interakcjonizm symboliczny


Interakcjonizm Symboliczny:

Interakcja jest fundamentalnym procesem stanowiącym podstawę społecznej rzeczywistości. Istotą interakcji jest wysyłanie przez organizmy funkcjonujące we własnym środowisku, sygnałów i gestów, które określają jego sposób działania. Interakcja symboliczna czy inaczej - interakcja interpretacyjna oznacza przede wszystkim takie działanie społeczne, w którym dwie osoby oddziałują na siebie w procesie komunikacji, modyfikując nawzajem swoje zachowanie. Ludzie nie reagują, lecz interpretują nawzajem swoje działania. Interakcja ma więc charakter symboliczny, ponieważ polega na wymianie przekazów komunikacyjnych między uczestnikami występującymi na zmianę w roli ich nadawców i odbiorców. Wszelkie interakcje, w których partnerzy nawzajem odczytują znaczenia swoich działań, są interakcjami symbolicznymi. Koncepcja znaczenia nawiązująca do pragmatyzmu umieszcza je w procesie komunikowania, w samych aktach mówienia i działania. Symboliczno - interakcyjna koncepcja znaczenia obejmuje jego aspekt poznawczy, komunikacyjny i dramaturgiczny, tzn. sposoby postrzegania obiektu, komunikowania o nim i działania wobec niego.

Terminu ,,symboliczny interakcjonizm” jako pierwszy użył Herbert Blumer w 1937 roku. Nazwa ta dobrze oddaje podstawowy obszar zainteresowania całej orientacji koncentrującej się na analizie procesów wzajemnych oddziaływań, pojętych jako wymiana symbolicznych znaczeń. Wymiana zachodzi między świadomymi, ciągle definiującymi sytuacje partnerami. Konsekwencją tych procesów jest ukształtowanie osobowości partnera i funkcjonowanie grup społecznych.

Podstawowe założenia:

Czterema podstawowymi dla interakcjonizmu symbolicznego kategoriami analizy są:

Prekursorzy symbolicznego interakcjonizmu:

JAŹŃ (z ang. SELF) - ludzie posiadają zdolność postrzegania samych siebie jako obiektów oraz zdolność wytworzenia odczuć i postaw skierowanych na siebie samych. Postawy, reakcje odnoszą ludzie dla samych siebie.

Wyróżniamy 3 rodzaje jaźni: jaźń materialna, społeczna, duchowa

Zaczął traktować JAŹŃ jako PROCES o ciągle się zmieniającym obrazem.

JAŹŃ - proces, poprzez który jednostki postrzegają siebie samych jako obiekty wraz z innymi obiektami wśród społeczeństwa. - obraz siebie ulega ciągłej zmianie!!!

Uznała, że jaźń wyłania się w wyniku komunikowania się z ludźmi.

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA - gesty innych służą jako zwierciadło, w których ludzie widzą, oceniają samych siebie, tak samo jak wchodzą w interakcje z innymi, interpretują ich gesty i dzięki temu uzyskują zdolność postrzegania samych siebie z punktu widzenia innych.

Może się zdarzyć, że nieprawidłowo odczytujemy gesty i jaźń odzwierciedlona nie musi być adekwatna.

PRAGMATYZM - kładzie nacisk na proces przystosowania się ludzi do świata. Ludzie dążą do ujarzmienia swojego otoczenia, to wpływa na ich charakter.

UMYSŁ (z ang. mind) - tym, co jest niepowtarzalnie ludzkie, to zdolność myślenia; umysł nie jest strukturą, lecz procesem polegającym na wysiłku ludzi w celu przystosowania się do środowiska. Np. rozważamy konsekwencje naszego postępowania, wybieramy linię postępowania wybieramy alternatywę (rozważanie).

MEAD dokonał głębszej analizy znaczenia aktu interakcji dla zrozumienia istoty ludzkiej, jej zachowania i życia w grupie. W analizie Meada kluczową role odgrywa założenie, że człowiek wyposażony jest w jaźń. Mead stwierdzając, że człowiek posiada jaźń miał przede wszystkim na myśli, że może on być przedmiotem własnych działań.

Można działać w stosunku do siebie tak jak można to czynić wobec innych. Według Meada człowiek posiada zdolność oddziaływania na siebie samego, jest świadomy. Ta zdolność udzielania sobie samemu wskazań ma podwójne znaczenie:

  1. Po pierwsze wskazać, wyodrębnić coś i nadać mu znaczenie. W terminologii Meada przedmiot- co istota ludzka sobie wskazuje- nie jest tożsamy z bodźcem. Przedmiot jest pochodną dyspozycji człowieka.Człowiek sam wskazuje sobie rożne przedmioty nadając im znaczenie, ocenia ich przydatność dla swojego działania i podejmuje decyzje na podstawie tej oceny.

  2. Po drugie- istota ludzka udziela sama sobie wskazań. Działania jej nie stanowią wyzwolenia reakcji, lecz są przez nią tworzone czy konstruowane. Człowiek postrzega rzeczy, ocenia je, nadaje im znaczenie, po czym na tej podstawie podejmuje decyzje działania.

Mead uważa że konstruowanie działania przez istotę ludzką w procesie udzielania samemu sobie wskazań dokonuje się zawsze w kontekście społecznym. Istota ludzka ,,wchodzi w role innych”. Wchodząc w te role jednostka stara się ustalić zamierzenia czy tez kierunek działań innych ludzi, po czym na podstawie tej interpretacji kształtuje i dopasowuje własne działania.

Założenia Meada:

- społeczeństwo ludzkie składa się z jednostek posiadających jaźń

-indywidualne działanie jest konstrukcją, nie prostym wyzwoleniem reakcji- istota ludzka tworzy je postrzegając i interpretując cechy sytuacji, w której działa, że grupa lub działanie zbiorowe polega na wzajemnym dostosowaniu indywidualnych działań, w których ludzie interpretują i uwzględniają nawzajem swoje poczynania.

Blumer uważał że świat ludzki jest środowiskiem symbolicznym aktywnie tworzonym, utrzymywanym i przekształacamym przez uczestników życia społecznego- jak wskazywał to Blumer w 3 podstawowych założeniach interakcjonizmu:

  1. Ludzie działają na bazie znaczeń jakie , jakie mają dla nich rzeczy

  2. Znaczenia pochodzą z interakcji

  3. Znaczenia są modyfikowane przez ich interpretację, dokonywane przez ludzi w aktulanych sytuacjach.

Blumer wyróżniał cztery podstawowe dla interakcjonizmu symbolicznego kategorie analizy:

  1. umysł - rozumiany jako proces myślenia, który pociąga za sobą umiejętność rozważania alternatywnych możliwości działania.

  2. Jaźń- jednostkowa tożsamość z samym sobą

  3. Interakcja- wzajemne oddziaływanie na siebie dwóch jednostek

  4. Społeczeństwo- forma życia zbiorowego ludzi

. Dwie szkoły interakcjonizmu symbolicznego: szkoła chicagowska, szkoła Iowa 
Ze względu na spory, dotyczace natury ludzkiej, interakcji i organizacji społecznych oraz sposobu ich badania wykreowały się dwie szkoły interakcjonizmu symbolicznego: 
1.      Szkoła chickagowska (H. Blumer) - rozpatruje ona jednostki jako potencjalnie niezależne, interakcje jako stale będące w procesie zmiany, natomiast organizacje społeczną jako płynna i chwiejną:

a)      natura ludzka - osobowość zdolna jest do radykalnych zmian definicji sytuacji i w związku z tym, do działań spontanicznych i indeterministycznych (niezdeterminowanych); 
b)      istota interakcji - uwypukla kreacyjną konstrukcyjną i zmienną naturę interakcji, która jest raczej konstruowana niż wyzwalana, jest procesem, który sam siebie określa, jest ciągłym dostosowywaniem i reorganizacją uczuć, żądań, postaw, zachowań w stosunku do partnera interakcji. 
2.      Szkoła Iowa (M. Kuhn) - jest bardziej skłonna do postrzegania osobowości jednostki i organizacji społecznej jako strukturalizowanych, zaś interakcja jest przedmiotem nacisków ze strony tych struktur: 
a)      natura ludzka - osobowość jest ustrukturalizowana i względnie stała, co daje działaniom ciągłość i przewidywalność; 
b)      istota interakcji - podkreśla siłę „rdzenia jaźni” i kontekstu grupowego w wymuszaniu interakcji. Interakcja jest raczej wyzwalana niż konstruowana, ponieważ jednostki wchodzące w interakcje ulegają nakazowi postaw wobec siebie samych i oczekiwań wypełniania przez nie odpowiednich ról;

Krytyka interakcjonizmu społecznego

Interakcjonizm symboliczny dziedziczy zalety oraz pewne ograniczenia czy też wady pragmatyzmu, z którego się wywodzi . Skupia on przede wszystkim uwagę na procesie komunikacji i na znaczeniu sytuacyjnym, aczkolwiek teza, że wszystkie znaczenia ustalane są w toku interpretacji, kwestionuje autonomię systemów kultury np. poznawczych lub estetycznych, względem społeczeństwa. Skupienie uwagi na interpretacji, na procesach poznawczych, prowadziło do zaniedbania aksjologicznego wymiaru życia społecznego, natomiast podejście analityczne, poszukiwanie powszechnych, typowych form - do nieuwzględniania kulturowego i historycznego kontekstu zjawisk społecznych.

Interakcjonizm symboliczny jest krytykowany za ignorowanie bardziej sformalizowanych i

zorganizowanych aspektów życia społecznego.

Krytycy twierdzą, że interakcjonizm symboliczny nadmiernie podkreśla

świadomościowe aspekty życia społecznego, ignorując bądź nie doceniając bogatej sfery

emocjonalnej ludzkiej egzystencji. Podstawowe pojęcia tej teorii, takie jak

np. „Jaźń" (self),uważane są za zbyt nieprecyzyjne, nie nadające się do pomiarów czy analizy.

Punkty zbieżne w interakcjonizmie symbolicznym: 
-          wskazanie na rolę zdolności ludzi do tworzenia symboli i posługiwania się nimi, obejmuje ona: zdolność do przedstawiania siebie i innych rzeczy materialnych idei 
-          założenie, że ludzie uważają symboli w celu wzajemnego komunikowania się - komunikacja symboliczna - są to symbole słowne, językowe, gesty mimiczne, tonacja głosu, gesty ciała; symbole mają zrozumiałe znacznie dla danej grupy 
-          założenie o interakcji i przyjmowaniu roli - ludzie komunikują się i wchodzą w interakcje poprzez odczytywanie i interpretowanie gestów innych osób, czyli symboli.  

4


Wyszukiwarka