Raport Edgara Faure'a
„Uczyć się aby być”
Uczyć się, aby być- to myśl przewodnia raportu E. Faure'a opublikowanego w 1972 roku pod auspicjami UNESCO, w którym wskazywano na takie zadania oświaty dorosłych, jak: uzupełnianie kształcenia początkowego i zawodowego, udzielanie pomocy w doskonaleniu wiedzy i umiejętności tych, którzy osiągnęli stosunkowo wysoki poziom wykształcenia, pomoc w indywidualnym rozwoju. Zawarte w nim rekomendacje są wciąż aktualne, gdyż wiek XXI wymaga od wszystkich ludzi zwiększonych zdolności do autonomii i wydawania sądów moralnych, co łączy się z umacnianiem odpowiedzialności osobistej za kształtowanie zbiorowego losu. Współczesne czasy wymagają również wykorzystania wszelkich talentów, które ukryte są w głębi każdego człowieka. Fakt ten potwierdza potrzebę zrozumienia samego siebie. „Raport stworzony przez Międzynarodową Komisję do Spraw Rozwoju Edukacji powołaną w 1971 roku, której przewodniczył Edgar Faure.
Raport Uczyć się, aby być zawiera informacje o stanie i potrzebach rozwoju edukacji.”
Edgar Faure wyodrębnił trzy elementarne zasady warunkujące dalszy rozwój edukacji:
Powszechności
- określała, że stale wzrasta zapotrzebowanie na wysoko wykwalifikowanych pracowników to też poszczególne kraje mają obowiązek zapewnić formalne prawo do powszechnego kształcenia wszystkim obywatelom, ważne są działania na etapie startu szkolnego.
2. Elastyczności
- ma na celu przystosowanie systemu oświatowo - wychowawczego do stale zmieniających się warunków zewnętrznych.
3. Ustawiczności
- podejmowanie nauki przez całe życie (4 założenia):
Istnienie międzynarodowej wspólnoty, która mimo różnic wypracowuje wspólne dążenia i przeciwdziałania konfliktom.
Wiara w demokrację pojmowaną, jako prawo do każdego człowieka, do pełnej realizacji własnej możliwości, do wpływu na własną przyszłość.
Rozwój człowieka w całym bogactwie jego osobowości jako członka rodziny i społeczeństwa, obywatela i pracownika, wynalazcy, jako twórcy własnych marzeń.
Przekonanie, że jedynie wszechstronne i ustawiczne wychowanie może kształtować pełnego człowieka.
„Szczególnie istotną rolę z perspektywy kształcenia przez całe życie ma druga z przytaczanych zasad. Raport Faure'a stworzył podwaliny, wytyczne dla dalszego rozwoju teorii edukacji dorosłych, ze szczególnym uwzględnieniem permanentnego wymiaru oświaty. W raporcie położono olbrzymi nacisk na wychowywanie społeczeństwa uczącego się, wdrażanie go do samokształcenia i stałego (ciągłego) podejmowania wysiłków edukacyjnych. Wskazano drogę działaniom edukacyjnym w środowisku dorosłych oraz ich szczególną rolę. Wówczas podkreślano już olbrzymią wagę nowych technik oraz rozwijania systemów oświaty jako całości, uwzględniając kształcenie przez całe życie.”
„W 1976 roku na XIX Konferencji Generalnej UNESCO w Nairobi zdefiniowano także szereg celów i zadań stawianych edukacji dorosłych, będących nadal aktualnymi i ściśle korespondującymi z postulatami szeroko pojmowanej oświaty ustawicznej, a także bliskich problemom globalizacji, integracji europejskiej i rodzącego się dziś społeczeństwa informacyjnego.”
W raporcie Edgara Faure'a zawarte jest 21 propozycji zasad dotyczących nowej polityki oświatowej. Zasady te mówią o tym, że:
1. Każdy człowiek powinien mieć możliwość uczenia się przez całe życie. „Idea permanentnej edukacji jest kluczową sprawą w społeczności wychowującej.”
2. Kształcenie - doświadczenie życiowe.
„Przywrócić kształceniu charakter doświadczenia życiowego, rozciągając je w czasie i przestrzeni.”
3. Odformalizowanie instytucji.
„Kształcenie powinno być prowadzone za pomocą wielorakich środków, a najważniejsze jest nie to, jaką drogę kształcenia człowiek przeszedł, ale czego się nauczył i co umie.”
4. Należy zapewnić szerokie możliwości wyboru.
„Pełny i otwarty system oświatowy ułatwia uczącym się przechodzenie od jednej instytucji do drugiej, zarówno w kierunku poziomym, jak pionowym, zwiększając także możliwości wyboru kształcenia.”
5. Skuteczność polityki oświatowej i kulturalnej zależy od strategii wychowania w wieku przedszkolnym.
„Wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym jest zasadniczym warunkiem skuteczności każdej polityki oświatowej i kulturalnej.”
6. Nauczanie elementarne.
„Każdemu należy skutecznie zapewnić nauczanie elementarne , w pełnym wymiarze czasu, jeśli to możliwe, w razie potrzeby - w innych formach,”
7. Rozwój kształcenia ogólnego.
„Pojęcie kształcenia ogólnego należy rozszerzyć tak, aby objęło ono w sposób skuteczny również ogólna wiedzę społeczno- ekonomiczną, techniczną i praktyczną.”
8. Optymalizacja zawodowa.
„W zakresie przygotowania do pracy i aktywnego życia zawodowego celem wychowania powinno być nie tylko przygotowanie młodzieży do wykonywania określonego zawodu, ale przyswojenie im umiejętności adaptacji do różnych zadań i stałego doskonalenia się w miarę, jak zmieniają się formy produkcji i warunki pracy; wychowanie powinno zmierzać w ten sposób do optymalizacji ruchliwości zawodowej i ułatwiać przechodzenie z jednej gałęzi pracy zawodowej do innych.”
9. Wychowawcza rola przedsiębiorstw.
„Pojęcie edukacji ustawicznej w pełnym znaczeniu tych słów zakłada szerokie funkcje oświatowe i wychowawcze zakładów pracy.”
10. Zróżnicowanie kształcenie na poziomie wyższym tak, aby instytucje były zdolne spełnić coraz liczniejsze potrzeby indywidualne i zbiorowe.
„Ekspansja szkolnictwa wyższego powinna wiązać się z szerokim rozwojem różnorodnych instytucji, które byłyby zdolne odpowiedzieć coraz liczniejszym potrzebom indywidualnym i zbiorowym.”
11. Posiadana wiedza, zdolności i umiejętności powinny stanowić kryterium przyjęcia do wybranego typu szkoły i na stanowiska pracy.
„Wstęp do różnych typów szkolnictwa, a także przyjmowanie ludzi na stanowiska pracy powinny zależeć jedynie od posiadanej wiedzy, zdolności i umiejętności człowieka, bez ustalania sztywnej hierarchii między wiedzą szkolną a praktycznym doświadczeniem zawodowym bądź nauką samodzielną.”
12. Oświata dorosłych.
„Ukoronowanie całego procesu kształcenia stanowi oświata dorosłych.”
13.Pamiętać trzeba, że kształcenie dorosłych jest niewielką częścią oświaty .
„Alfabetyzacja stanowi tylko cząstkę, element oświaty dorosłych.”
14. Samokształcenie.
„Nowa etyka kształcenia zmierza do tego, aby człowiek stał się panem i twórcą własnego rozwoju kulturalnego. Samokształcenie, a zwłaszcza samokształcenie kierowane, w każdym systemie oświaty posiada takie walory, których nic nie może zastąpić.”
15. Unowocześnienie technologii kształcenia.
„Przyspieszanie uczenia się i zwielokrotnienie jego wyników przy stosowaniu owych technik odtwarzania i porozumiewania się jest pierwszym warunkiem realizacji większości innowacji.”
16. Wdrażania nowych metod kształcenia.
„Szerokie i skuteczne stosowanie technologii kształcenia jest możliwe jedynie wtedy, gdy wewnątrz systemu światowego rozwinie się silny ruch dążący do wdrażania w życie tych metod.”
17. Ustanowienie jednakowego statusu nauczycieli.
„Nauczycielstwo będzie mogło wypełnić role, jaka mu przypadnie w przyszłości, tylko wówczas, gdy cała struktura tej grupy zawodowej zostanie lepiej przystosowana do charakteru nowoczesnych systemów oświatowych.”
18. Pełne przygotowanie nauczyciela do roli wychowawcy.
„Podstawowe zadanie nauczycieli polega obecnie na przekształcaniu sposobów myślenia i na kształtowaniu cech umysłowości właściwych różnym zawodom. W związku z tym przede wszystkim sami nauczyciele powinni być nastawieni na ponowne przemyślenie i na zmianę kryteriów oraz właściwości zawodu nauczycielskiego, w którym funkcje wychowawcze i inspirujące wobec uczniów przeważają dziś coraz bardziej nad funkcjami nauczającymi.”
19. Wychowawcy zawodowi i niezawodowi.
„Stały rozwój oświaty i wychowania zmierza w kierunku rozszerzenia funkcji wychowawczych na całe społeczeństwo. Coraz liczniejsze kręgi społeczne powinny brać udział w tej działalności.”
20. Miejsce ucznia w życiu szkoły.
„Tryb nauczania należy przystosować do ucznia. Jest to zasada przeciwna tradycyjnym poglądom i tradycyjnej praktyce, które żądały, aby uczeń poddawał się ustalonym regułom procesu nauczania.”
21. Odpowiedzialności uczniów.
„System, który polega na udzielaniu nauki biernemu zespołowi uczniów, może w najlepszym razie osiągnąć jedynie mizerne rezultaty. Podobnie mało skuteczna będzie reforma, która nie zdoła pobudzić u uczniów wewnętrznych procesów aktywnego współuczestnictwa w procesie kształcenia.”
„Podstawowym dążeniem powinno być demokratyzowanie oświaty (zapewnienie udziału społeczeństwa w decyzjach dotyczących oświaty i wychowania), zindywidualizowanie kształcenia (traktowanie wszystkich podmiotowo), oraz uzyskanie elastyczności oświaty (przystosowanie jej do stale zmieniających się zewnętrznych warunków życia ludzi oraz ich potrzeb i zainteresowań intelektualnych). Postulaty zawarte w tym raporcie są nadal aktualne i przydatne w modernizacji oświaty.
Bibliografia:
1. Klimowicz G. (red.), Otwarta Przestrzeń Edukacyjna. Kształcenie drogą elektroniczną. Edukacja przez całe życie. Inicjatywy Wspólnoty Europejskiej, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji -Narodowa Agencja Programu Socrates, Warszawa 2002,
2. Kruszewski Z.P., Półturzycki J., Wesołowska E.A., Kształcenie ustawiczne idee i doświadczenia, Novum, Płock 2003,
3. Wołoszyn S., Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej,
4. Faure E., Uczyć się, aby być, Warszawa 1975,
5. Półturzycki J., Raport Edgara Faure'a „Uczyć się, aby być”, w: Kruszewski Z., Modernizacja edukacji projekty międzynarodowe, Płock 2008
Treść raportu składa się z trzech głównych części
*Stwierdzenia - przedstawiającego rozwój i aktualny stan edukacji,
*Przyszłości - ukazującej kierunki dalszego rozwoju i reformy,
*Społeczności wychowującej - jako współczesnej strategii edukacyjnej.
W pierwszej części stwierdzono, że edukacja spełnia ważne zadania, które rozwijają społeczeństwo i prowadzą do demokratyzacji oraz obywatelskiej aktywności. Opisano stan edukacji. Zauważono, że pod wpływem rozwoju przemysłu, techniki, komunikacji i automatyzacji od edukacji zaczęto wymagać by lepiej przygotowywała pokolenia do pracy, życia, aktywności obywatelskiej i kulturalnej. Edukacja ma spełniać potrzeby rozwoju i wyzwalać go. W XX wieku nastąpiła eksplozja demograficzna przyczyniająca się do zwiększenia liczby szkół. Zaczęto wówczas upowszechniać kolejne etapy szkolnictwa oraz modernizować procesy kształcenia. Edukacja zaczęła być czynnikiem politycznym w demokratyzujących się społeczeństwach. Nastąpił rozwój innych form edukacji: pozaszkolnej i oświata dorosłych. W raporcie wskazano niedostatki programów w zakresie wychowania społecznego i naukowego.
Druga część raportu obejmuje trzy działy: Czas pytań, Fakty zapowiadające przyszłość, Cele nadrzędne. W tej części autorzy raportu wskazują na groźne zjawiska (bezrobocie, nierównowagę ekologiczną, wynaturzenia społeczne) oraz kierunek przemian wewnętrznych i zewnętrznych. Według nich nauka i technika powinny stać się podstawą rozwoju edukacji. Głównym celem edukacji powinno stać się kształcenie naukowego myślenia.
Trzecia część zawiera wskazania dla polityki i strategii planowania oświatowego. Głównym elementem w planowaniu reformy jest uwzględnienie aktywności i motywacji środowiska społecznego.
W raporcie Komisji zawarte jest 21 propozycji zasad dotyczących nowej polityki oświatowej. Zasady te mówią o tym, że:
1. każdy człowiek powinien mieć możliwość uczenia się przez całe życie i to powinno być naczelna ideą polityki oświatowej,
2. należy przywrócić kształceniu charakter doświadczenia życiowego, oświata powinna tworzyć ruch społeczny,
3. koniecznością jest odformalizowanie instytucji, kształcenie powinno być prowadzone z pomocą wielorakich środków, najważniejszym powinno być to czego człowiek się nauczył i co umie, wybór środków i metod kształcenia musi być swobodny, powinien liczyć się wynik końcowy kształcenia, gdyż wszystkie drogi do jego uzyskania należy traktować jako wartościowe,
4. należy zapewnić drożność i szerokie możliwości wyboru; system powinien być pełny i otwarty, ma on ułatwiać uczącym się przechodzenie z jednej instytucji do drugiej, koniecznym jest usunięcie sztucznych barier między różnymi typami, cyklami i szczeblami nauczania oraz między kształceniem formalnym i nieformalnym,
5. skuteczność polityki oświatowej i kulturalnej zależy od strategii wychowania w wieku przedszkolnym,
6. każdy powinien mieć zapewnione nauczanie elementarne w pełnym wymiarze czasu,
7. należy rozszerzyć kształcenie ogólne, by miało ono charakter teoretyczny, techniczny i praktyczny, trzeba zmierzać do usunięcia sztucznych podziałów między różnymi typami nauczania,
8. młodzieży powinno się przyswajać umiejętności wykonywania różnych zadań i umożliwić stałe doskonalenie się w miarę zmieniających się warunków pracy, chodzi tu przede wszystkim o optymalizację ruchliwości zawodowej,
9. zakłady pracy mają pełnić rolę wychowawczą, instytucje oświatowe maja współpracować z przedsiębiorstwami,
10. powinno zróżnicować kształcenie na poziomie wyższym tak, aby instytucje były zdolne spełnić coraz liczniejsze potrzeby indywidualne i zbiorowe,
11. posiadana wiedza, zdolności i umiejętności powinny stanowić kryterium przyjęcia do wybranego typu szkoły i na stanowiska pracy,
12. najistotniejszą kwestia w strategii oświatowej powinna być oświata dorosłych,
13. pamiętać trzeba, że alfabetyzacja jest tylko częścią oświaty dorosłych,
14. samokształcenie kierowane posiada niezastąpione walory, powinny istnieć instytucje i urządzenia popierające samodzielną naukę,
15. należy wprowadzić nowe techniki odtwarzania i porozumiewania się,by unowocześnić technologię kształcenia,
16. koniecznym do spełnienia poprzedniej zasady jest powstanie ruchu dążącego do wdrażania tych metod,
17. należy znieść hierarchie między różnymi kategoriami nauczycieli, powinni mieć oni jednakowy status,
18. wykształcenie nauczycieli powinno przygotowywać ich do pełnienia roli wychowawców, należy skrócić pierwszy cykl kształcenia nauczycieli i organizować po nim doskonalenia,
19. znaczenia nabierają wychowawcy zawodowi i niezawodowi, trzeba zwiększyć liczbę dobrowolnych lub częściowo płatnych pomocników w działalności wychowawczej,
20. tryb nauczania powinien być przystosowany do ucznia, ma on być centralnym punktem każdego działania wychowawczego i oświatowego,
21. należy pobudzić w uczniu wewnętrzne procesy aktywnego współuczestnictwa w procesie kształcenia, powinni mieć oni możliwość podjęcia odpowiedzialności.
Raport stworzony przez Komisję wskazał przede wszystkim potrzeby i kierunki dalszego rozwoju systemu oświatowego. Podstawowym dążeniem powinno być demokratyzowanie oświaty (zapewnie udziału społeczeństwa w decyzjach dotyczących oświaty i wychowania), zindywidualizowanie kształcenia (traktowanie wszystkich podmiotowo), oraz uzyskanie elastyczności oświaty (przystosowanie jej do stale zmieniających się zewnętrznych warunków życia ludzi oraz ich potrzeb i zainteresowań intelektualnych)
J. Półturzycki, Raport Edgara Faurea „Uczyć się, aby być”, w: Kruszewski Z., Modernizacja edukacji projekty międzynarodowe, Płock 2008
G. Klimowicz (red.), Otwarta Przestrzeń Edukacyjna. Kształcenie drogą elektroniczną. Edukacja przez całe życie. Inicjatywy Wspólnoty Europejskiej, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji -Narodowa Agencja Programu Socrates, Warszawa 2002
Z.P. Kruszewski, J. Półturzycki, E.A. Wesołowska, Kształcenie ustawiczne idee i doświadczenia, Novum, Płock 2003.
S. Wołoszyn, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Kielce 1998
S. Wołoszyn, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Kielce 1998
Tamże , s 512
Tamże , s 513
Tamże, s 515
Tamże, s 516
Tamże, s 517
Tamże ,s 518
Tamże, s 519
S. Wołoszyn, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Kielce 1998
Tamże, s 521
Tamże, s 522
Ibidem, s 524
S. Wołoszyn, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Kielce 1998
Ibidem, s 526
Ibidem, s 527
S. Wołoszyn, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Kielce 1998
S. Wołoszyn, Źródła do dziejów wychowania i myśli pedagogicznej, Kielce 1998
Ibidem, s 531
Ibidem, s 531
Tamże, s 532
E. Faure, Uczyć się, aby być, Warszawa 1975,
6