BUDOWA TEODOLITU

Teodolit jest to urządzenie geodezyjne, które służy do pomiaru kątów poziomych oraz pionowych. Prawidłowo wykonany teodolit powinien zapewniać szybki, dokładny i wygodny pomiar kątów. Podstawowymi częściami teodolitu są spodarka, limbus oraz alidada, zaś najważniejsze osie geometryczne to:

- oś obrotu instrumentu - v,

- oś obrotu lunety - h,

- os celowa lunety - c,

- oś rurkowej libeli alidadowej - l.

a) Spodarka:

Stanowi podstawę instrumentu i służy do jego poziomowania za pomocą trzech śrub poziomujących. Zakończenia dolne śrub przechodzą przez płytkę sprężającą, posiadającą w środku nagwintowany otwór, do którego wkręcamy śrubę sercową statywu. Dzięki temu instrument nie porusza nam się na trójnogu. Śrubą sercowa należy dokręcić do zauważalnego oporu, pamiętając by nie uczynić tego zbyt mocno, gdyż trudniej będzie się obracało śrubami poziomującymi. Pod płytka sprężającą znajduje się druga, grubsza i sztywna płytka podstawka, na której opierają się zakończenia śrub ustawczych. Chroni je przed uszkodzeniami mechanicznymi, zaś po lekkim odkręceniu śruby sercowej, ułatwia przesuwanie spodarki po powierzchni jego głowicy podczas centrowania.

b) Limbus (koło poziome)

Jest to krąg lub tez pierścień z naniesionym podziałem kątowym. Mikroskopy odczytowe w teodolitach optycznych dają kilkudziesięciokrotne powiększenie (20-90x), dlatego kreski limbusa i ich opisy wyryte na szkle są bardzo cienkie. Z tego powodu oba koła, luneta i mikroskop musza być bardzo szczelnie osłonięte przed przeniknięciem do ich wnętrza pyłu oraz wilgoci. Limbus może być oświetlony światłem elektronicznym lub dziennym, które jest skierowane przez płaskie lusterko do wewnętrznego systemu optycznego.

c) Alidada

Jest osadzona nad limbusem, obracalna częścią teodolitu, zawierającą na obudowie i w jej wnętrzu liczne mechanizmy oraz elementy optyczne instrumentu. Najbardziej istotnymi częściami alidady są: luneta połączona na stałe z kołem pionowym, urządzenie odczytowe kręgów podziałowych (mikroskop), libele, pion optyczny, śruby zaciskowe i leniwki mechanizm repetycji lub reitaracji.. Zasadniczą rolą alidady jest budowanie płaszczyzn kolimacyjnych i wyznaczanie odczytów, odpowiadających położeniom krawędzi przecięć tych płaszczyzn z płaszczyzna limbusa. Dolna część alidady stanowi pokrywa osłaniająca od góry krąg limbusa. Na niej zamontowane są dwie libele: rurkowa (zwana libela główną - służącą do dokładnego poziomowania instrumentu) i okrągła (służy do poziomowania przybliżonego). Na bocznej części pokrywy znajdują się dwie śruby - śruba zaciskowa do blokowania lub zwalniania obrotu alidady oraz leniwka do powolnego obracania alidady wokół osi v. Umieszczony jest tez okular pionu optycznego przeznaczonego do dokładnego centrowania teodolitu nad punktem. Ostrość obrazu oglądanego przez lunetę ustawia się za pomocą śruby, nazywana czasami kremalierą. Naprowadzanie lunety na wybrany punkt ułatwia nam celownik zgrubny, przeznaczony do celowania przybliżonego.

Teodolity możemy również podzielić na kilka sposobów:

1) Ze względu na system odczytowy:

- analogowe

- cyfrowe

- analogowe-cyfrowe

2) Ze względu na układ osiowy:

- jednoosiowy

- repetycyjny

- reiteracyjny

3) Ze względu na dokładność:

- precyzyjne

- o wyższej dokładności

- o średniej dokładności

- o niskiej dokładności

POZIOMOWANIE I CENTROWANIE TEODOLITU

Na początku przykręcamy śrubą sercową teodolit do głowicy, a następnie rozstawiamy nogi statywu. Jedną nogę wbijamy obok punktu, nad którym centrujemy. Chwytamy za dwie pozostałe „nogi” i patrząc w pionownik optyczny ustawiamy instrument nad punktem. Kolejną czynnością, którą musimy zrobić jest obserwacja libeli pudełkowej i rozsuwanie lub zsuwanie nóg statywu tak aby pęcherzyk powietrza znalazł się na środku. Gdy już to osiągniemy ustawiamy instrument tak aby libela rurkowa była położona równolegle do linii między dwiema śrubami poziomującymi tą libelę. Za ich pomocą (kręcimy w przeciwnych kierunkach) poziomujemy tą libelę. Obracamy instrument o 90 stopni, i ustawiamy dalej libelę rurkową, używając teraz tej śruby, której wcześniej nie ruszaliśmy. Nastepnie patrząc w pionownik optyczny przesuwamy instrument po głowicy statywu (odkręcając śrubę sercową) tak aby znalazł się nad punktem i za pomocą śrub poziomujący i libeli rurkowej poziomujemy raz jeszcze instrument.

PODSUMOWANIE

Pomiar został wykonany dnia 9 października 2013 roku. Tego dnia spoziomowaliśmy i scentrowaliśmy teodolit Theo 020 (163310). Jako grupa wykonaliśmy także pomiar kąta poziomego oraz kąta pionowego na wybrany przez nas punkt. Pomiar został wykonany w dwóch położeniach osi lunety.

Warunki były bardzo dobre, brak wiatru, bardzo dobre oświetlenie. Błąd pomiaru wynika z błędu odczytu koło poziomego i pionowego oraz z małej dokładności samego instrumentu.

Politechnika Koszalińska

Wydział: Inżynierii Lądowej, Środowiska i Geodezji

Kierunek: Geodezja i Kartografia

Przedmiot: PODSTAWY GEODEZJI I GEOMATYKI I - LABORATORIUM

SPRAWOZDANIE TECHNICZNE

TEMAT: Teodolit - budowa, rodzaje, centrowanie

i poziomowanie

Data wykonania laboratorium: 09.10.2013 r.

Data oddania laboratorium: 12.10.2013 r.

Wykonał zespół w składzie:

Nauczyciel prowadzący:

Mgr inż. Władysława Kalita

Grupa laboratoryjna: 4 grupa

---