11 października 2010

Prawo - zespół norm wydanych i usankcjonowanych przez państwo, zagwarantowane przymusem państwowym. Tworzone przez wyspecjalizowane instytucje.

Norma prawna - składa się z przepisów, wydanych i usankcjonowanych przez państwo, zagwarantowane przymusem państwowym.

Budowa normy prawnej:

• hipoteza,

• dyspozycja,

• sankcja.

Hipoteza - hipotetyczna sytuacja (proste), opis sytuacji (np. Jasiu chce sprzedać nieruchomość), w której ma zastosowanie dana norma prawna.

Dyspozycja - wskazanie sposobu należytego zachowania (np. sporządzenie aktu notarialnego).

Sankcja - konsekwencje niezastosowania się do dyspozycji normy prawnej (Jeśli Jasiu nie uda się do notariusza to umowa będzie nieważna).

Rodzaje norm prawnych:

• bezwzględnie obowiązujące (imperatywne, ius cogens) dyspozycja takiej normy prawnej (sposób zachowania) jest bezwzględnie obowiązujący; strony znajdujące się w tej sytuacji, muszą ściśle i precyzyjnie zastosować się do przepisu.

• względnie obowiązujące (dyspozytywne, ius dispusitivum) dyspozycja wskazuje sposób należytego zachowania, ale daje możliwość stroną postąpić inaczej.

Stosunek prawny - zdarzenia społeczne, regulowane przepisami prawnymi (przewidziane są regulacje tego zdarzenia).

Stosunki społeczne - inaczej relacje, zdarzenia społeczne.

Elementy składające się na stosunek prawny:

• prawo podmiotowe - prawo domagania się czegoś (roszczenia) od drugiej strony (stronami są np. kupujący i sprzedający); równorzędność stron - możliwość współtworzenia treści stosunku prawnego,

• obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu,

• podmiot prawa,

• podmiot obowiązku,

• przedmiot stosunku prawnego.

Siuda strona 27!

Stosunki administracyjnoprawne charakteryzują się nierównorzędnością stron - jedna strona może narzucić streść stosunku administracyjnoprawnego drugiej stronie. Jedną ze stron jest organ administracji; nadrzędny (w tym stosunku).

Regułek proszę doszukiwać się w podręcznikach

www.sejm.gov.pl > Prawo > Baza aktów prawnych

Konstytucja

18 październik 2010

Akty prawne

Konstytucja - ma najwyższą rangę spośród wszystkich aktów prawnych; jest ustawą zasadniczą; wszystkie akty prawne muszą być zgodne z konstytucją (niekonstytucyjne akty prawne muszą być poprawione lub przepis taki przestaje obowiązywać); podstawowe prawa, zasady, struktury organizacji władzy, sposób powstawania organów władzy (jedynie ogólnie określa powyższe zasady - jest jednym aktem prawnym);

Poniżej konstytucji w hierarchii znajdują się:

• ustawy - precyzują konstytucję, omawiają bardziej szczegółowo dane zagadnienia; wydawane przez władzę ustawodawczą;

• rozporządzenia - akty wykonawcze do ustawy; precyzuje reguły, zasady wykonywania (rozporządzenia określają władze wykonawcze - np. Prezes Rady Ministrów); każde rozporządzenie musi być umocowane w ustawie; mogą być na bieżąco zmieniane; obowiązują w całym kraju;

• umowy międzynarodowe - SIUDA 39;  jest obecnie najważniejszym instrumentem regulującym stosunki międzynarodowe i jednym z dwóch niekwestionowanych źródeł prawa międzynarodowego. Za umowę międzynarodową uważa się zgodne oświadczenie woli (porozumienie) co najmniej dwóch podmiotów prawa międzynarodowego(przede wszystkim: państw lub organizacji międzynarodowych, ale także np. Stolicy Apostolskiej) regulowane przez prawo międzynarodowei wywołujące skutki w sferze prawa międzynarodowego, niezależnie od tego, czy jest ujęte w jednym czy w większej liczbie dokumentów, i bez względu na jego nazwę.

• akty prawa miejscowego - wydawane przez organy, których zasięg działania jest określony (gmina, powiat, województwo) i na tym terenie obowiązują;

• wojewoda, organy administracji niezespolonej

• organy samorządowe, rada miasta, gminy, sejmik wojewódzki, marszałek, starosta;

Organy administracji publicznej:

• Organy Centralne - obejmuj swoim działaniem terytorium całego państwa;

• Organy administracji działające w terenie:

• Terenowe Organy Administracji Rządowej (zcentralizowane - są sobie podległe, hierarchiczne, z centrum wydawane są polecenia)

• wojewoda - przedstawiciel rządu (Rady Ministrów) w terenie;

• administracja zespolona - policja, straż pożarna, inspekcja transportu drogowego itp. (jest podległa wojewodzie)

• administracja niezespolona - podległa wojewodzie w niewielkim stopniu; bezpośrednio podlega Organom Centralnym;

• Organy Samorządu Terytorialnego (zdecentralizowane - charakteryzują się samodzielnością; obywatele wybierają te organy; mają określone budżety, zadania, lecz samodzielnie je realizują; są nadzorowane lecz tylko w określonym zakresie)

• województwo (jednostka samorządu = obszar + ludzie + organy); Sejmik Województwa; Zarząd + Marszałek - władza wykonawcza

• powiat (jednostka samorządu); Rada Powiatu - wydaje uchwały; zarząd + Starosta - władza wykonawcza

• gmina (jednostka samorządu); organy: Wójt + Rada Gminy, Burmistrz (lub Prezydent) + rada miasta;

NIE MA zależności hierarchicznej między gminą, powiatem i województwem!

Rada Gminy, Rada Miasta - organy kolegialne - składają się w grupy osób; podejmują uchwały;

Wójt, Burmistrz, Prezydent Miasta - organy monokratyczne - składające się z jednej osoby; wydają rozporządzenia;

Przepisy prawa unijnego:

• prawo pierwotne - bezpośrednio obowiązujące, bezpośrednio skuteczne - wchodzą do porządku prawnego państw członkowskich w momencie wejścia w życie;

• traktaty

• pochodne (wtórne) - akty wydawane na bieżąco w trakcie funkcjonowania organów;

• rozporządzenia - charakteryzują się bezpośrednią skutecznością - bezpośrednio wchodzą do porządku prawnego każdego z państw członkowskich; można się na nie powoływać jako na obowiązujący akt prawny; państwo członkowskie nie ma wpływu na ich treść (po prostu obowiązują, bez możliwości dostosowania do konkretnego państwa);

• dyrektywy - nie cechuje ich bezpośrednia skuteczność; musi być implementowana (wdrożona); ma określony czas na implementację - państwo członkowskie musi wydać własne akty prawne, odzwierciedlające treści dyrektywy; nie narzuca formy w jakiej powinna być implementowana; może, lecz nie musi być implementowana (zależnie od państwa członkowskiego);

• decyzje - SIUDA s. 63

• zalecenia i opinie - j. w.

UWAGA! KOLEJNE 2 POJĘCIA - WIKIPEDIA

Trójpodział władzy to podział sfer funkcjonowania państwa, spopularyzowany przez francuskiego myśliciela oświecenia, Monteskiusza.

Wedle założeń Monteskiusza władza dzieliła się na:

• władzę ustawodawczą stanowioną obecnie najczęściej przez parlament, który tworzy prawo,

• władzę wykonawczą będącą w rękach króla/monarchy/prezydenta lub rządu, który wprowadza prawo w życie,

• władzę sądowniczą sprawowaną przez sądy i trybunały, wydające wyroki na podstawie obowiązującego prawa.

Umocowanie (przedstawicielstwo) - to nadanie kompetencji do dokonywania (w granicach umocowania) czynności prawnych określonemu podmiotowi prawa w imieniu mocodawcy. Według Kodeksu cywilnego umocowanie może opierać się:

• na ustawie - przedstawicielstwo ustawowe (wynika z mocy prawa),

• na oświadczeniu reprezentowanego - pełnomocnictwo (w tym prokura).

trójpodział władzy, „umocowanie w ustawie”, dualizm,

www.sejm.gov.pl > Prawo > Baza aktów prawnych

Konstytucja

25 październik 2010

Kodeks Cywilny

Części Kodeksu Cywilnego:

• Część Ogólna Kodeksu Cywilnego - ogólna część, mająca zastosowanie do wszystkich pozostałych części kodeksu,

• Prawo Rzeczowe (rzeczówka) - zagadnienia właściwe dla pojęcia rzeczy; kwestie własności, współwłasność, posiadanie, ustawienia właściciela i posiadacza, prawo do ochrony własności, obciążenie prawa własności,

• Zobowiązania - stosunek prawny między wierzycielem, a dłużnikiem:

• część ogólna zobowiązań - regulacje ogólne,

• część szczegółowa zobowiązań - analiza, omówienie konkretnych umów cywilno-prawnych,

• Prawo Spadkowe - przepisy regulujące: proces dziedziczenia ustawowego, metody sporządzania testamentów, tematyka testamentów, wydziedziczenia.

Księga I: Część ogólna (art. 1-125)

Księga II: Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126-352)

Księga III: Zobowiązania (art. 353- 921)

Księga IV: Spadki (art. 922-1088)

Część Ogólna Kodeksu Cywilnego

Każdy człowiek od momentu urodzenia do chwili śmierci jest wyposażony w tzw. zdolność prawną.

Art. 8. § 1. Każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną.

Zdolność prawna - oznacza zdolność do występowania w charakterze podmiotu, strony w stosunkach cywilno-prawnych.

Zdolność do czynności prawnych - zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych.

Czynność prawna - to działanie lub zaniechanie; te działania mają na celu zmianę, ustanie albo nawiązanie stosunku prawnego.

0-13 lat - zdolność prawna

13-18 lat - ograniczona zdolność do czynności prawnych

18+ - pełna zdolność do czynności prawnych

Art. 15. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają małoletni, którzy ukończyli lat trzynaście, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo.

Art. 17. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, do ważności czynności prawnej, przez którą osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych zaciąga zobowiązanie lub rozporządza swoim prawem, potrzebna jest zgoda jej przedstawiciela ustawowego.

Art. 18. § 1. Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w zdolności do czynności prawnych bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela.

§ 2. Osoba ograniczona w zdolności do czynności prawnych może sama potwierdzić umowę po uzyskaniu pełnej zdolności do czynności prawnych.

§ 3. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w zdolności do czynności prawnych, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu.

Ubezwłasnowolnienie

Art. 13. § 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Ubezwłasnowolnienie częściowe - osoba posiada tylko ograniczoną zdolność do czynności prawnych;

Ubezwłasnowolnienie całkowite - osoba posiada tylko zdolność prawną;

www.sejm.gov.pl > Prawo > Baza aktów prawnych

Konstytucja

8 listopad 2010

cd.

Ograniczoną i pełną zdolność do czynności prawnych można wyłączyć (ubezwłasnowolnienie).

Ubezwłasnowolnienie

Art. 13. § 1. Osoba, która ukończyła lat trzynaście, może być ubezwłasnowolniona całkowicie, jeżeli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem.

§ 2. Dla ubezwłasnowolnionego całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską.

Art. 16. § 1. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw.

§ 2. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

Uznanie za zmarłego

UZNANIE ZA ZMARŁEGO NIE JEST STWIERDZENIEM ZGONU.

Art. 29. § 1. Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu.

§ 2. Uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby lat dwadzieścia trzy.

Art. 30. § 1. Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie.

§ 2. Jeżeli nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia - z upływem lat dwóch od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość.

§ 3. Kto zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem dla życia nie przewidzianym w paragrafach poprzedzających, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo według okoliczności powinno było ustać.

Art. 31. § 1. Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego.

§ 2. Jako chwilę domniemanej śmierci zaginionego oznacza się chwilę, która według okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku wszelkich danych - pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe.

§ 3. Jeżeli w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego czas śmierci został oznaczony tylko datą dnia, za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia.

Art. 32. Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.

Osoby Prawne

Art. 33. ⁽⁹⁾ Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.

(Skarb Państwa, Spółki Kapitałowe (akcyjna, z o. o.), przedsiębiorstwa państwowe, banki, spółdzielnie, fundacje, stowarzyszenia, Państwowe Jednostki Organizacyjne i inne, którym przepisy prawa taką osobowość prawną wprost nadają)

Spółka jawna, partnerska, komandytowa, komandytowo-akcyjna - spółki nie mające osobowości prawnej

Na istotę osoby prawnej składają się:

• element ludzki - załoga przedsiębiorstwa państwowego, członkowie stowarzyszenia wyższej użyteczności i spółdzielni, udziałowcy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,

• element majątkowy - własny majątek, wyodrębniony z majątku członków,

• element organizacyjny - wyrażający się w istnieniu określonej struktury, a przede wszystkim organów wykonujących w imieniu osoby prawnej wszelkie jej czynności,

• cel (dla którego powstała osoba prawna; określany w statucie).

Art. 37. § 1. ⁽¹³⁾ Jednostka organizacyjna uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

§ 2. Rodzaje rejestrów oraz ich organizację i sposób prowadzenia regulują odrębne przepisy.

Osobowość prawną, dana jednostka organizacyjna uzyskuje z momencie wpisu do właściwego rejestru (zazwyczaj KRS).

Art. 38. Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie.

Czynności prawne to czynności osób fizycznych lub osób prawnych, które zmierzają do ustanowienia zmiany albo zniesienia stosunku cywilno-prawnego poprzez złożenie stosownego oświadczenia woli.

Sposób dorozumiały zawiązywania umów.

Nieważność oświadczenia woli, wady oświadczenia woli

http://lex.pl/kodeksy/?akt=64.16.93.htm Kodeks Cywilny

http://www.sejm.gov.pl/prawo/konst/polski/kon1.htm Konstytucja

www.sejm.gov.pl > Prawo > Baza aktów prawnych

ZNALEZIONE W NECIE

OSOBY FIZYCZNE

1,Pojęcie osoby fizycznej

Podmiotami prawa cywilnego według przepisów kodeksu cywilnego są:

a) osoby fizyczne,

b) osoby prawne⁶.

Osobą fizyczną jest człowiek. Osoba fizyczna rozpoczyna swój byt prawny w chwili urodzenia, tj. odłączenia od ciała matki⁷, a kończy go w chwili śmierci. Według obowiązującego w Polsce prawa cywilnego każdy żyjący człowiek jest podmiotem prawa cywilnego, przy czym nie odgrywa roli jego wiek, płeć, stan zdrowia fizycznego i psychicznego i inne cechy. Osoba fizyczna jest więc pojęciem jednolitym z prawnego punktu widzenia i brak podstaw do przeprowadzenia w tej grupie podmiotów prawa cywilnego ja­kichkolwiek podziałów.

Posługiwanie się pojęciem osoby fizycznej ma to znaczenie, że wskazuje na człowieka jako podmiot prawa cywilnego, a nie prawa administracyjnego, finansowego lub innej gałęzi, którym to pojęcie jest obce.

2. Zdolność prawna osoby fizycznej

Przez zdolność prawną należy rozumieć zdolność do występo­wania w charakterze podmiotu (strony) w stosunkach cywilno­prawnych.

3. Zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań za pomocą czynności prawnych

Polskie prawo cywilne przewiduje tu trzy możliwe sytuacje, mianowicie osoba fizyczna:

a) ma pełną zdolność do czynności prawnych,

b) ma ograniczoną zdolność do czynności prawnych,

c) nie ma zdolności do czynności prawnych.

Pełną zdolność do czynności prawnych osiąga człowiek z chwilą ukoń­czenia osiemnastu lat. Wcześniej może uzyskać pełnoletniość, a zatem i pełną zdolność do czynności prawnych dziewczyna, która na podstawie zezwolenia sądu wyjdzie za mąż. Sąd może udzielić takiego zezwolenia w ważnych przypadkach (np. ciąża), o ile dziewczyna ukończyła już szesnaście lat. Uzyskanej w ten sposób pełnoletniości nie traci, nawet gdyby jej małżeństwo ustało przed ukończeniem osiemnastego roku życia.

Człowiek dysponujący pełną zdolnością do czynności prawnych może w grani­cach przewidzianych prawem cywilnym dokonywać wszelkich czynności i wywo­ływać na tej drodze zamierzone skutki prawne.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają osoby, które ukoń­czyły trzynaście lat oraz osoby częściowo ubezwłasnowolnione.

Nie mają w ogóle zdolności do czynności prawnych osoby, które nie ukończyły jeszcze trzynastu lat oraz osoby całkowicie ubezwłasnowolnione. Nie mogą one w sposób ważny i prawnie skuteczny zawierać żadnych umów ani dokonywać jednostronnych czynności prawnych; robią to za nich przedstawiciele ustawowi, najczęściej rodzice. Czynność prawna osoby, która nie ma zdolności do czynności prawnych, jest nieważna.

4,Ubezwłasnowolnienie, ograniczenie osoby fizycznej w możliwości dokonywania czynności prawnych. Kodeks cywilny przewiduje dwa rodzaje ubezwłasnowolnienia:1) ubezwłasnowolnienie całkowite, które może być zastosowane w stosunku do osoby, która ukończyła trzynaście lat i wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Dla osoby ubezwłasnowolnionej całkowicie ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje ona pod władzą rodzicielską.

ubezwłasnowolnienie częściowe, które może być zastosowane w stosunku do osoby pełnoletniej, której wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Dla osoby ubezwłasnowolnionej częściowo ustanawia się kuratelę.

5. Uznać za zmarłego można jedynie osobę zaginioną, tzn. taką osobę, o której nie wiadomo, czy żyje. Wydanie przez sąd orzeczenia uznającego osobę fizyczną za zmarłą stwarza stan prawny, odmienny od dotychczasowego, podobny do tego, jaki pociąga za sobą śmierć człowieka.

& 6

Osoby prawne

Próby zdefiniowania osoby prawnej napotykają na trudności¹⁴. Można przyjąć, że osobą prawną jest wyodrębniona jednostka organizacyjna, która zgodnie z obowiązującymi przepisami może występować jako samodzielny podmiot prawa cywilnego. Jest ona tworem sztucznym, powoływanym przez człowieka.

Na istotę osoby prawnej składają się:

a) element ludzki, np. załoga przedsiębiorstwa państwowego, członkowie stowarzyszenia wyższej użyteczności i spółdzielni, udziałowcy spółki z ograniczo­ną odpowiedzialnością;

b) element majątkowy; osob.i prawna iii.i własny majątek, wyodrębniony z majątku członków lub powsinly nil innej

drodze,

c) element organizacyjny, wyrażający sil; w istnieniu określonej struktury, a przede wszystkim organów wykonujących w imieniu osoby prawnej wszelkie jej czynności;

d) cel, określony w przepisach regulujących działalność osoby prawnej albo w statucie.

Ze względu na sposób tworzenia odróżniamy osoby prawne typu instytucjonalnego i osoby prawne typu zrzeszeniowego. Do pierwszej grupy należą osoby prawne tworzone przez państwo w drodze władczego aktu (wyższa uczelnia tworzona ustawą sejmową, przedsiębiorstwo państwowe powoływane przez organ założycielski). Do drugiej grupy zaliczamy osoby prawne powstające na drodze porozumień członków-założycieli (spółka kapitałowa, partia polityczna, spółdzielnia),

Ze względu na cel osoby prawne dzielą się na takie, które dążą do celów gospodarczych, i na takie, które dążą do celów niegospodarczych (idealnych). Przeprowadzenie ścisłej kwalifikacji osób prawnych według tego kryterium zazwyczaj nie jest możliwe. W działalności jednostek gospodarczych występują również poczynania niegospodarcze, na przykład prowadzenie przez przedsiębiors­two stołówki, żłobka, ośrodka wakacyjnego dla pracowników itd. Z drugiej strony osoby prawne dążące zasadniczo do celów idealnych, na przykład stowarzyszenia, prowadzą nierzadko działalność zarobkową, a więc gospodarczą, wspomagając swój budżet. Decydujący jest cel określony w ustawie.

Niemal całkowicie utracił znaczenie podział na jednostki gospodarki uspołecz­nionej i inne osoby prawne. Jest to wynikiem ujednolicenia przepisów regulują­cych działalność podmiotów gospodarczych.

Jednostka organizacyjna staje się osobą prawną w chwili wpisania do właściwego rejestru¹⁵. Spółka akcyjna i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością uzyskuje więc osobowość prawną w chwili wpisania do rejestru handlowego, przedsiębiorstwo państwowe - w chwili wpisania do rejestru przedsiębiorstw itd.

2,Rodzaje osób prawnych według kodeksu cywilnego

Biorąc pod uwagę wspomniane kryterium do osób prawnych należałoby w obecnym stanie prawnym zaliczyć:

1) Skarb Państwa,

2) spółki kapitałowe,

3) przedsiębiorstwa państwowe,

4) banki,

5) państwowe jednostki organizacyjne,

6) spółdzielnie,

7) fundacje,

8) stowarzyszenia,

9) inne jednostki organizacyjne o zróżnicowanym charakterze.

Państwowe jednostki organizacyjne, poza przedsiębiorstwami państwowymi, są to instytucje i zakłady państwowe powołane w większości do prowadzenia działalności publicznej o charakterze niegospodarczym. Należą do nich na przykład państwowe wyższe uczelnie, muzea narodowe, filharmonie, instytuty naukowe, Polska Akademia Nauk, Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Spółkami kapitałowymi są spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne, pozostałe spółki są pozbawione osobowości prawnej.

W formie stowarzyszenia prowadzi działalność ogromna większość organizacji społecznych - Związek Harcerstwa Polskiego i inne związki harcerskie. Akademi­cki Związek Sportowy i in.

Inne jednostki organizacyjne z natury rzeczy stanowią zbiór różnych or­ganizacji, jak partie polityczne, związki zawodowe, jednostki organizacyjne Kościoła Katolickiego i innych kościołów, kółka rolnicze itd.

Szczegółowa problematyka wymienionych osób prawnych stanowi w zasadzie przedmiot prawa gospodarczego.

3,Skarb Państwa jest szczególną osobą prawną. Pojęciem Skarbu Państwa posługujemy się wówczas, gdy państwo występuje nie jako suweren, wyposażony w uprawnienia władcze wobec wszystkich innych podmiotów, lecz jako partner w stosunkach majątkowych z innymi, równoprawnymi partnerami. W tej roli państwo to nie władza, to nie urzędnik, prokurator, komisja poborowa, policjant, ale właściciel, najemca, sprzedawca, zamawiający usługi budowlane. Skarb Państwa to państwo na płaszczyźnie prawa cywilnego, gdzie króluje wszechwładna zasada prawnej równorzędności stron.

Skarb Państwa jest właścicielem tej części majątku państwowego, która nie należy do innych państwowych osób prawnych. Jest to majątek olbrzymi i Skarb Państwa jako właściciel nie może być porównywany z żadną inną osobą prawną. Należy do niego cale mienie administracji państwowej, wojs­ka, policji, szkolnictwa, służby zdrowia itd. Tak więc takie jednostki orga­nizacyjne jak urzędy, szkoły, jednostki wojskowe nie są odrębnymi osobami prawnymi, lecz elementami specjalnego podmiotu prawa cywilnego - Skarbu Państwa. Zaciągnięte przez nie zobowiązania są zobowiązaniami Skarbu Pań­stwa.

Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania przedsiębiorstw państwowych i innych państwowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Przedsiębiorstwa i inne państwowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa.

4.Zdolność prawna osób prawnych jest ściśle związana ze zdolnością do czynności prawnych, zarówno jeśli chodzi o chwilę jej uzyskania, jak i utraty. Sprawa wygląda więc inaczej niż w przypadku osób fizycznych, które zdolność prawną uzyskują w momencie poczęcia, natomiast zdolność do czynności prawnych dopiero po osiągnięciu pełnoletniości. Jest to zrozumiale, jeśli się zważy, że osoba prawna nie potrzebuje okresu rozwoju dla osiągnięcia dojrzałości psychicznej i odpowiedniego doświadczenia życiowego. Zdolność prawa i zdolność do czynności prawnych występują więc u osoby prawnej łącznie, aczkolwiek nie przestają być odrębnymi instytucjami prawnymi.

Zakres zdolności prawnej jest u osób prawnych węższy niż u osób fizycznych. Osoby prawne nie mogą mieć całego szeregu praw i obowiązków o charakterze cywilnym, występujących powszechnie u osób fizycznych.

Ograniczenie to wynika przede wszystkim z samej natury osób prawnych. Jako twory sztuczne, z natury rzeczy nie mogą mieć tych wszystkich praw i obowiązków, które są związane z przyrodzonymi właściwościami człowieka. Osoba prawna nie może więc być na przykład ubezwłasnowolniona ani uznana za zmarłą, nie może sporządzić testamentu, ani w ogóle być spadkodawcą, nie może zawrzeć związku małżeńskiego, sprawować władzy rodzicielskiej, mieć obowiąz­ków alimentacyjnych itd.

Ograniczenie zdolności prawnej osoby prawnej może być także spowodowane przez ustawę. Warunkiem takiego ograniczenia jest jednak istnienie wyraźnego przepisu stwierdzającego, że zakres zdolności prawnej danej osoby prawnej nie obejmuje określonych praw i obowiązków, a dotyczące ich czynności prawne są nieważne. Może to dotyczyć na przykład sprzedaży określonych artykułów, umów zawieranych z oznaczonymi kontrahentami itd.

5,Organy osób prawnych.

Osoba prawna jako twór sztuczny nie może dokonywać czynności prawnych w taki sposób, jak to robią osoby fizyczne. Nie ma ust, by wypowiedzieć oświadczenie woli, ani rąk, którymi mogłaby je podpisać. Osoba prawna dokonuje czynności prawnych za pomocą swych organów.

Organ to osoba fizyczna lub kilka osób, które zgodnie z przepisami okreś­lającymi ustrój danej osoby prawnej, tworzą, urzeczywistniają i wyjawiają jej wolę. W znaczeniu fizycznym wola organu jest oczywiście tylko wolą człowieka lub ludzi tworzących organ, jednak w znaczeniu prawnym wola ta jest bezpośred­nio wolą samej osoby prawnej.

Przy składaniu oświadczeń woli przez organ osoby prawnej przepisy lub statuty często przewidują wymóg reprezentacji łącznej, polegającej na tym, że do skuteczności czynności prawnej konieczne jest współdziałanie kilku osób, na przykład dwóch członków zarządu spółki kapitałowej.

Działanie organu jest, jak już wskazano, działaniem samej osoby prawnej, stąd też wszelkie szkody wyrządzone przez organ przy dokonywaniu czynności w imieniu danej osoby prawnej obciążają osobę prawną, zarówno w stosunkach umownych, jak i pozaumownych.

Od organu osoby prawnej należy odróżnić jej pełnomocnika. Organ wchodzi w skład samej osoby prawnej, jest jej elementem i działa na podsta­wie uprawnień wynikających z jej ustroju. Pełnomocnik zaś jest samo­dzielnym podmiotem prawa, a czynności prawnych, w imieniu i na rzecz osoby prawnej, dokonuje w oparciu o umocowanie wynikające z udzielonego mu pełnomocnictwa.

15 listopad 2010

Oświadczenia woli, jego wady i konsekwencje.

Czynności prawne -

Rodzaje czynności prawnych:

Z SIUDY! s. 179

Każda umowa, która ma być zawarta, musi być potwierdzona oświadczeniem woli.

Oświadczenie woli może być związane z wadami.

Czynność prawna jest ważną czynnością prawną, jeżeli:

• jest dokonana przez osobę, która ma zdolność do czynności prawnych; ważna jest również czynność prawna wykonana przez osobę o ograniczonej zdolności do czynności prawnej, jeżeli czynność ta polegała na rozporządzeniu rzeczami oddanymi do swobodnego użytku jak i rozporządzeniu własnym zarobkiem; w pozostałych przypadkach dla ważności czynności prawnej wymagana jest zgoda przedstawiciela osoby o ograniczonej zdolności do czynności prawnej; ważne są wszystkie czynności prawne o ile nie są rażąco krzywdzące do osób posiadającą zdolność do czynności prawnej,

• czynność prawna dokonana przez strony, nie może być czynnością prawną sprzeczną z ustawą oraz tzw. zasadami współżycia społecznego;

• warunek dokonania czynności prawnej w przewidzianej przepisani prawa formie:

• zwykłe formy - dokonanie czynności prawnej w formie ustnej, złożenie oświadczenia woli w sposób dorozumiany,

• formy szczególne - forma pisemna, forma pisemna z tzw. datą pewną (potwierdzona przez notariusza, wójta, burmistrza itp.), forma pisemna z podpisem urzędowo poświadczonym, forma aktu notarialnego,

• czynność prawna musi być wolna od wad.

Wady czynności prawnych powodują 2 rodzaje konsekwencji:

• nieważność bezwzględna - ex lege (z mocy prawa); czynność prawna jest po prostu nieważna - wynika to wprost z przepisów prawa, wola stron nie ma znaczenia;

• nieważność względna - jeżeli czynność prawna dotknięta jest nieważnością względną, to czynność ta jest ważna i czynność tą można unieważnić; strony tej czynności prawnej, wykonując jakieś działania mogą doprowadzić do tego, że czynność ta przestanie być ważna; jeżeli strony nie będą korzystać z tej możliwości i nie będą wykonywać określonych działań, to czynność ta pozostanie ważna; dla osób trzecich do czasu unieważnienia czynność ta jest ważna.

Wady oświadczenia woli:

• brak świadomości lub swobody - art. 82,

• pozorność - art. 83; czynność wykonywana dla ukrycia innego działania; obie strony wiedzą o pozorności; ukryta czynność może być ważna, ale tylko wtedy, kiedy dopełnione były wszelkie formalności z nią związane,

• błąd - art. 84, 86,

• bezprawna groźba - art. 87.

Art. 82. Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia czynności psychicznych.

Art. 83. § 1. Nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności.

§ 2. Pozorność oświadczenia woli nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej czynności prawnej, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działała w złej wierze.

Art. 84. § 1. W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli. Jeżeli jednak oświadczenie woli było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy wiedziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy czynności prawnej nieodpłatnej.

§ 2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny).

Błąd istotny, to taki błąd, który można przypuszczać, że jeżeli składający oświadczenie woli wiedział by o tym błędzie, to tego oświadczenia woli by nie złożył.

Art. 86. § 1. Jeżeli błąd wywołała druga strona podstępnie, uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli złożonego pod wpływem błędu może nastąpić także wtedy, gdy błąd nie był istotny, jak również wtedy, gdy nie dotyczył treści czynności prawnej.

§ 2. Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli czynność prawna była nieodpłatna.

Art. 87. Kto złożył oświadczenie woli pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten też może uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe.

22 listopad 2010

Konsekwencje wad oświadczenia woli

Art. 88. § 1. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia woli, które zostało złożone innej osobie pod wpływem błędu lub groźby, następuje przez oświadczenie złożone tej osobie na piśmie.

§ 2. Uprawnienie do uchylenia się wygasa: w razie błędu - z upływem roku od jego wykrycia, a w razie groźby - z upływem roku od chwili, kiedy stan obawy ustał.

Przedawnienie

Art. 117. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu.

§ 2. ⁽⁵⁹⁾ Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

§ 3. ⁽⁶⁰⁾ (skreślony).

Zasadniczy termin przedawnienia wynosi lat 10. Jednak dla roszczeń oświadczenia okresowe np. czynsz najmu, dzierżawy oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej np. roszczeń przedsiębiorców, czyli spółek kapitałowych, spółdzielni, banków, osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, termin przedawnienia wynosi 3 lata.

Terminy przedawnienia nie mogą być przedłużane, ani skracane przez czynności prawne.

Przedawnienia polega na tym, że po upływie wskazanego przez przepisy prawa terminu dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Wiek terminu przedawnienia rozpoczyna się od dnia w którym roszczenie stało się wymagalne.

Po upłynięciu terminu przedawnienia nie ma możliwości zmuszenia dłużnika do spełnienia roszczenia.

Wierzyciel to ta strona stosunku prawnego, która ma roszczenie w stosunku do dłużnika.

Art. 111. § 1. Termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia.

§ 2. Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło.

Art. 113. § 1. Jeżeli termin jest oznaczony na początek, środek lub koniec miesiąca, rozumie się przez to pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca.

§ 2. Termin półmiesięczny jest równy piętnastu dniom.

Art. 115. Jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego.

Art. 125. § 1. ⁽⁶⁷⁾ Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd, przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

§ 2. ⁽⁶⁸⁾ (skreślony).

29 listopad 2010

Zawieszenie biegu przedawnienia

Przerwa biegu przedawnienia

Art. 120. § 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie.

§ 2. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

Art. 121. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

  1)   co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;

  2)   co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

  3)   co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa;

  4)   ⁽⁶²⁾ co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.

Art. 122. § 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.

§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia.

§ 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.

Art. 123. § 1. Bieg przedawnienia przerywa się:

  1)   ⁽⁶³⁾ przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;

  2)   przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje,

  3)   ⁽⁶⁴⁾ przez wszczęcie mediacji.

§ 2. ⁽⁶⁵⁾ (skreślony).

Art. 124. § 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo.

§ 2. ⁽⁶⁶⁾ W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.

Zawieszenie biegu przedawnienia - bieg terminu przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

• co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom przez czas trwania władzy rodzicielskiej,

• co do roszczeń, które przysługują osobą, nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli,

• co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu przez czas trwania małżeństwa,

• co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej (vis major) uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju przez czas trwania tej przeszkody.

Bieg przedawnienia przerywa się:

• przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia,

• przez uznanie roszczenia przez osobą przeciwko której roszczenie przysługuje,

• przez wszczęcie mediacji.

Dwa rodzaje dziedziczenia:

• dziedziczenie ustawowe - umiera spadkodawca i nie pozostawia po sobie testamentu; umiera spadkodawca i pozostawia testament, lecz nie rodzi on skutków prawnych; spadkodawca pozostawia testament, rodzi on skutki prawne, ale spadkodawca nie rozrządził całym majątkiem;

• dziedziczenie testamentowe - spadkodawca pozostawia po sobie testament rodzący skutki prawne;

Spadek - prawa i obowiązki majątkowe zmarłego, które przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób.

Przyjęcia proste spadku - odpadamy za długi całym swoim majątkiem.

Przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza - odpowiadamy za odziedziczone długi maksymalnie na wysokość otrzymanego spadku.

Otwarcie spadku - otwiera się w chwilą śmierci spadkodawcy.

Nabicie spadku - spadkobierca nabywa spadem w chwilą otwarcia spadku.

Powołanie do spadku - z ustawy albo testamentu (ustawa lub testament powołuje do dziedziczenia).

Zstępni - pokolenia w dół.

Wstępni - pokolenie w górę.

13 grudnia 2010

Dziedzicznie ustawowe

Dziedziczenie ustawowe jest wtedy, gdy nie ma testamentu, jest on nieważny lub nie został rozrządzony cały majątek zmarłego.

Spadkobiercy podstawowi grupy pierwszej

Art. 931. § 1. W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.

§ 2. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.

Po zawarciu związku małżeńskiego, wszystko co w tym okresie powstało, należy do współwłasności majątkowej małżeńskiej. Rzeczy sprzed związku małżeńskiego nie należą do współwłasności majątkowej małżeńskiej. Darowizny oraz spadki nie stanowią wspólnego majątku, chyba, że są przekazane na rzecz wspólnoty małżeńskiej, a nie jednej konkretnej osoby w małżeństwie. Podpisanie intercyzy powoduje podział na odrębne majątki, nawet po zawarciu związku małżeńskiego.

Podziałowi poddaje się ½ majątku dorobkowego małżeństwa oraz majątek odrębny zmarłej osoby. Dziedziczy małżonek oraz dzieci w częściach równych, ale małżonek nie może dostać mniej niż 1/4 . Kodeks nie rozróżnia dzieci pozamałżeńskich lub z wcześniejszych małżeństw - traktowane są na równi i dostają równą część majątku spadkodawcy. W przypadku śmierci po rozwodzie, były współmałżonek nie otrzymuje przypadającej mu wcześniej części spadku. Jeśli dziecko spadkodawcy umiera wcześniej niż spadkodawca, spadek przypada na jego dzieci - dziedziczenie zstępni. Jeśli spadkobierca zrzeka się prawa do spadku to jest traktowany tak jak by nie dożył otwarcia majątku.

Spadkobiercy grupy drugiej

Art. 932. ⁽³⁵¹⁾ § 1. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.

§ 2. Udział spadkowy każdego z rodziców, które dziedziczy w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy, wynosi jedną czwartą całości spadku. Jeżeli ojcostwo rodzica nie zostało ustalone, udział spadkowy matki spadkodawcy, dziedziczącej w zbiegu z jego małżonkiem, wynosi połowę spadku.

§ 3. W braku zstępnych i małżonka spadkodawcy cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.

§ 4. Jeżeli jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.

§ 5. Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym. Podział tego udziału następuje według zasad, które dotyczą podziału między dalszych zstępnych spadkodawcy.

Brak zstępnych małżonek ½ rodzice ½ (po 1/4)

Brak zstępnych i jednego z rodziców małżonek ½ rodzic 1/2

Brak zstępnych i małżonka rodzice po ½

Brak zstępnych, małżonka i jednego z rodziców część nieżyjącego rodzica przypada rodzeństwu spadkodawcy, a w przypadku jego śmierci zgodnie z prawem zstępnych

Dziedziczenie testamentowe

Art. 941. Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament.

Testament - rozrządzenie majątkiem na wypadek śmierci.

Art. 942. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy.

Zakaz sporządzania testamentów wspólnych.

Odwołanie testamentu

Art. 943. Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia.

Art. 944. § 1. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych.

§ 2. Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.

Odwołanie postanowień testamentu to po prostu zmiana zdania spadkodawcy.

Spadkodawca może wpisać odpowiednią notkę w starym testamencie lub napisać nowy.

Można pozbawić testament cech, które czynią go testamentem skutecznym (skreślić, zamazać, zniszczyć - zniszczenie testamentu innej osoby jest przestępstwem).

Testamenty:

• zwykłe - możemy je na co dzień wykorzystywać,

• testament holograficzny - własnoręczny, odręczny, podpisany, opatrzony datą (data nie jest wymagana jeśli nie ma wątpliwości co do prawdziwości testamentu oraz nie koliduje on z innymi testamentami,

Art. 949. § 1. Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą.

§ 2. Jednakże brak daty nie pociąga za sobą nieważności testamentu własnoręcznego, jeżeli nie wywołuje wątpliwości co do zdolności spadkodawcy do sporządzenia testamentu, co do treści testamentu lub co do wzajemnego stosunku kilku testamentów.

• testament allograficzny - urzędowy; spadkodawca oświadcza swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu lub gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego; oświadczenie testamentu spisuje się w protokole z podaniem daty uświadczenia, jak i daty sporządzenia protokołu; protokół ten następnie podpisują świadkowie, spadkodawca oraz osoba, wobec której ogłoszono ostatnią wolę;

Art. 951. § 1. ⁽³⁵⁹⁾ Spadkodawca może sporządzić testament także w ten sposób, że w obecności dwóch świadków oświadczy swoją ostatnią wolę ustnie wobec wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starosty, marszałka województwa, sekretarza powiatu albo gminy lub kierownika urzędu stanu cywilnego.

§ 2. Oświadczenie spadkodawcy spisuje się w protokole z podaniem daty jego sporządzenia. Protokół odczytuje się spadkodawcy w obecności świadków. Protokół powinien być podpisany przez spadkodawcę, przez osobę, wobec której wola została oświadczona, oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać protokołu, to należy zaznaczyć w protokole ze wskazaniem przyczyny braku podpisu.

§ 3. Osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w sposób przewidziany w artykule niniejszym.

• notarialny - przed notariuszem ogłasza się ostatnią wolę, następnie on spisuje testament;

• szczególne - testamenty, które można sporządzić tylko w szczególnych okolicznościach:

• ustny - można go sporządzić wtedy, kiedy występuje sytuacja nagłego, rychłego nadejścia śmierci, albo w sytuacji, gdy nie można (lub utrudnione jest) sporządzić, któregoś z testamentów zwykłych;

Art. 952. § 1. Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.

§ 2. Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.

§ 3. W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.

• testament podróżny - sporządza się w podobny sposób jak testament ustny; osoba znajduje się w podróży statkiem morskim lub powietrznym, przed kapitanem lub jego zastępcą;

Art. 953. Podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym można sporządzić testament przed dowódcą statku lub jego zastępcą w ten sposób, że spadkodawca oświadcza swą wolę dowódcy statku lub jego zastępcy w obecności dwóch świadków; dowódca statku lub jego zastępca spisuje wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania, i pismo to w obecności świadków odczytuje spadkodawcy, po czym pismo podpisują spadkodawca, świadkowie oraz dowódca statku lub jego zastępca. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, należy w piśmie podać przyczynę braku podpisu spadkodawcy. Jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.

• wojskowy - określony w rozporządzeniu ministra obrony z 1965r., tylko w czasie wojny, mobilizacji lub czasie niewoli;

http://www.money.pl/d/akty_prawne/pdf/DU/1965/7/DU19650070038.pdf - rozporządzenie

Art. 954. Szczególną formę testamentów wojskowych określi rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości.

Art. 955. Testament szczególny traci moc z upływem sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niezachowanie formy testamentu zwykłego, chyba że spadkodawca zmarł przed upływem tego terminu. Bieg terminu ulega zawieszeniu przez czas, w ciągu którego spadkodawca nie ma możności sporządzenia testamentu zwykłego.

Jeśli występuje kilka ważnych testamentów to nowszy testament unieważnia postanowienia starszego w takim zakresie w jakim jest z nim sprzeczny. Jeśli nie są sprzeczne, to wszystkie są ważne i ich postanowienia będą brane pod uwagę.

Zachowek oraz wydziedziczenie

Zachowek - forma ochrony interesów osób najbliższych spadkodawcy, którym przysługuje roszczenie względem spadkobierców powołanych do dziedziczenia o zapłatę określonej sumy pieniężnej zwanej zachowkiem. Obowiązek ten powstaje w chwili śmierci spadkodawcy i należy do długów spadkowych.

Art. 991. § 1. Zstępnym, małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, należą się, jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni - dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach - połowa wartości tego udziału (zachowek).

§ 2. Jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Wydziedziczenie - pozbawienie prawa do zachowku.

13

---