Ekonomia - samodzielna nauka, obejmująca zespół zasad, praw
i prawidłowości odnoszących się do procesu produkcji, podziału, wymiany
i konsumpcji towarów i usług.

Ekonomia - jest nauką o dokonywaniu wyborów dotyczących gospodarczej sfery życia (wyboru dokonuje każdy człowiek, rodzina, firma, organizacja, rząd, społeczeństwo, itd.).

„W EKONOMII NIE MA DARMOWYCH OBIADÓW”

M. Friedman

„NIE MOŻNA MIEĆ CIASTKA
I ZJEŚĆ CIASTKA”

P. Samuelson

Badania naukowe w dziedzinie nauk ekonomicznych przebiegają:

• w ujęciu funkcjonalnym

• w ujęciu sektorowym (branżowym).

Ujęcie funkcjonalne - odnosi się zarówno do samodzielnych nauk, jak i ich dyscyplin naukowych, tj. ekonomii, zarządzania, marketingu, finansów itp.

Ujęcie sektorowe - odpowiada poszczególnym dziedzinom gospodarowania, gdzie ogólne zasady, prawa i prawidłowości ekonomiczne adaptowane są do procesów zachodzących w konkretnym sektorze gospodarki, poprzez uwzględnienie specyfiki jego funkcjonowania w warunkach rynkowych.

Ujęcie sektorowe prowadzi do wyodrębnienia tzw. ekonomik funkcjonalnych (nazywanych także jako gałęziowe, szczegółowe, stosowane).

Ekonomika turystyki

Połowa XX wieku - rozpoczyna się proces wyodrębniania ekonomiki turystyki jako szczegółowej dyscypliny ekonomicznej.

Masowy (żywiołowy) rozwój turystyki - lata 50-te XX wieku - główna przyczyna wyodrębnienia ekonomiki turystyki (obserwacja praktycznych uwarunkowań rozwoju turystyki, zwłaszcza dynamicznego wzrostu zagranicznego ruchu turystycznego).

M. Troisi - włoski ekonomista, twórca podstaw ekonomiki turystyki, w 1955 r. opublikował książkę „Ekonomiczna teoria turystyki i renty turystycznej”.

Rozwój dyscypliny wyznaczają:

• potrzeby badań naukowych,

• potrzeby dydaktyki,

• potrzeby praktyki gospodarczej,

• fakt silnego powiązania sektora turystycznego z niemal wszystkimi innymi sektorami gospodarowania (rolnictwo
  i leśnictwo, przemysł, handel i usługi).

Miejsce ekonomiki turystyki
w ekonomii

1. Szczebel (poziom) megaekonomiczny
i makroekonomiczny:

Badania teoretyczne (teoria)

Podstawą badań ekonomicznych jest ekonomia - wykorzystuje zarówno zasady i prawa formułowane przez makro- i mikroekonomię.

Badania empiryczne (pragmatyka) - ujęcie megaekonomiczne odnosi się do wskazania:

1. miejsca turystyki w globalnych procesach gospodarowania, np.:

• światowe przychody z turystyki międzyna-rodowej,

• podział na kraje recepcji i emisji turystycznej,

• monokultury turystyczne.

2. miejsca turystyki w obszarach krajów prowadzących wspólny system gospodarczy, np.:

• zróżnicowanie rozwoju turystyki (rynku usług turystycznych) w krajach Unii Europejskiej
  z podziałem na kraje południowe (recepcyjne) i północne (wysyłające),

• będący tego konsekwencją zróżnicowany rozwój infrastruktury i usług turystycznych.

3. miejsca turystyki w gospodarce narodowej danego kraju, np.:

• miejsce turystyki (sektora turystycznego)
  w tworzeniu produktu krajowego brutto

• wielkość (lub odsetek) zatrudnienia w sektorze turystycznym.

2. Szczebel mezoekonomiczny

(pośredni)

Badania teoretyczne - prowadzone są za pośrednictwem ekonomiki turystyki jako subdyscypliny ekonomii.

Badania empiryczne - istota gospodarki turystycznej, jako części gospodarki narodowej, związanej przede wszystkim
z sektorem usług. Obszar badawczy ekonomiki turystyki dotyczy procesów zachodzących na rynku usług turystycznych, bez szczegółowego uwzględniania podziału tego rynku na podrynki (świadczenie poszczególnych grup usług turystycznych).

Gospodarka turystyczna - to dziedzina gospodarowania o określonym systemie organizacyjnym i działalności produkcyjnej (w tym usługowej), mającej na celu zaspokajanie potrzeb związanych i wynikających z turystycznej ruchliwości społeczeństw.

3. Szczebel mikroekonomiczny

Badania teoretyczne - wyodrębnianie tzw. ekonomik funkcjonalnych turystyki (podekonomik) - stanowią one uszczegółowienie badań teoretycznych w odniesieniu do poszczególnych elementów składowych rynku turystycznego, np.:

• ekonomika hotelarstwa,

• ekonomika biur podróży,

• ekonomika gastronomii,

• ekonomika obsługi ruchu turystycznego,

• ekonomika przewozów turystycznych.

Możliwość pogłębiania podziału - wskazanie na szczególne obszary rynku usług turystycznych i odpowiadające tym obszarom ekonomiki, np.: wyodrębnienie z obsługi ruchu turystycznego:

• ekonomiki informacji turystycznej,

• ekonomiki pilotażu

• ekonomiki przewodnictwa turystycznego.

Badania naukowe nie są jednak prowadzone
z reguły w tak wąskim zakresie.

Badania empiryczne - poszczególnym ekonomikom funkcjonalnym odpowiadają subrynki turystyczne:

• analiza praktycznych procesów zachodzących na subrynkach,

• formułowanie prawidłowości i uogólnień właściwych dla każdego obszaru badań.

Szczebel mikro-mikroekonomiczny

Badania empiryczne (głównie):

• odniesienie do konkretnego przedsiębiorstwa turystycznego lub grupy przedsiębiorstw działających pod jednym kierownictwem lub stanowiących jeden system obsługi klientów (np. sieci hotelowe)

• badanie praktycznych procesów związane
  z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa, tzn. jego wewnętrznego systemu ekonomiczno-organizacyjnego, tj.:

• powiązania z klientami,

• powiązania z dostawcami,

• pozycja na rynku konkurencyjnym,

• system rozliczeń,

• rozliczenia z systemem skarbowym itp.

Badania teoretyczne - ekonomika funkcjonowania konkretnego przedsiębiorstwa turystycznego jako elementu, w którym zachodzą rzeczywiste procesy rynkowe (zakres reguł i prawidłowości ekonomicznych
i prawnych, które w swojej działalności musi uwzględniać konkretne przedsiębiorstwo):

• hotel,

• biuro podróży,

• restaurator,

• przewoźnik turystyczny.

Badania nad wskazaniem miejsca subdyscyplin (ekonomik szczegółowych):

• prowadzone w XX w. w różnych szkołach ekonomicznych,

• wykreowano kilka modeli powiązań nauk ekonomicznych i miejsca w tych modelach ekonomik szczegółowych (w tym ekonomiki turystyki)

Ekonomika turystyki - zajmuje miejsce pomiędzy ekonomią (nauka podstawowa, wyposażająca ekonomikę turystyki w całokształt pojęć i praw ekonomicznych) a ekonomikami funkcjonalnymi,

Ekonomiki funkcjonalne turystyki - zajmują najniższe miejsce w hierarchii (czerpią aparat pojęciowy zarówno z ekonomii jak i ekonomiki turystyki)

Jest to model dwustronnych i wzajemnych powiązań i oddziaływań

Proces badawczy przebiega pionowo w dwóch kierunkach:

od góry do dołu - procesy powtarzania twierdzeń ekonomii oraz dostosowywania ich do zakresu i specyfiki wykorzystania ich w turystyce jako całym rynku i na poszczególnych subrynkach,

Przykład:

Wykorzystanie kategorii ekonomicznych takich jak popyt, podaż, zysk na wymienionych szczeblach badań, przy uwzględnieniu specyfiki funkcjonowania rynku usług turystycznych czy będącego jego częścią składową - rynku biur podróży.

od dołu do góry - możliwość analizowania procesów rynkowych zachodzących, np. w hotelarstwie, biurach podróży, obsłudze ruchu turystycznego, a następnie uogólnianie obserwacji na cały rynek turystyczny
i ewentualnie interpretowania na tej podstawie prawidłowości ogólnoekono-micznych zachodzących w całej gospodarce.

Przykład:

Analiza stosowania cen na usługi turystyczne
w okresach sezonu turystycznego
w hotelarstwie, uogólnianie obserwacji dotyczących sezonowości cen na cały rynek turystyczny oraz wskazywanie na fakt istnienia cen sezonowych w skali całej gospodarki.

Ekonomika turystyki jest „katalizatorem” łączącym teorię z praktyką i praktykę z teorią, dającą możliwość dokonywania ocen
i prognoz związanych z procesami zachodzącymi w gospodarce turystycznej regionu, kraju lub w skali globalnej.

Definicja ekonomiki turystyki

Jest to dyscyplina badawcza ekonomii, zajmująca się badaniem przejawiania się zjawisk, praw i prawidłowości ekonomicznych zachodzących na rynku usług turystycznych¹.

¹ Panasiuk A. (pod red.), Ekonomiczne podstawy turystyki, Fundacja na rzecz Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2004.

 

Zakres przedmiotowy badań ekonomiki turystyki można wyrazić w dwóch ujęciach:

• Makroekonomiczne

• Mikroekonomiczne

1. makroekonomiczne:

• bada procesy ekonomiczne w odniesieniu do całego sektora turystycznego,

• odnosi powyższe procesy do całej gospodarki narodowej (rolnictwa, przemysłu, usług i handlu), poszczególnych sektorów gospodarowania, instytucji publicznych i społeczeństwa (konsumpcja)

• określa miejsce sektora turystycznego w całym systemie gospodarczym (powiązania z innymi sektorami gospodarczymi, które wykorzystywane są przez sektor turystyczny do świadczenia usług).

2. mikroekonomiczne:

• badanie zagadnień związanych z zakresem badawczym ekonomik funkcjonalnych turystyki (badanie poszczególnych subrynków turystycznych: hotelarskiego, biur podróży, gastronomii itp.),

Interdyscyplinarny charakter ekonomik szczegółowych:

• złożoności problematyki turystycznej jako zjawiska społeczno-gospodarczego,

• czerpanie z dorobku nie tylko ekonomii ale także innych nauk.

Zakres nauk wspomagających ekonomikę turystyki:

Grupa I - uszczegółowienie badań związanych z zastosowaniem ekonomii do ekonomiki turystyki:

• zarządzanie, marketing, finanse, analiza ekonomiczna - wykorzystywane głównie
  w zakresie funkcjonowania przedsiębiorstw turystycznych,

• metody ilościowe oraz badania rynkowe - wykorzystywane w prowadzeniu konkretnych badań empirycznych w warunkach rynkowych: trendy w konsumpcji usług turystycznych, sezonowość popytu na usługi turystyczne.

• polityka społeczno-ekonomiczna - wskazuje istotne miejsce turystyki w systemie państwowym, instytucje nadzorujące funkcjonowanie rynku usług turystycznych, regulację dostępu do rynku, kształtowanie oraz zaspokajanie potrzeb turystycznych społeczeństwa poprzez wyspecjalizowane instytucje.

• inne ekonomiki szczegółowe - wspomagają ekonomikę turystyki w obszarach związanych ze świadczeniem usług typowo turystycznych (przewozy pasażerskie w celach turystycznych) lub paraturystycznych (usługi komunalne, handel).

Grupa II - poszczególne nauki wraz
z uszczegółowieniem ich nazw stają się dyscyplinami nauki o turystyce, np.:

• geografia turystyki,

• socjologia turystyki,

• prawo turystyczne itd.

„Nauki o turystyce” - próba kreowania nowej dyscypliny naukowej (a nawet samodzielnej nauki)

Traktowanie danej nauki jako samodzielnej, wymaga jednoczesnego spełnienia trzech następujących zasad:

• posiadanie przez daną dyscyplinę samodzielnego przedmiotu badań - ekonomika turystyki spełnia ten warunek, posiada samodzielny przedmiot badawczy i jest nim gospodarka turystyczna lub procesy zachodzące na rynku usług turystycznych (szersze ujęcie),

• posiadanie i wykrywanie własnych praw naukowych - nie jest spełniony, ekonomika turystyki wykorzystuje kategorie, prawa i prawidłowości ogólnoekonomiczne (odnosi je tylko do specyfiki funkcjonowania turystyki jako sektora gospodarczego),

• posiadanie własnych metod badawczych - nie jest spełniony, ekonomika turystyki wykorzystuje metody badawcze ogólnonaukowe (np. analizę i syntezę, metody heurystyczne), a przede wszystkim metody o charakterze ekonomicznym i społecznym (ilościowe, demoskopijne).

Ekonomika turystyki - badania szczegółowe:

• terminologia turystyczna, w tym kategorie ekonomiczne dotyczące turystyki,

• miejsce turystyki w gospodarce narodowej,

• gospodarka turystyczna,

• rynek usług turystycznych (popyt turystyczny, podaż turystyczna, produkt turystyczny),

• polityka turystyczna,

• przedsiębiorstwo turystyczne,

• regionalne aspekty rozwoju turystyki,

• turystyka międzynarodowa.

Ekonomika turystyki - badania szczegółowe
(wg A.S. Kornaka):

• badanie i przedstawianie mechanizmów pojawiania się ruchu turystycznego, a przede wszystkim ekonomicznych przesłanek terytorialnego i czasowego przemieszczania turystów;

• badanie typowych dla turystyki metod i form działania;

• badanie prawidłowości występujących w produkcji, udostępnianiu
  i konsumpcji dóbr i usług turystycznych;

• stosowanie form rachunku ekonomicznego w sektorze turystycznym;

• określanie stopnia efektywności rynku, organizacji, metod zarządzania
  i polityki państwa;

• przedstawianie zagadnień i zjawisk turystycznych w skali międzynarodowej, krajowej, regionalnej, lokalnej, branżowej
  i poszczególnych przedsiębiorstw.

Miejsce turystyki w gospodarce - instytucjonalna klasyfikacja gospodarki. Aktualnie w Polsce obowiązują:

• Polska Klasyfikacja Działalności (PKD) - opracowana na podstawie obowiązującej
  w Polsce do 1999 roku Europejskiej Klasyfikacji Działalności (EKD)

• Polska Klasyfikacja Wyrobów i Usług (PKWiU).

Sekcje PKD:

• Sekcja A - Rolnictwo, łowiectwo i leśnictwo

• Sekcja B - Rybactwo

• Sekcja C - Górnictwo

• Sekcja D - Przetwórstwo przemysłowe

• Sekcja E - Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, wodę

• Sekcja F - Budownictwo

• Sekcja G - Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodów, motocykli oraz artykułów użytku osobistego
  i domowego

• Sekcja H - Hotele i restauracje

• Sekcja I - Transport, gospodarka magazynowa i łączność

Sekcje PKD:

• Sekcja J - Pośrednictwo finansowe

• Sekcja K - Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej

• Sekcja L - Administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe ubezpieczenie społeczne i powszechne ubezpieczenie zdrowotne

• Sekcja M - Edukacja

• Sekcja N - Ochrona zdrowia i pomoc społeczna

• Sekcja O - Działalność usługowa komunalna, społeczna
  i indywidualna, pozostała

• Sekcja P - Gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników

• Sekcja Q - Organizacje i zespoły eksterytorialne

Sekcja H - HOTELE I RESTAURACJE - obejmuje wynajem pomieszczeń przeznaczonych do krótkotrwałego zamieszkania, prowadzony bez lub łącznie z wyżywieniem oraz działalność gastronomiczną w następujących grupach:

• Hotele;

• Pozostałe obiekty noclegowe turystyki (w tym schroniska turystyczne, pola kempingowe);

• Restauracje i inne placówki gastronomiczne;

• Bary;

• Działalność stołówek i katering,

Sekcja I - TRANSPORT, GOSPODARKA MAGAZYNOWA I ŁĄCZNOŚĆ - obejmuje m.in. działalność związaną z przewozem osób środkami transportu lądowego, wodnego i powietrznego, obsługę pasażerów i bagażu, organizowanie i obsługę ruchu turystycznego w następujących grupach:

• Transport kolejowy;

• Transport lądowy pozostały (w tym transport pasażerski);

• Transport wodny;

• Transport lotniczy;

• Działalność wspomagająca transport, Działalność związana z turystyką, w grupie tej wyodrębniono podklasy:

• działalność biur podróży (organizacja imprez turystycznych),

• działalność agencji podróży (usługi pośrednictwa sprzedaży),

• działalność biur turystycznych (usługi informacji turystycznej, doradztwa turystycznego, rezerwacji miejsc noclegowych, rezerwacji i sprzedaży biletów i wycieczek miejscowych),

• pozostała działalność turystyczna (usługi świadczone przez pilotów wycieczek, usługi przewodników turystycznych).

Pozostałe sekcje:

• rolnictwo (agroturystyka),

• handel (spożywczy, sprzedaż artykułów trwałych, w tym upominków i pamiątek dla turystów),

• budownictwo (tworzenie infrastruktury turystycznej)

• pośrednictwo finansowe (usługi bankowe, ubezpieczenia)

• nauka (badania naukowe),

• administracja publiczna (jednostki nadzorujące funkcjonowanie sektora turystycznego, wydawanie dokumentów podróży - paszporty, wizy),

• edukacja (szkolnictwo turystyczne),

• ochrona zdrowia (turystyka uzdrowiskowa),

• działalność komunalna (gospodarka odpadami)

• działalność społeczna (w tym kultura, rekreacja
  i sport).

RYNEK TURYSTYCZNY

Istota rynku

Rynek - kategoria ekonomiczna, która powstała wraz z pojawieniem się wymiany towarowej. Początkowo pojęcie o charakterze geograficzno-terytorialnym odnoszące się do realnego miejsca, w którym dochodziło do spotkania kupujących i sprzedających.

Rynek (w ujęciu ekonomicznym) - zbiór nabywców i sprzedawców dokonujących transakcji rynkowych, których przedmiotem są produkty.

 

Rynek (W. Wrzosek) - „ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany”.

 

Rynek - proces, w którym kupujący i sprzedający określają, co chcą kupić i sprzedać i na jakich warunkach.

W literaturze ekonomicznej rynek bywa rozumiany jako:

• „miejsce i forma konfrontowania popytu i podaży, komunikowania się dostawców z nabywcami oraz sprzedawania i kupowania produktów,

• zbiór producentów, kupców i konsumentów,

• wyodrębniony przedmiot transakcji i wymiany”.

Rynek usług turystycznych (w ujęciu przedmiotowym) - ogół stosunków wymiennych, zachodzących między osobami i instytucjami zgłaszającymi potrzeby związane z uprawianiem turystyki i posiadającymi fundusze na ich pokrycie a osobami i instytucjami zaspokajającymi te potrzeby za określoną opłatą.

Rynek usług turystycznych - to proces dostosowania podaży turystycznej do popytu turystycznego.

Rynek usług turystycznych (K. Naumowicz) - „ogół stosunków wymiennych między osobami i instytucjami sprzedającymi towary i usługi turystyczne - przedstawiającymi podaż a osobami i instytucjami nabywającymi towary i usługi zaspokajające potrzeby turystyczne - przedstawiającymi popyt”.

Istotne elementy ww. definicji:

• podmioty podaży i popytu,

• produkty turystyczne podlegające wymianie,

• stosunki rynkowe między podmiotami rynku.

Rynki turystyczne wg rodzajów usług:

• rynek usług noclegowych, obejmujący rynek usług hotelowych, sanatoryjnych, kempingowych, pensjonatowych, kwater prywatnych,

• rynek usług transportowych,

• rynek touroperatorów (wycieczki i pobyty zryczałtowane),

• rynek pośredników podróży,

• rynek wyjazdów na targi, wystawy, konferencje itp.

Rynki turystyczne wg celów i motywów wyjazdów:

• wyjazdów urlopowych letnich,

• wyjazdów urlopowych zimowych,

• wyjazdów biznesowych i handlowych,

• wyjazdów pielgrzymkowych,

• wyjazdów leczniczych,

• wyjazdów poznawczych,

• wyjazdów studyjnych - specjalistycznych,

• wyjazdów językowych (nauka i doskonalenie znajomości języków obcych),

• turystyki młodzieżowej,

• wyjazdów myśliwskich.

Specyficzne cech rynku turystycznego:

• jest to rynek towarów i usług (z przewagą usług),

• występuje popyt łączny na towary i usługi, których sprzedaż wzajemnie się uzupełnia,

• konsumpcja następuje w miejscu podaży jednocześnie z produkcją usług,

• rynek turystyczny występuje nie tylko w miejscu czasowego pobytu tury­stów, ale także w miejscu stałego zamieszkania, przed wyjazdem oraz po powrocie z podróży.

Popyt turystyczny

Popyt (w ekonomii) - to taka ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie cen.

Popyt turystyczny (W. Hunziker, K. Krapf) - to suma dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści są skłonni nabyć przy określonym poziomie cen.

Popyt turystyczny pojawia się przy osiągnięciu przez potencjalnych turystów odpowiedniego poziomu dochodów. Poniżej tej granicy może występować tylko naturalna konsumpcja turystyczna.

Naturalna konsumpcja turystyczna - to takie uprawianie turystyki, które nie wymaga w zasadzie żadnych dodatkowych wydatków i dokonuje się w ramach wydatków na codzienne utrzymanie w miejscowości stałego zamieszkania, np. wyjazd wakacyjny z dziećmi do rodziny na wieś, w celu pomocy przy pracach żniwnych.

Rodzaje popytu turystycznego:

• popyt potencjalny

• popyt efektywny

• popyt restytucyjny

Popyt potencjalny - to pragnienie nabycia określonych produktów tury­stycznych nie poparte możliwościami dochodowymi.

Z tej grupy konsumentów zawsze rekrutują się kategorie nowych turystów.

 

Od inwencji organizatorów podróży (nowe formy turystyki, niższe ceny, popieranie turystyki socjalnej) zależy włączenie w nurt turystyki przynajmniej pewnej części tej grupy potencjalnych turystów.

Popyt efektywny (realny) - to taki popyt, przy którym pragnienie nabycia określonych produktów turystycznych opiera się na posiadaniu odpowiedniego ekwiwalentu (dochodu).

Popyt restytucyjny - to ponowny zakup dobra identycznego z użytkowanym poprzednio. Popyt restytucyjny występuje także w przypadku zakupu dobra lepszego lub odpowiadającego panującej modzie.

W turystyce jest to zjawisko:

• stałe,

• masowe,

• wiążące się ze stałą i wierną klientelą
  (w przypadku biur podróży), np.: wyjazdy lecznicze i profilaktyczne do tego samego kurortu czy sanatorium.

Turysta przy zakupie produktu turystycznego często postępuje inaczej niż przy konsumpcji zwykłej.
Z reguły jest gotowy zapłacić za dane dobro
w miejscowości turystycznej znacznie więcej, niż byłby to skłonny uczynić w innych okolicznościach,
w miejscowościach, gdzie nie ma turystów.

Podział popytu w zależności od motywacji:

• funkcjonalny - zależy od cech jakościowych produktu i jest funkcją jego wartości użytkowej (np.: mikroklimat Nałęczowa, powszechnie uznany za dobry dla chorych na serce).

• niefunkcjonalny - wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych na ocenę użyteczności produktu (ocena ta może ulegać zmianie w zależności od zachowania się innych konsumentów).

Relacje między popytem efektywnym, zrealizowa-nym i niezaspokojonym.

• Popyt efektywny - to zdolność nabywcza turystów do zakupu dóbr i usług.

• Popyt zrealizowany - to suma wartości dóbr i usług zakupionych przez turystów (jest równy popytowi efektywnemu tylko w momencie zrównoważenia rynku turystycznego).

• Popyt niezaspokojony - występuje w wypadku braku dostatecznej podaży (różnica między popytem efektywnym i zrealizowanym).

Główne cech popytu turystycznego:

• heterogeniczny, niejednorodny - wynika to
  z charakteru produktu turystycznego oraz faktu, że
  o jego wielkości decydują czynniki zarówno
  wymierne, jak i niewymierne,

• występuje w budżecie jednostki w ramach wydatków według upodobania (konsumpcji swobodnej),

• wystąpienie popytu efektywnego wymaga wyższego progu dochodów niż w innych przypadkach konsumpcji,

• jest elastyczny dochodowo (choć można na rynku znaleźć strumienie ruchu o małej elastyczności dochodowej),

• jest popytem mobilnym, co oznacza, że zawsze udaje się do miejsca występowania podaży,

• ma charakter popytu substytucyjnego, przy czym substytucyjność wewnętrzna jest wyjątkowo duża,

• ma charakter popytu restytucyjnego - pobudzona potrzeba podróżowania jest na tyle silna, że zmiana uwarunkowań ekonomicznych konsumenta dopiero
  w dalszej kolejności prowadzi do rezygnacji
  z uprawiania turystyki,

• jest przykładem popytu łącznego, co wynika
  z komplementarnego charakteru komponentów produktu turystycznego,

• jest elastyczny cenowo (chociaż istnieją przypadki
  i strumienie ruchu kiedy elastyczność ta jest mała lub wręcz dodatnia),

• jest sezonowy,

• może mieć charakter popytu inflacjogennego (popytowego, podażowego, oraz wynikającego ze wzrostu podaży pieniądza),

• w wyjątkowo dużym stopniu zależy od polityki państwa tak gospodarczej, jak i społecznej (decyduje o wysokości dochodów, o wystąpieniu zjawiska turystyki socjalnej, itp.).

Popyt turystyczny jest kategorią wrażliwą na różnorodne zmiany.

WTO wyodrębniła ponad 130 czynników wpływających na popyt turystyczny.

Główne grupy czynników określających wielkość popytu turystycznego:

• ekonomiczne,

• społeczno-psychologiczne,

• Podażowe.

Czynniki ekonomiczne

• ogólnogospodarcze - np., kryzys gospodarczy powoduje pogorszenie się sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw, które często zmuszane są do ograniczania kosztów swojej działalności, co może powodować:

• rezygnację z finansowania jakiejkolwiek działalności socjalnej (w tym turystycznej),

• rezygnację z turystyki motywacyjnej (incentive tourism/travel),

• ograniczenie wyjazdów wynikających z ograniczenia produkcji czy kontaktów handlowych.

• dochodowe - dochód indywidualny przeznaczany jest na:

• wydatki niezbędne do życia (konsumpcja niezbędna do życia)

• wydatki według upodobania (tj. oszczędności i konsumpcję swobodną).

Turystyka finansowana jest w ramach funduszu konsumpcji swobodnej (poziom dochodów danej społeczności musi być na tyle duży, aby w ogóle doszło do powstania tego funduszu).

Czynniki kształtujące popyt turystyczny muszą mieć dużą siłę oddziaływania, aby w ramach funduszu konsumpcji swobodnej doszło do konsumpcji turystycznej, gdyż istnieje tutaj możliwość szerokie­go wyboru.

Turystów, ze względu na wysokość dochodu, możemy podzielić na trzy grupy:

• o dochodach średnich i niskich

• o dochodach średnich i nieco wyższych

• o wysokich (najwyższych) dochodach

„Owczy pęd” - oznacza potrzebę utożsamiania się z innymi konsumentami i ich stylem życia, kierowanie się modą i trendami panującymi w usługach turystycznych.

Najbardziej podatna na efekt „owczego pędu” jest najmniej zamożna grupa społeczna czyli ta która dopiero wchodzi do konsumpcji turystycznej. Grupa ta zadowala się niskimi cenami przy niskim standardzie produktu turystycznego. Wyjeżdżają do miejsc popularnych gdyż większość znajomych już tam była „ i w związku z tym trzeba było się tu wybrać”.

„Efekt snobizmu” - jest przeciwieństwem „owczego pędu”. Wiąże się z potrzebą wyróżnienia się spośród innych i postępowania tak, jak postępują ludzie znani i „godni naśladowania”.

Efekt ten jest charakterystyczny dla drugiej grupy turystów podatnej na sterowanie i kopiującej zachowania grupy o najwyższym dochodzie. Rezygnuje ona z produktu kupowanego masowo na rzecz produktów oryginalnych na który jest niski popyt.

„Efekt Veblenowski” - odnosi się do zjawiska konsumpcji ostentacyjnej. Popyt na dane dobro wzrasta dlatego, że jest ono drogie a nie tanie.

Najbardziej charakterystyczny sposób zachowania dla trzeciej grupy turystów mającej wiele wolnego czasu i duże środki finansowe, dla których nie liczy się cena.

• cenowe:

• wzrost ceny powoduje spadek popytu turystycznego,

• najbardziej wrażliwe na zmiany cen są grupy konsumentów o relatywnie niskich dochodach,

• reakcje konsumentów zależą od motywu podróży

Wpływ motywów podróży na reakcje konsumentów:

• dużą elastycznością cenową charakteryzują się zwykle podróże wypoczynkowe,

• w przypadku podróży poznawczych czy specjalistycznych elastyczność cenowa jest już mniejsza,

• najniższy wskaźnik elastyczności występuje w odniesieniu do podróży w interesach lub w celu podtrzymania więzi etnicznych czy przyjacielskich,

• w skrajnych przypadkach współczynnik elastyczności cenowej popytu turystycznego może ukształtować się na poziomie 0 lub przyjmie wartości dodatnie:

• motyw zdrowotny,

• religijny,

• etniczny,

• wyjazd w celu odwiedzenie zabytków unikatowych w skali świata,

• wyjazd jest wynikiem demonstracji

• wyjazd dotyczy grup społecznych charakteryzujących się luksusową konsumpcją.

Wzrost cen lub spadek dochodów, wywołuje zjawisko substytucji - zanim dojdzie do rezygnacji z uprawiania turystyki, konsument będzie próbował znaleźć na rynku produkt tańszy. Będzie dążył do zastąpienia droższych produktów tańszymi.

Im podaż będzie bardziej zróżnicowana, tym całkowita rezygnacja z konsumpcji turystycznej jest mniej prawdopodobna.

Czynniki społeczno-psychologiczne

• czas wolny społeczeństwa (okres wakacji, ferii, świąt państwowych czy religijnych, okres i długość trwania urlopów) - zależy od prawa wewnętrznego konkretnego państwa.

• czynniki demograficzne: (liczba ludności, jej struktura według aktywności zawodowej, wielkość rodziny),

• liczba ludności - wzrost powoduje powiększenie się sfery ubóstwa i nędzy, powiększa dystans między państwami rozwiniętymi, a rozwijającymi się;

• struktura ludności według aktywności zawodowej - im większy udział grup aktywnych zawodowo, tym większa skłonność do uprawiania turystyki;

• wielkość rodziny - wpływa na wielkość dochodów przypadających na jednego członka (im większa liczebność rodziny, tym aktywność turystyczna mniejsza);

• wiek - największą aktywnością w zakresie turystyki charakteryzuje się grupa w przedziale 15-24 lata oraz emeryci;

• struktura zawodowa społeczeństwa (decydująca o dochodach i statusie społecznym) - im wyższa jest pozycja zawodowa danej grupy, tym większa aktywność turystyczna

• czynniki industrializacyjne - wiążą się z czynnikiem dochodowym (społeczeństwa państw uprzemysłowionych charakteryzują się z reguły wyższą stopą życiową).

• czynniki urbanizacyjne - urbanizacja powoduje zwiększenie uciążliwości dnia codziennego (im większa aglomeracja miejska, tym większa aktywność turystyczna).

• czynniki kulturalne - uprawianie turystyki wymaga osiągnięcia pewnego minimum kultury - aby czas wolny był wykorzystywany racjonalnie, np. w celu regeneracji sił, rozwoju własnej osobowości, itp.

• czynniki motywacyjne (motywy podróży związane z pracą, z kulturą fizyczną, kulturalno-psychologiczno-edukacyjne, towarzyskie, etniczne, religijne, rozrywkowe) - znajomość tego podziału jest ważna z ekonomicznego punktu widzenia, ponieważ każdy ze strumieni ruchu ma inne znaczenie gospodarcze.

Czynniki podażowe

• polityka turystyczna - oddziaływanie państwa na rozwój turystyki:

• szeroko rozumiane regulacje prawne dotyczące sfer bezpośrednio lub pośrednio związanych z turystyką (prawo pracy, polityka społeczna, kulturalna czy oświatowa),

• licencjonowanie działalności turystycznej.

• zawieranie umów międzynarodowych dotyczących turystyki, regulacje prawne dotyczące formalności granicznych, rozwój turystyki socjalnej,

• opracowanie planów rozwoju turystyki i wkomponowanie ich w ogólnopaństwowe plany rozwoju społeczno-gospodarczego,

• transport - szczególnie rozwój transportu osobowego.

Problemem jest sezonowy charakter ruchu turystycznego, co wymaga utrzymywania w skali całego roku dużej nadwyżki zdolności przewozowej, negatywnie wpływającej na rentowność (infrastruktura transportowa na potrzeby turystyki musi być skorelowana z potrzebami całej gospodarki i służyć rozwojowi całego państwa).

• baza noclegowa - usługi noclegowe mają istotny udział w cenie produktu turystycznego,

• infrastruktura turystyczna - warunkuje (ułatwia) dostęp do walorów turystycznych i miejsc recepcji turystycznej

• walory turystyczne - kształtują strukturę przestrzenna podróży i stanowią główna siłę przyciągania turystów

• organizatorzy podróży (kanały dystrybucji) - w walce konkurencyjnej istotne jest skuteczne dotarcie do potencjalnego konsumenta

Walka konkurencyjna o turystę spowodowała:

• wzrost liczby jednostek docierających mniej lub bardziej bezpośrednio do potencjalnego klienta (organizatorzy podróży, biura podróży, agenci podróży),

• niespotykany rozwój propagandy i reklamy turystycznej,

• niespotykaną konkurencję cenową, nawet
  w ramach porównywalnych produktów turystycznych,

• rosnący zakres usług ze strony organizatorów podróży, sprowadzający się do obsługi turystów nie kupujących całego pakietu produktu turystycznego (np. karnety kempingowe, bilety kolejowe i lotnicze, przewodniki, mapy),

Zmiany tendencji i trendów w popycie turystycznym:

• spadek zainteresowania turystyką nastawioną na wypoczynek bierny - tradycyjna turystyka określana mianem 3xS (sun, sea, sand - słońce, morze, piasek)

• wzrost zainteresowania wypoczynkiem czynnym oraz turystyką poznawczą - turystyka oparta na formule 3xE (entertainment, excitement, education - rozrywka, podniecenie i kształcenie)

Podaż turystyczna

Podaż turystyczna - to ilość produktu turystycznego oferowana na sprzedaż przy danej cenie i w danym okresie.

Podaż turystyczna:

• jest kategorią niezwykle skomplikowaną,

• stanowi bardzo trudny element rynku turystycznego,

• charakteryzuje się: kapitałochłonnością, nieela-stycznością cenową, sezonowym wykorzystywaniem,

• zmienia się w sposób bardziej gwałtowny i w większym stopniu niż popyt turystyczny (duża konkurencja oraz postęp technologiczny i organizacyjny),

Cechy współczesnej podaży turystycznej:

• większe zróżnicowanie produktów turystycznych, dostosowane do zmieniających się gustów i preferencji (brak identycznego, masowego produktu dla dużej liczby turystów)

• wzrasta znaczenie usług dodatkowych, często dołączanych za darmo lub po niskich cenach do podstawowego pakietu

• wzrost wymagań odnośnie jakości usług (cena przestaje być kluczowym czynnikiem decydującym).

• powolny koniec małych biur podróży (rynek opanowywany przez wielkie koncerny),

• mniejsze, prywatne biura podróży skupią się na świadczeniu usług specjalistycznych (których „gigantom” nie będzie się opłacało organizować).

Produkt turystyczny

Produkt turystyczny:

• w wąskim znaczeniu - jest tym, co turyści kupują (np. usługa transportowa lub zakwaterowanie) oddzielnie lub w formie pakietu.

• w szerszym znaczeniu - to kompozycja tego, co turyści robią oraz walorów, urządzeń i usług, z których korzystają.

Z punktu widzenia turystów wyróżniamy:

• produkt złożony (całkowity produkt turystyczny) - obejmuje całość przeżytego doświadczenia od chwili opuszczenia domu do powrotu (np. wypoczynek nad morzem, wycieczka autokarowa lub wyjazd na konferencję)

• pojedynczy produkt turystyczny - np. miejsce
  w samolocie lub pokój w hotelu,

Cechy specyficzne produktu turystycznego
(ze względu na udział w nim usług):

• jego konsumpcja jest zawsze aktem jednorazowym (nawet jeśli korzysta się z identycznego pakietu w tym samym miejscu i czasie),

• jest różnorodny - każde świadczenie usługi jest niepowtarzalne zarówno dla producenta, jak i klienta,

• jego nabywanie opiera się często na wyobrażeniu, idei nie tyle o samym produkcie, ile o miejscu czasowego pobytu,

• jest nietrwały, jego konsumpcja musi odbywać się w określonym miejscu i czasie, klient musi przemieścić się tam, gdzie pro­dukt ten jest świadczony,

• nie może być magazynowany, chociaż jego świadczenie może być rezerwowane,

• w jego przypadku ma miejsce aktu jednoczesnej produkcji (świadczenia) i konsumpcji,

• jego nabycie oznacza tymczasowe prawo do jego użycia w określonym miejscu i czasie,

• jego cechy są kształtowane w bezpośrednim kontakcie między świadczącym a klientem.

Rodzaje produktu turystycznego (ze względu na specyfikę wyjazdów turystycznych):

• produkt idealny

• produkt rzeczywisty

• Produkt idealny - wyobrażenie osoby wyjeżdżającej o wyjeździe i oczekiwania co do sposobu jego realizacji w momencie podejmowania decyzji wyjazdu (pakiet wartości, których realizacja ma zaspokoić określone potrzeby konsumentów).

• Produkt rzeczywisty - naturalne i stworzone przez człowieka dobra turystyczne, towary i usługi umożliwiające przybycie, pobyt i korzystanie z walorów turystycznych oraz atrakcyjne spędzanie wolnego czasu.

5 głównych składników produktu turystycznego (wg Middletona):

• atrakcje i środowisko miejsca docelowego;

• infrastruktura i usługi miejsca docelowego - elementy w miejscu docelowym lub z nim związane, które umożliwiają turystom pobyt i korzystanie z atrakcji. Obejmują one:

• bazę noclegową: hotele, wioski wakacyjne, apartamenty, schroniska, kempingi itp.,

• restauracje, bary, kawiarnie: począwszy od barów szybkiej obsługi do luksusowych restauracji,

• transport w miejscu docelowym: taksówki, autokary, wynajem samochodów, rowerów, wyciągi narciarskie,

• aktywny wypoczynek: szkółki narciarskie, szkoły żeglarskie, kluby golfowe,

• inne oferty: kursy rękodzieła, szkoły języków obcych,

• sieć sprzedaży detalicznej: sklepy, agencje turystyczne, pamiątki,

• inne usługi: informacja, zakłady fryzjerskie, wypożyczalnie sprzętu, policja turystyczna;

• dostępność miejsca docelowego - elementy miejsca docelowego, które wpływają na koszt, szybkość i wygodę dotarcia podróżnego do miejsca docelowego. Obejmują one:

• infrastrukturę: drogi, porty lotnicze, koleje, porty morskie, ośrodki żeglarskie,

• sprzęt: wielkość, szybkość i zasięg pojazdów transportu publicznego,

• czynniki eksploatacyjne: trasy, częstotliwość połączeń, ceny,

• regulacje rządowe: zakres regulacji rządowych dotyczących działalności transportowej;

• wizerunki i postrzeganie miejsca docelowego (charakter motywatora)

• cena płacona przez konsumenta - jako suma kosztów przejazdu, zakwaterowania i wybranych usług oraz atrakcji, które się tam znajdują (zależy od sezonu, kursu wymiany walut w turystyce zagranicznej, środka transportu, przebytych odległości, wybranego obiektu i usługi).

Podstawowe składniki produktu turystycznego (struktura produktu turystycznego):

• rdzeń produktu,

• produkt rzeczywisty,

• produkt powiększony (poszerzony).

Rdzeń produktu - koresponduje ściśle z tzw. rdzeniem korzyści - głównym motywem podróżowania (np. zaspokojenie potrzeby wypoczynku, zwiedzenie interesującego miasta, polepszenie stanu zdrowia itp.)

Produkt rzeczywisty - zawiera składniki warunkujące realizację wyjazdu, takie jak: przejazdy, noclegi, posiłki. Jego skład jest zmienny, zależny od poziomu rozwoju usług, rodzaju wyjazdu, wymagań konsumentów, ich zamożności itp.

Dla ich realizacji musi zostać stworzona odpowiednia infrastruktura ekonomiczna i techniczna w miejscowościach i regionach turystycznych.

 

Obserwuje się wyraźną tendencję do poszerzania zakresu produktu rzeczywistego poprzez coraz szerszy zbiór usług (usługi ubezpieczenia, opieki lekarskiej, rezerwacji itp. - stają się one standardowym zestawem w ofercie biur podróży).

Produkt poszerzony - elementy decydujące o wyróżnieniu produktu na rynku, o jego konkurencyjności i atrakcyjności (wzbogacają produkt). Można tu zaliczyć dodatkowe wycieczki, serwis posprzedażowy itp.

Istnieje również pojęcie produktu potencjalnego - to taka kompozycja świadczeń, która mogłaby dodatkowo uatrakcyjnić produkt i przyciągnąć nabywcę.

Case Study

Pakiet turystyczny - to kombinacja dwóch lub więcej elementów sprzedawanych jako jeden produkt po zryczałtowanej cenie, w której koszty poszczególnych pozycji nie są wyodrębnione.

 

Pakiet turystyczny (wg WTO) - obejmuje sprzedaż łączonych usług turystycznych, w skład których wchodzi przynajmniej zakwaterowanie i transport.

Inne usługi włączane do pakietów turystycznych:

• wyżywienie,

• wycieczki autokarowe,

• wynajem samochodów,

• bilety do muzeów czy innych atrakcji turystycznych.

Przykładowe podmioty mogące sprzedawać pakiety:

• touroperatorzy,

• lokalne biura podróży,

• banki,

• duże domy towarowe.

Cechy pakietu turystycznego:

• klienci, kupujący pakiety, mają bardzo ograniczoną informację (lub nie mają jej w ogóle) na temat kosztów poszczególnych usług wchodzących w skład pakietu

• wydatki ponoszone na zakup pakietów muszą być analizowane osobno (WTO zaleca, dzielić wydatki ponoszone na zakup pakietów na poszczególne rodzaje - noclegi, wyżywienie, transport, rekreacja, kultura, sport, zakupy i inne).

W skład produktu turystycznego wchodzą
z jednej strony dobra i urządzenia turystyczne, z drugiej - usługi turystyczne.

Dobro turystyczne to dobro lub zespół dóbr danych przez naturę, historię lub działalność ludzką, na które występuje popyt turystyczny, dzielą się na:

• naturalne - miejsca o specyficznym klimacie, tereny górskie, wybrzeża morskie, plaże, kąpieliska, miejsca lokalizacji źródeł mineralnych itp.

• produkty pracy ludzkiej - wynik działalności człowieka ukierunkowanej wyłącznie na potrzeby turystyczne, albo produkcja nie bezpośrednio związana z tymi potrzebami.

Dobra turystyczne są dzielone na:

• dobra podstawowe (idealne, walory turystyczne) - naturalne oraz antropogeniczne walory turystyczne

• komplementarne (infrastruktura turystyczna) - warunkuje wykorzystanie walorów turystycznych. Jest to zespół urządzeń i instytucji stanowiący bazę materialną i organizacyjną rozwoju turystyki (sieć transportowa, baza noclegowa, żywieniowa, itp.)

Infrastrukturę turystyczną można podzielić na:

• techniczną - zalicza się tu takie urządzenia, jak drogi, szlaki turystyczne, górskie koleje liniowe, wyciągi narciarskie, lotniska turystyczne, żegluga turystyczna, specjalistyczne urządzenia obiektów uzdrowiskowych, sieć hotelowa itp.

• społeczną - składają się na nią biura turystyczne, obiekty sportowe i wypoczynkowe, urządzenia rozrywkowe, informacja turystyczna itp.

Usługa - to wszelkie czynności związane z zaspokajaniem potrzeb ludzkich, nie służące bezpośrednio do wytwarzania pro­duktów. Świadczone są one przez usługodawcę na rzecz zewnętrznego usługo­biorcy (O. Lange)

Branże usługowe nazywane są branżami trzeciego sektora, w odróżnieniu od pierwszego, tj. rolnictwa i przemysłu wydobywczego, i drugiego, tj. przetwórstwa i budownictwa.

Usługi turystyczne (ust. o usługach turystycznych z 29 sierpnia 1997 r.) to usługi przewodnickie, hotelarskie oraz wszystkie inne świadczone turystom lub odwiedzającym.

 

Usługi turystyczne (wg. W.W. Gaworeckiego) - wszystkie społecznie pożyteczne czynności, służące zaspokojeniu materialnych i niematerialnych (duchowych) potrzeb turystycznych człowieka. Usługi te odnoszą się zarówno do obsługi osoby turysty (potrzeby materialne, np. komunikacyjne, noclegowe), jak i jego osobowości (potrzeby duchowe, np. kulturalno-rozrywkowe)

Usługi turystyczne (wg A.S. Kornaka, M. Montygierda-Łoyby) - wszelkie wymienne, zbywalne czynności będące wynikiem pracy, związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokajaniem potrzeb przed i w czasie podróży oraz pobytu turystycznego, nie służące jednak bezpośrednio do wytwarzania przedmiotów. Są one uzależnione od pojawienia się klienta-turysty, kuracjusza.

Usługi turystyczne można podzielić na dwie grupy:

Usługi podstawowe - usługi, które umożliwiają dojazd, pobyt oraz powrót z miejsca czasowego pobytu. Są one świadczone przez infrastrukturę turystyczną i wiążą się z zaspokajaniem potrzeb materialnych turystów.

Składają się głównie z usług materialnych, choć występują tu też czynności niematerialne (informacyjne, prawne, ubezpieczeniowe, itp.)

Usługi turystyczne można podzielić na dwie grupy:

Usługi komplementarne (uzupełniające) - usługi świadczone w związku z podstawowymi dobrami turystycznymi (walorami) oraz czasem wolnym. Ułatwiają dostęp do walorów oraz dostarczają usług, które najogólniej można określić pojęciem usługi rozrywkowe.

Składają się głównie z usług niematerialnych skierowanych głownie do świadomości osoby (turysty)

RYNEK TURYSTYCZNY

Istota rynku

Rynek - kategoria ekonomiczna, która powstała wraz z pojawieniem się wymiany towarowej. Początkowo pojęcie o charakterze geograficzno-terytorialnym odnoszące się do realnego miejsca, w którym dochodziło do spotkania kupujących i sprzedających.

Rynek (w ujęciu ekonomicznym) - zbiór nabywców i sprzedawców dokonujących transakcji rynkowych, których przedmiotem są produkty.

 

Rynek (W. Wrzosek) - „ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany”.

 

Rynek - proces, w którym kupujący i sprzedający określają, co chcą kupić i sprzedać i na jakich warunkach.

W literaturze ekonomicznej rynek bywa rozumiany jako:

• „miejsce i forma konfrontowania popytu i podaży, komunikowania się dostawców z nabywcami oraz sprzedawania i kupowania produktów,

• zbiór producentów, kupców i konsumentów,

• wyodrębniony przedmiot transakcji i wymiany”.

Rynek usług turystycznych (w ujęciu przedmiotowym) - ogół stosunków wymiennych, zachodzących między osobami i instytucjami zgłaszającymi potrzeby związane z uprawianiem turystyki i posiadającymi fundusze na ich pokrycie a osobami i instytucjami zaspokajającymi te potrzeby za określoną opłatą.

Rynek usług turystycznych - to proces dostosowania podaży turystycznej do popytu turystycznego.

Rynek usług turystycznych (K. Naumowicz) - „ogół stosunków wymiennych między osobami i instytucjami sprzedającymi towary i usługi turystyczne - przedstawiającymi podaż a osobami i instytucjami nabywającymi towary i usługi zaspokajające potrzeby turystyczne - przedstawiającymi popyt”.

Istotne elementy ww. definicji:

• podmioty podaży i popytu,

• produkty turystyczne podlegające wymianie,

• stosunki rynkowe między podmiotami rynku.

Rynki turystyczne wg rodzajów usług:

• rynek usług noclegowych, obejmujący rynek usług hotelowych, sanatoryjnych, kempingowych, pensjonatowych, kwater prywatnych,

• rynek usług transportowych,

• rynek touroperatorów (wycieczki i pobyty zryczałtowane),

• rynek pośredników podróży,

• rynek wyjazdów na targi, wystawy, konferencje itp.

Rynki turystyczne wg celów i motywów wyjazdów:

• wyjazdów urlopowych letnich,

• wyjazdów urlopowych zimowych,

• wyjazdów biznesowych i handlowych,

• wyjazdów pielgrzymkowych,

• wyjazdów leczniczych,

• wyjazdów poznawczych,

• wyjazdów studyjnych - specjalistycznych,

• wyjazdów językowych (nauka i doskonalenie znajomości języków obcych),

• turystyki młodzieżowej,

• wyjazdów myśliwskich.

Specyficzne cech rynku turystycznego:

• jest to rynek towarów i usług (z przewagą usług),

• występuje popyt łączny na towary i usługi, których sprzedaż wzajemnie się uzupełnia,

• konsumpcja następuje w miejscu podaży jednocześnie z produkcją usług,

• rynek turystyczny występuje nie tylko w miejscu czasowego pobytu tury­stów, ale także w miejscu stałego zamieszkania, przed wyjazdem oraz po powrocie z podróży.

Popyt turystyczny

Popyt (w ekonomii) - to taka ilość dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnym poziomie cen.

Popyt turystyczny (W. Hunziker, K. Krapf) - to suma dóbr turystycznych, usług i towarów, które turyści są skłonni nabyć przy określonym poziomie cen.

Popyt turystyczny pojawia się przy osiągnięciu przez potencjalnych turystów odpowiedniego poziomu dochodów. Poniżej tej granicy może występować tylko naturalna konsumpcja turystyczna.

Naturalna konsumpcja turystyczna - to takie uprawianie turystyki, które nie wymaga w zasadzie żadnych dodatkowych wydatków i dokonuje się w ramach wydatków na codzienne utrzymanie w miejscowości stałego zamieszkania, np. wyjazd wakacyjny z dziećmi do rodziny na wieś, w celu pomocy przy pracach żniwnych.

Rodzaje popytu turystycznego:

• popyt potencjalny

• popyt efektywny

• popyt restytucyjny

Popyt potencjalny - to pragnienie nabycia określonych produktów tury­stycznych nie poparte możliwościami dochodowymi.

Z tej grupy konsumentów zawsze rekrutują się kategorie nowych turystów.

 

Od inwencji organizatorów podróży (nowe formy turystyki, niższe ceny, popieranie turystyki socjalnej) zależy włączenie w nurt turystyki przynajmniej pewnej części tej grupy potencjalnych turystów.

Popyt efektywny (realny) - to taki popyt, przy którym pragnienie nabycia określonych produktów turystycznych opiera się na posiadaniu odpowiedniego ekwiwalentu (dochodu).

Popyt restytucyjny - to ponowny zakup dobra identycznego z użytkowanym poprzednio. Popyt restytucyjny występuje także w przypadku zakupu dobra lepszego lub odpowiadającego panującej modzie.

W turystyce jest to zjawisko:

• stałe,

• masowe,

• wiążące się ze stałą i wierną klientelą
  (w przypadku biur podróży), np.: wyjazdy lecznicze i profilaktyczne do tego samego kurortu czy sanatorium.

Turysta przy zakupie produktu turystycznego często postępuje inaczej niż przy konsumpcji zwykłej.
Z reguły jest gotowy zapłacić za dane dobro
w miejscowości turystycznej znacznie więcej, niż byłby to skłonny uczynić w innych okolicznościach,
w miejscowościach, gdzie nie ma turystów.

Podział popytu w zależności od motywacji:

• funkcjonalny - zależy od cech jakościowych produktu i jest funkcją jego wartości użytkowej (np.: mikroklimat Nałęczowa, powszechnie uznany za dobry dla chorych na serce).

• niefunkcjonalny - wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych na ocenę użyteczności produktu (ocena ta może ulegać zmianie w zależności od zachowania się innych konsumentów).

Relacje między popytem efektywnym, zrealizowa-nym i niezaspokojonym.

• Popyt efektywny - to zdolność nabywcza turystów do zakupu dóbr i usług.

• Popyt zrealizowany - to suma wartości dóbr i usług zakupionych przez turystów (jest równy popytowi efektywnemu tylko w momencie zrównoważenia rynku turystycznego).

• Popyt niezaspokojony - występuje w wypadku braku dostatecznej podaży (różnica między popytem efektywnym i zrealizowanym).

Główne cech popytu turystycznego:

• heterogeniczny, niejednorodny - wynika to
  z charakteru produktu turystycznego oraz faktu, że
  o jego wielkości decydują czynniki zarówno
  wymierne, jak i niewymierne,

• występuje w budżecie jednostki w ramach wydatków według upodobania (konsumpcji swobodnej),

• wystąpienie popytu efektywnego wymaga wyższego progu dochodów niż w innych przypadkach konsumpcji,

• jest elastyczny dochodowo (choć można na rynku znaleźć strumienie ruchu o małej elastyczności dochodowej),

• jest popytem mobilnym, co oznacza, że zawsze udaje się do miejsca występowania podaży,

• ma charakter popytu substytucyjnego, przy czym substytucyjność wewnętrzna jest wyjątkowo duża,

• ma charakter popytu restytucyjnego - pobudzona potrzeba podróżowania jest na tyle silna, że zmiana uwarunkowań ekonomicznych konsumenta dopiero
  w dalszej kolejności prowadzi do rezygnacji
  z uprawiania turystyki,

• jest przykładem popytu łącznego, co wynika
  z komplementarnego charakteru komponentów produktu turystycznego,

• jest elastyczny cenowo (chociaż istnieją przypadki
  i strumienie ruchu kiedy elastyczność ta jest mała lub wręcz dodatnia),

• jest sezonowy,

• może mieć charakter popytu inflacjogennego (popytowego, podażowego, oraz wynikającego ze wzrostu podaży pieniądza),

• w wyjątkowo dużym stopniu zależy od polityki państwa tak gospodarczej, jak i społecznej (decyduje o wysokości dochodów, o wystąpieniu zjawiska turystyki socjalnej, itp.).

Popyt turystyczny jest kategorią wrażliwą na różnorodne zmiany.

WTO wyodrębniła ponad 130 czynników wpływających na popyt turystyczny.

Główne grupy czynników określających wielkość popytu turystycznego:

• ekonomiczne,

• społeczno-psychologiczne,

• Podażowe.

Czynniki ekonomiczne

• ogólnogospodarcze - np., kryzys gospodarczy powoduje pogorszenie się sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstw, które często zmuszane są do ograniczania kosztów swojej działalności, co może powodować:

• rezygnację z finansowania jakiejkolwiek działalności socjalnej (w tym turystycznej),

• rezygnację z turystyki motywacyjnej (incentive tourism/travel),

• ograniczenie wyjazdów wynikających z ograniczenia produkcji czy kontaktów handlowych.

• dochodowe - dochód indywidualny przeznaczany jest na:

• wydatki niezbędne do życia (konsumpcja niezbędna do życia)

• wydatki według upodobania (tj. oszczędności i konsumpcję swobodną).

Turystyka finansowana jest w ramach funduszu konsumpcji swobodnej (poziom dochodów danej społeczności musi być na tyle duży, aby w ogóle doszło do powstania tego funduszu).

Czynniki kształtujące popyt turystyczny muszą mieć dużą siłę oddziaływania, aby w ramach funduszu konsumpcji swobodnej doszło do konsumpcji turystycznej, gdyż istnieje tutaj możliwość szerokie­go wyboru.

Turystów, ze względu na wysokość dochodu, możemy podzielić na trzy grupy:

• o dochodach średnich i niskich

• o dochodach średnich i nieco wyższych

• o wysokich (najwyższych) dochodach

„Owczy pęd” - oznacza potrzebę utożsamiania się z innymi konsumentami i ich stylem życia, kierowanie się modą i trendami panującymi w usługach turystycznych.

Najbardziej podatna na efekt „owczego pędu” jest najmniej zamożna grupa społeczna czyli ta która dopiero wchodzi do konsumpcji turystycznej. Grupa ta zadowala się niskimi cenami przy niskim standardzie produktu turystycznego. Wyjeżdżają do miejsc popularnych gdyż większość znajomych już tam była „ i w związku z tym trzeba było się tu wybrać”.

„Efekt snobizmu” - jest przeciwieństwem „owczego pędu”. Wiąże się z potrzebą wyróżnienia się spośród innych i postępowania tak, jak postępują ludzie znani i „godni naśladowania”.

Efekt ten jest charakterystyczny dla drugiej grupy turystów podatnej na sterowanie i kopiującej zachowania grupy o najwyższym dochodzie. Rezygnuje ona z produktu kupowanego masowo na rzecz produktów oryginalnych na który jest niski popyt.

„Efekt Veblenowski” - odnosi się do zjawiska konsumpcji ostentacyjnej. Popyt na dane dobro wzrasta dlatego, że jest ono drogie a nie tanie.

Najbardziej charakterystyczny sposób zachowania dla trzeciej grupy turystów mającej wiele wolnego czasu i duże środki finansowe, dla których nie liczy się cena.

• cenowe:

• wzrost ceny powoduje spadek popytu turystycznego,

• najbardziej wrażliwe na zmiany cen są grupy konsumentów o relatywnie niskich dochodach,

• reakcje konsumentów zależą od motywu podróży

Wpływ motywów podróży na reakcje konsumentów:

• dużą elastycznością cenową charakteryzują się zwykle podróże wypoczynkowe,

• w przypadku podróży poznawczych czy specjalistycznych elastyczność cenowa jest już mniejsza,

• najniższy wskaźnik elastyczności występuje w odniesieniu do podróży w interesach lub w celu podtrzymania więzi etnicznych czy przyjacielskich,

• w skrajnych przypadkach współczynnik elastyczności cenowej popytu turystycznego może ukształtować się na poziomie 0 lub przyjmie wartości dodatnie:

• motyw zdrowotny,

• religijny,

• etniczny,

• wyjazd w celu odwiedzenie zabytków unikatowych w skali świata,

• wyjazd jest wynikiem demonstracji

• wyjazd dotyczy grup społecznych charakteryzujących się luksusową konsumpcją.

Wzrost cen lub spadek dochodów, wywołuje zjawisko substytucji - zanim dojdzie do rezygnacji z uprawiania turystyki, konsument będzie próbował znaleźć na rynku produkt tańszy. Będzie dążył do zastąpienia droższych produktów tańszymi.

Im podaż będzie bardziej zróżnicowana, tym całkowita rezygnacja z konsumpcji turystycznej jest mniej prawdopodobna.

Czynniki społeczno-psychologiczne

• czas wolny społeczeństwa (okres wakacji, ferii, świąt państwowych czy religijnych, okres i długość trwania urlopów) - zależy od prawa wewnętrznego konkretnego państwa.

• czynniki demograficzne: (liczba ludności, jej struktura według aktywności zawodowej, wielkość rodziny),

• liczba ludności - wzrost powoduje powiększenie się sfery ubóstwa i nędzy, powiększa dystans między państwami rozwiniętymi, a rozwijającymi się;

• struktura ludności według aktywności zawodowej - im większy udział grup aktywnych zawodowo, tym większa skłonność do uprawiania turystyki;

• wielkość rodziny - wpływa na wielkość dochodów przypadających na jednego członka (im większa liczebność rodziny, tym aktywność turystyczna mniejsza);

• wiek - największą aktywnością w zakresie turystyki charakteryzuje się grupa w przedziale 15-24 lata oraz emeryci;

• struktura zawodowa społeczeństwa (decydująca o dochodach i statusie społecznym) - im wyższa jest pozycja zawodowa danej grupy, tym większa aktywność turystyczna

• czynniki industrializacyjne - wiążą się z czynnikiem dochodowym (społeczeństwa państw uprzemysłowionych charakteryzują się z reguły wyższą stopą życiową).

• czynniki urbanizacyjne - urbanizacja powoduje zwiększenie uciążliwości dnia codziennego (im większa aglomeracja miejska, tym większa aktywność turystyczna).

• czynniki kulturalne - uprawianie turystyki wymaga osiągnięcia pewnego minimum kultury - aby czas wolny był wykorzystywany racjonalnie, np. w celu regeneracji sił, rozwoju własnej osobowości, itp.

• czynniki motywacyjne (motywy podróży związane z pracą, z kulturą fizyczną, kulturalno-psychologiczno-edukacyjne, towarzyskie, etniczne, religijne, rozrywkowe) - znajomość tego podziału jest ważna z ekonomicznego punktu widzenia, ponieważ każdy ze strumieni ruchu ma inne znaczenie gospodarcze.

Czynniki podażowe

• polityka turystyczna - oddziaływanie państwa na rozwój turystyki:

• szeroko rozumiane regulacje prawne dotyczące sfer bezpośrednio lub pośrednio związanych z turystyką (prawo pracy, polityka społeczna, kulturalna czy oświatowa),

• licencjonowanie działalności turystycznej.

• zawieranie umów międzynarodowych dotyczących turystyki, regulacje prawne dotyczące formalności granicznych, rozwój turystyki socjalnej,

• opracowanie planów rozwoju turystyki i wkomponowanie ich w ogólnopaństwowe plany rozwoju społeczno-gospodarczego,

• transport - szczególnie rozwój transportu osobowego.

Problemem jest sezonowy charakter ruchu turystycznego, co wymaga utrzymywania w skali całego roku dużej nadwyżki zdolności przewozowej, negatywnie wpływającej na rentowność (infrastruktura transportowa na potrzeby turystyki musi być skorelowana z potrzebami całej gospodarki i służyć rozwojowi całego państwa).

• baza noclegowa - usługi noclegowe mają istotny udział w cenie produktu turystycznego,

• infrastruktura turystyczna - warunkuje (ułatwia) dostęp do walorów turystycznych i miejsc recepcji turystycznej

• walory turystyczne - kształtują strukturę przestrzenna podróży i stanowią główna siłę przyciągania turystów

• organizatorzy podróży (kanały dystrybucji) - w walce konkurencyjnej istotne jest skuteczne dotarcie do potencjalnego konsumenta

Walka konkurencyjna o turystę spowodowała:

• wzrost liczby jednostek docierających mniej lub bardziej bezpośrednio do potencjalnego klienta (organizatorzy podróży, biura podróży, agenci podróży),

• niespotykany rozwój propagandy i reklamy turystycznej,

• niespotykaną konkurencję cenową, nawet
  w ramach porównywalnych produktów turystycznych,

• rosnący zakres usług ze strony organizatorów podróży, sprowadzający się do obsługi turystów nie kupujących całego pakietu produktu turystycznego (np. karnety kempingowe, bilety kolejowe i lotnicze, przewodniki, mapy),

Zmiany tendencji i trendów w popycie turystycznym:

• spadek zainteresowania turystyką nastawioną na wypoczynek bierny - tradycyjna turystyka określana mianem 3xS (sun, sea, sand - słońce, morze, piasek)

• wzrost zainteresowania wypoczynkiem czynnym oraz turystyką poznawczą - turystyka oparta na formule 3xE (entertainment, excitement, education - rozrywka, podniecenie i kształcenie)

Podaż turystyczna

Podaż turystyczna - to ilość produktu turystycznego oferowana na sprzedaż przy danej cenie i w danym okresie.

Podaż turystyczna:

• jest kategorią niezwykle skomplikowaną,

• stanowi bardzo trudny element rynku turystycznego,

• charakteryzuje się: kapitałochłonnością, nieela-stycznością cenową, sezonowym wykorzystywaniem,

• zmienia się w sposób bardziej gwałtowny i w większym stopniu niż popyt turystyczny (duża konkurencja oraz postęp technologiczny i organizacyjny),

Cechy współczesnej podaży turystycznej:

• większe zróżnicowanie produktów turystycznych, dostosowane do zmieniających się gustów i preferencji (brak identycznego, masowego produktu dla dużej liczby turystów)

• wzrasta znaczenie usług dodatkowych, często dołączanych za darmo lub po niskich cenach do podstawowego pakietu

• wzrost wymagań odnośnie jakości usług (cena przestaje być kluczowym czynnikiem decydującym).

• powolny koniec małych biur podróży (rynek opanowywany przez wielkie koncerny),

• mniejsze, prywatne biura podróży skupią się na świadczeniu usług specjalistycznych (których „gigantom” nie będzie się opłacało organizować).

Produkt turystyczny

Produkt turystyczny:

• w wąskim znaczeniu - jest tym, co turyści kupują (np. usługa transportowa lub zakwaterowanie) oddzielnie lub w formie pakietu.

• w szerszym znaczeniu - to kompozycja tego, co turyści robią oraz walorów, urządzeń i usług, z których korzystają.

Z punktu widzenia turystów wyróżniamy:

• produkt złożony (całkowity produkt turystyczny) - obejmuje całość przeżytego doświadczenia od chwili opuszczenia domu do powrotu (np. wypoczynek nad morzem, wycieczka autokarowa lub wyjazd na konferencję)

• pojedynczy produkt turystyczny - np. miejsce
  w samolocie lub pokój w hotelu,

Cechy specyficzne produktu turystycznego
(ze względu na udział w nim usług):

• jego konsumpcja jest zawsze aktem jednorazowym (nawet jeśli korzysta się z identycznego pakietu w tym samym miejscu i czasie),

• jest różnorodny - każde świadczenie usługi jest niepowtarzalne zarówno dla producenta, jak i klienta,

• jego nabywanie opiera się często na wyobrażeniu, idei nie tyle o samym produkcie, ile o miejscu czasowego pobytu,

• jest nietrwały, jego konsumpcja musi odbywać się w określonym miejscu i czasie, klient musi przemieścić się tam, gdzie pro­dukt ten jest świadczony,

• nie może być magazynowany, chociaż jego świadczenie może być rezerwowane,

• w jego przypadku ma miejsce aktu jednoczesnej produkcji (świadczenia) i konsumpcji,

• jego nabycie oznacza tymczasowe prawo do jego użycia w określonym miejscu i czasie,

• jego cechy są kształtowane w bezpośrednim kontakcie między świadczącym a klientem.

Rodzaje produktu turystycznego (ze względu na specyfikę wyjazdów turystycznych):

• produkt idealny

• produkt rzeczywisty

• Produkt idealny - wyobrażenie osoby wyjeżdżającej o wyjeździe i oczekiwania co do sposobu jego realizacji w momencie podejmowania decyzji wyjazdu (pakiet wartości, których realizacja ma zaspokoić określone potrzeby konsumentów).

• Produkt rzeczywisty - naturalne i stworzone przez człowieka dobra turystyczne, towary i usługi umożliwiające przybycie, pobyt i korzystanie z walorów turystycznych oraz atrakcyjne spędzanie wolnego czasu.

5 głównych składników produktu turystycznego (wg Middletona):

• atrakcje i środowisko miejsca docelowego;

• infrastruktura i usługi miejsca docelowego - elementy w miejscu docelowym lub z nim związane, które umożliwiają turystom pobyt i korzystanie z atrakcji. Obejmują one:

• bazę noclegową: hotele, wioski wakacyjne, apartamenty, schroniska, kempingi itp.,

• restauracje, bary, kawiarnie: począwszy od barów szybkiej obsługi do luksusowych restauracji,

• transport w miejscu docelowym: taksówki, autokary, wynajem samochodów, rowerów, wyciągi narciarskie,

• aktywny wypoczynek: szkółki narciarskie, szkoły żeglarskie, kluby golfowe,

• inne oferty: kursy rękodzieła, szkoły języków obcych,

• sieć sprzedaży detalicznej: sklepy, agencje turystyczne, pamiątki,

• inne usługi: informacja, zakłady fryzjerskie, wypożyczalnie sprzętu, policja turystyczna;

• dostępność miejsca docelowego - elementy miejsca docelowego, które wpływają na koszt, szybkość i wygodę dotarcia podróżnego do miejsca docelowego. Obejmują one:

• infrastrukturę: drogi, porty lotnicze, koleje, porty morskie, ośrodki żeglarskie,

• sprzęt: wielkość, szybkość i zasięg pojazdów transportu publicznego,

• czynniki eksploatacyjne: trasy, częstotliwość połączeń, ceny,

• regulacje rządowe: zakres regulacji rządowych dotyczących działalności transportowej;

• wizerunki i postrzeganie miejsca docelowego (charakter motywatora)

• cena płacona przez konsumenta - jako suma kosztów przejazdu, zakwaterowania i wybranych usług oraz atrakcji, które się tam znajdują (zależy od sezonu, kursu wymiany walut w turystyce zagranicznej, środka transportu, przebytych odległości, wybranego obiektu i usługi).

Podstawowe składniki produktu turystycznego (struktura produktu turystycznego):

• rdzeń produktu,

• produkt rzeczywisty,

• produkt powiększony (poszerzony).

Rdzeń produktu - koresponduje ściśle z tzw. rdzeniem korzyści - głównym motywem podróżowania (np. zaspokojenie potrzeby wypoczynku, zwiedzenie interesującego miasta, polepszenie stanu zdrowia itp.)

Produkt rzeczywisty - zawiera składniki warunkujące realizację wyjazdu, takie jak: przejazdy, noclegi, posiłki. Jego skład jest zmienny, zależny od poziomu rozwoju usług, rodzaju wyjazdu, wymagań konsumentów, ich zamożności itp.

Dla ich realizacji musi zostać stworzona odpowiednia infrastruktura ekonomiczna i techniczna w miejscowościach i regionach turystycznych.

 

Obserwuje się wyraźną tendencję do poszerzania zakresu produktu rzeczywistego poprzez coraz szerszy zbiór usług (usługi ubezpieczenia, opieki lekarskiej, rezerwacji itp. - stają się one standardowym zestawem w ofercie biur podróży).

Produkt poszerzony - elementy decydujące o wyróżnieniu produktu na rynku, o jego konkurencyjności i atrakcyjności (wzbogacają produkt). Można tu zaliczyć dodatkowe wycieczki, serwis posprzedażowy itp.

Istnieje również pojęcie produktu potencjalnego - to taka kompozycja świadczeń, która mogłaby dodatkowo uatrakcyjnić produkt i przyciągnąć nabywcę.

Case Study

Pakiet turystyczny - to kombinacja dwóch lub więcej elementów sprzedawanych jako jeden produkt po zryczałtowanej cenie, w której koszty poszczególnych pozycji nie są wyodrębnione.

 

Pakiet turystyczny (wg WTO) - obejmuje sprzedaż łączonych usług turystycznych, w skład których wchodzi przynajmniej zakwaterowanie i transport.

Inne usługi włączane do pakietów turystycznych:

• wyżywienie,

• wycieczki autokarowe,

• wynajem samochodów,

• bilety do muzeów czy innych atrakcji turystycznych.

Przykładowe podmioty mogące sprzedawać pakiety:

• touroperatorzy,

• lokalne biura podróży,

• banki,

• duże domy towarowe.

Cechy pakietu turystycznego:

• klienci, kupujący pakiety, mają bardzo ograniczoną informację (lub nie mają jej w ogóle) na temat kosztów poszczególnych usług wchodzących w skład pakietu

• wydatki ponoszone na zakup pakietów muszą być analizowane osobno (WTO zaleca, dzielić wydatki ponoszone na zakup pakietów na poszczególne rodzaje - noclegi, wyżywienie, transport, rekreacja, kultura, sport, zakupy i inne).

W skład produktu turystycznego wchodzą
z jednej strony dobra i urządzenia turystyczne, z drugiej - usługi turystyczne.

Dobro turystyczne to dobro lub zespół dóbr danych przez naturę, historię lub działalność ludzką, na które występuje popyt turystyczny, dzielą się na:

• naturalne - miejsca o specyficznym klimacie, tereny górskie, wybrzeża morskie, plaże, kąpieliska, miejsca lokalizacji źródeł mineralnych itp.

• produkty pracy ludzkiej - wynik działalności człowieka ukierunkowanej wyłącznie na potrzeby turystyczne, albo produkcja nie bezpośrednio związana z tymi potrzebami.

Dobra turystyczne są dzielone na:

• dobra podstawowe (idealne, walory turystyczne) - naturalne oraz antropogeniczne walory turystyczne

• komplementarne (infrastruktura turystyczna) - warunkuje wykorzystanie walorów turystycznych. Jest to zespół urządzeń i instytucji stanowiący bazę materialną i organizacyjną rozwoju turystyki (sieć transportowa, baza noclegowa, żywieniowa, itp.)

Infrastrukturę turystyczną można podzielić na:

• techniczną - zalicza się tu takie urządzenia, jak drogi, szlaki turystyczne, górskie koleje liniowe, wyciągi narciarskie, lotniska turystyczne, żegluga turystyczna, specjalistyczne urządzenia obiektów uzdrowiskowych, sieć hotelowa itp.

• społeczną - składają się na nią biura turystyczne, obiekty sportowe i wypoczynkowe, urządzenia rozrywkowe, informacja turystyczna itp.

Usługa - to wszelkie czynności związane z zaspokajaniem potrzeb ludzkich, nie służące bezpośrednio do wytwarzania pro­duktów. Świadczone są one przez usługodawcę na rzecz zewnętrznego usługo­biorcy (O. Lange)

Branże usługowe nazywane są branżami trzeciego sektora, w odróżnieniu od pierwszego, tj. rolnictwa i przemysłu wydobywczego, i drugiego, tj. przetwórstwa i budownictwa.

Usługi turystyczne (ust. o usługach turystycznych z 29 sierpnia 1997 r.) to usługi przewodnickie, hotelarskie oraz wszystkie inne świadczone turystom lub odwiedzającym.

 

Usługi turystyczne (wg. W.W. Gaworeckiego) - wszystkie społecznie pożyteczne czynności, służące zaspokojeniu materialnych i niematerialnych (duchowych) potrzeb turystycznych człowieka. Usługi te odnoszą się zarówno do obsługi osoby turysty (potrzeby materialne, np. komunikacyjne, noclegowe), jak i jego osobowości (potrzeby duchowe, np. kulturalno-rozrywkowe)

Usługi turystyczne (wg A.S. Kornaka, M. Montygierda-Łoyby) - wszelkie wymienne, zbywalne czynności będące wynikiem pracy, związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokajaniem potrzeb przed i w czasie podróży oraz pobytu turystycznego, nie służące jednak bezpośrednio do wytwarzania przedmiotów. Są one uzależnione od pojawienia się klienta-turysty, kuracjusza.

Usługi turystyczne można podzielić na dwie grupy:

Usługi podstawowe - usługi, które umożliwiają dojazd, pobyt oraz powrót z miejsca czasowego pobytu. Są one świadczone przez infrastrukturę turystyczną i wiążą się z zaspokajaniem potrzeb materialnych turystów.

Składają się głównie z usług materialnych, choć występują tu też czynności niematerialne (informacyjne, prawne, ubezpieczeniowe, itp.)

Usługi turystyczne można podzielić na dwie grupy:

Usługi komplementarne (uzupełniające) - usługi świadczone w związku z podstawowymi dobrami turystycznymi (walorami) oraz czasem wolnym. Ułatwiają dostęp do walorów oraz dostarczają usług, które najogólniej można określić pojęciem usługi rozrywkowe.

Składają się głównie z usług niematerialnych skierowanych głownie do świadomości osoby (turysty)

---