ZESTAW X.
1.Próba odbudowy Imperium Romanum przez Justyniana Wielkiego.
W 527 tron odziedziczył tron Justynian. Jemu panowaniu przyświecała próba uzyskania dawnej świetności Imperium. Pierwszym krokiem ku realizacji tego planu miało być odzyskanie poprzednich granic. Planom Justyniana stanęła na przeszkodzie wojna z Persją, rozpoczęta jeszcze za poprzedniego panowania. Kiedy została wreszcie zakończona bunt mieszkańców Konstantynopola (zwany buntem Nika) omal nie doprowadził do upadku nowego cesarza. Uratowała go postawa cesarzowej Teodory. Na pierwszy plan została wysunięta sprawa odzyskania Afryki, pozostającej pod władzą Wandalów. Armia dowodzona przez Belizariusza, wylądowała 533 r pod Hadrumetum, zaskakując Wandalów, nie spodziewających się ataku. Rozbici od razu w pierwszej bitwie, nie zdołali otrząsnąć sięz wrażenia poniesionej klęski i w ciągu paru miesięcy ulegli 16-tysięcznej armii Belizariusza.Afryka została odzyskana. Przyszła kolej na Italię. Została zaatakowana z dwóch stron. Goci rządzeni przez Teodahada pod jego następcą Witygesem przeszli do natarcia. W końcu Wityges skapitulował w Rawennie. Ale rok później Goci porwali za broń pod wodzem Totylą. Po rezygnacji Belizariusza dowództwo objął Narses, aby odzyskać Italię, ale Słowianie przekroczyli granicę naddunajską. W końcu Goci zostali rozbici 552 pod Busta Gallorum. Następnie został wysłany korpus ekspedycyjny do Hiszpanii w 550, ale zbyt oddalana od Konstantynopola. Plan rewindykacji terytorialnych był tylko jedną częścią politycznego programu Justyniana. W dążeniu do przywrócenia państwu rzymskiemu mocarstwowości, zwracał on również pilną uwagę na uporządkowanie stosunków wewnętrznych. Kierując się tymi względami, nakazał przeprowadzenie kodyfikacji obowiązującego prawa (tzw. Kodeks Justyniana.). Zajął się także reformą studiów prawniczych, pragnąc zapewnić sobie tą drogą wysoko wykwalifikowanych urzędników. Chęć oszczędzenia państwu wewnęt-
rznych sporów skłoniła go wreszcie do podjęcia ryzykownych kroków w dziedzinie religii. Podjął mianowicie energiczne starania mające na celu ostateczne zlikwidowanie pogaństwa i dążąc do tego, zarządził zamknięcie słynnej Akademii Ateńskiej. Rozpoczął również prześladowania innowierców (mozaistów). Z myślą zaś pogodzenia katolików z wyznawcami licznych herezji usiłował narzucić chrystianizmowi własną koncepcję dogmatyczną.
2. Idea i przebieg krucjat skierowanych przeciw światu muzułmańskiemu.
Wprawdzie chrystianizm odszedł bardzo daleko od ewangelicznego potępienia walki zbrojnej, to jednak pojęcie wojny świętej, a więc nie tylko sprawiedliwej, lecz traktowanej zgoła jako swoisty obowiązek religijny, wiąże się na Zachodzie dopiero z walkami wyzwoleńczymi w Hiszpanii. Apel skierowany w 1063 r. do wszystkich narodów chrześcijańskich przez papieża Aleksandra II w sprawie udzielenia pomocy Hiszpanom jest przez dzisiejszych badaczy uważany za narodziny idei wojny świętej, czyli krucjaty. Wyprawy takie nie tylko były podniesieniem prestiżu Papiestwa, ale wielkim chrześcijańskim przedsięwzięciem, do którego garnęli się „bezrobotni” młodsi synowie feudałów, o wielkich ambicjach, zdobycze terytorialne na Bliskm Wschodzie były dla nich bardzo dobrą perspektywą. Tym bardziej, że Aleksander II obiecywał zdobycze jako lenno zwycięzcom. Skoro w Hiszpanii walki się powodziły, to także można było je skierować na Palestynę. Tym bardziej, że pojawili się tam Turcy Seldżuccy, którzy sprawiali niemałe trudności w pielgrzymowania do miejsc świętych. Idealna sprawą się stało także, że to ówczesny cesarz bizantyjski Aleksy Komnen nie mogąc stawić czoła wszystkim naraz, zwrócił się do władców Zachodu o pomoc. Takiej okazji nie można było zmarnować, niektórzy liczyli nawet na zniesienie schizmy, która nastąpiła nie tak dawno, bo jeszcze w 1054 roku. Wizje bogactwa i łupów były także elementem przyciągającym żywioł europejski do idei krucjatowej. Rozpoczynała się era krucjat.
PIERWSZA KRUCJATA: na synodzie w Clermont 1095 po prośbach cesarza bizantyjskiego papież Urban II zaapelował o pomoc dla Ziemi Świętej - rzucił hasło do krucjaty. Oprócz feudalnego rycerstwa masowo do boju zgłaszały się masy ludowe pod wodzą pustelnika Piotra Amiens. Chłopi wyobrażali sobie Jaruzalem jako obiecaną ziemię, w której nieznacznie poprawią swój byt. Nie dość, że sytuacja przedstawiała się inaczej to jeszcze trzeba było tam dotrzeć. Już nad Renem więszka część uległa rozproszeniu. Już w Europie dochodziło do grabieży i wystąpień antysemickich, tylko dwa oddziały dotarły do Konstantynopola w 1096, wbrew wszelkim radom wyprawiły się na brzeg turecki i tam zostali całkowicie wytępieni. Krucjatę rycerską, która wyruszała chwile później wyliczano na 300 tys. głów, jednak można widzieć w tym trochę kronikarskiej przesady. Ze znaczniejszych wodzów należy wymienić Boemunda z Tarentu, Tankreda, Rajmunda z Tuluzy, legata papieskiego Ademara z Monteil i wielu innych. Bizancjum nie spodziewało się takiego napływu Krzyżowców i pierwsze, co starał się osiągnąć cesarz to zmuszenie wodzów do złożenia hołdu lennego, który złożyli niemal wszyscy. Słabą stroną armii krzyżowców było brak jednolitego dowództwa. Podczas posuwania się w głąb Azji dochodziło do sporów między feudałami o każdą zdobycz, tak było np, z Antiocbią. Ostatecznie 15 lipca 1099 r. Jerozolima została zdobyta, a rok później powstało Królestwo Jerozolimy. Na obszarze Azji Wschodniej po pierwszej krucjacie istniało hrabstwo Edessy, ks. Antiochii i hr. Trypolisu, Królestwo Jerozolimskie z królem Baldwinem. W Jerozolimie zaczęły po pewnym czasie powstawać zakony rycerski - templariusze, joannici i Krzyżacy.
DRUGA KRUCJATA - 1147 - 1149, której propagatorem był Bernard z Clarvoix; wyruszyła, ponieważ hrabstwo Edessy padło pod Zengim w 1144. Na jej czele stanął król francuski Ludwik VIII i cesarz niemiecki Konrad III. Jednak niechęć między oboma narodowościami nie zrodziła nic dobrego, przez co krucjata prędko się załamała bez znaczniejszych sukcesów (bitwa pod Doryleum)
TRZECIA KRUCJATA - pod wpływem coraz większego naporu świata islamu na chrześcijan, Islamu zjednoczonego pod Saladynem, który w 1187 po pokonaniu wielkich sił chrześcijańskich pod Hattin dokonuje zdobycia Jerozlimy. To była bezpośrednia przyczyna III krucjaty. W 1189 wyruszyła ekspedycja niemiecka pod wodzą Fryderyka Barbarossy, ten jednak niefortunnie utonął w rzece Salef. Dwie inne wyprawy zorganizowali francuski Filip August i angielski Ryszard Lwie Serce. Obie strony dażyły się wzajemną nieufnością w obawie, żeby któraś z nich nie powróciła do swoich posiadłości. Armie zdobyły Akkę, ale ostatecznie Ryszard Lwie Serce zdecydował się na zawarcie z Saladynem kompromisu - otrzymując dla chrześcijan wąski pas wybrzeża od Tyru po Jaffe, natomiast Saladyn trzymając Królestwo Jerozolimski godził się na dopuszczenie pielgrzymów do miejsc świętych.,
CZWARTA KRUCJATA - efekty poprzedniej krucjaty uznano za nikłe, dlatego niedługo potem za Innocentego III zaczęto przygotowywać się do kolejnej. Punktem spornym miała być Wenecja, która miała przetransportować wojska do ujścia Nilu, kiedy okazało się, że nie ma ku temu środków. W 1202 krzyżowcy wykorzystani przez dożę weneckiego znalazła się w pobliżu Konstantynopola i 1204 doszło do opanowani miasta i powstania Cesarstwa Łacińskiego, które upadło w 1261r.
KRUCJATA DZIECIĘCA - 1212 pojawiła się myśl, że tylko niewinne dzieci mogą zmyć winę dorosłych, dlatego zaczęto organizować krucjatę dziecięcą. Ograrnięte tą psychozą wędrowały ku portom ginąc z głodu, wycieńczenia i chorób, natomiast te które dotarły do portów zostały sprzedane w niewolę saracenom.
PIĄTA KRUCJATA - węgierski Andrzej II i ks. austriacki Leopold VI w 1217 dotarli do Palestyny, jednak nie zmienili zbytnio zastanej sytuacji. Dlatego zmieniono nieco plany i postanowiono zaatakować Egipt, co skończyło się klęską Krzyżowców pod Damiettą 1121.
KRUCJARA FRYDERYKA II - miała dotąd niespotykana charakter nie do końca była dla ówczesnych krucjatą. Fryderyka II jako małżonek dziedziczki królestwa Jerozolimskiego odbył koronację w świeżo odzyskanej Jerozolimie 1229. A następnie zawarł pokój z sułtanem Al - kamilem odzyskując w ten sposób Jerozolimę, Betlejem i Nazaret.
SZÓSTA KRUCJATA - ponowna utrata Jerozolimy w 1244 stała się kolejnym impulsem. Na czele krucjaty stanął Ludwik IX Święty, król Francji. Wylądował w Egipicie i odniósł zwycięstwo, zdobył Damiettę, jednak odrzucił korzystną propozycję pokoju i zaatakował Kair. Nie powidło się i dlatego 1254 Ludwik musiał powracać.
SIÓDMA KRUCJATA - Sytuacja Królestwa Jerozolimskiego była coraz bardziej opłakana pod tym wrażeniem Ludwik IX zdecydował się na kolejną krucjatę w 1270, ale wprowadzony w błąd przez swych doradców wylądował w Tunisie. Ludwik padł ofiarą epidemii. Nic się nie powiodło.
UPADEK JEROZOLIMY - w 1291 po siedmiotygodniowym oblężeniu została zdobyta Akka, teraz już tylko Cypr był najdalej na wschodzie wysuniętym bastionem chrześcijaństwa.
3.Tak zwana „niewola babilońska” papieży.
Obranie przez Klemensa V Awinionu na swoją siedzibę (1309) było wywołane ówczesną sytuacją polityczną Włoch, która napawała niepokojem francuskiego papieża. Siedzibę tę traktował on jednak jako tymczasową, licząc się z powrotem do Rzymu w niedalekiej przyszłości. Wszelako wzrost wpływów francuskich w kolegium kardynalskim i otoczeniu papieża przesądził o tym, że pobyt w Awinionie począł się przedłużać. Tak więc chociaż we Włoszech kolportowano powszechnie wieści o ,,niewoli babilońskiej" papieża, w rzeczywistości trudno było przedłużający się jego pobyt nad Rodanem przypisywać naciskowi czynnika świeckiego. Ten stan rzeczy zaczynał mimo to zagrażać istnieniu Państwa Kościelnego. Nie tylko wśród mieszkańców Rzymu, ale również pomiędzy feudałami tego państewka zarysowywały się coraz ostrzej tendencje do zupełnego wyemancypowania się spod władzy papieży awiniońskich. Sytuacja stała się wreszcie na tyle groźna, że Innocenty V skierował nad Tybr kardynała Albornoza na czele armii, mającej tam przywrócić siłą panowanie papieskie. Po długich zmaganiach militarnych i różnych zabiegach dyplomatycznych kardynał Albornoz wypełnił swoje zadanie, ale utrwalenie tego sukcesu wymagało powrotu papieża do Rzymu. Zabiegali o to również ci, którzy myśleli o reformie stosunków kościelnych. Urban V, który zdecydował się w 1367 r. powrócić do Rzymu, uznał po dwuletnim pobycie nad Tybrem, że nie da sobie rady z panującym tam chaosem i wobec tego postanowił powrócić do Awinionu. Dopiero w dziesięć lat później pod naciskiem kół reformatorskich ponowił tę próbę Grzegorz XI, który zdołał wytrwać w Rzymie do swego zgonu.