MIKROEKONOMIA

Wykładowca: dr hab. Prof. Włodzimierz Rembisz

L I T E R A T U R A

1. Mieczysław Nasiłowski: „System rynkowy. Podstawy mikro i makroekonomii”.

2. David Begg, Stanley Fischer, R.Dornbush: „Ekonomia T.I Mikroekonomia”.

3. Hal R. Varian: „Mikroekonomia”.

4. Elżbieta Czarny, Ewelina Nojszewska: „Mikroekonomia”.

EKONOMIA to nauka społeczna, która tłumaczy zachowanie się ludzi.

Przedmiot ekonomii stanowi obszar ludzkich zachowań obejmujący produkcję,

wymianę i użytek czyniony z dóbr i usług.

Ekonomię rozpatrujemy w rzeczywistości jaka jest. Odwołujemy się do systemu pozytywnego, korzystamy z opinii obiektywnej, wzorcowej.

Podstawowe założenia mikroekonomii :

1. Badamy zachowanie się producenta i konsumenta w warunkach regulacji rynkowej.

2. Producent i konsument realizują własną (egoistyczną ) funkcję celu (stan taki sprawia, że gospodarka rozwija się).

3. Konsument i producent zachowują się racjonalnie.

4. Występuje racjonalność oczekiwań związanych z naszą wiedzą i intuicją.

5. Mamy równy dostęp do informacji.

6. Na rynku panuje konkurencja i ogólna równowaga.

Mechanizmy regulacji rynkowej to p o p y t i p o d a ż, z których wynika cena i ograniczenia dochodowe.

P o p y t to ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są zakupić przy różnym poziomie ceny.

Podaż to ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny.

Rynek to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług.

Krzywa Philipsa % inflacja 0 bezrobocie %

Krzywa Philipsa obrazuje nam zależność pomiędzy inflacją a bezrobociem.

Dla gospodarki gorszą chorobą jest inflacja, gdyż dotyczy całej populacji konsumentów,

bezrobocie dotyczy natomiast tylko wybranej części populacji.

I n f l a c j a jest to wskaźnik wzrostu cen dóbr i usług które nabywają konsumenci, to dodatkowy podatek nałożony na konsumentów z tytułu nieefektywności gospodarki i niesprawności państwa. Głównym źródłem inflacji jest deficyt budżetowy i nieefektywność producentów.

Pierwszy układ równowagi ogólnej

C + S = C + I

Konsumpcja w postaci

dóbr i usług

C - pieniądze na konsumpcję

S - oszczędności

I - inwestycje

Suma konsumpcji i oszczędności w wymiarze pieniężnym (wartościowym) jest równa sumie konsumpcji i inwestycji w wymiarze rzeczowym (woluminowym).

Przyrost oszczędności nie zawsze równa się wzrostowi inwestycji

∆S = ΔI

Konsument przeznacza zarobione pieniądze na konsumpcję i oszczędności.

W krajach wysokorozwiniętych suma oszczędności jest wyższa niż kwoty przeznaczone na konsumpcję.

C < S

W krajach rozwijających się suma oszczędności jest niższa niż kwoty przeznaczone na konsumpcję.

C > S

Gospodarka jest w równowadze wtedy i tylko wtedy gdy oszczędności społeczeństwa są wyższe niż inwestycje (nadwyżka oszczędności), a nadwyżka ta finansuje deficyt budżetowy.

Drugi układ równowagi ogólnej

C < S > I = T < B

C - pieniądze na konsumpcję

S - oszczędności

I - inwestycje

T - przychody podatkowe

B - wydatki budżetowe

Deficyt budżetowy jest to różnica pomiędzy przychodami podatkowymi a wydatkami budżetowymi.

T < B

T - przychody podatkowe

B - wydatki budżetowe

W Polsce wielkość inwestycji jest wyższa niż dostępne oszczędności. Deficyt jest uzupełniany poprzez emitowanie obligacji na zewnątrz. Obligacje te na bardzo korzystnych warunkach i bez ryzyka są kupowane przez obcy kapitał (oszczędności zewnętrzne).Kapitał obcy miast być przeznaczony na inwestycje w sferze materialnej służy do finansowania deficytu. Państwo poprzez deficyt tworzy olbrzymią konkurencję dla producentów. Chcąc być atrakcyjnym i przyciągnąć obcy kapitał, nasze państwo proponuje korzystne oprocentowanie emitowanych obligacji. Podnosząc stopę procentową na wyemitowane obligacje państwo wpływa bezpośrednio na wysokość oprocentowania kredytów komercyjnych, które wszyscy zaciągają. W ten sposób deficyt szkodzi producentom. Uzależniamy się w ten sposób od oszczędności zewnętrznych, które finansują nasz deficyt. Deficyt można zmniejszyć poprzez:

• oszczędności w wydatkach budżetowych

• oszczędności w wydatkach na inwestycje

• podniesienie podatków

Jeżeli rząd nie decyduje się na oszczędności i podniesienie podatków musi sięgnąć do kasy krajowej. Jeżeli to zrobi to pozostanie mniej środków na inwestycje. Gospodarka wtedy się słabiej rozwija i zwiększa się bezrobocie.

Państwo zwiększając deficyt budżetowy wpływa bardzo negatywnie na gospodarkę:

• tworzy konkurencję dla producentów (właścicielem producentów są konsumenci),

• wpływa negatywnie na inflację,(podnosi stopę procentową),

• wpływa na bezrobocie, (słabiej rozwija się gospodarka).

Ostatecznie za wszystko płaci konsument płacąc coraz wyższe podatki.

Żeby gospodarka mogła się rozwijać trzeba przyciągać obcy kapitał (obce oszczędności).

Aby tego dokonać państwo musi pokazać, że jest atrakcyjne (właściwe regulacje prawne, właściwe systemy podatkowe, stabilność systemu prawnego, politycznego).

Inwestycje prowadzą do poprawy relacji uzbrojenia technicznego pracy czyli ilości kapitału przypadającego na jednego zatrudnionego. Jest to jedyne źródło bogactwa. Bogate państwa inwestują swoje nadwyżki w bezpośrednie inwestycje w innych krajach (ponosząc duże ryzyko) poprzez rynki kapitałowe lub poprzez zakup obligacji (bez ponoszenia ryzyka).

Inwestycje oznaczają rozwój. Rozwój polega na zwiększaniu dóbr i wartości użytkowych.

Trzeci układ równowagi ogólnej (bez uwzględnienia państwa)

C

S

K - kapitał, majątek produkcyjny producentów

(środki trwałe i obrotowe)

L - liczba zatrudnionych pracowników

(ilość ludzi i kwalifikacje)

S - stopa oszczędności

Y - wielkość produkcji w jednostkach pracy

C_L- dochody zatrudnionych (cena pracy)

C - dochody przeznaczone na konsumpcję

S - oszczędności

Y

L ^{- wydajność pracy}

Stopa oszczędności w kraju decyduje o wielkości majątku produkcyjnego przypadającego na jednego zatrudnionego (lub mieszkańca), ta z kolei decyduje o wydajności pracy, ta z kolei (zakładając, że cała produkcja jest sprzedana) decyduje o wynagrodzeniu czynnika pracy (wynagrodzeniu konsumenta)oraz zachowaniu się konsumenta (czyli podział zarobionych pieniędzy) na C i S decyduje o wskaźniku stopy oszczędności oraz decyduje o całym układzie równości równowagi gospodarczej.

Metoda analizy mikroekonomii wynika tylko i wyłącznie z tego co jest zdefiniowane, a zdefiniowane jest zawsze przez określoną formułę analityczną, co w wydaniu nowoczesnej mikroekonomii oznacza określony wzór matematyczny.

Wynagrodzenie Niemca jest wyższe niż wynagrodzenie Polaka gdyż wyższa jest jego wydajność pracy. Wydajność pracy Niemca jest wyższa dzięki wyższemu uzbrojeniu technicznemu pracy.

Nakłady ponoszone na postęp techniczny są bardzo wysokie. Źródłem finansowania postępu technicznego są inwestycje.

Metodologia polega na rozumowaniu analitycznym opartym na określonych formułach, które łączą przyczyny ze skutkami ( mogą być oparte na analizie matematycznej, graficznej, bądź analizie słownej). W dalszej części będziemy wykorzystywać analizę matematyczną.

Wzory matematyczne będą służyły do konstruowania myśli za pomocą których będziemy wyjaśniać zachowanie producenta, konsumenta i rynku. Rozumowanie musi prowadzić do wnioskowania o charakterze ogólnym i abstrakcyjnym:

ogólnym - to znaczy, że odnosi się do wszystkich przypadków,

abstrakcyjnym - to znaczy, że abstrahujemy od wszelkich szczegółów, które są zbędne dla tego

typu rozumowania.

KONSUMENT - PRODUCENT

w ujęciu analizy graficznej

Konsument ma coś do zaoferowania i to przepływa przez rynek czynników wytwórczych do producenta.

cena popyt podaż wielkość

Rynek czynników wytwórczych

Takie zdefiniowanie rynku zakłada, że ceny czynników wytwórczych (cena pracy i cena kapitału) są kształtowane przez mechanizm rynkowy, a nie przez czynnik instytucjonalny

czyli przez państwo i jego regulacje. Nie ma ustalonej ceny minimalnej pracy, nie ma ustalonej ceny giełdowej na paliwa, maszyny, nie ma ceny urzędowej na kredyt, itd.

Stopa procentowa jako czynnik kapitałowy, ceny czynników wytwórczych (wynagrodzenia), ceny środków produkcji (środków trwałych i obrotowych) są kształtowane przez rynek a nie przez państwo. Rynek traktujemy jako separator przekształceń.

Rysunek przedstawia ruch okrężny w gospodarce pomiędzy dwoma podmiotami konsumentem i producentem. Konsumenci oferują pracę i kapitał. To na rynku przetwarza się na zapotrzebowanie producentów i z tego wynika cena. Żeby ta cena była zapłacona (dolny wewnętrzny obieg), na rynku dóbr i usług następują procesy zamiany pieniędzy na dobra, kształtuje się popyt, podaż i cena. Mechanizm, który rządzi rynkiem dóbr i usług wynika z zachowania się konsumenta, szczególnie z jego maksymalizacji funkcji użyteczności.

Maksymalizacja funkcji użyteczności polega na maksymalnej konsumpcji w ramach ograniczeń dochodowych. Konsument i producent zachowują się egoistycznie, walczą o swoje interesy. Ani konsument ani producent nie jest prospołeczny.

Jeśli gospodarka produkuje byle co, to konsumenci nie kupują i gospodarka bankrutuje (producenci nie zatrudniają).

popyt podaż

wynik

cena

e popyt

podaż Rynek dóbr i usług

cena

L+ K^F cena popyt podaż C_L C _K cena wielkość Rynek czynników wytwórczych

Wynagrodzenie danego

czynnika

K^F - kapitał finansowy

(jego źródłem jest S (oszczędności))

C_{L -} zrealizowane wynagrodzenie czynnika pracy

(jest kształtowane przez rynek)

C_K - zrealizowany wynagrodzenie czynnika kapitału

E - efektywność

L - liczba zatrudnionych pracowników i ich kwalifikacje

E F E K T Y W N O ŚĆ

Głównym źródłem zwiększania efektywności jest zastępowanie pracy przez kapitał.

Jeżeli obiegi wewnętrzne przedstawione na rysunku rozszerzają się to znaczy, że wzrasta efektywność a to oznacza, że mamy więcej dóbr tych samych zasobów.

Najlepsza sytuacja występuje wówczas gdy strzałka wewnętrzna górna rośnie szybciej niż strzałka wewnętrzna dolna. Głównym źródłem poprawy efektywności jest szybszy przyrost produkcji niż nakładów.

1

P_{1 - cena produktu dla konsumenta}

Y - wielkość produkcji

L - praca

K - kapitał

Ekonomię i mikroekonomię dzielimy na dwa nurty:

Ekonomia

Mikroekonomia

Nurt pozytywny Nurt normatywny

Diagnozujemy rzeczywistość, pokazujemy związki Dokonujemy oceny i wskazujemy sposoby

i zależności, które występują, analizujemy naprawy

zachowanie się producenta i konsumenta.

Nie oceniamy czy to jest dobre czy złe.

Szkoły:

Szkoła neoklasyczna - oparta na fundamentalnych założeniach, że rynek jest Bogiem.

Szkoła post keysowska - zakłada, że rynek nie jest Bogiem i konieczna jest ingerencja

państwa.

Sprawiedliwość w sensie ekonomii neoklasycznej ocenia się przez pryzmat efektywności.

Jeśli jestem bardziej efektywny, bardziej wydajny to powinienem więcej zarabiać .

Doktryny ekonomiczne (polityczne)

Doktryna liberalna jest oparta na teorii ekonomii neoklasycznej. Jeżeli przyjmiemy, że każdy producent i każdy konsument dba o swoje interesy, efektywność równa się sprawiedliwość, to ingerencja państwa w rynek jest niepotrzebna ( jak najwięcej rynku, jak najmniej państwa).

Rola państwa powinna ograniczać się do dystrybucji dóbr publicznych.

Doktryna socjaldemokratyczna zakłada, że najważniejszą przesłanką jest sprawiedliwość nie wynikająca z efektywności ale z potrzeb. Zgodnie z tą doktryną podział musi być sprawiedliwy i powinien następować poza systemem rynkowym (jak najmniej rynku, jak najwięcej państwa).

Ekonomia i mikroekonomia operuje w dwóch zakresach:

alokacja - gdzie czynniki wytwórcze (czynnik pracy i czynnik kapitału) są kierowane, na jakiej

zasadzie i na jakim etapie ( do jakich producentów)

podział - (redystrybucja) wytworzonych wartości, podział poprzez efektywność.

Rola i funkcja państwa

deficyt lub nadwyżka budżetowa cena popyt podaż T_d pobór T_d wielkość wymiar

D o b r a p u b l i c z n e

ubezpieczenia policja szkolnictwo obrona opieka ochrona efekty administracja sądy

społeczne narodowa zdrowotna środowiska zewnętrzne

K - konsument

P - producent

B - budżet (państwo)

T_d - podatek bezpośredni od dochodów

konsumenta i producenta

Państwo wchodzi do tego układu by dokonywać redystrybucji wytworzonych dóbr.

Przyjmujemy założenie, że funkcjonujemy w gospodarce rynkowej i prywatnej, czyli producenci są własnością konsumentów. Odrzuciliśmy założenie, że producenci są własnością państwa.

Funkcje państwa na gruncie ekonomii związane są wyłącznie z redystrybucją dóbr publicznych.

Dobra publiczne są to takie dobra dla których nie ma rynku.

Cechy dóbr publicznych

• Dóbr tych nie możemy kupić ani jako konsumenci ani jako producenci.

• Gdy konsumujemy te dobra, to nie wyklucza jednoczesnego konsumowania tych dóbr przez innych konsumentów.

Państwo poprzez nałożenie podatków ingeruje w przepływy pomiędzy producentem i konsumentem. Zwiększa się udział budżetu w podziale produktu krajowego a zmniejsza się udział producentów i konsumentów. Spada motywacja konsumenta ( wysokie podatki).

przychód
z Krzywa Laffera

podatków

maksymalny

przychód

z podatków

stopa podatku

0 t^* 1

Zależność pomiędzy stopą opodatkowania dochodów a wpływami z tytułu podatków do budżetu państwa.

Zwiększenie stopy opodatkowania powoduje, że łączne wpływy do budżetu rosną i punkcie t^* osiągają swoje maksimum. Oznacza to, że osiągnięta została optymalna stopa opodatkowania dochodów. Dalsze zwiększanie optymalnej stopy opodatkowania prowadzi do zmniejszenia łącznego dochodu fiskalnego. Kształt krzywej wskazuje, że państwo może zwiększać dochód fiskalny zarówno przez wzrost, jak i przez obniżanie stopy opodatkowania. Zbyt wysokiej i rosnącej stopie podatkowej towarzyszą niekorzystne zjawiska gospodarcze:

• spadek aktywności gospodarczej, ograniczanie produkcji, mniejsza skłonność do

inwestowania,

• unikanie płacenia podatków, ukrywanie dochodów.

Udział państwa w gospodarce jest kardynalnym problemem ekonomii.

Produkt krajowy brutto (PKB) jest to wartość produkcji wytworzona w danym kraju.

Stan równowagi ogólnej z uwzględnieniem budżetu

C + S - T = C' + I + R

C - konsumpcja

S - oszczędności

T - Podatki

C' - wydatki

I - inwestycje

R - wydatki rządowe

D e f i c y t to różnica pomiędzy wpływami podatkowymi a wydatkami.

0 < S - I = R - T > 0

S - oszczędności

T - Podatki

I - inwestycje

R - wydatki rządowe

W Polsce na 30 mld złotych deficytu budżetowego rocznie, 29 mld złotych przeznaczone jest na spłatę rat i odsetek od długów zagranicznych. Cały deficyt wynika tylko z obsługi zadłużenia zagranicznego. Czyli każde ograniczenie deficytu jest zmniejszaniem obciążeń każdego z obywateli. Sięgamy do oszczędności zewnętrznych(emitując obligacje) i to powoduje, że zasilają one różnicę pomiędzy wielkością wydatków a wpływami z podatków

(R - T), a nie zasilają inwestycji.

S_zewn. S - I = R - T > 0

popyt podaż

cena

e popyt

podaż Rynek dóbr i usług

cena

L+ K^F cena popyt podaż C_L C _K cena wielkość Rynek czynników wytwórczych

Wynagrodzenie danego

czynnika

Producent musi dostosować swoje koszty do tego, co oferuje mu rynek (konsument) czyli do ceny. Cena nie dostosowuje się do kosztów producenta, a koszty muszą dostosować się do ceny.

O P Ł A C A L N O Ś Ć

przychód producenta

koszty zaangażowania czynnika kapitału

Y_X - wielkość produkcji

C_Y- cena otrzymywana przez producenta = P₁,P₂ - cena dla konsumenta

K - czynnik kapitału

C_L - cena pracy (wynagrodzenie)

C_{K -} cena czynnika kapitału

L - zatrudnienie

Producent decyduje o tym jaka jest jego efektywność, jednak nie do końca.

Wielkość produkcji „Y” zależy od konsumenta.

Generalnie można powiedzieć, że ilość zużytych czynników wytwórczych na wytworzenie jednostki produkcji zależy od producenta.

Ceny ( C_L i C_K ) zależą bezpośrednio od konsumenta czyli od rynku.

O opłacalności produkcji decyduje rynek czyli konsument.

Wskaźnik opłacalności zależy od:

• efektywności, która jest czynnikiem subiektywnym i zależy od producenta

(czynnika endogennego),

• relacji cen (otrzymywanych do płaconych), które są czynnikiem obiektywnym niezależnym od producenta, (czynnika egzogennego).

C_Y - to cena jaką otrzymuje producent (price resive)

Opłacalność zależy od cen płaconych ( C_L i C_K ) za czynnik kapitału i czynnik pracy.

Opłacalność zależy od nożyc cenowych ( price scisors).

Nożyce cenowe rozwierają się gdy ceny otrzymywane rosną szybciej niż ceny płacone (najlepiej gdy ceny płacone spadają). Taka sytuacja jest korzystna dla producenta.

Opłacalność jest kategorią, która mówi o tym czy zaangażowane czynniki wytwórcze w dany proces wytwórczy uzyskają zwrot w postaci opłaty za te czynniki i tym samym czy są uruchamiane w kolejnym cyklu produkcji. Opłacalność zależy nie tylko od efektywności danego producenta ale również od relacji cen otrzymywanych do cen płaconych, które są ustalane suwerennie przez zachowanie się konsumenta.

POLITYKA GOSPODARCZA I PIENIĘŻNA

POLITYKA PIENIĘŻNA DOTYCZY STABILNOŚCI PIENIĄDZA, CZYLI UTRZYMYWANIA JEGO WARTOŚCI.

Opcje:

1. Pieniądz musi być mocny ( Bank Centralny powinien być niezależny)

2. Polityka pieniężna musi być podporządkowana polityki ekonomicznej ( pieniądz nie koniecznie musi być sztywny i twardy)

Gdy pieniądz słabnie to występuje inflacja, gdy pieniądz jest silny inflacja nie występuje.

Jeżeli państwo zwiększa płace minimalne to wzrastają koszty pracy, spada efektywność, rosną ceny, wzrasta inflacja.

Źródłem finansowania deficytu są oszczędności konsumentów, ale tylko wtedy, gdy są one wyższe od inwestycji.

Jeżeli wydatki budżetowe będą bardzo wysokie, to państwo konkuruje z przedsiębiorstwami o oszczędności konsumentów, gdyż musi pokryć deficyt.

Państwo poprzez deficyt wpływa na to, że przedsiębiorstwa mniej inwestują, przez co zmniejsza się kapitał przedsiębiorstwa i zmniejsza się zatrudnienie. Jednocześnie państwo musi zwiększyć oprocentowanie obligacji by przyciągnąć oszczędności konsumentów, tym samym wpływa na wzrost kosztów kapitału dla producentów, czyli wpływa na koszty, czyli wpływa na inflację.

Wielkość deficytu jest tak duża, że państwo musi sięgać po oszczędności zewnętrzne, które zamiast być przeznaczone na inwestycje są przeznaczane na pokrycie deficytu budżetowego.

Inwestor zewnętrzny miast inwestować w naszą gospodarkę i ponosić wysokie ryzyko, kupuje obligacje i zarabia bez ponoszenia ryzyka.

S_Z+S > I = T < R

Gdzie:

S - oszczędności

I - inwestycje

T - podatki

R - wydatki budżetowe

S_z - bezzwrotne dotacje unijne

Wydatki rządowe zwiększają sumę popytu globalnego.

PKB

C + I + R ( podaż globalna) przy R > T

C + I

C

czas

ΔS > ΔJ

C + S = C + I

strona strona

finansowa rzeczowa

Projekt Krajowy Brutto per Capita ( w przeliczeniu na jednego mieszkańca) jest podstawowym miernikiem wzrostu gospodarczego.

Mały przyrost Produktu Krajowego Brutto oznacza, że suma popytu globalnego spada i gospodarka jest w stanie recesji (obniżenia tempa gospodarczego).

Klasyczna polityka gospodarcza polega na podnoszeniu popytu globalnego czyli wiąże się z przeciwdziałaniem recesji gospodarczej.

Polityka gospodarcza jest nastawiona na przyspieszanie tempa gospodarczego

Popyt globalny można podnieść poprzez zwiększenie wydatków rządowych i podatków ( przy założeniu, że R > T ).Wydatki „R” nie są związane z wydatkami socjalnymi lecz z wydatkami (zamówieniami) rządowymi (budowa autostrad, zbrojeniem, itp.) Jest to kamień węgielny teorii Keynesa.

Równanie równowagi na rynku pieniężnym

M * V = P * Y

Gdzie:

M - podaż(ilość) pieniądza ( równa PKB)

V - szybkość obiegu pieniądza (constans)

P - przeciętne ceny

Y - wielkość produkcji w gospodarce

WZÓR FISCHERA

Przyrost podaży pieniądza jest równy przyrostowi cen.

• 0

W krótkim okresie:

Gdzie:

M - podaż(ilość) pieniądza ( równa PKB)

V - szybkość obiegu pieniądza (constans)

P - przeciętne ceny

Y - wielkość produkcji w gospodarce

Wzrost zarobków prowadzi do wzrostu cen na rynku i uruchamia się inflacja.

Wzrost stopy procentowej prowadzi do zmniejszenia podaży pieniądza.

Spadek stopy procentowej powoduje iż konsumenci biorą więcej kredytów.

Właściwa polityka pieniężna prowadzi do bogacenia się kolejnych pokoleń.

ZACHOWANIE SIĘ KONSUMENTA

Konsument działa w warunkach rynkowych. Warunki są określone przez:

• dochody konsumenta - M (C_L, C_K) (jest wynikiem efektywności)

• ceny - P₁,P₂, .. Pn ( to samo co C_Y u producenta)

• popyt (spożycie dóbr) - x₁, x₂,..x_n (po stronie producenta odpowiednio: y₁, y₂,..y_n)

• preferencje

• przyzwyczajenia

• gusty

Zachowanie się konsumenta wpływa na zachowanie producenta

Określenie konsumenta

/postać ogólna/

u = f (x₁, x₂)

Funkcja użyteczności

(cel konsumenta)

Określenie konsumenta

/postać analityczna/

u = Δx^α_{1 + x}^β_{2 funkcja Comba-Douglasa}

Określenie konsumenta

/postać empiryczna/

u = 3,83 * x₁ ^0,25 * x₂^0,75

Użyteczność jest funkcją konsumpcji pierwszego dobra i drugiego dobra.

Funkcja konsumenta

/ extremum warunkowe/

u = f (x₁, x₂) max

m = x₁ * P₁ + x₂* P₂

Przyjmujemy, że mamy pewne ograniczenie dochodowe m, które wyznacza poziom konsumpcji U.

Wszystkie punkty na izolinii mają taką samą wartość w sensie użyteczności.

Przesunięcie następuje na skutek zwiększenia dochodów konsumenta.

Zwiększenie dochodów oznacza podniesienie użyteczności konsumenta przy założeniu,

że nic się nie zmienia w strukturze konsumpcji.

Zmiana wartości konta P₁ wynikają ze zmiany relacji cen produktów.

P₂

Gdy następują zmiany w relacji cen to kąt nachylenia krzywej ograniczenia dochodowego zmienia się, ale nie zmienia się poziom użyteczności.

Pochodna:

Δx = x** - x* - przyrost

x** = x* + Δx

Trzy warunki równowagi konsumenta

Pod pojęciem równowagi konsumenta rozumiemy warunki w których konsument maksymalizuje swoją użyteczność.

różniczka zupełna

funkcji użyteczności

użyteczność

krańcowa

Użyteczność krańcowa wskazuje o ile zwiększy się użyteczność całkowita gdy zwiększy się konsumpcja danego dobra.

Warunek I

Krańcowa stopa substytucji

Krańcowa stopa substytucji odbywa się pod wpływem zmian
w relacji użyteczności krańcowej jednego dobra warunek stosunku do użyteczności drugiego dobra

Warunek II

Warunek III - ostateczny

Konsument jest w stanie równowagi wtedy i tylko wtedy, poziom cen jest równy poziomowi użyteczności.

Rozwiązanie paretooptymalne

Jeżeli cena jest wyższa niż użyteczność Jeżeli cena jest niższa niż użyteczność

to producent uzyskuje nadwyżkę kosztem to konsument uzyskuje nadwyżkę kosztem

konsumenta. producenta.

P₁, P₂ jest dla producentów zmienną egzogenną, do której muszą się dostosować.

Aby konsument był w stanie równowagi muszą być spełnione następujące warunki:

• równowagi

• konkurencji

• racjonalności

Równania popytu dla każdego rodzaju dóbr

m = x₁ * P₁ + x₂ * P₂ = 0

Równania popytu o charakterze analitycznym

Gdzie:

m

P₁ - poziom cen realnych

m - dochody konsumentów

Równania popytu o charakterze syntetycznym

x₁ = (P₁, P₂, m, x₂)

x₂ = (P₁, P₂, m, x₁)

Stosunek dobra do dochodu oznacza cenę realną.

Równanie popytu dla dóbr normalnych

Równanie popytu dla dóbr wyjątkowych (dobra Giffen'a, Veblen'a)

Równanie popytu dla dóbr substytucyjnych

Wzrost ceny dobra II powoduje wzrost popytu na dobro I.

Równanie popytu dla dóbr komplementarnych

Funkcja Lagrange'a

L(x₁ x_2,λ) = ƒ (x₁ x₂) + λ (m - x₁P₁ - x₂ P₂) = 0

L= u +λm - λx₁P₁ - λx₂P₂ = 0

Gdzie:

λ - mnożnik Lagrange'a

Krańcowa użyteczność pieniądza

λ = ∂u/∂x1 λ = ∂u/∂x2

P1 P2

λ - użyteczność pieniądza wydanego na każde z kupowanych dóbr.

ANALIZA FUNKCJI KONSUMPCJI

Dochód

Strumień Strumień

konsumpcji oszczędności

Strumień konsumpcji - konsumpcja zmieniająca się w czasie

Strumień dochodu - dochód zmieniający się w czasie

x (1 + r) = 100

x = 100/1 + r

x < 100

P konsumpcji ⇒ koszt alternatywny konsumpcji ( koszt nie zrealizowanych oszczędności)

P oszczędności ⇒ koszt alternatywny oszczędności ( koszt nie zrealizowanej konsumpcji)

m = P konsumpcji * konsumpcja + P oszczędności * oszczędności

PRODUCENT

Funkcja producenta - maksymalizacja zysku i produkcji z danych zasobów.

y = f(K,L)⇒max

gdzie:

y- produkcja

K- czynnik kapitałowy

L - czynnik ludzki

= K * C_K+L * C_L

gdzie:

- _{kapitał finansowy}

C_K - czynnik kapitałowy

C_{L -} cena pracy

x₁ = y = f (K,L)

technika wytwarzania (stosunek pracy do kapitału)

=

Cel producenta:

• maksymalizacja zysków

• minimalizacja nakładów na uzyskanie jednostki wartości użytkowej

C =

> A
- wzrost efektywności(coraz lepsze wykorzystanie zasobów)

Kurs walutowy

Kurs walutowy wynika:

• z efektywności gospodarowania

• z uwarunkowań monetarnych (popyt na pieniądz)

Prawo Warlasa

Wartość zagregowanego popytu nadwyżkowego jest tożsamościowo równa zeru.

Dowód powyższego stwierdzenia wynika z dodawania do siebie ograniczeń budżetowych obydwu podmiotów. Jeśli zagregowany popyt nadwyżkowy na dobro I wynosi 0, to zagregowany popyt nadwyżkowy na dobro II musi być z konieczności równy zeru

P₁ * Z₁ +P₂ *Z₂ = 0

Stan równowagi producenta

Produkcyjność krańcowa Wydajność krańcowa

czynnika kapitału czynnika pracy

WARUNKI RÓWNOWAGI PRODUCENTA

I warunek równowagi producenta

Przy założeniu że:

ΔY/ΔCy< 0

wzrost ceny spowoduje spadek wielkości produkcji

Δ Cy /Δ Y < 0

wzrost produkcji spowoduje spadek ceny

II warunek równowagi producenta

Różniczka zupełna ograniczenia finansowego

III warunek równowagi producenta

ΔK ₌ ∂Y/∂L ₌ CL

ΔL ∂Y/∂K CK

Producent jest w stanie równowagi gdy krańcowa stopa substytucji jest równa odwrotności relacji produkcyjności krańcowej i odwrotności relacji cen czynników wytwórczych.

CK ₌ ∂Y CL= ∂Y

∂K ∂L

Producent osiąga stan równowagi, gdy cena każdego czynnika wyrównuje się
z jego produkcyjnością krańcową

Gdzie:

C_L, C_K - zwrot kapitału (wynagrodzenie kapitalisty)

C_K - z założenia jest równe zyskowi

Jeżeli
to producent zwiększy uzbrojenie pracy gdyż

Jeżeli
to producent albo zmniejszy płace albo zmniejszy zatrudnienie.

W teorii neoklasycznej przyczyną bezrobocia jest to, że płace nie stosują się do krańcowej wydajności produkcji.

I równanie popytu na czynniki wytwórcze

z punktu widzenia producenta

Gdy rośnie cena pracy to popyt na pracę maleje

II równanie popytu na czynniki wytwórcze

z punktu widzenia producenta

Osiąganie stanów równowagi producenta ma kolosalny wpływ na rynek czynników produkcji.

III wymiar

< 0
< 0

> 0

Jeśli zwiększa się wydajność to cena czynnika pracy rośnie.

> 0 - mechanizm substytucji pracy przez kapitał

- technika wytwarzania (stosunek pracy do kapitału)

Każdy producent dąży do równowagi, czyli do zrównania ceny pracy z jej wydajnością Jeżeli cena pracy przekroczy krańcową wydajność pracy to producent zmniejszy zatrudnienie i następuje bezrobocie.

zmniejszenie

zatrudnienia

Stan równowagi producenta

( ze względu na K i L)

ograniczający

Istnieją dwie zasady racjonalnego gospodarowania:

1. Maksymalizacja produkcji z danych nakładów. ( występuje gdy popyt rośnie)

2. Minimalizacja nakładów na uzyskanie danej produkcji. (obowiązująca w gospodarce rynkowej zrównoważonej

I Pochodna

Krańcowa użyteczność jednostki pieniądza

z punktu widzenia producenta i pokazuje ile produktywności

uzyskujemy z jednostki pieniądza. Odpowiada na pytanie :

na co przeznaczyć pieniądze, czy na zakup kapitału, czy na zakup

pracy.

II Pochodna

III Pochodna

Warunek równowagi producenta

Producent niezależnie od tego czy maksymalizuje zysk z danych nakładów, czy minimalizuje nakłady na uzyskanie danej produkcji zawsze osiąga ten sam punkt równowagi.

Ten punkt równowagi jest określony przez równość krańcowej stopy substytucji, która jest określona przez relację cen oraz relację produkcyjności krańcowej.

Rządzi tym krańcowa użyteczność pieniądza przeznaczonego na zakup kapitału, bądź na zakup pracy.

Krańcowa użyteczność pieniądza z punktu widzenia producenta jest określona przez stosunek ceny danego czynnika do jego użyteczności krańcowej.

Cena pracy Cena produktu

Ilość jednostek

produkcji

Cena pracy jest kształtowana przez wydajność i ceny produktu

Wzrost ceny pracy Tempo zmian wydajności pracy Tempo zmian zatrudnienia

Tempo wydajności pracy jest określone poprzez stosunek przyrostu produkcji do tempa zmian zatrudnienia.

Wzrost cen produkcji pociąga za sobą spadek zatrudnienia.

Prawo popytu

Wzrost cen powoduje spadek popytu na dane dobro.

Prawo podaży

Przyrost C_L zależy od technicznego uzbrojenia pracy.

Producent = f (K, L)

Przekształcamy wskaźnik opłacalności

Wzrost Wzrost cen Wzrost Wzrost

produkcji kapitału cen koszty pracy

nakładów czynnika

kapitału

Strona przychodowa

Zmiana kosztów kapitałowych

Pierwszym ryzykiem każdego producenta jest nieoczekiwany spadek cen otrzymywanych.

Drugim ryzykiem jest nieoczekiwany wzrost cen płaconych. (energia, stopa procentowa, waluta).

- Produktywność kapitału

Jeżeli produktywność kapitału rośnie i wydajność pracy rośnie, ceny są stałe, to ceny produktów spadną. Użyteczność konsumenta wzrośnie.

Koszty jednostkowe

Jedynym źródłem poprawy dobrobytu konsumenta jest wzrost efektywności gospodarowania u producenta, na który składa się wzrost wydajności pracy, wzrost produktywności kapitału.

Jeżeli podniesiemy ceny to producent nie jest zainteresowany wzrostem wydajności pracy i wzrostem produktywności kapitału. W efekcie krzywa użyteczności będzie się przesuwała w dół. Krańcowa użyteczność pieniądza będzie malała i pojawi się inflacja.

Optimum techniczne jest wtedy i tylko wtedy, gdy koszty krańcowe spotykają się

z kosztami przeciętnymi w najbliższym punkcie.

Optimum ekonomiczne jest wtedy i tylko wtedy, gdy producent zwiększa produkcję

i spotyka się z ceną w najbliższym punkcie.

Odległość pomiędzy optimum technicznym i ekonomicznym mówi o tym jak wykorzystane są czynniki wytwórcze.

23

E K O N O M I A

Mikroekonomia

Makroekonomia

1. Zachowanie się konsumenta w warunkach regulacji rynkowej

2.Zachowanie się producenta w warunkach regulacji rynkowej

3.Rynek:

• ceny

• ograniczenia dochodowe

• rola państwa

4.Relacje między tymi podmiotami

5.Stany równowagi

1.Państwo:

• budżet

• rola polityki gospodarczej

• rola polityki fiskalnej

• rola polityki pieniężnej

2. Wzrost gospodarczy

3. Inflacja:

• wskaźnik wzrostu cen dóbr

• wskaźnik wzrostu cen usług

4. Bezrobocie

5. Handel zagraniczny

K

P

U

Y

KONSUMENT

Założenia:

(osoby indywidualne, gospodarstwa domowe, podstawowym zasobem konsumenta jest kapitał i praca z których żyje, konsument działa racjonalnie (maksymalizuje swoje funkcje użyteczności), na rynku panuje równowaga i konkurencja.

Użyteczność

(charakter indywidualny)

Użyteczność

(środki)

PRODUCENT

Założenia:

(dobrem producenta jest posiadany kapitał, oferowanie pracy, maksymalizacja produkcji dóbr, usług i zysku.

K

Y

U

P

K

P

^E

K

^E

K

P

B

K

K

P

U

Y

Oszczędności

S

kredyty

K

Krzywa popytu

Krzywa podaży

P

(cena)

Y

Przyrost

produkcji

Podaż sztywna

P₃

P₂

P₁

Wzrost

cen

K

C

S

X₁

X₂

dochody

ceny

elastyczności

preferencje

przyzwyczajenia

gusty

Regulacja rynkowa:

• konkurencja

• równowaga

Racjonalność zachowań

Normy,zakazy,regulacje.

X₁

U

X₂

P₁

P₂

m=U'

m = U

x₁

x₂

x₁

x₁

x₂ x₂

U'= m

U = m

Krzywa ograniczenia budżetowego

D

D'

S

x_{1 oszczędności}

x₂

konsumpcja

u₁

x_1A x_1B

x_2A

x_2B

A

B

Wartość pieniądza w czasie

t + 1

t - 1

100 zł

100 zł + odsetki ze 100 zł

0

x

100zł * (1 + r)¹

L

K

Izokwanta

Jest to krzywa jednakowego produktu, wypukła w stosunku do układu współrzędnych, każdy punkt na tej krzywej oznacza tą samą jednostkową produkcję (wartość użytkową)

K = m/CK

Δ = m/CL

- Δ

K+ Δ K

K

L

A

B

C

Postęp techniczny nieucieleśniony poprawia efektywność

L

K

A

B

ZMNIEJSZENIE ZATRUDNIENIA

Krzywa podaży pracy

Krzywa popytu na pracę

(jest równa krzywej wydajności

pracy)

C_L'

C_L

C_L

L

L

K

A

B

£

£₁

C_P

δY

C_L

δ

Czynniki ryzyka

Endogenne

(zależne od producenta)

M^K, K, L

u = f(k,L)

Y = f (K, L)

Rosnąca

efektywność

Egzogenne

(niezależne od producenta)

rynek

regulacje

ceny produkcji

ceny nakładów

Wydajność

---