Przypadek edukacyjny (Informatyka)

Wstęp

Edukacja w szerokim znaczeniu rozumiana jest jako wychowanie (łac. Educatio). Termin ten odnosi się zazwyczaj do całości wpływów i oddziaływań kształtujących rozwój człowieka. Czynnikami odziaływującymi na człowieka są wpływy rodziny, instytucji oświatowych, rówieśników środowiska społecznego, różnorodnych organizacji, środków masowego przekazu. Jednymi z bardzo ważnych kierunków reformy systemu edukacji ma być wyposażenie uczniów w wiedzę i umiejętności stosownie do ich rozwoju i zdolności a także stworzenie sprzyjających warunków do realizacji tych zadań

We współczesnej szkole w procesie kształcenia i wychowania winna w większym niż dotąd stopniu dominować podmiotowość ucznia. Oznacza to położenie nacisku na zapewnienie optymalnych warunków do samodzielnego, ale pod kierunkiem nauczyciela, zdobywania wiedzy. Dlatego też środki dydaktyczne jak i tez cała struktura szkoły powinna być dostosowane do samodzielnego uczenia się¹. Obecnie w szkole coraz częściej uczniowie zadają pytanie, jak nabyte wiadomości i umiejętności można wykorzystać.

W ramach realizacji rozszerzonego programu nauczania z informatyki w latach szkolnych 1999/2000 do 2001/2002 podjęto działania mające na celu sprostanie nowym wymogom. Uczniowie w czasie pierwszego i drugiego roku realizacji programu nauczania nabywali wiedzę i umiejętności w zakresie obsługi systemów informacyjnych, podstaw algorytmiki, jak i też wykorzystania praktycznego programów narzędziowych i biurowych. Postępy w nauce kontrolowano poprzez przeprowadzenie testów i sprawdzianów teoretyczno - praktycznych. Otrzymane wyniki świadczą o tym, że uczniowie nabyli wiedzę i umiejętności w zakresie zróżnicowanym, od poziomu podstawowego do bardzo wysokiego, nie stwierdzono przypadków osiągnięcia umiejętności poniżej poziomu podstawowego. W trzecim roku nauki uczniowie poznawali zasady budowy sieci i ich praktycznego zastosowania jak i też zasady tworzenia złożonych algorytmów wraz z technikami rozwiązywania postawionych zadań na poziomie średnim i zawansowanym. Uczniowie rozwijali swoje umiejętności programistyczne stosując zawansowane techniki programistyczne, realizując swoje indywidualne zainteresowania.

Na podstawie otrzymanych wyników z przeprowadzonych badań pedagogicznych ustalono, że wielu uczniów do zajęć związanych z algorytmami i programowaniem odnosi się z niechęcią a nawet z wrogością, uważając, że w ich przypadku jest to zbędna wiedza, której nie będą korzystać. Przyczyną takiego stanu rzeczy były trudności w rozwiązywaniu postawionych problemów. Rozwiązanie tych było związane z posiadaniem szerokiej wiedzy i umiejętności z zakresu nauk ścisłych i przyrodniczych.

Po ustaleniu przyczyn powstających trudności w klasie z rozszerzoną informatyką zwrócono szczególna uwagę na dobór realizowanych zadań. Zakres i rodzaj dobierano w ten sposób, aby wzmocnić indywidualne umiejętności ucznia z zakresu nauk ścisłych i przyrodniczych, pozwalając na realizacje indywidualnych projektów. Działania te były realizowane w ten sposób, aby każdy z uczniów nabył wiedzę i umiejętności w zakresie określonym przez podstawę programową z jednoczesnym umożliwieniem rozwoju indywidualnych uzdolnień.

Celem wzmocnienia tego procesu nastąpiło nawiązanie współpracy pomiędzy nauczycielami poszczególnych przedmiotów a uczącym informatyki. Z pełnym sukcesem. Taka procedura postępowania przyczyniła się do napisania przez uczniów kilku programów dydaktycznych, sukcesów w konkursach ogólnopolskich jak i też podniosła zakres ich wiedzy i umiejętności z innych przedmiotów. Działanie te miały na celu podjęcie próby adaptacji procesu nauczania do ery multimediów, co jest w pełni zgodne z obecnie obowiązującymi standardami.

Tomasz Goban Klas stwierdza: wyzwanie to polega nie na formalnym wprowadzeniu komputerów i Internetu w szkolne mury, lecz na takim doskonaleniu samego procesu dydaktycznego, aby uwzględnił zachodzące zmiany². Szkoła winna być forpocztą nowych technik komunikowania. Wokół szkoły zmieniło się wiele. Zmieniła się przede wszystkim młodzież. Nie jest to już pokolenie typograficzne przyzwyczajone do długotrwałej lektury i długich wykładów. Jest to pokolenie typu screen generation, wychowane na telewizji, wideoklipach, filmach akcji, krótkich serwisach wiadomości. Pojęcia abstrakcyjne są dla nich trudne do zrozumienia, jeśli nie zostaną przedstawione w formie modeli i obrazów. Rzecz wyjaśnia Krzysztofek (1999 s.11): pokolenia wychowane na mediach wizualnych maja inna strukturę percepcji (..) mają skrócony zakres skupienia uwagi(...) co ma poważne konsekwencje w procesie edukacyjnym, 45 minut dla ucznia to w większości czas stracony³.

Wprowadzając ucznia w świat multimediów uwzględniono stwierdzenia zawarte powyżej. Dlatego też przy doborze zadań kierowano się zasadą, że ćwiczenia te winny być zróżnicowane dla poszczególnych grup w zależności od ich indywidualnych zainteresowań i uzdolnień. Już św. Tomasz z Akwinu wskazywał Quidquid reciptur per modum recipientis recipitur ("Cokolwiek jest otrzymywane jest otrzymywane na sposób otrzymującego").

OPIS PRZYPADKU EDUKACYJNEGO

1. Identyfikacja problemu
Obecnie w szkole coraz częściej uczniowie zadają pytanie jak nabyte wiadomości i umiejętności można wykorzystać. Na lekcjach informatyki uczy się jak tworzyć algorytmy i programy dla rozwiązywania postawionych zadań. Wielu uczniów do tej części zajęć odnosi się z wielką niechęcią. Uważając, że w ich przypadku jest to zbędna wiedza, której nie wykorzystają. Przyczyną takiego stanu jest rozwiązywanie zadań z zakresu matematyki. Przyjęcie takiego schematu postępowania powoduje, że część uczniów z trudem rozumie treść postawionego zadania i ma duże trudności z jego rozwiązaniem.

W oparciu o metodę wywiadu i sondażu diagnostycznego przystąpiono do ustalania zakresu problemu.
Problem objawił się:
- uzyskiwaniem przez grupę uczniów ocen poniżej średniej klasowej
- brakiem aktywności na lekcjach
- unikaniem odpowiedzi
- zgłaszaniem nieprzygotowania do lekcji
- wyrażaniem niechęci do realizacji ćwiczeń z programowania
- innymi działaniami związanymi z cechami osobowymi ucznia

2. GENEZA I DYNAMIKA PROBLEMU

Problem powstał na skutek:
- trudności w zrozumieniu zadań przedstawianych do realizacji
- obniżania poziomu wymagań, które wywoływały protesty uczniów uzdolnionych w kierunku nauk ścisłych i przyrodniczych
- porażek uczniów powstałych w czasie tworzenia programów
- braku motywacji do nauki
- innych przyczyn związanych z cechami osobowymi ucznia
Problem ten pojawił się na początku procesu nauczania w klasie pierwszej.

3. ZNACZENIE PROBLEMU

Brak akceptacji ze strony uczniów nabywania wiedzy w zakresie algorytmiki wpływa negatywnie na proces nauczania, co w przyszłości może stać się przyczyną trudności w podjęciu studiów na kierunkach związanych z informatyką. Uniemożliwi to praktycznie zdawanie z przedmiotu informatyka egzaminu maturalnego.

4. PROGNOZA

Prognoza negatywna w przypadku zaniechania działań:
Uczniowie, którym algorytmika i programowanie będzie sprawiać duże trudności, poszczególnych programów nauczą się na pamięć. Na poszczególnych zajęciach cele lekcji nie będą osiągane.

Prognoza pozytywna - stan, który spodziewam się osiągnąć po wdrożeniu oddziaływań:
Po wdrożeniu oddziaływań nastąpi w grupie zwiększenie zainteresowania nauką programowania. Uczniowie będą przekonani o konieczności poznawania nowych technik programistycznych. Prace uczniów zostaną wykorzystane do celów edukacyjnych.

5. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ

Cele:
1. Uzyskanie umiejętności programowania przez całą grupę na poziomie co najmniej podstawowym.
2. Nabycie przez uczniów umiejętności w zakresie konstruowania algorytmów
3.Nabycie przez uczniów umiejętności wskazywania różnic w stopniach abstrakcji formułowania algorytmów w poszczególnych językach programowania
4. Poznanie przez uczniów zasad obowiązujących pracy w grupie
5. Rozszerzenie wiedzy i umiejętności przez uczniów w stosowaniu technik informatycznych dla realizacji zdań w życiu codziennym.

Zadania:
1. Przeprowadzenie badań diagnozujących problem;
2. Opracowanie planu zadań mających na celu opracowanie wspólnie z uczniami programów edukacyjno - informacyjnych;
3. Wskazanie zasad obowiązujących przy tworzeniu aplikacji;
4.Prowadzenie zajęć dodatkowych dla młodzieży zainteresowanej programowaniem
5. Przygotowanie uczniów uzdolnionych do uczestnictwa w konkursach

6. PLAN ODDZIAŁYWAŃ

Zadanie	Termin realizacji	Uwagi
- przeprowadzenie badań diagnozujących problem. - określenie przebiegu zmian	wrzesień listopad styczeń	Badania przeprowadzono stosując różne metody i techniki badań pedagogicznych
opracowanie planu zadań mających na celu podniesienie poziomu wiedzy uczniów z programowania i informatyki	wrzesień
zapewnienie uczniom dostępu do komputera po zajęciach obowiązkowych	w trakcie roku szkolnego
opieka nad realizacją zadań konkursowych	w trakcie roku szkolnego
opracowywanie ćwiczeń i zadań zakresu programowania i algorytmiki	od listopada do stycznia

7. WDRAŻANIE ODDZIAŁYWAŃ

Po rozpoznaniu zakresu i rodzaju problemu jak i też ustaleniu poziomu wiedzy i zakresu zainteresowań uczniów w grupie przeprowadzono dla wszystkich zajęcia lekcyjne z programowania i konstrukcji algorytmów. Realizując zaplanowany program dobierano zestawy ćwiczeń w ten sposób, aby umożliwić uczniom pozyskanie wiadomości i umiejętności w zakresie umożliwiającym opracowanie samodzielnie aplikacji o wcześniej określonej tematyce. W trakcie prowadzenia ćwiczeń zwracano uwagę, aby uczniowie aktywnie pracowali z komputerem. Jednocześnie na bieżąco przeprowadzano kontrolę, w jakim stopniu uczeń nabył wiedzę i umiejętności w zakresie programowania. Uczniowie, którzy wyrażali zainteresowanie programowaniem w stopniu rozszerzonym, przystąpili do realizacji swoich programów. Programy były tworzone przy aktywnym uczestnictwie nauczyciela informatyki w zakresie konsultacji założeń projektowych.

8. EFEKTY ODDZIAŁYWAŃ

Założone cele edukacyjno wychowawcze zostały osiągnięte. Uczniowie w czasie nauki nabyli wiadomości i umiejętności w zakresie programowania i samodzielnego opracowywania aplikacji. W trakcie zajęć lekcyjnych i poza lekcyjnych uczniowie skonstruowali programy, które mają praktyczne zastosowanie.

PRZYPISY:
1. Eugeniusz Kameduła Edukacja i media w zreformowanej szkole Media w Edukacji Szkolnej III Międzynarodowa Konferencja 2. Tomasz Goban Klas, Szkoła w erze cyfrowej czyli poza lekcję, książkę i kredę. Konferencja Międzynarodowa Poznań 2000.
3. K. Krzysztofek,.: Od logosfery do piktosfery. Czy ikonizacja języka W.: Słowo w kulturze mediów Białystok 1999, IFP Uniwersytet w Białymstoku

Opracowanie: mgr inż. Waldemar Lupa
IV LO im. H. Sienkiewicza

---