Klimat Polski i jego charakterystyka. Rola mas powietrza w kształtowaniu pogody i klimatu Polski

Polska położona jest w centrum Europy, ma klimat umiarkowany, ciepły przejściowy, między morskim a kontynentalnym. Średnie roczne temperatury powietrza wynoszą 7-8,5*C, średnia roczna suma opadów ok. 600mm.

O przejściowości klimatu świadczą:

-  podobny udział mas powietrza polarnego morskiego i kontynentalnego w kształtowaniu pogody w ciągu roku,

-  duża zmienność typów pogody w ciągu roku, szczególnie na przełomie jesieni i zimy oraz zimy i wiosny

-  zmienność typów pogody w kolejnych latach; lata o pogodzie typowej dla klimatu kontynentalnego-z mroźną zimą i upalnym latem, przeplatają się z latami o pogodzie typowej dla klimatu morskiego, tj. z łagodną zimą i chłodnym deszczowym latem,

-   roczny przebieg zachmurzenia typowy dla klimatu morskiego przy rocznym rozkładzie opadów charakterystycznym dla klimatu kontynentalnego

-   wzrost rocznych amplitud temperatury w miarę przesuwania się ku wschodowi.

Masy powietrza:

Klimat Polski jest kształtowany przez masy powietrza o wielu właściwościach napływające z różnych kierunków . Najważniejsze z nich to :

-    masy powietrza podzwrotnikowe - morskiego docierające znad Wyżu Azorskiego przez cały rok,

-   masy powietrza podzwrotnikowe - kontynentalnego z północnej Afryki i Azji Mniejszej i południowo - wschodniej Europy , zaznaczające się latem i jesienią,

-   masy powietrza polarno - morskiego znad północnego Atlantyku docierające przez cały rok,

-  masy powietrza polarno - kontynentalnego znad wschodniej Europy i Azji, przeważające w zimie,

-    masy powietrza arktycznego znad Morza Arktycznego .

Wpływ na pogodę i klimat mają przede wszystkim masy powietrza:

-   polarno - morskiego (lato : zachmurzenie, ochłodzenie , wzrost wilgotności; zima : ocieplenie i częste mgły),

-   polarno - kontynentalnego (lato słoneczne i upalne, zima mroźna).

Masy powietrza o przeciwstawnych cechach, morskich i lądowych , ścierają się ze sobą na terytorium Polski. Z tego też względu klimat Polski jest klasyfikowany jako umiarkowany ciepły przejściowy .

Pozostałe masy powietrza wpływaj ą na klimat i pogodę Polski w następujący sposób :

-   powietrze morskie ma wpływ na zachodnie obszary kraju,

-   powietrze kontynentalne ma wpływ na wschodnie obszary kraju,

-   powietrze podzwrotnikowe - kontynentalne dociera nad Polskę na początku jesieni ( słoneczna pogoda tzw. złota polska jesień),

-   powietrze podzwrotnikowe - morskie latem przynosi dużo opadów, zimą odwilże i mgły,

-   powietrze arktyczne dociera stosunkowo rzadko i przynosi ze sobą silne    mrozy i opady w zimie oraz przymrozki wiosną.

Wiatry:

W Polsce przeważają wiatry zachodnie , południowo - zachodnie i północno-zachodnie . Stanowią one około 60 % w skali roku . Przynoszą one powietrze morskie o dużej wilgotności, co wpływa na zachmurzenie i opady . udział wiatrów wschodnich wzrasta na terenach wschodnich. Inaczej wygląda sytuacja w górach, gdzie tworzą się wiatry fenowe oraz na wybrzeży, gdzie zasięg bryz sięga do 20 - 30 km . W Karpatach przeważają wiatry południowe i południowo - zachodnie . Stany bezwietrzne, tzw. cisze, najczęściej występują w południowo - wschodniej części kraju.

Zachmurzenie:

-   najmniejsze zachmurzenie - wrzesień, a największe listopad i grudzień ,

-   najmniejsze zachmurzenie w górach - październik, a największe - maj, największe zachmurzenie w ciągu lata - Karkonosze .

Liczba dni pochmurnych, tzn. takich w których średnie zachmurzenie nieba jest na poziomie 80 %, wynosi od poniżej 120 dni na nizinach środkowych do ponad 160 dni w górach i na pojezierzach .

Maksymalne wartości liczby dni pochmurnych notowane w górach wynoszą na Śnieżce ok. 190 , na Kasprowym Wierchu ok. 170 dni.

Usłonecznienie:

Usłonecznienie to ilość czasu, w którym bezpośrednie promienie słoneczne docierają do powierzchni ziemi.

-   największe usłonecznienie - czerwiec, a najmniejsze - grudzień,

-   średnie roczne temperatury - od 6 do 8,5°Cpoza górami,

-   najcieplejsze obszary to : Nizina Śląska, zachodnia część Kotliny Sandomierskiej i Nizina Pohidniowowielkopolska, a najzimniejsze to wschodni kraniec kraju.

Temperatury w górach są zdecydowanie niższe, co ma związek ze spadkiem temperatury wraz z wysokością:

-   średnia roczna temperatura na Śnieżce ok. 0,4°C , a w Tatr poniżej 0°C ,

-   najcieplejszy miesiąc - lipiec (16 - 19°C), najzimniejszy - styczeń od -f C na zachodzie do -5,5*C na wschodzie ,

W zimie , gdy zaczynaj ą się wpływy kontynentalne , wschodnia część kraju jest znacznie zimniejsza niż zachodnia .

Opady:

Średnie opady dla Polski wynoszą około 600 mm rocznie, lecz są regionalnie zróżnicowane.

-   Kujawy i część Wielkopolski - najmniejsze opady (tzw. cień opadowy ) -poniżej 500 mm rocznie,

-   pojezierza (poza wcześniej wymienionymi obszarami) - 600 - 750 mm rocznie,

-   niziny (poza pojezierzami) - 500 - 600 mm rocznie ,

-   wyżyny - 700 - 800 mm rocznie ,

-   największe sumy opadów - niższe partie gór 800 mm , a wyższe 1000 mm,

-   najwyższe opady - Śnieżka - 1348 mm, Kasprowy Wierch - 1629 mm,

-   największa liczba dni opadowych - listopad i grudzień , a najmniejsza -

wiosna,

Inaczej wygląda rozkład opadów, kiedy to najwyższe sumy opadów przypadaj ą na lato, a najniższe na styczeń i luty . W skali całego roku, przy podziale na dwa półrocza, 1/3 opadów przypada na półrocze zimowe , a 2/3 na półrocze letnie. 

Opady śnieżne:

Ilość dni z opadem śnieżnym wynosi od 30 na nizinach do 60 w północno -wschodnim krańcu Polski, a w górach przekracza 100 . Pokrywa śnieżna zalega od 40 do 60 dni, zaś wysoko w górach ponad 200 . Największą ilość dni z burzami notuje się na Kasprowym Wierchu - średnio 35 w ciągu roku , natomiast średnia krajowa waha się od poniżej 10 do ponad 25 . Z opadami związana jest wilgotność powietrza, która wykazuje niewielkie różnice regionalne, a wartości względne wahają się w granicach 80 % . Największa jest w miesiącach zimowych, a najmniejsza wiosną lub latem . Pory roku

Na podstawie przebiegu temperatur i stanów pogody w Polsce wyróżnia się sześć pór roku . Zima termiczna jest okresem czasu, w którym średnie temperatury dzienne wynoszą poniżej 0°C . Przedwiośnie i przedzimie mają temperaturę od O do 5°C , wiosna i jesień od 5 do 15°C , a lato powyżej 15°C .

Okres w którym średnia temperatura powietrza przekracza 5°C , nazywany jest okresem wegetacyjnym i właśnie w nim następuje rozwój większości roślin uprawnych . Długość jego poza obszarami górskimi wynosi od 180 do 220 dni na Nizinie Śląskiej i w zachodniej części Kotliny Sandomierskiej.

Zróżnicowanie elementów klimatycznych pozwala na wyodrębnienie trzech regionów klimatycznych w oparciu o różnicę temperatur, opadów, zachmurzenia, usłonecznienia i długości trwania pór roku . Są to : obszary wyżyn i gór, obszary nizin

---