosłości podzielony jest na trzy względnie równe części:

W okresie dorosłości zachodzą wspólne, nieuniknione zmiany fizyczne, zwykle określane mianem starzenia się, które w istocie wynika z procesu dojrzewania. 

Pierwotny proces starzenia się obraz fundamentalnego i nieuniknionego zjawiska starzenia się, nie zaciemniony przez różnego rodzaju choroby.

(Np. biorąc pod uwagę choroby serca. Wiemy, że im starszy człowiek tym większe prawdopodobieństwo wystąpienia u niego schorzeń serca. Jak wiele „zmian” w funkcjonowaniu serca będzie rzeczywistym dziełem „starzenia się”, a jak wiele z chorób tego organu - nie wiadomo. Wiemy, że schorzenia te nie są częścią procesy starzenia się, ponieważ nie dotyczą wszystkich ) 

Wtórny proces starzenia się jest produktem działania środowiska, nawyków lub chorób i nie jest ani unikniony, ani powszechny.  

Bilans gerontologiczny. We wczesnym okresie dorosłości posiadamy sprawności fizyczne pozwalające nam na sprostanie wymaganiom stawianym przez codzienne życie (dobrze widzimy, jesteśmy silni, mamy silny układ odpornościowy).Wraz z wiekiem bilans zaczyna ulegać zmianie na naszą niekorzyść. 

Maksymalne zużycie tlenu (VO2 max)- odzwierciedla zdolność organizmu do pobierania i przetransportowania tlenu do różnych narządów.  

Wynikiem połączenia zmian w sprawności mięsni i układu sercowo-naczyniowego jest ogólna utrata prędkości i siły - główny i powszechny aspekt pierwotnego starzenia się. Spowolnienie jest rezultatem zmian na poziomie neuronów, szczególnie utraty dendrytów i zmniejszania się zdolności przewodzenia impulsów. 

Zdolność rozrodcza u kobiet z wiekiem spada - szczytowy okres zdolności poczęcia przypada na okolice 20 r.ż. Mężczyźni mogą być płodni nawet pod koniec życia. 

Układ odpornościowy (b. ważny w życiu człowieka!) jest niezwykle czuły na działanie stresu psychicznego i depresji.  

Im starszy człowiek, tym większe prawdopodobieństwo, że w danym roku umrze. W przedziale wiekowym 25-44 lat młodzi mężczyźni umierają dwa razy częściej niż młode kobiety w  wyniku zabójstw, samobójstw i wypadków. 

Wraz z wiekiem ludzie stają się bardziej podatni na choroby przewlekłe, lecz zmiana ta jest zauważalna wcześniej i dotyczy większej liczby ubogich dorosłych z klasy robotniczej. 

Młodzi częściej niż starsi cierpią na ostre schorzenia (grypa, przeziębienie), nadużywają alkoholu i narkotyków, chorują na choroby przenoszone droga płciową(opryszczka, AIDS), mają depresję, stany lękowe, zaburzenia emocjonalne.

415-423

IQ:

Pamięć:

Zmiany w strukturach poznawczych:

Model fizycznego i poznawczego starzenia się:

Strony 424-37

Bardzo szczupli dorośli żyją dłużej i maną później mniej problemów zdrowotnych

Młodzi dorośli mają najwyższy współczynnik złych nawyków zdrowotnych, takich jak rezygnacja ze śniadania, nadmierne spożycie alkoholu, palenie tytoniu

Otyłość najczęściej jest spotykana pomiędzy  45 a 64 rokiem życia

Dlaczego młodzi dorośli wybierają bardziej ryzykowną ścieżką zdrowia?:

-tracą poczucie czasu, trudno im znaleźć związek między ich aktualnym zachowaniem a długoterminowymi konsekwencjami

-własną sytuację postrzegają bardziej optymistycznie niż przedstawiają fakty (on  jest uzależniony od papierosów, ale ja jeszcze nie, bo tylko popalam)

-decyzje podejmują przeważnie na podstawie natychmiastowych a nie potencjalnych korzyści (objadanie się a w przyszłości otyłość )

Inne czynniki osobowe mające wpływ na zdrowie i zdolności poznawcze

Stres-na krótszą metę znacznie obniża wydolność układu odpornościowego, co prowadzi do wzrostu ryzyka zachorowania

Wsparcie społeczne-dorośli doświadczający odpowiedniego poziomu wsparcia społecznego stanowią grupę mniejszego ryzyka zachorowania, śmierci, wystąpienia depresji itp.

Na rozmiar struktur więzi społecznych mogą składać się wartości obiektywne takie jak: liczba kontaktów z przyjaciółmi i krewnymi, stan cywilny, przynależność do grup społecznych i wyznaniowych

Korzystny wpływ wsparcia społecznego widać wyraźnie u ludzi żyjących w stresie. Negatywny skutek działania stresu na zdrowie i dobre samopoczucie jest mniejszy u tych, którzy doświadczają odpowiedniego wsparcia społecznego, niż u tych, u których ono jest słabsze. Ten wzorzec określany jest jako buforowy efekt wsparcia społecznego.

Wsparcie społeczne jest szczególnie ważne na początku okresu dorosłego

Na tym etapie wartość wsparcia spolecznego jest silniej związana niż kiedykolwiek później (rodzące się depresje itp)

Poczucie kontroli (postrzeganie kontroli, locus kontroli, autoskuteczność)

Albert Bandura  poczucie kontroli definiuje jako autoskuteczność- przekonanie o własnej zdolności do wykonania pewnych czynności lub sprawowania władzy nad własnym zachowaniem albo otoczeniem, osiągnięcia pełnego celu lub mocy sprawczej

Rottler definuje poczucie kontroli jako locus kontroli, które dzieli się na dwie orientacje:

wewnętrzną- jednostka uwaza, że wszystko, co jej sie przytrafia,wynika z jej własnego działania

zwenętrzną-jednostka uważa, że nie ma wpływu na to, co sie im przydarza, kontrola należy do innych

Wraz z wiekiem orientacja staję się coraz bardziej zwenętrzna, gdyż starzejący się ludzie w coraz mniejszym stopniu mogą wplywać na swoje zdrowie, dzieci

Optyzmizm lub bezradność:

Pesymista-poczucie bezradnosci, wierzy,że nrak szczęcia ma charakter trwały, wplywa na wszystkie aspekty źycia ( Ci popadają częściej w depresję i choroby fizyczne)

Optymista- uważa,że niepowodzenia mają charakter przejściowy, uważa, że zawsze istnieje jakieś rozwiązanie i potrafi je znaleźć

Podstawowe poczucie bezradnoścli lub optymizmu pojawia się w dzieciństwie i w okresie dorastania jako wynik pierwszych doświadczeń efektywności i skukcesów lub niepowodzenia i frustracji. Pesymizm lub brak kontroli może odzwierciedlać podstawowe cechy osobowościowe wpływające na wybory, jakich dokonują dorośli, jak i na interpretację doświadczeń

Eksperementalne podnoszenie czyjegoś poczucia kontroli moźe poprawić jego stan zdrowia, nawet funkcjonowanie układu odpornościowego

Pełnienie ról

z pełnieniem ról wiąże się wyprowadzka z domu

Przywiżanie do rodziców

Mldy czlwiek zaczyna nabierać dystansu emocjonalnego do rodziców(przywiązanie do matki jest większe niż do ojca), co wiąże się z wyprowadzką, częściowym uniezależnieniem się on nich( przywiązanie przestaje być przywiązaniem głównym), a później przywiązanie przenosi się na partnera życiowego

Niezdrowym bylby, gdyby ta nić przywiązania nie słabła, a w konsekwencji nie pękała.

Ludzie, którzy wcześniej byli przywiązani bezpiecznie do rodziców przechodzą tę przemianę wcześniej niż Ci z przywiązanie lękowym.

W poszukiwaniu partnera

U Eriksona- intymność a izolacja

Intymność- zdolność stopienia w jedno własnej tożsamości z kimś innym, bez obawy o utarę czegoś swojego. Główny związek tworzy wtedy bezpiezną bazę,podstawę rodziny

Jednostak, której nie uda się stworzyć intymnego związku, nie będzie mogla korzystać z bezpiecznej bazy i będzie odczuwać poczucie izolacji i osamotnienia

Proces dokonywania wyboru

Proces doboru partnera  opisany za pomocą serii "filtrów" lub kroków: Spotykając potencjalnego partnera życia:

1.badamy stopień dopasowania podstawowych cech "zewnętrznych" (wygląd, maniery, status społeczny)

2.badamy dopasowanie pod względem przekonań i poglądów (polityka, religia)

3.dopasowanie do roli- czy oczekiwania wobec przyszłego partnera odpowiada twoim potrzebą, upodobaniom itp.

Wg socjologów osobyskupiają uwagę na cechach zewnętrznych:

najsilniejszym czynnikiem atrakcyjności i wyboru partnera jest PODOBIEŃSTWO

wieku, wykształcenia, klasy społecznej, przynależności do grupy etnicznej, religii, poglądów, zainteresowań i temperamentu.

Wybór na podstawie podobieństwa to kojarzenie wybiórcze lub homogamiczność

Przy doborze partnera ujawnia się także proces wymiany-wszyscy szukamy jak naljepszej okazji, jak najkorzystniejszej wymiany np. swoich zalet, tego co można zaoferować drugiemu człowiekowi. Wg. tego modelu kobiety wymieniają uslugi seksualne i umiejętność prowadzenia domu w zamian za wspacie ekonomiczne ze strony mężczyzn.

Tworzenie związku

Rola przywiązania- każdy z nas pragnie w związku odtworzyć wzorzec przechowywany w wewnętrznym modelu przywiązania-dorośli mają tendencję do tworzenia podobnych wewnętrznych modeli przywiązania do ich rodziców. ( wybieramy sobie partnerow podobnych do naszych rodzicow, a relacje z partnerem odtwarzamy na podstawie naszych relacji z rodzicami) 

Helen Bee strony 455 - 467 

Praca kobiet. 

Im wyższe wykształcenie tym wyższe prawdopodobieństwo podjęcia pracy. Kobiety częściej niż mężczyźni muszą przerywać pracę z różnych względów. Ciągłą praca jest częściej udziałem tych kobiet, które obierają typ pracy tradycyjnie traktowany jako „męski”, które nie mają dzieci i których zaangażowanie w karierę jest silnie umotywowane podejściem filozoficznym. Jednak większość kobiet podejmuje pracę, a później się z niej wycofuje przynajmniej jeden raz, a często więcej razy. Kobiety przewidują przerwy w pracy na urodzenie i wychowanie dzieci.

Kobiety, które nie przerywają pracy mają wyższe stanowiska i pensje.  

Połączenie pracy i ról rodzinnych. 

Jeśli chodzi o mężczyzn, to wydaje się oczywiste, że są oni pracownikami, rodzicami i małżonkami, jednak w przypadku kobiet jest to problematycznie by pełniły wszystkie te trzy funkcje. W rzeczywistości odczuwają one większy konflikt tych ról a dzieje się tak z kilku powodów.

Ciągłość osobowości. 

Badania nad Wielką Piątką [ neurotyczność, ekstrawersja, otwartość, zgodność, i sumienność ] potwierdziły, iż wewnętrzne „ja” towarzyszy nam przez całe dorosłe życie, podchodzimy do nowych ról w sposób, który odzwierciedla nasze podstawowe cechy osobowości.  

Zmiana osobowości. 

1) Młodzi dorośli powoli, lecz w sposób ciągły tracą swoją neurotyczność i ekstrawersję, przybywa im natomiast zgodności i sumienności - wszystkie te zmiany sprawiają wrażenia, jak gdyby zachodził w nich ogólny proces „ dojrzewania”. [ teoria wymyślona przez McCarae i Costa ].

2) W innych badaniach okazało się, że pomiędzy 20 a 40 rokiem życia wzrasta cały zespół cech : pewność siebie, poczucie własnej wartości, niezależności i ukierunkowanie na kolekcjonowanie nowych osiągnięć.

3) Rawenna Helson badała kobiety pomiędzy 21 a 27 roku życia - odkryła niewiele zmian powszechnych , lecz pomiędzy 27 a 43 u kobiet wzrasta poziom dominacji, pewności siebie i niezależności.

4) Badani przez Braya i Howarda menadżerowie pomiędzy 20 a 40 rokiem życia wykazali na przestrzeni dwudziestu lat zmiany dotyczące spadku zależności wzrostu potrzeby autonomiczności.

Tego typu badania sugerują, że osobowość na początku wieku dorosłego skłania się ku większej autonomii, silniejszemu dążeniu do sukcesu oraz większej pewności siebie i osobistej asertywności.  

Daniel Levinson użył terminu „odplemieniena”. Powiedział, że „dorosły człowiek przed końcem okresu wczesnej dorosłości bardziej krytycznie podchodzi do plemienia - grupy ludzi, instytucji i tradycji, które mają dla niego największe znaczenie, matrycy społecznej, do której był najbardziej przywiązany. Nie zależy mu już tak na nagrodach oferowanych przez plemię i częściej kwestionuje jego wartości”.  

Różnice indywidualne. 

Musimy sobie odpowiedzieć na pytanie co dzieje się z tymi, którzy nie podjęli wszystkich ról społecznych tj. małżonka, rodzica i pracownika. 
 

Ci, którzy nie wstępują w związek małżeński. 

Według badań kawalerowie i panny nie pozostający w związkach są mniej zdrowi i szczęśliwo niż ci, którzy tworzą związki partnerskie. Osoby pozostające w związkach nabierają więcej zdrowych nawyków bardziej dbają o zdrowie. Potwierdzenie w badaniach znajdujemy tez a propos poczucia wsparcia. Samotne osoby mają je mniejsze niż te w związkach.

Osoby żyjące w szczęśliwych związkach najrzadziej popadają w depresję, zupełnie inaczej niż ci, którzy SA nieszczęśliwi u boku partnera lub takiego nie mają.

Jednak jak mówi autorka nie jej celem jest stwierdzenie, że wszyscy nie wstępujący w związki są samotni czy też nieszczęśliwi. Badania są uśrednione i występują od nich następstwa a ponad to jest wiele osób, które na wolny stan decydują się świadomie i z ochotą. 

Ci, którzy nie mają dzieci.  

Bez dzieci satysfakcja z pożycia ma charakter bardziej stały. Podobnie jak w przypadku wszystkich małżeństw , rodzin bezdzietne odczuwają spadek poziomu zadowolenia w pierwszych miesiącach i latach pożycia.

W wieku 20 i 30 kilku lat bezdzietne pary donoszą o większej spójności niż w przypadku rodziców. Kobiety bezdzietne bardziej pewnie kroczą droga prowadzącą do sukcesów, które to częściej osiągają na płaszczyźnie zawodowej. Dorośli jednak odnajdują sobie często „ substytut” dziecka w siostrzeńcach, dzieciach znajomych czy w innych jednostkach. Badania wykazały, iż czułość i opiekuńczość rozwija kreatywność.

Znaczenie czasu. 

Znaczenie może mieć kolejność, w jakiej obejmujemy nowe role. Niższy współczynnik rozwodów dotyczył tych, którzy nie mieszali kolejności podejmowania ról społecznych. Największy był ten, którzy najpierw się ożenili a potem np. ukończyli szkołę i znaleźli pracę.

Za każdym razem jak przeżywamy jakieś wydarzenie, przyjmujemy lub tracimy pewną rolę społeczną w czasie niewłaściwym dla naszego pokolenia, zawsze wiąże się to z podwyższeniem ryzyka depresji i zaburzeń.  
 

Rozwój fizyczny i poznawczy w wieku średnim 484-492
 

  1. Wzrok i słuch.

 

  1. Zmiany w kondycji zdrowotnej.

      1. Choroby i niedyspozycje. W wieku średnim ludzie częścią zapadają na przewlekłe choroby (choroby serca, nadciśnienie, artretyzm, cukrzyca) oraz mają ograniczoną ruchliwość (np. problem z przenoszeniem ciężkich przedmiotów).

      2. Przypadki zgonu.

C. Choroba wieńcowa (wywoływana zwężaniem tętnic przez narastanie włóknistej i zwapniałej tkanki - miażdżycą tętnic).

D. Nowotwór.

 

  1. Kryzys wieku średniego: fakt czy fałsz?

Aby popaść w kryzys dorosły musi zostać skonfrontowany z układem zadań typowych dla wieku średniego: uświadomieniem sobie własnej śmiertelności, uznaniem nowych fizycznych ograniczeń i podwyższonego ryzyka zachorowania oraz dużych zmian w większości ról społecznych - zmierzenie się z nimi wszystkimi często przekracza siły dorosłego, tym samym stwarza kryzys.

Nie ma jednak takiej grupy wiekowej, w której objawy kryzysu (stany lękowe i depresyjne) miałyby najwyższy współczynnik, dlatego jednak zakłada się, że kryzys wieku średniego nie jest powszechnym zjawiskiem.  

Psychologia rozwoju człowieka: str. 492 - 501.

Paul Costa i Robert McCrae zaprojektowali skalę kryzysu wieku średniego, która zawierała następujące pozycje: niepokoje wewnętrzne, brak satysfakcji małżeńskiej i zawodowej, poczucie utraty sił.  Swojego rodzaju kryzys jest dość powszechny w wieku średnim, z tym że przejawia on się u różnych osób w różnym czasie. Czyli nie ma konkretnego wieku, w którym występują problemy ujęte przez Costę i McCrae. Nawet badania podłużne nie przysparzają argumentów zwolennikom twierdzenia o istnieniu kryzysu wieku średniego.  Wg Normy Haan kryzys wieku średniego dosięga  zwłaszcza białych mężczyzn z klasy średniej, szczególnie z wyższym wykształceniem i dużym doświadczeniem.  Tamir zauważyła natomiast, że mężczyźni w przedziale 45 - 49 lat wykazali więcej problemów alkoholowych i zażywania leków wydawanych an recepty, mniej wykazywało „entuzjazm”, a więcej „unieruchomienie psychologiczne”.

Funkcjonowanie poznawcze 
W wieku średnim większość z nas podtrzymuje, a nawet odnotowuje lepsze wyniki zdolności wykorzystywanych w zadaniach często wykonywanych lub opartych na uczeniu się. Czyli wzbogaca się nasz zasób słownictwa i  nadal mamy zdolność rozwiązywania problemów. Ale w zadaniach wymagających szybkości, czy też nieużywanych lub nietrenowanych zdolności w wieku średnim, odnotowuje się pewien spadek efektywności. Wraz z wiekiem coraz wolniejsze stają się głównie procesy myślowe. Rozmiar strat u większości dorosłych ludzi w tym przedziale wiekowym jest jednak niewielki. Przed 60. r. ż. niemożliwe jest rzetelne wykazanie powtarzających się, związanych z wiekiem, znacznej wielkości zmian w zdolnościach psychometrycznych. Można wykazać stopniowe zanikanie wszelkich zdolności w wieku 64. lat.

Jeszcze o pamięci 
Pamięć w wieku średnim pozostaje stabilna lub zostaje ograniczona tylko w niewielkim stopniu. Trochę większy spadek tej zdolności dotyczy spraw mniej znanych, gdy pamięć musi być przywołana po jakimś czasie lub gdy proces ten zakłóca się w jakiś sposób. Z doświadczenia Robina Westa i Thomasa Crooka wynika, że zjawisko spadku przypominania sobie jest zależne od liczby elementów, które mamy zapamiętać ( gdy liczba jest „standardowa” zjawiska takiego nie ma - bez względu na różnice wieku badani uzyskazali bardzo zbliżone wyniki).  
Pamięć pierwotna i krótkotrwała - w nich zachowujemy informacje prawie 30 sekund. 
Pamięć wtórna i długoterminowa - w nich przechowujemy informacje przez dłuższy czas, od minut do lat. 
Procesy kodowania i odkodowania stają się stopniowo coraz mniej skuteczne i powolniejsze. Jednak znaczny spadek następuje dopiero po 60. r. ż. a nie w średnim.  
W wieku średnim porzucamy powoli podejście logiczne lub poglądy wynikających z operacji formalnych, które dominują w okresie dorastania i skłaniamy się bardziej ku pragmatycznemu podejściu - rozwiązywanie codziennych problemów (zmniejsza się dbałość o szczegóły, a przywiązuje się uwagę do zapamiętywania tematów i znaczenia). 
Wraz z wiekiem zmienia się proces kodowania. Nie próbuje się już kodować szczegółów, lecz zachowuje się obszerniejsze informacje lub całe podsumowania sytuacji. Zmianę tą tłumaczy się przez „utratę z korzyścią dla rozwoju” albo „stratę z zadośćuczynieniem”.

Wykorzystywanie zdolności intelektualnych: działanie twórcze w wieku średnim

Badania Lehmana wykazały, że szczytowa forma twórczości, podobanie jak wyniki funkcjonowania fizycznego, osiągane są na początku okresu dorosłości. ( przykład: 26-letni Einstein stworzył teorie względności). Simon natomiast wykazał, że średnia wieku publikacji najlepszej pracy jego badanych przypadała na ok. 40 r. ż.- odnotowujemy wtedy szczyty produktywności. Jednak jakość owych badanych jest jeszcze wysoka w wieku 50. i 60. lat. Szczytowa forma artystów może przychodzić później i trwać o wiele dłużej. 
Siegfried Streufert na podstawie swego eksperymentu zbadał skalę aktywności, prędkości, zakresu, różnorodności zmysły strategicznego. Dorośli w  wieku średnim nadal utrzymują wysoki poziom zdolności pracy twórczej i umiejętności rozwiązywania problemów.

Różnice indywidualne 
Mają miejsce zwłaszcza podczas kontaktu z czynnikami ryzyka i nawykami zdrowotnymi mającymi związek z zachorowalnością na raka i chorobę wieńcową. Wiele tych samych cech ma wpływ na zmianę lub utrzymanie ogólnej kondycji zdrowotnej i zdolności intelektualnych w  wieku średnim. Z analizy Schaiego pacjenci, którzy mieli jakieś problemy sercowo - naczyniowe, wykazywali szybsze i rozleglejsze pogorszenie wymienionych wyżej zdolności.

Ćwiczenia fizyczne a zdrowie 
Obecnie stawia się hipotezę, ze ćwiczenia fizyczne mogą być jednym z głównych czynników określających całkowity stan zdrowia i osiągnięć intelektualnych w wieku średnim. Badania Lee wykazały, że im większa aktywność wykazywał mężczyzna w wieku 30, 40 i 50 lat, tym mniejsze było ryzyko śmierci w ciągu 25 lat. 
Ciekawostka: na przejście 1,5 km w poziomie potrzeba 100 kalorii; na wejście po schodach na 1. piętro potrzeba 17 kalorii. 
Ćwiczenia fizyczne pomagają również w zachowaniu poziomu zdolności poznawczych, ponieważ pomagają utrzymać sprawność sercowo - naczyniową. U zdrowych fizycznie w wieku średnim i starszych, tych bardziej aktywnych fizycznie zatwierdzono, że osiągają wyższe wyniki testów badających rozumowanie, czas reakcji i pamięć krótkotrwałą. Ćwiczenie poprawiają także zdolność myślenia i niektóre wyniki funkcjonowania (maksymalny wychwyt tlenu).

Różnice w kondycji zdrowotnej wynikające z pochodzenia społecznego i etnicznego 
Pochodzenie społeczne i przynależność etniczna to czynniki demograficzne, które mają ogromny wpływ na stan zdrowia i zdolności umysłowe w wieku średnim. Samo pochodzenie etniczne ma duży wpływ na ogólny stan zdrowia i występowanie różnych schorzeń. Czarni częściej chorują na nadciśnienie niż biali.  Latynosi rzadziej niż biali mężczyźni zapadają na choroby serca i raka. Mówi się, że samo ubóstwo nie może przeświadczyć o większej częstotliwości występowania danego schorzenia, wyklucza się również podłoże genetyczne. Istnieje również hipoteza, że nadciśnienie czarnych wynika z powszechnej otyłości wśród czarnych.

505-514-rozwój społeczny i rozwój osobowosci w wieku średnim

W wieku średnim obowiązki rodzicielskie(dzieci opuszczają dom rodzinny i zakładają wlasne rodziny-syndrom pustego gniazda) i zawodowe-(koniec pracy zawodowej) są mniej absorbujące i partnerzy maja wiecej czasu dla siebie. Moment wylotu z gniazda opóżnia się ze względu na niepewną sytuację ekonomiczną. Dzieci często wracają po jakimś czasie do domu rodzinnego.

Związki partnerskie

Starsi dorosli rzadziej opisują problemy małżeńskie.małżenstwa z większymi problemami kończą się rozwodem.wraz z wiekiem wzrasta zadowolenie z pożycia  małżenskiego w wyniku spadku problemów.w wieku srednim wystepuje mniej fizycznych oznak czułości, szczerych wyznan i zaangażowania.Liczba problemów jest najwyższa w rodzinach gdzie nadal mieszkaja dorosłe dzieci.w rodzinach z małymi dziećmi jest mało czulosci miedzy małzonkami ze względu na poświecanie dużo czasu dzieciom.Malżenstwa w wieku średnim prezentują miłosć próżną(towarzyska,w której obserwujemy intymność i zaangażowanie, brak natomiast namiętności.)

Rodzice i dzieci

Wzrasta długość życia ludzi.w wieku średnim 2 funkcje rodzinne między rodzicami a dziećmi:łańcuch wsparcia oraz maksimum odpowiedzialności za podtrzymywanie więzi uczuciowych.wiek średni jest określany jako okres ściśnięcia bądź pokolenie pomiędzy.pomiędzy 40 a 50 rokiem życia rodzica więcej udzielają opieki niż jej otrzymują.odpowiedzialność i wsparcie ze strony dzieci jest dla rodziców obciażeniem psychicznym.rodzice w kazdym wieku próbują wpoić swoim dzieciom rady dotyczące życia -kończą się sukcesem w szczególnosci rady praktyczne (dotyczące miejsca zamieszkania,prowadzenia domu i zarządzania pieniędzmi).Natomiast próby zmiany poglądów rodziców nie przynosza efektów.każda rodzina posiada szczególny wątek lub zestaw tematów.kobiety rozmawiaja o stosunkach międzyludzkich,zwłaszcza rodzinnych, natomiast mężczyźni rozmawiają o pracy,wykształceniu i pieniądzach.kobiety kłócą się o to jak ktoś się odnosi do drugiej osoby,mężczyźni kłóca się o polityką lub problemy społeczne.

„puste gniazdo”

Dzieci  opuszczaja dom rodzinny ok.24-25 rok życia.matki mają wtedy ok.50 lat.ojcowie 53 lata.rola rodzicielska nie kończy się z odejściem dzieci.jest to dla rodziców faza „ porodzicielska”.rodzica maja teraz więcej czasu na pełnienie rół małżonków.pojawiaja się oznaki” imperetywu rodzicielskiego”.wiekszość kobiet wpada w depresję i stan poddenerwowania z powodu utraty głównej roli matki.nadużywanie alkoholu w wieku średnim spada.odejście dzieci jest wżnym punktem zwrotnym.jednak wiekszość rodziców określa ten moment odejścia pozytywnie.matki czynne zawodowo częściej przyjmowały stadium pustego gniazda jako etap pozytywny.

„gniazdo zagracone”

Sytuacja gdy dzieci nie opuszczą domu rodzinnego lub do niego wrócą z powodów ekonomicznych(rozwód,utrata pracy.)taka sytuacja może pogwałcić oczekiwania rodziców.powrót dzieci określa się jako nieprogramowana zmiana ról.podwyższa się poziom stresu u rodziców.gdy młody dorosły wraca do domu konieczne jest renegocjowanie ról rodzinnych.rodzice narzekaja na późnowieczorne życie swych dzieci, na ich nieoczekiwane wyjścia i przyjscia oraz brak zaangażowania w obowiązki domowe.młodzi dorosli natomiast mają pretensje że śą traktowane jak małe dzieci.połowa rodziców mających w domu dorosłe dzieci potrafi wypracować dobry system radzenia sobie z nimi i twierdzi że sa zadowoleni z tego układu.

Rola dziadków

Dziadkami zostaje się ok.50 roku życia.Afroamerykanie i Latynosi mają bliższy i częstszy kontakt z wnuczętami niż biali.3 związki dziadków z wnukami.:

1.związek zdystansowany-dziadkowie widuja wnuki rzadko i mają niewielki bezpośredni wpływ na ich życie.najczęstsza przyczyną oddalenia jest fizyczna odległosć miejsc zamieszkania.

2.związek towarzyski-najczęstszy 55% -dziadkowie tworzą ciepłe,przyjemne związki ze swoimi wnuczętami.jednakże nie mają związanych z nimi codziennych obowiążków.potrafia kochac wnuczęta ale i odesłać je do domu.(ten związek najczęsciej prezentuja babcie i młodzi dziadkowie)

3.związek zaangażowany-dziadkowie sa aktywnie zaangażowani w wychowanie wnuków.w rodzinach 3-pokoleniowych dziadkowie pełnia pełnoetapową opiekę nad nimi.w społeczeństwie amerykańskim ten typ jest najbardziej rozpowszechniony.równiez gdy matką jest niezmężna córka.

Rola dziadków daje dużo satysfakcji i sporo radości.jednoczesnie nie jest aż tak ważna wzyciu człowieka jak rola rodzica. 

Psychologia rozwoju człowieka str. 514-522 

Opieka nad starzejącymi się rodzicami:

W wieku średnim człowiek ma do spełnienia kolejną rolę życiową jaką jest opieka nad starzejącymi się rodzicami. Duża ilość dorosłych poczuwa się do odpowiedzialności synowskiej i jeśli rodzice potrzebują pomocy, oni starają się im ją zapewnić. Jednakże  trudno jednoznacznie określić ile osób w średnim wieku podejmuję rolę opiekuna, ponieważ nie wszyscy starsi ludzie mieszkający ze swoimi dziećmi są niedołężni i chorzy. 

Wpływ sprawowanej opieki na opiekuna:

Sprawowanie opieki nad osobą starszą, często chorą i niedołężną, jest bardzo odpowiedzialnym zadaniem. Osoby chore np. na Alzheimera w zaawansowanej chorobie nie poznają już swoich opiekunów, otoczenie takich ludzi opieką i pogodzenie tego z prowadzeniem własnego domu może wymagać dużych nakładów energii i finansów. W związku z tym opiekunowie częściej cierpią na depresje, i mają obniżone zadowolenie z pożycia małżeńskiego. Badania wskazują że opiekunowie opiekujący się otępiałymi i osłabionymi, częściej sami są chorzy i mają mniej wydolny układ odpornościowy.

Takie wyniki nazywamy OBCIĄŻENIEM ROLI OPIEKUNA.  

Kto pomaga starszym ludziom kiedy tracą siły lub stają się inwalidami?

Tego zadania dużo częściej podejmują się córki. W grupie rodzeństwa najprawdopodobniej to przypadnie temu kto nie ma już dzieci, nie pracuje, nie żyje w związku małżeńskim, i mieszka najbliżej. Jednak najczęściej jest to córka albo synowa. Różnica jest jednak również w tym kto wymaga opieki, córki 4 razy częściej niż synowie opiekują się niedołężną matką a tylko 40% częściej pomaga chorym ojcom. Kolejnym czynnikiem zwiększającym prawdopodobieństwo, że to właśnie córka zaopiekuje się rodzicem jest więź emocjonalna, bliskość, rola społeczna kobiety. Synowie też się jednak angażują, czasem dzielą się obowiązkami z siostrami i wtedy oni pomagają finansowo i praktycznie (zakupy, naprawy)

A córki przy czynnościach fizycznych (sprzątanie, gotowanie)  

Przyjaciele:

Liczba tego typu związków w wieku średnim jest niższa niż we wczesnej dorosłości, liczba kontaktów pomiędzy 17 a 50 rokiem życia spada, ale bliskość stosunków  z najlepszym przyjacielem zostaje taka sama.

Teoria selektywności socjoemocjonalnej- na przestrzeni okresu dorosłości, każdy z nas wybiórczo redukuje liczbę zachowań społecznych ograniczając się do kilku związków. Ma to na celu maksymalne zwiększenie zysków społecznych i emocjonalnych. Związków jest mniej, ale są bardziej intymne.

Praca:

Satysfakcja zawodowa w wieku średnim osiąga najwyższy poziom, mimo braku awansów.

Jakość wykonywanej pracy bardzo wysoka, z wyjątkiem może pracy fizycznej, ponieważ człowiek z wiadomych względów nie ma już tyle siły. Naukowcy twierdzą że utrzymanie wysokiej produktywności jest możliwe, ponieważ dorośli w obliczu erozji zdolności fizycznych i poznawczych, angażują się w proces Selektywnej optymizacji i kompensacji

Na który składają się trzy podprocesy:

  1. Selekcja: zawężenie zakresu czynności, skupienie się na głównym zadaniu, zrzucenie większej odpowiedzialności na innych, ograniczenie pobocznych czynności zawodowych

  2. Optymizacja: obszerne „ćwiczenie” najpotrzebniejszych zdolności aby utrzymać je na jak najwyższym poziomie.

  3. Kompensacja: wykorzystywanie pragmatycznych sposobów pozwalających pokonac określone trudności.  Np. silniejsze okulary, aparaty słuchowe.

Przygotowanie do odejścia na emeryturę:

Ludzie w wieku średnim przygotowują się do odejścia na emeryturę. Jednym z aspektów tego przygotowanie jest redukcja wymiaru godzin, przygotowują również rodzinę , czytają artykuły prasowe z tym związane.

Helen Bee 522- 537

  1. OSOBOWOŚĆ - Pomiędzy wiekiem 40-60 lat większość ludzi odwraca się od sukcesu, niezależności, asertywności i i  indywidualizmu.

  2. 5 różnych poglądów na ten stan:

    1. ZAINTERESOWANIE WŁASNYCM WNĘTRZEM - BERENICE NEUGARTEN- T twierdzi, że zmiana ta prowadzi do czegoś co nazwała ZAINTERESOWANIEM WŁASNYM WNĘTRZEM. Uważa, że dorośli w podeszłym wieku porzucają zainteresowanie światem zewnętrznym i stają się bardziej skupieni na procesach wewnętrznych( wspomnienia, kontemplowanie życia)

    1. OD GENERATYWNOŚCI DO INTEGRALNOŚCI EGO. ERIKSON- Następuje kryzys generatywności a stagnacji, w jego wyniku zdobywamy cnotę jaką jest TROSKA (Zainteresowanie stworzeniem i poprowadzeniem nowego pokolenia, służenie radą, wychowanie dzieci) ale posiadanie dzieci to nie wszystko do pełni potrzeba porzucenia zainteresowania sobą samym na rzecz troski nad innymi- gdy to nie nastąpi ogrania nas stagnacja( osobiste zubożenie)i ludzie tacy zajmują się sami sobą jakoby byli by własnymi dziećmi… Wg. Eriksona ostatnie stadium dorosłości to kryzys integralność ego a rozpacz. (ok60)jednostka musi sobie zdać sprawę z tego czego dokonała w życiu i zaakceptować „niezmienność przeszłości”. Pod koniec wieku średniego powinniśmy poddać się refleksji.

POZNAWCZE ZAANGAŻOWANIE- POSIADA PEWNE ASPEKTY AMBICJI, NIEZALEŻNOŚĆ OCENY I INTELEKTU WARTOŚCIUJĄCEGO

    1. ELASTYCZNOŚĆ I WYTRWAŁOŚĆ- JOCHEN BRANDTSTADTER- Wytrwałość w dążeniu do celu spada, elastyczność zaś w dostosowaniu się do niego wzrasta, wskazując na „dojrzewanie” osobowości w wieku średnim.

    2. DOJRZAŁOŚĆ MECHANIZMÓW OBRONNYCH- G.VAILLANT- Zakładał skupienie mechanizmów obronnych. Podzielił je na 3 gr.( niedojrzałe *projekcja, zaprzeczenie; neurotyczne* wyparcie, przemieszczenie, intelektualizację; dojrzałe* stłumienie, humor, altruizm). Mechanizmy obronne wraz z wiekiem stawały się coraz bardziej dojrzałe, w wieku średnim mechanizmy dojrzałe stanowiły 40% całości.

    3. PODEJMOWANIE PRZECIWNYCH RÓL PŁCIOWYCH- D. GUTMAN- Role płciowe w wieku średnim ponownie ulegają przemianie. Role kobiet i mężczyzn „krzyżują się”- mężczyźni przejawiają cechy bardziej kobiece a kobiety stają się bardziej asertywne.

Podsumowując: Zmiany osobowościowe w wieku średnim opisuje wiele modeli. Zmiany te są mniej powszechne niż w okresie dorastania. Istnieją natomiast oznaki obniżenia intensywności działań i ograniczenia dążenia do celu.

  1. Różnorodność doświadczeń życiowych i kryzysów odpowiada za zróżnicowanie wzorców osobowościowych. Np. ROZWÓD - powoduje wzrost zaburzeń emocjonalnych i zachorowalności. Może także na stałe zmienić zakres ról oraz status materialny dorosłego, zwłaszcza kobiety

  2. Utrata pracy również prowadzi do wzrostu zaburzeń emocjonalnych i zachorowalności, bezpośrednio, na przykład przez zachowanie ekonomicznej stabilności, jak również pośrednio poprzez pogorszenie się stosunków małżeńskich i obniżenie poczucia własnej wartości

  3. Negatywny wpływ zarówno rozwodu, jak i utraty pracy dla dorosłych w wieku średnim jest większy niż na początku dorosłości. Lecz w przypadku obydwóch kryzysów skutki mogą zostać zniwelowane przez odpowiednie wsparcie społeczne.

  4. Każda zmiana ról i każdy kryzys, który przejawia się „nieterminowo” i odbiega od normatywnych oczekiwań danej grupy pokoleniowej czy kultury, wiąże się z większym poziomem stresu. Zaliczają się do nich: narzucanie roli dziadka w młodym wieku, wczesna śmierć rodziców, późne opuszczenie domu przez dzieci.

  5. Niektórzy teoretycy twierdzą, że kryzys może przyczynić się zarówno do zaburzeń jak i do rozwoju. To czy rzeczywiście kryzys lub zmiana życiowa mogą być koniecznie potrzebne do rozwoju psychologicznego, pozostaje kwestią otwartą.

Psychologia str.544-554

  1. Etap 7 to wiek podeszły. Szekspir określał go jako ,,wtórne zdziecinnienie i jedynie trwanie w zapomnieniu, bez zębów, bez oczu, bez smaku, bez niczego”. Jest to ostatni etap w życiu człowieka.

  2. ,,Siwienie społeczeństw” to zjawisko, które dotyczy liczebności populacji dorosłych powyżej 65 roku życia. Jest to istotna zmiana demograficzna, która polega na tym, że liczebność takich osób wzrasta i niesie to duże konsekwencje dla kraju m. In. Wpływa to na projekty ustaw emerytalnych, zwiększają się dramatycznie wydatki na opiekę zdrowotną i domy opieki itp.

  3. Grupę starszych ludzi dzielimy na trzy podgrupy:

Grupy te różnią się znacznie pod względem niestabilności emocjonalnej i ryzyka zachorowań.

Nie można dokładnie scharakteryzować tych grup, ponieważ proces starzenia się ma bardzo indywidualny charakter.

  1. Nie można dokładnie przewidzieć ile przeżyje jeszcze 60 czy 70-latek. Analizując przewidywalną długość życia i przewidywalną długość życia aktywnego można wyróżnić następujące wnioski: