POLITYKA MONETARNA

Jest to manipulowanie podażą pieniądza i stopa procentową w celu oddziaływania na gospodarkę

Strategiczne cele polityki monetarnej:

• Wg monetarystów strategicznym celem polityki monetarnej jest stabilizacja cen albo walka z inflacją (1-3%)

• Wg Keynsistów strategicznym celem polityki monetarnej jest stabilizacja gospodarki, albo zmniejszenie amplitudy wahań koniunkturalnych. Bank centralny jest od inflacji.

Operacyjne cele polityki monetarnej:

• Podaż pieniądza (agregat M2)

• Stopy procentowe rynku międzybankowego (WIBOR - stopy kredytowe, WIBID - stopy depozytowe) - są to najwyższe stopy procentowe w Polsce

3 poziomy:

• I poziom - Bank Centralny

• II poziom - rynek międzybankowy (banki same sobie też pożyczają pieniądze) - nie ma kosztów

• III poziom - rynek klientowski - ludność i przedsiębiorstwo

_

Marża odsetkowa WIBOR, WIBID + marża odsetkowa

Bank Centralny możemy rozliczać z celów strategicznych. Nie powinniśmy rozliczać z celów operacyjnych. Rzad, opozycja nie powinna się wtracać do Banku Centralnego, jeżeli cel inflacyjny jest realizowany, nie powinna się mieszać do procentów.

Są dwa warianty polityki monetarnej

1. Ekspansywna polityka monetarna - polegająca na zwiększaniu podaży pieniądza oraz obniżaniu stóp procentowych. Jest to polityka taniego pieniądza

2. Restrukcyjna polityka fiskalna - zmniejszenie podaży pieniądza i podwyższenie stóp procentowych czyli tzw. polityka drogiego pieniądza

INSTRUMENTY POLITYKI MONETARNEJ

1. Operacje otwartego rynku - działanie Banku Centralnego polegające na sprzedaży lub zakupie państwowych papierów wartościowych w celu zmiany bazy monetarnej. Operacje te oddziaływują na M_{0 .}Są tutaj dwa warianty

• Skup bonów skarbowych (MF)lub pieniężnych (NBP) powoduje, że M_o rośnie- ekspensywna polityka monetarna

• Sprzedaż bonów skarbowych lub pieniężnych prowadzi do tego, że M_o maleje - restrykcyja polityka monetarna

M_o M₂

M_o M₂

2. Stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych

Jest to administracyjnie określona przez bank Centralny relacja minimalnych rezerw gotówkowych do depozytów, jaka muszą utrzymywać banki komercyjne.

Współczesne banki funkcjonują w oparciu o cząstkowe rezerwy gotówkowe.

Rezerwa ta jest ustalona przez bank centralny. Banki musza się do tego stosować.

Jeżeli stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych wzrośnie to re też wzrośnie, a jeśli r_e wzrośnie to cały mnożnik (m) zmniejszy się podaż pieniądza M₂ zmniejszy się

Jeżeli stopa obniży się to r_e , m M₂

5% - stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych ( obecna)

3. Stopa lombardowa - jest to stopa procentowa pożyczek udzialonych przez bank Centralny bankom komercyjnym w celu utrzymania płynności finansowej

22% - stopa lombardowa (obecna)

jest to kredyt pod zastaw papierów wartościowych

Stopa lombardowa wpływa na Re

Jeśli Bank centralny podnosi stopę lombardową oczekuje że ma to wpływ na Re (ale dobrowolne nie obowiązkowe) Re m

M₂

4. Stopa redyskontowa

To stopa procentowa kredytu wekslowego udzielonego przez Bank Centralny bankom komercyjnym, tzn. stopa procentowa po jakiej Bank Centralny skupuje weksle od banków komercyjnych, które uprzednio banki te odkupiły (zdyskontowały) od swoich klientów

Weksel - to papier wartościowy, którego wystawca zobowiązuje się do zapłaty danej kwoty, tzw. wartości nominalnej, posiadaczowi weksla w określonym terminie i miejscu

Np. stopa dyskonta w 10 bankach 20,79%=21% (przykład Rzeczpospolita)

Wartość nominalna 1000zł

Posiadacz weksla otrzymuje 790zł (1000,00-21%)

Bank komercyjny zanosi weksel do Banku Centralnego do redyskonta

Stopa redyskontowa 20,5% (od 1 marca)

Bank komercyjny otrzyma z Banku Centralnego 795,00 (1000,00 - 20,5%)

Bank komercyjny zarobił na transakcji 5zł - z tytułu dyskonta pobrał odsetki w wys 210zł (1000*21%), z tytułu redyskonta weksla w Banku Centralnym zapłacił odsetki w wys. 205zł (1000,00*20,5%)

Stopa redyskontowa oddziaływuje na M_o

Stopa redyskontowa obniży się M_o M₂

Banki będą zadowolone, bo

Mniej będą tracić na redyskoncie

Stopa redyskontowa M_o const.

PODSUMOWANIE:

Najważniejszym instrumentem są operacje otwartego rynku !
Stopa obowiązujących rezerw gotówki - muszą być takie jak w innych krajach.

Stopa lombardowa - jeśli banki wpadną w tarapaty pójdą do innego banku komercyjnego, w ostateczności pójdą do Banku Centralnego ( pokredyt lombardowy)

Stopa redyskontowa - tylko skup weksli Bank Centralny musi zredyskontować weksle, które przyniosą banki komercyjne - nie może odmówić

BUDŻET I POLITYKA FISKALNA

Polityka fiskalna - pojęcie i narzędzia

Jest to manipulowanie wpływami i wydatkami budżetu państwa w celu oddziaływania na gospodarkę

Budżet - zestawienie wpływów i wydatków państwa

Instrumenty fiskalne -

• G - są to „zakupy publiczne” produktów i usług. Są to wydatki osobowe i rzeczowe na sferę budżetową

• TR - „transfery”- są to wydatki z budżetu państwa nie będące zapłatą za działalność gospodarczą

GS

G TR

• TA - „podatki” - wpływy do budżetu - przymusowe świadczenia pieniężne na rzecz Państwa

III warianty budżetu:

1. Równowaga budżetowa G+TR=TA

2. Deficyt budżetowy G+TR>TA

3. Nadwyżka budżetowa G+TR<TA

Wyróżniamy:

• Budżety lokalne

• Budżety centralne

• Stan sektora publicznego (budżet centralny, budżety lokalne, fundusze celowe)

Budżet ekonomiczny - stan budżetu mający wpływ na popyt globalny

Funkcje polityki fiskalnej:

1. Stabilizacyjna - posługiwanie się wpływami i wydatkami budżetu państwa w celu zmniejszania amplitudy wahań cyklu koniunkturalnego

2. Redystrybucyjna - wtórny podział dochodu narodowego przy pomocy instrumentów fiskalnych w celu zmniejszenia dysproporcji w dochodach ludności oraz zapewnienie minimalnej egzystencji każdemu obywatelowi

3. Alokacyjna - wtórny, przestrzenny podział dochodu narodowego między regionami oraz branżami w celu ukształtowania odpowiedniej struktury gospodarczo - narodowej. (bogate regiony finansują biedne). Rządy wspierają określone branże (PFRON). Redystrybucja powinna być ograniczona czasowo.

Wpływ polityki fiskalnej na popyt globalny według ekonomii keynsowskiej:

1. Założenia polityki stabilizacyjnej (2 warianty)

W okresie recesji, a więc niedostatecznego popytu rząd ma prowadzić ekspansywną politykę fiskalną zwiększająca (G+TR) popyt globalny, tzn. zwiększać wydatki publiczne oraz obniżać wpływy podatkowe. Jest to tzw. zamykanie luki recesyjnej, to znaczy sytuacji, kiedy bieżący popyt globalny i produkt krajowy jest mniejszy od produktu potencjalnego

W okresie ekspansji - przegrzanie koniunktury grożącej inflacją rząd powinien wprowadzić restrykcyjna politykę fiskalną zmniejszającą popyt globalny polegająca na zmniejszeniu wydatków budżetowych oraz zwiększeniu wpływów podatkowych. Jest to tzw. zamykanie luki inflacyjnej czyli sytuacji kiedy bieżący popyt globalny jest większy od produktu potencjalnego

2. Mnożnikowy model równowagi w gospodarce wg Keynsa

Funkcja konsumpcji globalnej

popyt C

kons.

E

Kons. Ca

autonomiczna

Yd dyspozycyjny dochód osobisty

Yed

Przy „zerowych” dochodach jest jakaś konsumpcja. Kąt nachylenia tej funkcji jest mniejszy tzn. że nie wszystkie dochody sa przeznaczone na konsumpcję

MPC - marginalna stopa oszczędności jest to relacja zmiany konsumpcji do zmiany dochodu

Δ C

MPC = Δ Y

0,8

Np. 0,1 = 0,8 z każdej zarobionej zł. wydano na konsumpcję 80gr.

Równow. popytowa AD Ad< Y - nierówn. popytowa

AD>Y

Ca + Ia C

Ja

Ad + Ca + Ia+ MPC*Y

Ca + Ia Ca

Ye

W gospodarce jest równowaga między popytem (AD) a podażą (Y) tylko dla jednej wielkości produktu krajowego gdzie w punkcie przecięcia funkcji popytu globalnego z linią pod. Kąt 45^O. Tylko dla takiej wielkości produktu krajowego , popyt = podaży

1

Ye = (Ca + Ia) * 1-MPC

Popyt autonomiczny mnożnik fiskalny

Mnożnik fiskalny - liczba określająca o ile zmieni się popyt globalny. Produkt krajowy na poziomie równowagi jeśli popyt autonomiczny zmieni się o jednostkę

Obliczamy punkt równowagi:

Ca=30

Ia =20

MPC=0,8

1

Ye=( 30+20) * 1-0,8= 50*(1 : 0,2) = 250

3. Zamykanie luki recesyjnej przy pomocy wzrostu zakupów publicznych - G

Produkt krajowy

Y = C + I + G

Zakupy publiczne - ich składnik zależy od rządu. Są finansowane z pożyczonych pieniędzy z zagranicy, nie są związane z dochodem narodowym. Jest to składnik popytu autonomicznego.

4. Zamykanie luki recesyjnej przy pomocy obniżki podatków

TA - rząd nie obniża

t - procentową stopę podatkową rząd obniża

C = Ca + C_ind

Konsumpcje k. zależna

Autonomiczne

(niezależne)

C_ind = MPC*Y Y = 16

C_ind = 8

C_ind ` = MPC * Y*(1-t)

Niepodatkowa część dochodów (0,8)

Rząd obniża podatki o połowę z 20% do 10%

Liczymy nowy produkt równowagi

50*1-0,8*0,9=178,60

jest to zamknięcie luki recesyjnej przy pomocy obniżki podatków

Wady aktywnej polityki fiskalnej

Def.

Posługiwanie się instrumentami fiskalnymi określonymi jako nieautomatyczne stabilizatory gospodarcze w celu zmniejszenia amplitudy wahań a cyklu koniunkturalnego

Nieatomatyczne stabilizatory gospodarcze - instrumenty fiskalne stabilizujące koniunkturę, których wykorzystanie każdorazowo wymaga decyzji rządu.

Wady aktywnej polityki społecznej:

1. Opóźnienie:

1. Rozpoznanie opóźnienia - czas jaki upływa między zmianą koniunktury a momentem kiedy rząd się o tym dowie

2. Opóźnienie działania

3. Opóźnienie reakcji - czas jaki upływa od decyzji podjętej przez rząd do momentu reakcji gospodarki

2. Mała elastyczność polityki fiskalnej - ludzie nie chcą wyższych podatków

3. Ograniczone możliwości manipulowania dochodami podatkowymi budżetu ( ze względu na krzywą Laffera

4. Stargfracja (recesja + inflacja)

5. Ekspansywna polityka fiskalna w okresie recesji prowadzi najczęściej do deficytu budżetowego i problemów z jego sfinansowaniem

BEZROBOCIE

I kryzys - 1930

II kryzys - od lat 70-tych

1. Pojęcie zasobów sił roboczych i bezrobocia

Zasób sił roboczych - osoby zatrudnione w gospodarce oraz zarejestrowani bezrobotni

Bezrobocie - osoby, które chcą pracować, są zdolne do pracy, nie mogą pracy znaleźć i są zarejestrowani jako bezrobotni

Mierniki bezrobocia:

1. Liczba bezrobotnych ( w Polsce 2mln.800)

• Bezrobocie rejestrowane przez Krajowy Urząd Pracy

• Bezrobocie badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) badane przez GUS

bezrobotni

2. 
   
   Stopa bezrobocia - relacja: zasób sił roboczych *100%

Zatrudnieni + bezrobotni

Bezrobocie to tzw. zasób, wielkość ekonomiczna w czasie (co chwilę się zmienia)

SCHEMAT PRZEPŁYWÓW NA RYNKU PRACY

1. emerytura

2. absolwenci szkoły podejmują pracę

3. zatrudniony traci prace

4. bezrobotny dostaje pracę

5. bezrobotny idzie na emeryturę

6. absolwent uczelni, który osiągnął wiek produkcyjny i rejestruje się jako bezrobotny

2. Rodzaje bezrobocia:

1. Podział ze względu na sposób przejawiania się:

1. Bezrobocie ukryte

• Osoby, które chcą pracować, nie mogą jej znaleźć ale nie rejestrują się jako bezrobotni

• Osoby pracujące niepotrzebnie (osoby idące na studia, ponieważ w ich miejscowości nie ma pracy, np. gospodynie domowe, które nigdy nie pracowały zawodowo, a mąż opłacał wszelkie świadczenia, rejestrując się nic nie zyskają)

2. Bezrobocie jawne - podział ze względu na zgodność ze stanem faktycznym (pozorne)

1. Zarejestrowanie bezrobotnych, którzy faktycznie nie chcą pracować

2. Zarejestrowanie bezrobotnych pracujących „na czarno”

Ukryte bezrobocie i pozorne kompensują się:

2. Podział wg przyczyn:

1. Funkcyjne - osoby pozbawione pracy ze względu na zmianę miejsca pracy lub zamieszkania

2. Strukturalne (technologiczne) - osoby pozbawione pracy na skutek zmian strukturalnych w gospodarstwie w wyniku postępu technicznego

Poglądy bezrobocia strukturalnego:

• I - bezrobocie było i będzie

• II - obecne bezrobocie teraz jest inne niż bezrobocie w XIX w.. Zmiany w gospodarce są tak szybkie, że ludzie nie nadążają z przekwalifikowaniem

Pracooszczędnemu postępowi technicznemu nie towarzyszy obecnie skracanie czasu pracy

• Rozbudowana pomoc socjalna (ale nie w Polsce)

• Obecnie zmiana zawodu to często przejście na gorsze

3. Koniunkturalne - osoby pozbawione pracy wskutek spadku popytu globalnego w okresie recesji i depresji

4. Klasyczne - osoby pozostające bez pracy wskutek utrzymywania się płacy powyżej poziomu równowagi

Praca - towar, który ma określona cenę - płacę

Winni bezrobocia klasycznego:

• Rząd, bo ustala płace minimalne zbyt wysoko

• Związki zawodowe

• Wielkie korporacje międzynarodowe i globalizacje rynku pracy

Sposoby walki z bezrobociem

1. Bezrobocie funkcyjne - żadne

2. Bezrobocie strukturalne:

Środki oddziaływujące na popyt na prace:

• ulgi podatkowe dla przedsiębiorstw tworzących nowe miejs pracy,

• preferencyjne kredyty dla tych przedsiębiorstw

• rozwój infrastruktury w miejscach gdzie jest bezrobocie, żeby przyciągnąć kapitał

• skrócenie czasu pracy

• zwiększenie stanowisk pracy, ale również obniżka pensji

Środki oddziaływujące na podaż na pracę:

• przekwalifikowanie bezrobotnych przez Urzędy Pracy

• pożyczki lub dotacje na prowadzenie działalności gospodarczej na własny rachunek

• dostosowanie szkolnictwa, programów nauczania do potrzeb rynku

3. bezrobocie koniunkturalne - nic nie robić tylko czekać, aż się koniunktura poprawi, ekspansywna polityka fiskalna, ekspansywna polityka monetarna - zwiększenie popytu na produkt

4. bezrobocie klasyczne -

• ograniczenie pozycji związków zawodowych w kwestiach płacowych

• obniżenia płacy minimalnej albo znieść całkowicie

• ograniczenie importów towarów z krajów o taniej sile roboczej (dumping socjalny i ekologiczny)

---