Piktogramy jako system komunikacji pozawerbalnej
Stosowanie piktogramów w komunikacji pozawerbalnej
Systemy komunikacji wykorzystujące piktogramy stosuje się, aby polepszyć jakość życia osób niepełnosprawnych, dać im poczucie własnej wartości i niezależności. Dzięki dostarczaniu im narzędzia do porozumiewania się mogą one:
- wyrażać swoją wolę i uczucia,
- dokonywać samodzielnego wyboru w wielu sferach życia,
- planować czas w okresach tygodniowych, dziennym itp.,
- uczyć się kończenia czynności.
Piktogramy mogą byś stosowane do ćwiczenia i utrwalania takich funkcji, jak:
- umiejętności naśladowania,
- segregacja elementów wg grup, klas (zbiorów),
- kojarzenie przedmiotów z określonymi czynnościami,
- określanie ech desygnatów,
- wrażanie emocji własnych cudzych,
- ćwiczenie orientacji przestrzennej,
- ćwiczenie orientacji czasowej,
- tworzenie z piktogramów różnych układów informacji funkcjonalnej,
- łączenie wyrazów w zdania.
- rozszerzanie zasobu słownictwa biernego,
- wspomaganie rozwoju mowy czynnej,
- ćwiczenia pamięci słuchowej,
- zapamiętywanie przekazywanych informacji.
Wybór zasobu symboli i zakresu ich stosowania zależy od indywidualnych cech, możliwości i poziomu intelektualnego osoby, która będzie używała systemu- może to być kilka piktogramów, mogą byś ich setki. Przy wprowadzaniu systemu należy wziąć pod uwagę takie aspekty, jak poziom umysłowy osoby, jej wzrok, zdolność w rozpoznawaniu kształtów (obrazów) oraz możliwości zapamiętywania symboli. Zatem, aby uzyskać pożądany efekt, należy przed wprowadzeniem systemu dokonać analizy: kto będzie użytkownikiem, gdzie i do czego system będzie wykorzystywany. To oznacza, że trzeba rozeznać możliwości użytkownika, ustalić, w jakim środowisku funkcjonuje i jaki zakres informacji jest mu niezbędny do kontaktu z otoczeniem. Konieczne jest zatem poznanie osoby mającej posługiwać się piktogramami, ustalić jej potrzeby i oczekiwania, oraz ustalanie sposobu wdrażania symboli.
Wybór optymalnego zestawu dla danej osoby musi więc wynikać z bardzo dokładnej obserwacji i analizy. Liczba symboli powinna być skorelowana z ww. czynnikami. Oczywiście, wszystkie symbole znajdujące się w zestawach mogą nie spełnić potrzeba użytkownika. Wówczas można zmienić podpisy przy symbolach lub wprowadzać własne modyfikacje, dopasowując je do bieżących potrzeb. Można też wprowadzić nowe symbole. Piktogramy mogą być stosowane w kombinacji z innymi rodzajami symboli, zdjęcia, własnych rysunków, czy np. nalepek, ulotek reklamowych, oddających treść w sposób bardziej komunikatywny. Osoby niepełnosprawne fizyczne mogą mieć problemy ze wskazaniem pojedynczego symbolu ,aby ułatwić kontakt z taką osobą, możliwe jest wprowadzenie dialogu z osobą współpracującą, która spełnia rolę „wskaźnika” symboli, zaś użytkownik udziela odpowiedzi na zadane pytanie „tak: lub „nie”, ruchem głowy, nogi, gałki ocznej, czy w inny umowny sposób lub za pomocą odpowiednich urządzeń (mechanicznych, optycznych itp.). W praktyce stosuje się różne materiały pomocnicze, takie jak:
- tablice komunikacyjne o różnych rozmiarach i rozwiązaniach konstrukcyjnych- w zależności od tego, dla kogo i gdzie będą stosowane ( w domu, klasie, na stole , na wózku, w łóżku i.t.p.)
-książki komunikacyjne- klasery, albumy do zdjęć lub kołonotatniki,
-pojedyńcze, foliowane karty, pomoce mechaniczne i elektroniczne.