Morfemy fleksyjne- wyrażają wartość kategorii morfologicznej charakteryzującej dany leksem, wyrażają relację między formami fleksyjnymi tego samego leksemu
Morfemy słowotwórcze-służą do tworzenia nowych wyrazów, wyrażają funkcjonalne relacje między różnymi leksemami.
Funkcje morfemów:
-składniowa
-semantyczna
-semantyczno-składniowa
Klasyfikacja morfemów:
1)strukturalna:
-ze względu na realizację tekstową- stałe: zmienne
-ze względu na ciągłość- ciągłe: nieciągłe: zerowy
2)dystrybucyjna:
-swobodne
-związane (w tym: rdzenne i afiksalne)
3)funkcjonalna:
znaki językowe -funkcja semantyczna, funkcja syntaktyczna
morfemy mogą być: -jednostkowe/niepowtarzalne,
-o charakterze kategorialnym
Klasyfikacje kategorii morfologicznych:
1) klas. morfologiczna
-fleksyjne(odmienne, np. czas czasownika)
-klasyfikujące (selektywne)-każda forma leksemu ma przypisaną 1 wartość danej kategorii,(np. rodzaj rzecz.)
2) klas. składniowa(syntaktyczna)
a) syntaktycznie niezależne : zależne
syntaktycznie niezależne -wartości nie są zależne od innych składników zdania(np. .czas czasownika)
syntaktycznie zależne -wartość zależna od innych skład. zdania (np. liczba przymiotnika)
b) syntaktycznie determinujące: niedeterminujące
syntaktycznie determinujące(akomodujące)-wyznaczają formy gramatycznej leksemów od nich zależnych (np. rodzaj rzecz.)
niedeterminujące -np. czas czasownika
3) klasyfikacja semantyczna
-kat. semantyczna(odsyłają do elementów rzeczywistości)
-kat. składniowa(związki między składnikami zdania)
Kategoria przypadka-podział przypadków:
A) wołacz-subiektywny, funkcja ekspresywno-impresywna, nie wchodzi w zależności syntaktyczne z innymi częściami zdania
B) podział:
1) a) niezależne (mianownik)
b) zależne (pozostałe przypadki)
Mianownik jest członem niezależnym, nienacechowanym.
2) a) gramatyczne (mianownik, biernik, dopełniacz) nienacechowane semantycznie w stosunku do M.
b) konkretne (celownik, narzędnik, miejscownik, wszelkie połączenia przyimków) formy z wtórną funkcją semantyczną, nacechowane w stosunku do M.
Imiesłowy:
A. Przymiotnikowe:
1) czynne: od niedokonanych, z TCT, -ać +końcówka fleksyjna przymiotnika.
2) bierne: tworzone od TCP, od niego zależą wykładniki
-n -> TCP zak. na -a
-t -> TCP z morfemu rdzennego zak. na -i, -y, -u, -r, odpowiedniki -ą
-on-> TCP zak. morfemem tematotwórczym -i/-y oraz na sp. inne niż -r lub -li/-ł
(w nieosobowych formach czas. -no, -to, -ono dystrybucja końcówek taka jak tu)
B. Przysłówkowe: (nieodmienne)
1)współczesny -> od niedokonanych, z TCT, końcówka -ąc
2)uprzedni -> od dokonanych, z TCP
-łszy -> TCP zak. na spółgłoskę
-wszy -> TCP zak. na samogłoskę