Makroekonomia - wykłady

Prowadzący: dr Marek Furgał

7 lipca 2002 - egzamin

Podręczniki:

1. Begg, Fischer - Makroekonomia

2. Hall, Taylor - Teoria funkcjonowania i polityka

3. Burda, Wyplosz - Podręcznik europejski

4. Snowdon, Vane, Wyndarczuk - Współczesne nurty makroekonomii

Zagadnienia:

1. Wprowadzenie do makroekonomii.

• prawa ekonomiczne, teorie, modele

• model gospodarki rynkowej,

• ruch okrężny i zmiany w modelach,

• przedsiębiorstwo

2. Problemy makroekonomii w gospodarce rynkowej.

• zalety i wady gospodarki

• wzrost gospodarczy, inflacja

3. Wprowadzenie do rachunku dochodowego

• PKB

4. Dochód narodowy jako miernik poziomu gospodarczego

• determinanty

5. Cykliczny rozwój gospodarki narodowej.

6. Funkcjonowanie gospodarki rynkowej w określonych politykach

• kredytowa

• fiskalna

• pieniężna

7. Inflacja - bezrobocie

8. Funkcje państwa

9. Budżet państwa

10. Makroekonomia gospodarki otwartej

• rynek walutowy, kursy

11. Gospodarka rynkowa

12. Integracja europejska, EWG, UE

13. Nurty i badania makroekonomiczne

Makroekonomia odpowiada na następujące pytania:

• co określa ogólny poziom cen i jaki jest wskaźnik inflacji,

• co określa dochód narodowy i poziom produkcji

• co określa zatrudnienie w gospodarce i poziom bezrobocia w danym kraju,

• jaka polityka monetarna i fiskalna państwa wpływa na ogólny poziom cen, dochodu, produkcji, zatrudnienia i poziom bezrobocia,

• co może uczynić rząd, aby przeciwdziałać inflacji, bezrobociu i recesji.

Prawa ekonomiczne, teorie i modele gospodarki rynkowej

Ekonomia stara się sformułować, a więc wykrywać i opisywać pewne ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi. Są to prawa ekonomiczne - określone jako stale powtarzające się zależności między elementami procesu gospodarczego. Ich identyfikacja wynika ze złożoności procesu gospodarczego.

Kategorie ekonomiczne - praca, produkcja, wymiana, rynek, pieniądz, towar, cena, płaca, dochód, popyt, podaż, kapitał.

Teorie ekonomiczne - ustalenie istotnych stale się powtarzających związków miedzy kategoriami jest równoznaczne ze sformułowaniem praw ekonomii, zaś łączenie tych praw w zwarte, powiązane ze sobą logiczne systemy - konstruowaniem teorii. Teorie zawierają zbiór definicji, twierdzeń, hipotez odnoszących się do określonego aspektu procesu gospodarczego i tworzący uporządkowaną spójną całość. Usiłują objaśnić i interpretować rzeczywistość.

Model ekonomiczny - pokazuje zależności miedzy różnymi zjawiskami ekonomicznymi np. model rynku - może pokazywać zależności między popytem, podażą i ceną.

Modele ekonomiczne są w postaci:

• postaci zwięzłej, niesformalizowanej ekspozycji słownej kluczowych cech i zależności charakteryzujących określoną zależność,

• w postaci wykresów, układów równań.

Model prosty gospodarki rynkowej

Ograniczenia:

• gospodarka zamknięta - nie występuje handel zagraniczny,

• państwo nie ingeruje w procesy gospodarcze i nie jest przedsiębiorstwem (podmiotem gospodarczym).

Gospodarkę można opisać

Y - wartość produktu krajowego brutto odpowiadającego wartości dochodów gospodarstw domowych.

C - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych

S - oszczędności - niewydana kasa na zakup dóbr i usług

oszczędności jako nieskonsumowana część dochodu

Jeśli Y będziemy chcieli w całości przeznaczyć na zakup finalnych dóbr C i finalnych dóbr inwestycyjnych I, to:

I - inwestycje

czyli

oszczędności = inwestycje

G - wydatki rządowe

X - eksport netto

Ex - eksport

Im - import

DD - dochody do dyspozycji są równe:

• dochodom gospodarstw domowych osiągniętych w kraju i za granicą,

• pomniejszonym o podatki i inne płatności niepodatkowe,

• powiększonym o transfery płynące do gospodarstw domowych i sektora prywatnego, czyli:

TR - transfery do gospodarstw domowych i sektora prywatnego, subwencje, dotacje,

T - podatki

stąd

Podstawową tożsamość makroekonomiczna, która w sposób najbardziej ogólny opisuje podstawowe zależności w gospodarce jako całość i która jest gospodarką otwartą, ponieważ występują eksport
i import oraz w której aktywnie działa państwo jako podmiot gospodarczy.

Podstawowe idee modelu ruchu okrężnego w gospodarce.

Czynniki produkcji: praca, ziemia, kapitał.

Czynniki dochodu: płaca, renta gruntowa, procent.

Schemat ruchu okrężnego - od tego zaczynamy analizę czynników produkcji i dochodu.

( brak rysunku )

( brak rysunku )

1. rzeczowy - udostępnienie zasobów: praca, ziemia, kapitał

2. finansowy - zapłata za zasoby: płace, renty

3. rzeczowy - przedsiębiorstwa sprzedają dobra i usługi dla gospodarstw domowych

4. finansowy - zapłata za dobra i usługi

5. finansowy - lokowanie oszczędności

6. finansowy - kredyty i pożyczki

7. finansowy - spłata kredytów i odsetek

finansowy = pieniężny

Gospodarstwa domowe - jednostka niezależna od liczby osób składających się na nią, której głównym celem jest zaspokajanie potrzeb swoich członków. Posiadają:

• zasoby dóbr konsumpcyjnych,

• źródła przychodów pieniężnych,

• źródła przychodów naturalnych.

Pełnią funkcje:

• ekonomiczną,

• społeczne:

• prokreacyjna - rozwój społeczeństwa,

• wychowawcza,

• opiekuńcza,

• ekspresywna - szczególne więzi,

• rekreacyjna.

Źródła pochodzenia dochodów:

• pracownicze,

• działalność gospodarcza,

• gospodarstwa rolnicze,

• gospodarstwa rencistów i emerytów,

• gospodarstwa bezrobotnych.

Przedsiębiorstwo

Przedsiębiorca:

• osoby fizyczne,

• osoby prawne - skarb państwa, jednostki organizacyjne przyznane przez prawo,

• spółki prawa handlowego bez osobowości prawnej, które we własnym imieniu podejmują działalność gospodarczą,

• spółki osobowe - jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo - akcyjna,

• wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej działalności gospodarczej.

Przedsiębiorstwo - samodzielna, samofinansująca się, wyodrębniona pod względem ekonomicznym, organizacyjnym i prawnym jednostka prowadząca działalność gospodarczą, produkcyjną, usługową.

Kategorie ekonomiczne:

• czynnościowa - wskazuje, że przedsiębiorstwo jest prowadzone przez przedsiębiorcę,

• rzeczowa - kapitał przedsiębiorstwa, zespół składników materialnych, niematerialnych przeznaczonych do realizacji zadań gospodarczych obejmujących w szczególności firmę, znaki towarowe, nazwę i inne oznaczenia przedsiębiorstwa, księgi handlowe, nieruchomości i ruchomości, zobowiązania i obciążenia, prawa wynikające z umów dzierżawy, leasing,

• podmiotowa - określa przedsiębiorstwo jako podmiot praw i obowiązków wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek, własne ryzyko i odpowiedzialność.

Celem działalności przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku i zaspokajanie potrzeb społecznych.

Zróżnicowanie przedsiębiorstw ze względu na:

• własności,

• formę prawno - organizacyjną

• wielkość,

• rodzaj prowadzonej działalności.

Państwo jako podmiot ekonomiczny podejmuje decyzje określające sposób użycia zasobów gospodarczych, których ilość jest zawsze ograniczona. Jest zbiorem wszystkich instytucji, w których sposób podejmowania decyzji odnoszących się do użycia zasobów gospodarczych oparty jest na specyficznym wartościowaniu o charakterze kolektywnym i politycznym.

Zmienne w modelach ekonomicznych

Występują zależności między zmiennymi w modelach;

• o charakterze funkcjonalnym - jedna zmienna określa inną zmienną,

• o charakterze definicyjnym - zwane tożsamościami, w przypadku, których jedną zmienną określamy w kategoriach innych zmiennych,

Liczba zmiennych i zależności może być różna:

• modele złożone - niewiele założeń upraszczających dużą liczbę zmiennych i zależności między nimi,

• proste modele - zawierają niewielką liczbę zmiennych i zależności, prezentowane są graficznie.

Wśród zmiennych występujących w modelach ekonomicznych wyodrębnia się:

• zmienne w postaci zasobów: wartość majątku, zapasów, złożą na określony dzień,

• zmienne w postaci strumieni - przedstawione w jakimś okresie.

Strumienie mają określony wymiar czasu:

• zmienne endogeniczne - w ramach danego modelu, wartości określone na podstawie zależności między elementami modelu,

• zmienne egzogeniczne - zmienne determinowane przez czynniki zewnętrzne w stosunku
  do modelu, czyli zmienne, których wartości możemy traktować jako dane.

08.02.2002 r.

Gospodarka rynkowa

Cechy:

• dominacja prywatnej własności czynników produkcji

1. Sektor własności publicznej

1. własność państwowa

• przedsiębiorstwa państwowe (państwowe osoby prawne),

• skarb państwa.

2. własność gminna

• komunalna

3. własność pośrednia, mieszana - spółki

2. Sektor prywatny

1. własność krajowa

• prywatna własność w spółce cywilnej osób fizycznych,

• prywatna własność osób prawnych

2. własność zagraniczna,

3. własność mieszana

Przedsiębiorstwa realizują zadania dla zysku.

Zakład komunalny - jest realizowany z budżetu gminy.

Spółki nieposiadające osobowości prawnej:

• spółki cywilne,

• spółki prawa handlowego

• spółki osobowe - jawna, komandytowa, partnerska, komandytowo - akcyjna.

Rynkowa alokacja zasobów gospodarczych

Mechanizmem alokacji zasobów jest RYNEK jako podstawowy regulator gospodarki.

Inne cechy:

• wolność w działalności gospodarczej

• prawo własności do posiadania kapitału,

• prawo do swobodnego powstawania jednostek gospodarczych (oprócz przedsiębiorstw państwowych),

• prawo do swobodnego określania przedmiotu działalności

• prawo do swobodnego kształtowania warunków umownych, obrotu, stosowania cen, bez administracyjnej ingerencji,

• prawo do swobodnego prowadzenia obrotu towarami, usługami, a także siłą roboczą, kapitałami

• pełna wymienialność waluty na dowolny towar, walutę, każdy go gromadzi,

• działanie mechanizmu rynkowego jako podstawowej formy funkcjonowania gospodarki.

Warunki funkcjonowania rozwiniętego rynku jako mechanizmu regulowania gospodarki

• swoboda transferu,

• swoboda prowadzenia działalności gospodarczej,

• istnienie instytucji sprawnie działających i obsługujących rynek: banki, giełdy, firmy doradztwa inwestycyjnego, prawnego, ubezpieczeniowe, instytucje powiernicze, maklerskie,

• integralność rynku, czyli wzajemne uzależnienie od siebie poszczególnych segmentów rynku np. rynku dóbr i rynku finansowego, produktów i usług czynników produkcji.

Segment rynku - podział rynku na jednorodne grupy.

22.02.2002 r.

Funkcje gospodarki rynkowej:

• rynek dokonuje wyceny różnych dóbr,

• rynek jako podstawowe źródło informacji,

• rynek jako wykorzystanie zasobów gospodarczych.

Trzy czynniki produkcji:

• co produkować,

• jak produkować

• dla kogo produkować.

Zalety gospodarki rynkowej:

• racjonalne wykorzystanie zasobów,

• efektywny system motywacyjny,

• duża innowacyjność w gospodarce,

• dyscyplina finansowa przedsiębiorstw powiązana z konkurencją i zasadą samofinansowania działalności gospodarczej,

• tendencje do samoczynnego ustalania się równowagi rynkowej,

• duża elastyczność gospodarki (szybka reakcja na zmiany na rynku),

• dobre zaopatrzenie w punktach sprzedaży.

Wady gospodarki rynkowej:

• czynniki ograniczające działania konkurencji (monopolizacja):

• niedoskonałość przepływu informacji na rynku,

• bariery wejścia na rynek (podatki, niestabilność przepisów),

• ograniczenia przenośności czynników produkcji.

• negatywne efekty zewnętrzne (przerzucanie jednych przedsiębiorstw ich skutków i kosztów na inne przedsiębio0rstwa lub społeczeństwa):

• istnienie dóbr publicznych,

• występowanie zjawisk destabilizujących gospodarkę:

• duże wahania aktywności gospodarczej,

• niepełne wykorzystanie mocy wytwórczej,

• zjawisko inflacyjne,

• zjawisko bezrobocia,

• tendencja do powstawania dużych różnic dochodowych i majątkowych w społeczeństwie - najczęściej nieakceptowane.

Równowaga gospodarcza - to taka sytuacja, w której podstawowe wielkości ekonomiczne nie zmieniają się i nie działają siły powodujące zmiany tej wielkości.

Równowaga ekonomiczna - sytuacja, w której przy pełnym wykorzystaniu zasobów produkcyjnych (bogactwa naturalne, majątek produkcyjny, siła robocza) zachodzi równość między podażą pieniądza krajowego i zagranicznego a popytem na te pieniądze oraz równość między podażą wszystkich dobór i usług a popytem na nie, czyli równość rynku pieniądza i dóbr pod warunkiem, że wymiana zagraniczna nie wywołuje trudności płatniczych.

Y - wielkość produkcji

C - wydatki

I - inwestycje

G - wydatki rządowe

X - eksport netto

Gospodarka znajduje się w równowadze, gdy popyt globalny = produkcji zapewniającej pełne zatrudnienie, gdy saldo rachunku obrotów bieżących bilansu płatniczego wynosi zero.

Wzrost gospodarczy to proces wzrostu produkcji w gospodarce jako całości.

Rozwój gospodarki obejmuje nie tylko proces wzrostu produkcji w gospodarce, ale również jakościowe zmiany gospodarki dotyczące całego systemu społeczno - gospodarczego i różnych aspektów struktur gospodarczych

Główne czynniki wzrostu gospodarczego:

• wzrost zasobów kapitału,

• wzrost zasobów pracy - stworzenie sprzyjających warunków do wzrostu aktywności zawodowej m. in. poprzez korzystną politykę podatkową oraz rozwój świadczeń socjalnych,

• wzrost dynamiki postępu technicznego - polityka wspierania postępu technicznego opiera się na powiększaniu wydatków państwa na badania naukowe i rozwój systemu edukacji.

Infrastruktura techniczna - energia, gaz, woda, drogi.

Infrastruktura społeczna - szkolnictwo, kultura.

Oddziaływanie wzrostu gospodarczego na środowisko

Inflacja - to wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w jakimś okresie (np. 1 rok). Ogólny poziom cen nie jest ceną żadnego konkretnego dobra.

Stopa - tempo inflacji jest to procentowy przyrost ogólnego poziomu cen i dóbr w ciągu roku.

10.03.2002 r.

Bezrobocie

Zasoby siły roboczej - obejmują osoby w wieku produkcyjnym zdolnych do pracy i gotowych do jej podjęcia na typowych warunkach w gospodarce.

Współczynnik aktywności zawodowej - zasoby siły roboczej do liczby ludności w wieku produkcyjnym. Im jest większy tym więcej ludzi chce pracować.

Wysokość współczynnika zależy:

• poziom i zmiany stawek płac,

• preferencje jednostek w zakresie kształcenia,

• model rodziny,

• możliwość znalezienia pracy.

Współcześnie wyróżniamy:

• grupę zatrudnionych:

• wykonują pracę najemną,

• na własny rachunek (przedsiębiorcy),

• grupę bezrobotnych:

Bezrobocie - to liczba osób zarejestrowanych jako poszukujący pracy i jednocześnie nie mających zatrudnienia. Inaczej część ludności w wieku produkcyjnym gotowa do podjęcia pracy i zdolna do pracy i pozostająca bez pracy pomimo poszukiwań.

Dysproporcje w podziale dochodów

W gospodarce nie ma doskonałej konkurencji. wpływ na podział dochodów maja czynniki:

• istnienie różnych grup o dużej sile władzy czy oddziaływania ekonomicznego (właściciele kapitału) gdzie większa siła danej grupy daje większy udział w dochodach,

• ograniczony zasięg przepływu informacji mający wpływ na ograniczenia w dostępie do dochodu,

• różne formy dyskryminacji (płci, wieku),

• nietypowe zachowania części przedsiębiorstw (ukrywanie dochodu).

Redystrybucja i transfery dochodu

W celu złagodzenia w poziomie życia poszczególnych grup społecznych podejmuje się działania:

• interwencja w początkowej fazie podziału dochodu narodowego (ustalenie płacy minimalnej),

• interwencja w dalszej fazie w formie przesuwania środków (transfery dochodowe) w formie opodatkowania jak również ustalenie wielkości składek na ubezpieczenie społeczne.

Główne narzędzia redystrybucji dochodów:

• system podatkowy,

• wydatki z budżetu dotyczą grup społecznych o szczególnie niskich dochodach (niweluje nierówność społeczną i oddziałuje na strukturę konsumpcji społeczeństwa poprzez dostęp do niektórych produktów i usług),

• interwencyjne zmiany relacji cen kształtujących się na rynku (ceny minimalne).

Wprowadzenie do rachunku dochodu narodowego

Ruch okrężny strumieni pieniężnych w gospodarce.

Gospodarstwa domowe przeznaczają część dochodu na zakupy krajowych produktów i usług, a przedsiębiorstwo tylko część na zakupy czynników produkcji.

Odpływy z ruchu okrężnego strumieni:

• S - oszczędności,

• T_b - podatki bezpośrednie,

• T_p - podatki pośrednie,

• Im - wydatki na import.

Dopływy:

• I - wydatki na inwestycje,

• TR - transfery rządowe,

• G - wydatki rządowe,

• Ex - dochody z eksportu

Uwzględniając zasoby rzeczowe

( brak rysunku )

Produkt krajowy brutto ( PKB ) - jest miarą wielkości produkcji wytworzonej w gospodarce
w określonym przedziale czasu (1 rok).

Obliczamy:

1. metoda sumowania produktów,

2. metoda sumowania dochodów,

3. metoda sumowania wydatków.

Ad. 1. Metoda sumowania produktów polega na sumowaniu wartości produktów i usług wytworzonych w danej gospodarce w ciągu roku. Przy metodzie tej należy uważać by nie sumować tych samych elementów. Należy liczyć wyprodukowane produkty i usługi tylko raz.

Dwa sposoby wielokrotnego sumowania:

1. sumowanie wartości dóbr finalnych - produkty i usługi, które są nabywane przez końcowego użytkownika. wchodzą w ich skład produkty i usługi konsumpcyjne nabywane przez gospodarstwa domowe oraz produkty i usługi inwestycyjne nabywane przez przedsiębiorstwa.

Dobra zużywane w całości przy wytwarzaniu innych produktów nazywają się dobrami pośrednimi.

2. wartość dodana - jest to przyrost wartości dóbr będących rezultatem danego procesu produkcji. Oblicza się ja przez odjecie od wartości dóbr wytworzonych w danym przedsiębiorstwie sumy kosztów rzeczowych czynników produkcji zużytych przy wytworzeniu tych dóbr.

Ad. 2. Metoda sumowana dochodów polega na dodawaniu dochodów z czynników produkcji (płaca, renta gruntowa, procent od kapitału) i zysków przedsiębiorstw powstających w procesie wytwarzania produktów i usług w danym roku. Suma tych dochodów musi być równa ogólnej sumie wartości dodanej, ponieważ wartość dodana składa się z dochodów osiąganych przez uczestników procesu produkcji.

Należy tu pamiętać, aby uwzględniać jedynie te dochody, które powstają w wyniku wytwarzania produktów i usług. W związku z tym tzw. płatności transferowe (TR) obejmujące emerytury, renty, zasiłki, stypendia i inne płatności z budżetu nie będące świadczeniem w zamian za jakieś świadczone usługi nie będące dochodami z tytułu udziału w procesie produkcji nie powinny być uwzględniane
w rachunku PKB.

Ad. 3. Metoda sumowania wydatków polega na sumowaniu wydatków na dobra finalne wytworzone przez przedsiębiorstwa krajowe. Wydatki te obejmują:

C - wydatki na dobra konsumpcyjne krajowe,

I - wydatki na krajowe dobra inwestycyjne,

G - wydatki rządowe na krajowe finalne produkty i usługi (bez płatności transferowych),

Ex - wydatki zagranicy na krajowe dobra eksportowe.

Jeżeli dodamy poszczególne wydatki na dobra krajowe i importowane, a następnie odejmiemy wartość łącznego importu otrzymamy eksport netto.

Produkt narodowy brutto

Zyski przedsiębiorstw powstają przy współudziale współwłaścicieli zagranicznych i mogą być transferowane za granicę. Również cudzoziemcy pracujący w Polsce mogą dokonywać transferów swoich dochodów za granicę. Polskie przedsiębiorstwa inwestujące i działające za granicą oraz Polacy pracujący w innych krajach mogą dokonywać swoich transferów do Polski. W rezultacie przepływu tych dochodów zostaje skorygowana wielkość PKB o te przepływy dochodów. Wprowadza się produkt narodowy brutto - PNB.

Produkt narodowy brutto (PNB) - jest miarą łącznych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju niezależnie od miejsca świadczenia usług przez czynniki produkcji. Wobec tego
PNB = PKB powiększony o dochody netto z tytułu własności za granicą.

Dochody netto należy rozumieć jako nadwyżkę napływu dochodów z tytułu świadczenia usług za granicą nad odpływem dochodów powstałych w wyniku świadczenia przez cudzoziemców w kraju.

Zarówno PKB jak i PNB są miarami produkcji uwzględniającymi inwestycje brutto.

Produkt narodowy netto (PNN) - Miara produkcji uwzględniająca amortyzacje.

PNN - pomniejszony o wartości podatków pośrednich stanowi dochód narodowy (Y).

24.03.2002 r.

Przykład 1

Analizujemy udział czterech firm w tworzeniu PKB:

1. producenta stali

2. producenta gumy

3. producent opon

4. producent rowerów

1. Producent rowerów (PR) sprzedaje odbiorcom finalnym (OF) rowery za 80 mld. zł
   W procesie produkcyjnym kupuje:
   - opony za 40 mld. zł
   - stal za 25 mld. zł
   

2. Producent opon (PO) kupuję gumę za 6 mld. zł
   

3. Producent stali (PS) i producent gumy (PG) korzystają z własnych surowców

Jaki jest wkład tych firm w tworzenie PKB ?

Lp.	Operacja	Wartość transakcji w mld	Wartość dodana w mld
1	PS → PR	25	25
2	PG → PO	6	6
3	PO → PR	10	4 ( 10 - 6 )
4	PR → OF	80	45 ( 80 - 35 )

Przykład 2

Sklep z artykułami gospodarstwa domowego sprzedaje roboty kuchenne po 390 zł.

Koszty i zyski sklepu przy sprzedaży 1 robota kuchennego wynoszą:

1. zakup robota u producenta - 200 zł

2. płace sprzedawców - 100 zł

3. płace kierownika sklepu - 40 zł

4. energia i gaz - 20 zł

5. reklama w prasie - 10 zł

6. zysk ze sprzedaży - 20 zł

1. zinterpretuj pozycje które reprezentują wartość dodaną powstałą w handlu detalicznym

2. określ wkład sklepu w tworzenie PKB przy sprzedaży 1 robota kuchennego

Lp.	Operacja	Wartość transakcji w zł	Wartość dodana w zł
1	Zakup u producenta	200	0
2	Płace sprzedawców	100	100
3	Płace kierownika	40	40
4	Energia i gaz	20	0
5	Reklama	10	0
6	Zysk ze sprzedaży	20	20
RAZEM		390 zł	160 zł

Przykład 3

Które z wymienionych kategorii ekonomicznych są wykorzystywane przy obliczaniu PKB metodą sumowania wydatków, a które metodą sumowania dochodów:

1. eksport netto

2. renty i emerytury

3. podatki pośrednie

4. konsumpcja

5. płace

6. inwestycje

7. dochody właścicieli prywatnego biznesu

8. zakupy rządowe

9. zyski spółek

Przykład 4

Gospodarka kraju zanotowała pozycje:

1. zakup nowych dóbr kapitałowych - 800 bln.

2. zakup zapasów - 60 bln.

3. nowe budynki i konstrukcje - 200 bln.

4. amortyzacja - 250 bln.

Oblicz inwestycje netto i brutto

Przykład 5

Gospodarka zamknięta zanotowała wydatki:

3. konsumpcja (C) - 1.200 mld.

4. inwestycje (I) - 400 mld.

5. zakupy państwowe (G) - 300 mld.

6. transfery (T_R) - 200 mld.

7. odsetki od długu publicznego (N) - 100 mld.

8. podatki (T) - 400 mld.

Oblicz:

1. Ile wynosi PKB ?

2. Jaka jest wielkość oszczędności prywatnych ?

3. Jaka jest wielkość oszczędności państwowych ?

4. Ile wynoszą całkowite oszczędności ?

Rozwiązanie:

C = 1200

I = 400

G = 300

T_R = 200

N = 100

T = 400

1. 
   

2. 
   
   
   

3. S_R - oszczędności rządowe
   S_P - oszczędności prywatne
   
   

4. 
   

Przykład 6

Gospodarka zamknięta zanotowała wydatki:

1. konsumpcja (C) - 1.200 mld.

2. inwestycje (I) - 400 mld.

3. zakupy państwowe (G) - 300 mld.

4. transfery (T_R) - 200 mld.

5. odsetki od długu publicznego (N) - 100 mld.

6. podatki (T) - 400 mld.

7. eksport netto (X) - -100 mld.

8. dochód z czynników z zagranicy (V) - 30 mld.

Oblicz:

1. Ile wynosi PKB ?

2. Jaka jest wielkość oszczędności prywatnych ?

3. Jaka jest wielkość oszczędności państwowych ?

4. Jakie są oszczędności reszty świata ?

5. Jakie są całkowite oszczędności ?

Rozwiązanie:

C = 1200

I = 400

G = 300

T_R = 200

N = 100

T = 400

X = -100

V = 30

1. 
   

2. 
   

3. 
   

4. 
   

5. 
   

Zadanie domowe:

Gospodarka otwarta z następującymi całkowitymi wydatkami:

1. konsumpcja (C) - 1.500 mld.

2. inwestycje (I) - 600 mld.

3. zakupy państwowe (G) - 500 mld.

4. transfery państwowe (T_R) - 300 mld.

5. podatki (T) - 1.000 mld.

6. eksport netto (X) - - 100 mld.

7. dochód z płatności z zagranicy (V) - - 20 mld.

Oblicz:

1. Ile wynosi PKB ?

2. Jaka jest wielkość S_P ?

3. Jaka jest wielkość S_R ?

4. Jaka jest wielkość S_Ś ?

5. Jaka jest wielkość S ?

Narzędzia wykorzystywane przez bank centralny do kontrolowania podaży

1. Zmiany stopy rezerw obowiązkowych
   Polegają na ustaleniu minimalnej relacji rezerw w gotówce do ogólnej sumy wkładów w banku.
   Rezerwy obowiązkowe :
   - zabezpieczają wypłacalność banków komercyjnych i utrzymanie ich płynności finansowej
   - instrument umożliwiający regulację podaży pieniądza przez kontrolowane kreowanie pieniądza bankowego ( kredyty )
   
   Skutki podwyższania rezerw obowiązkowych:
   - ograniczenie możliwości ekspansji kredytowej banku
   - obniżenie potencjalnych zysków banków komercyjnych
   - mobilizacja banków komercyjnych do ściągania wierzytelności od dłużników
   - zachęca banki komercyjne do sprzedaży papierów wartościowych w celu uzupełnienia rezerw obowiązkowych
   
   Skutki obniżenia rezerw obowiązkowych:
   - większe kwoty na kredyty
   - wzrost podaży pieniądza na rynku
   - wzrost aktywności gospodarczej
   

2. Zmiany stóp redyskontowych
   Stopa redyskontowa - instrument kontroli podaży pieniądza. Jest stopą procentową pobieraną przez bank centralny od pożyczek udzielonych bankom komercyjnym pod zastaw weksli lub innych papierów wartościowych.
   Wysokość stopy wpływa wielkość pożyczek zaciągniętych przez banki komercyjne w banku centralnym bo wzrost stopy redyskontowej podnosi koszt kredytu i prowadzi do spadku rezerw banków komercyjnych i ogranicza ich działalność kredytową.
   Spadek kosztu kredytu skłania banki komercyjne do sprzedawania większej ilości bankowi centralnemu przez co wzrastają rezerwy banków komercyjnych. Umożliwia to rozszerzenie działalności kredytowej banków komercyjnych i wzrost podaży pieniądza w gospodarce.
   

3. Operacje otwartego rynku
   Operacje otwartego rynku - sprzedaż lub zakup papierów wartościowych ( przeważnie państwowych ).
   Skarb państwa emituje papiery wartościowe o różnym terminie wykupu ( np. kilkumiesięczne weksle skarbowe, lub kilkuletnie obligacje ) zaciągając w ten sposób kredyt u społeczeństwa. Transakcjami kupna-sprzedaży zajmuje się bank centralny. Stopa procentowa po jakiej realizowane są te transakcje wpływa na podaż pieniądza w kraju.
   Istota operacji otwartego rynku sprowadza się do bezpośredniego wpływu banku centralnego na rozmiary podaży pieniądza w gospodarce. Sprzedaż papierów wartościowych przez bank centralny prowadzi do zmniejszenia pieniądza w obiegu czyli jego podaży. Skup zwiększa podaż pieniądza na rynku ( następuje powiększenie bazy monetarnej ). Jest to najbardziej elastyczny i skuteczny mechanizm kontrolny

Banki komercyjne

Od 1989 wcześniej był tylko NBP

Obecnie:

• bank centralny

• banki komercyjne ( handlowe )

• banki specjalne ( hipoteczne, rolne itp. ) - które udzielają kredytów krótko i długo terminowych na cele eksploatacyjne i inwestycyjne przedsiębiorstwom z określonych działów gospodarki

• kasy oszczędnościowe - przyjmują wkłady oszczędnościowe

• banki spółdzielcze ( kredytowe )

• kasy kredytowe

• domy kredytowe ( instytucje kredytu konsumpcyjnego ) - realizują zakupy ratalne i umowy leasingowe

Aktywa finansowe ( poza pieniądzem ):

• depozyty bankowe

• obligacje państwowe i prywatne

• akcje

• fundusze emerytalne

• fundusze powiernicze itp.

Funkcje banków komercyjnych:

• przyjmowanie zwrotnych wkładów pieniężnych ( depozytów )

• świadczenie usług finansowych

• udzielanie kredytów dla przedsiębiorstw i osób fizycznych

• kreowanie pieniądza bankowego

Depozyty, kredyty i polityka kredytowa

Oprocentowanie depozytów jest różne w zależności od okresu ich przechowywania.

Wkłady długoterminowe są oprocentowane wyżej, krótkoterminowe i a'vista niżej ponieważ dają bankom mniejszą swobodę dysponowania kredytem.

Wpływ na decyzje dotyczące deponowania oszczędności w bankach komercyjnych ma porównanie wysokości stopy procentowej ze stopą inflacji ( tempem wzrostu ogólnego poziomu cen
w gospodarce ).

Dodatnia realna stopa procentowa - sytuacja w której stopa procentowa jest wyższa od stopy inflacji

Ujemna realna stopa procentowa - sytuacja w której stopa procentowa jest wyższa od stopy inflacji
( zniechęca do trzymania oszczędności w bankach )

Kredyt - kategoria ekonomiczna polegająca na odstąpieniu przez jedną stronę ( wierzyciela ) drugiej stronie ( dłużnikowi ) określonej wartości w pieniądzu czy towarze w zamian za obietnicę zwrotu równowartości w ustalonym terminie łącznie z wynagrodzeniem za jej udzielenie ( odsetki, procent )

W zależności od przedmiotu kredyty dzielimy na:

• kredyty towarowe ( kupieckie, handlowe ) - transakcja kupna-sprzedaży przekształca się
  w stosunek kredytowy ze względu na odroczenie
  Są to kredyty krótkoterminowe a jego szczególną formą jest sprzedaż ratalna.
  Umożliwiają one prowadzenie działalności handlowej w sytuacji:

• gdy potencjalni nabywcy nie mają środków finansowych aby kupić towar w momencie oferowania go do sprzedaży

• sprzedawcy nie mogą znaleźć nabywców którzy mogli by natychmiast zapłacić za towar gotówką
  

• kredyty pieniężne - udzielenie przez wierzyciela pożyczki pieniężnej w zamian za jej zwrot i określony procent
  

W zależności od przeznaczenia kredyty dzielimy na:

• kredyty obrotowe - na finansowanie bieżących potrzeb związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.
  Są to kredyty krótkoterminowe ( do 1 roku ) i średnioterminowe ( 1 - 5 lat )
  

• kredyty inwestycyjne - kredyty długoterminowe przeznaczone na powiększenie aktywów trwałych formy dotyczące zakupu jak i budowy, modernizacji lub restrukturyzacji

Ze względu na walutę kredyty dzielimy na:

• walutę karową

• walutę obcą ( fundusze zagraniczne )

Działalność kredytowa wiąże się z określonym ryzykiem.

Bank ocenia wiarygodność kredytową dłużnika biorąc pod uwagę:

• aktualną sytuację finansową dłużnika ( płynność finansową )

• przeznaczenie kredytu

• opłacalność planowanego przedsięwzięcia

Ocena ta określa zdolność kredytową dłużnika to jest czy będzie on zdolny do zwrócenia pożyczonej sumy wraz z odsetkami w uzgodnionych terminach.

W celu zmniejszenia ryzyka banki stosują zabezpieczenia:

• ubezpieczenie kredytu

• zastaw majątkowy

• cesja

• poręczenie

• zabezpieczenie towarowe

• papiery wartościowe

Mechanizm kreacji pieniądza bankowego

Współczynnik kreacji depozytu - ile razy zwiększy się suma depozytu bankowego w wyniku pojawienia się depozytu pierwotnego ( jest odwrotnością rezerwy obowiązkowej )

Przy 20% K=5 bo
. Przy depozycie pierwotnym 1000 suma depozytów wzrośnie do 5000

Czynniki wpływające na to, że współczynniki są niższe:

• stopa całkowitych rezerw banku jest wyższa od rezerwy obowiązkowej

• nie wszystkie kredyty z banku A przekształcają się w depozyty w banku B

Prosta formuła wskaźnika pieniężnego

M - podaż pieniądza - suma gotówki w obiegu i a'vista

Bm - baza monetarna - suma gotówki w obiegu i rezerwy systemów bankowych

Rozwinięta formuła mnożnika pieniężnego

Zr - stopa całkowitych rezerw banków

Um - stopa ubytku gotówki z systemu bankowego

Zmiany w systemie bankowym

Holding - bank banków ( dominuje jedna spółka-matka )

Połączenia firm:

• Holding

• Koncerny ( poziome i pionowe )

• Fuzje

• Konglomeraty

• Trusty

• Kooperacje

• Konsorcja

Inflacja

Inflacja - powolny, stały wzrost ogólnego poziomu cen

Poziomy inflacji:

1. inflacja pełzająca ( powolna, łagodna )

2. inflacja jednocyfrowa ( do 9% )

3. inflacja krocząca ( biegnąca, stąpająca - rocznie kilkanaście procent )

4. inflacja galopująca ( superinflacja - wzrost do 100% )

5. hiperinflacja ( inflacja histeryczna - powyżej 100% rocznie )

Skutki hiperinflacji:

• rozprzężenie systemu finansowego kraju

• przypadkowa ( niesprawiedliwa ) redystrybucja dochodu gospodarczego

• poważne załamanie koniunktury gospodarczej

• napięcia społeczne

Przyczyny inflacji:

1. Teoria popytowa ( inflacja konsumentów )
   Powstała w latach 30-tych ( Keynes)
   Teza: inflacja ma miejsce wtedy gdy łączny ( globalny ) popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia ( możliwości produkcyjne i wytwórcze )
   Gdy zwiększamy dochód ludności ( a więc i wydatki ) a także wydatki rządowe to prowadzi
   to do zachwiania równowagi pomiędzy globalnym popytem i podażą i do powstania nadwyżki popytu, powodującego ogólny wzrost cen ( luka inflacyjna )
   
   Zapobieganie:

1. odpowiedni wzrost podatków ( zmniejszenie poziomu dochodów )

2. administracyjna kontrola cen i dochodów ( polityka dochowa )

Krzywa Philipsa - krzywa określająca relacje między nominalnym wzrostem płac, a bezrobociem

2. Teoria monetarystyczna
   Wyjaśnia zjawiska inflacyjne na gruncie ilościowej teorii pieniądza.
   Opiera się o teorię ilościową ( wymiana Fishera )
   
   
   
   M - ilość pieniądza w obiegu
   V - szybkość pieniądza
   P - przeciętny poziom cen
   Y - poziom realnego dochodu narodowego
   
   Z równowagi wynika, że wartość wydatków ludności wyrażana w danej walucie ( MV ) musi być równa wartości tego co się kupuje ( PY ). W oparciu o tę teorie monetaryści formułują szereg tez o istotnym znaczeniu:

1. uważają on, że V i związane z nią wielkości popytu na pieniądz za funkcję niewielu zmiennych takich jak:
   - kwestia wielkości dochodu jednostki
   - wysokość stóp procentowych od wkładów bankowych i papierów wartościowych
   - oczekiwane tempo inflacji

2. przyjmują, że podaż pieniądza w obiegu jest wielkością zewnętrzną w stosunku
   do gospodarki i znajduje się pod kontrolą państwa. Państwo zaś jest w stanie
   ( choć nie zupełnie precyzyjnie ) kontrolować obieg pieniężny i wywierać przez
   to istotny wpływ na procesy gospodarcze

3. twierdzą, że kapitalistyczna gospodarka wolnorynkowa posiada wystarczającą dynamikę, która sprawia, że w dłuższym okresie czasu zbliża się ona do stanu pełnego zatrudnienia i pełnego wykorzystania mocy wytwórczych. Jeśli nawet
   w krótkim okresie mają miejsce wahania cykliczne to w dłuższym okresie czasu tempo wzrostu gospodarczego wyznaczane jest przez tendencje wzrostu wydajności pracy. Y - jest stabilne ( wzrost 3 - 4% ), P wzrasta gdy M rośnie szybciej niż Y
   i przyczyną inflacji jest zbyt duża ilość pieniądza w obiegu ( M ) - powodem inflacji jest błędna polityka państwa
   

3. Kosztowa teoria inflacji ( podaż jest konsekwencją inflacji )
   Koncepcje:

1. Inflacja płacowa
   W przypadku funkcjonujących związków zawodowych jako grup nacisku realizujących politykę płacową niezależną od sytuacji na rynku pracy
   

2. Polityka cenowa wielkich korporacji
   Wielkie korporacje mają wpływ na poziom inflacji poprzez realizację polityki długofalowej stopy zysku podnoszącej ceny:
   - w celu sfinansowania ekspansji
   - w okresie osłabienia koniunktury gospodarczej ( spadku sprzedaży ) aby osiągnąć zamierzony poziom zysku
   - kiedy rosną ważne elementy kosztu produkcji
   

Problemy poruszane przez kosztową teorię inflacji mają istotne znaczenie dla mechanizmu procesu inflacyjnego, bo teoria ta wskazuje w jaki sposób monopolistyczne struktury rynkowe przyczyniają się do utrwalenia inflacji i jak trudna i bolesna może być polityka antyinflacyjna
w warunkach administracji cen i płac.

Z tej teorii wywodzą się postulaty uzupełnienia programu walki z inflacją o instrumenty polityki dochodów, czyli administracyjnej kontroli cen i płac

Skutki inflacji:

• komplikuje obieg informacji w gospodarce zgłasza informacji dotyczącej zasobów,
  czy kosztów produktów i usług, a także błędnych informacji rynkowych prowadzących
  do struktury konsumpcji i produkcji

• osłabia skłonność do oszczędzania

• powiązanie inflacji z redystrybucją dochodów
  Redystrybucja jest przypadkowa i uważana jest za niesprawiedliwą i szkodliwą społecznie. Tracą grupy ludzi otrzymujące stałe dochody i grupy z mniejszą siłą przetargową ( np. sfera budżetowa )
  

Indeksacja dochodów - mniej lub bardziej automatyczne uwzględnianie wzrostu kosztu utrzymania w wysokości świadczeń społecznych

Mierzenie inflacji

Pomiaru dokonuje się za pośrednictwem rejestracji zmian zachodzących w sile nabywczej pieniądza. Ilość ta zależy od poziomu cen i usług.

Zmiany cen poszczególnych grup dóbr odnoszone są do tych cen dla wybranego okresu bazowego
i wyrażane są w postaci indeksów cenowych. Jednym z ważniejszych jest indeks cen towarów konsumpcyjnych ( indeks kosztów utrzymania )

Rodzaje indeksów:

• indeks płac ( wzrost kosztu utrzymania )

• indeks zasiłków socjalnych

Deflator cen PNB - zmiana cen wszystkich wytworzonych w danym okresie dóbr i usług finalnych. Wyraża koszt nabycia dóbr i usług finalnych PNB w wybranym roku w stosunku do kosztu nabycia tych samych pozycji w roku bazowym.

Polityka antyinflacyjna

Wybór instrumentów polityki antyinflacyjnej związany jest z analizą sytuacji gospodarczej kraju, oraz wpływu otoczenia zagranicznego tego kraju.

W przypadku koncepcji popytowych ( popytowa, monetarystyczna ) preferowane są instrumenty zmierzające do ograniczenia popytu za pośrednictwem polityki fiskalnej.

Szczególną rolę mają:

• ograniczenie wydatków państwa

• polityka wysokiej stopy oprocentowania kredytów ( zmniejszenie inwestycji )

• ograniczenie popytu konsumpcyjnego za pomocą podatków stabilizujących ( wzrost oszczędzania )

W przypadku koncepcji podażowych koncentrują się one na sterowaniu płacami i cenami.

W procesie kreacji cen istotne jest:

• stworzenie warunków do konkurencji

• przeciwdziałanie monopolowi

W walce z inflacją szczególną rolę odgrywa bank centralny. Poprzez politykę kontrolną i regulowanie podaży pieniądza i kredytu oddziałuje na procesy gospodarcze

Makroekonomia - wykłady

Strona 1

Oszczędności reszty świata (S_Ś) = płatności otrzymywane z Polski - płatności z Polski

czyli S_Ś = - ( sumy eksportu netto + płatności netto z czynników produkcji + płatności netto
z zagranicy + płatności transferowe netto z zagranicy )

( jest to wartość minusowa )

PKB = suma wartości dodanych

Dochody dyspozycyjne gospodarstw domowych - dochody otrzymywane od przedsiębiorstw + wpłaty transferowe od państwa - podatki bezpośrednie ( dochodowe )

Dochody dyspozycyjne (DD) = produkt krajowy brutto + transfery ze strony państwa
+ odsetki od długu zaciągniętego przez państwo + dochód netto z tytułu usług czynników produkcji + płatności transferowe z zagranicy - podatki

DD = DO - podatki dochodowe

Dochód osobisty (DO) = wielkość dochodu narodowego + płatności transferowe + odsetki od długu zaciągniętego przez państwo - podatki na ubezpieczenia społeczne - nie rozdzielone zyski spółek akcyjnych

RÓWNOWAGA RYNKOWA = POPYT = PODAŻ

---