Wykład 8

Aglomeracje miejskie

Miasto

• historycznie ukształtowana jednostka osadnicza

- duża intensywność zabudowy

- mała ilość terenów rolniczych

- ludność pracującą poza rolnictwem i prowadząca specyficzny, tzw. miejski styl życia

• w różnych państwach kryteria miejskości SA różne (najczęściej - kryteria ludnościowe lub prawno - administracyjne).

Aspekty powstawnia miasta [Chmielewski J.M. 2001]

- społeczny

- funkcjonalno - przestrzenny

- prawny

- jako skomplikowana sieć stosunków i zależności między różnymi częściami tej samej całości.

Funkcje miast zależą do przeważającej funkcji i infrastruktury z tym związanej.

• Wyróżnia się miasta o funkcji:

* przemysłowej

* transportowej

- transportowa lotnicza - w mieście znajduje się co najmniej małe lotnisko międzynarodowe

- transportowa portowa - miasto posiada port żeglugi

- transportowa kolejowa - każde miasto posiadające dworzec kolejowy o większym znaczeniu

* usługowej - miasto z przeważającą liczbą sklepów, marketów, szpitali, przedszkoli, lekarzy itp.

*religijnej

* uzdrowiskowej

• Struktura miasta

- czynniki abiotyczne - gleba, baton, asfalt, infrastruktura nadziemna i podziemna

- czynniki biotyczne - populacje- ludzkie, roślin i zwierząt.

• Biocenoza miasta jest uboższa w porównaniu do ekosystemów naturalnych i półnaturalnych.

• W miastach stwierdzono ponad 3940 gatunków roślin i zwierząt

• Gatunki nie rozpoznane

• Nie uwzględnia się gatunków roślin ozdobnych uprawianych i zwierząt hodowanych.

Strefa biotyczna miasta

• Antropopresja

• Synantropizacja

- synurbizacja - synurbizacja (w zoologii); proces zasiedlania wnętrza miast przez zwierzęta (zwierzęta synurbijne); połączony z wykształceniem specyficznych przystosowań do trwałego bytowania (również rozmnażania się) w warunkach miasta; dotyczy wielopokoleniowego zjawiska populacyjnego (nie czasowej, przypadkowej obecności pojedynczych osobników).

Szata roślinna miasta. Cecha charakterystyczna miast

- Duzy udział terenów całkowicie pozbawionych roślin

- roślinność spontaniczna

- zieleń urządzona

Spontaniczna szata roślinna

• zbiorowiska synantropijne

- zbiorowiska występujące np. w szczelinach murów, szparach bruku ulicznego, na gruzowiskach, na szutrowych grodach i torfowiskach, na wysypiskach śmieci;

- ugory, przydroża, dziedzińce, przychacia, niektóre nasypy i utwardzone place.

• Zbiorowiska ruderalne

- Zbiorowiska pionierskie

- Zbiorowiska ciepłolubne (termofilne)

- Zbiorowiska nitrofilne

- Zbiorowiska kalcyfile i bazofile

- Zbiorowiska dywanowe, tzw. spodzichy

- Zbiorowiska dywanowe subhalofilne.

• Zborowska segetalne

- na polach w strefie bezpośredniego oddziaływania dużego miasta (zwiększony udział gatunków ruderalnych)

- w ogrodach (przewaga chwastów upraw okopowych)

- w gazonach, rabatach kwiatowych, zakrzewieniach.

• Wpływ presji urbanizacyjnej na rośliny

- zmiany w składzie gatunkowym

-zmiany z strukturze i dynamice fitocenoz

- obniżenie aktywności fizjologicznej roślin w strefie ścisłej zabudowy i w dzielnicach przemysłowych np. reakcja fenologiczna ( przyspieszenie i skrócenie raz rozwojowych).

Podział roślinności na obszarach zurbanizowanych [Witting i in. 1985]

- skrajnie urbanofilne - gatunki nieobecne w strefie rolniczo - leśnej, obecne w strefie wewnętrznej lub zewnętrznej miasta

- umiarkowanie urbanofilne - gatunki występujące we wszystkich strefach - zewnętrznej i wewnętrznej miasta

- umiarkowane urbanofoby - gatunki występujące we wszystkich strefach, najczęściej w strefie rolniczo leśnej

- skrajne urbanofoby - gatunki występujące w strefie rolniczo - leśnej, nieobecne na obszarach zurbanizowanych

- urbanoneutralne - gatunki występujące we wszystkich strefach równomiernie.

Bioindykatory zanieczyszczeń chemicznych powietrza.

- porosty (zwłaszcza porosty nadrzewne)

Strefy wegetacji porostów

- strefa normalnej wegetacji (strefa czysta) - obfite występowanie nadrzewnych gatunków krzaczkowatych, listkowatych i skorupiastych

- strefa walki (strefa osłabionej wegetacji) - brak gatunków krzaczkowatych, listkowate zajmują mniejsze powierzchnie, skorupiaste porosty są rozwinięte normalnie

-strefa bezporostowa (pustynia porostowa) - całkowity brak porostów krzaczkowatych i listkowatych, nielicznie mogą występować gatunki skorupiaste

Fauna w aglomeracji miejskiej

- zwierzęta stale bytujące w mieście, które sukcesywnie zasiedlają nowe tereny zieleni

- zwierzęta pozamiejskie, które zaadoptowały się do nowych warunków środowiskowych

- zwierzęta, które biernie lub czynnie wnikają do aglomeracji miejskiej z innych środowisk

- gatunki celowo wprowadzone przez człowieka.

- drozd śpiewak, sójka, kwiczoł, gołąb grzywacz, kos, Soroka.

- zjawisko zmniejszania różnorodności gatunkowej i zwiększenia liczebności wraz ze wzrostem procesu urbanizacji

- ustępowanie gatunków stenotypowych o wąskiej tolerancji ekologicznej

- zjawisko syn urbanizacji ( zmiana niektórych cech adaptujących się gatunków do warunków miejskich)

Gatunki synurbizacyjne

- zmniejszenie płochliwości

- duże zagęszczenie w stosunku do środowiska naturalnego

- zmiana okresu rozrodu

- zmiana diety

- zmiany morfologicznie zewnętrzne

Koncepcja miast koniec XIX wieku.

---