LEKI PRZECIWBÓLOWE
BÓL I JEGO FARMAKOLOGICZNE ZWALCZANIE
Ból powstaje jako skutek podrażnienia receptorów czuciowych przez bodźce środowiska. Powstające impulsy bólowe docierają drogami czuciowymi do kory mózgu, w której wywołują wrażenie bólu. Nasilenie bólu zależy od natężenia bodźca i impulsu bólowego, lecz jego odczuwanie jest modulowane przez określone endogenne substancje zwane neuromodulatorami bólu. Są to prostaglandyny i substancja P, która potęguję wrażenie bólu, oraz endorfiny i enkefaliny, które hamują wrażenie bólu. Odkrycie tych ostatnich substancji stanowi istotny postęp w zakresie fizjologii i farmakologii bólu.
Endorfiny („endogenne morfiny”) i enkefaliny są to peptydy wytwarzane e tkance mózgowej, które łącząc się ze swoistym receptorem bólu (receptor opiatowy) hamują wrażenie bólu. Efekt ten można również uzyskać przez podanie tych — jak je obecnie nazywamy — endogennych peptydów opiatowych do płynu mózgowo-rdzeniowego (podane do krwi nie działają, ponieważ nie przenikają przez barierę krew/mózg). Działanie przeciwbólowe akupunktury lub elektrostymulacji polega na wyzwalaniu endogennych peptydów opiatowych, które łącząc się z receptorem opiatowym hamują wrażenie bólu.
Ból można znieść w zasadzie w dwojaki sposób; przez zahamowanie wrażliwości komórek czuciowych kory mózgu odbierających impulsy albo przez porażenie zakończeń bólowych i nerwów czuciowych.
Zależnie od miejsca działania leki znoszące ból dzielimy na 2 grupy:
Leki działające ośrodkowo - analgetica (leki przeciwbólowe)
Leki działające obwodowo - anaesthetica localia (środki znieczulające miejscowo).
Leki przeciwbólowe działają depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy, zwłaszcza na okolicę czuciową kory mózgu i na ośrodki podkorowe. Zakładamy obecnie, że mechanizm działania niektórych z nich polega na łączeniu się z receptorem opiatowym.
Działanie przeciwbólowe wywiera wiele środków leczniczych działających hamująco na ośrodkowy układ nerwowy, jak środki znieczulające ogólnie czy leki nasenne — ich działanie przeciwbólowe nie jest jednak swoiste, bo jest jedynie objawem towarzyszącym działaniu głównemu (nasennemu, narkotycznemu). W lecznictwie stosuje się leki wywierające działanie przeciwbólowe w dawkach nie powodujących innych zaburzeń czynności ośrodkowego układu nerwowego.
Stosowane w lecznictwie leki przeciwbólowe można podzielić na 2 zasadnicze grupy:
Narkotyczne leki przeciwbólowe
Nie narkotyczne leki przeciwbólowe o działaniu przeciwzapalnym