Tomasz Muszyński

Pielęgniarstwo II

Pediatria

Padaczka wskazówki i zalecenia dla rodziców.

Padaczka to choroba, która często dotyka ludzi młodych, aktywnych, utalentowanych. Zazwyczaj kojarzona jest z gwałtownymi atakami, które mogą prowadzić do utraty przytomności.

Czym jest padaczka, kiedy mamy z nią do czynienia i na czym polega istota tej choroby?

Padaczka jest przewlekłą chorobą, której cechą charakterystyczną są powtarzające się napady padaczkowe. Napad padaczkowy może przyjmować bardzo różne formy i znane niektórym gwałtowne drgawki całego ciała są tylko jedną z jego licznych postaci. Inne, częściej spotykane formy napadów to np. trwające 20-30 sekund wyłączenia świadomości z zaprzestaniem wykonywania czynności przez chorego, drgawki jednej połowy ciała "wędrujące" od ręki lub stopy do tułowia czy twarzy lub napady ruchów mlaskania, lizania czy połykania połączone z zaburzeniami świadomości chorego. Należy wyraźnie podkreślić, że pojedynczy napad padaczkowy nie jest równoznaczny z rozpoznaniem padaczki. Taka postać napadu zdarza się u ok. 5 proc. ludzi i może być wywołana różnymi czynnikami, np. gorączką, zatruciem czy chociażby urazem - gwałtownym bodźcem drażniącym mózg. Natomiast padaczkę występującą u ok. 1 proc. społeczeństwa charakteryzuje powtarzanie się napadów również bez czynników prowokujących.

Jakie są metody diagnozowania padaczki i czy można tę chorobę skutecznie wyleczyć?

Podstawą rozpoznania choroby jest wywiad lekarski - rozmowa z chorym i jego bliskimi, w którym zbieramy informacje na temat okoliczności i opisu niepokojącego wydarzenia, częstotliwości jego występowania, samopoczucia przed i po ataku. Następnie, po badaniu neurologicznym pacjenta, lekarz decyduje o kolejności wykonania badań specjalistycznych. W przypadku pojawienia się choroby u osoby dorosłej w pierwszej kolejności wykonywane jest badanie tomograficzne, którego celem jest wykluczenie obecności guza mózgu. W innych przypadkach pierwszym badaniem jest elektroencefalografia (EEG) - badanie czynności elektrycznej mózgu. W przypadkach wątpliwości, co do przyczyn choroby wykonuje się badanie rezonansu magnetycznego głowy, (MRI). Trzeba jednak wyraźnie pokreślić, że prawidłowy wynik tych badań nie oznacza braku choroby, a jedynie brak wiedzy na temat jej przyczyny. Leczenie padaczki to farmakoterapia - stosowanie leków, które ma na celu zapobieganie kolejnym napadom. Podstawowe zasady skutecznego leczenia to: prawidłowy dobór leku (jednego) do rodzaju napadów, dostatecznie duża dawka leku, tzn. taka, która zapewni jego odpowiedni (leczniczy) poziom we krwi chorego, systematyczne przyjmowanie leku i przestrzeganie zaleceń dotyczących trybu życia, odpowiednio długie leczenie, tzn. jeszcze przez 2-3 lata po ostatnim zarejestrowanym napadzie padaczkowym. W przypadku padaczek trudnych do leczenia konieczne bywa poszukiwanie skutecznego leku przez włączanie go do terapii. Czasami chory próbuje kilku leków, nim uda się ustalić optymalny skład terapii. Zdarzają się jednak przypadki tzw. padaczek lekoopornych, gdzie nawet stosowanie kilku leków jednocześnie w różnych kompozycjach nie eliminuje napadów.

Jaki tryb życia powinny prowadzić osoby dotknięte epilepsją i czy jest on różny od ludzi zdrowych?

Jeżeli osobę, która nie odbiega od nas wyglądem, sprawnością fizyczną i intelektualną sprowadzimy do roli obserwatora życia z powodu padaczki, to tylko podsycamy poczucie choroby, zależność od innych, obcość. Poza naprawdę szczególnymi sytuacjami, chorzy na padaczkę mogą i powinni prowadzić normalne życie.

Czy są zawody przeciwwskazane dla osób chorych na padaczkę?

Tak prowadzenie pojazdów, obsługa maszyn z elementami wirującymi, tnącymi itp., praca z bronią czy niebezpiecznymi substancjami nie jest bezpieczna dla chorego z padaczką i niesie zagrożenia dla osób z otoczenia.
W społeczeństwie funkcjonuje przekonanie, że osoby z tym schorzeniem powinny unikać przebywania na słońcu, prowadzić mniej aktywny tryb życia.

Czy istnieją czynniki, które potęgują wzmocnienie napadów padaczkowych?

Wiele jest przesądów dotyczących padaczki i reguł postępowania z chorym. Nie sposób zdementować wszystkich. Ważne jest, by chory i jego rodzina zdobyli odpowiednią wiedzę z dobrych źródeł, takich jak poradniki dla chorych czy pisma wydawane przez Fundację Epileptologii. Możliwe jest także zrzeszenie się w Polskim Stowarzyszeniu Ludzi Cierpiących na Padaczkę (oddziały w miastach wojewódzkich). Co do czynników prowokujących napad padaczkowy to są nimi bezsprzecznie: brak snu, alkohol, odstawienie leków i u części chorych szybkie zmiany oświetlenia ("miganie obrazu”). Mniej pewna jest rola sytuacji stresowych czy wydarzeń związanych z lękiem.

Często na ulicy spotykamy ludzi chorych na padaczkę, których zachowanie, drgawki, omdlenia budzą nasz lęk. Jak powinniśmy się wówczas zachować i jak możemy im pomóc?

Największym zagrożeniem dla chorego jest wystąpienie napadu drgawek z utratą przytomności (napad toniczno-kloniczny). Taki chory upada, traci przytomność, ciało wypręża się, oddech ustaje na 15-30 sekund i pojawiają się drgawki kończyn. Może też dojść do szczękościsku z przygryzieniem języka czy do mimowolnego oddania moczu.

Należy zadbać, by:

- Bądź przy chorym w czasie napadu, pilnując, aby nie doznał obrażeń, gdy chory upadnie delikatnie podtrzymuj głowę chorego, aby w czasie drgawek nie doszło do jej mechanicznych urazów.

- Ułóż chorego na boku, pilnując, aby miał drożne drogi oddechowe. Poluzuj mu kołnierzyk koszuli, rozepnij guzik pod szyją.

- Ślina i piana na ustach jest normalnym objawem napadu. Powinna mieć drogę odpływu; gdy chory leży na boku - jest to zapewnione.
- Poczekaj aż skończy się napad - będzie on trwał zwykle kilka minut, po napadzie chory może stracić kontakt z otoczeniem, może zasnąć. Gdy chory odzyska pełną świadomość zapytaj go jak można mu pomóc (kontakt z rodziną, opiekunami, lekarzem).

- Połóż głowa chorego na miękkim podłożu.

- Dopilnuj, aby drgające kończyny nie doznały obrażeń w kontakcie z otaczającymi chorego przedmiotami.

- Po napadzie należy położyć chorego na boku.

- Nie wolno go siłą przytrzymywać, poić, polewać wodą czy wkładać do ust przedmiotów w celu rozwarcia zębów.

- Po napadzie chory jest zwykle bardzo senny i zdezorientowany, dlatego należy zapewnić mu kilkanaście minut spokoju.

- Najczęściej nie jest potrzebne przewożenie go po napadzie do szpitala.

- Karetkę pogotowia wzywamy wówczas, kiedy napady powtarzają się lub, kiedy po napadzie chory nie odzyskuje przytomności.

Czego nie należy robić?

- Gdy zapewniłeś choremu odpowiednią pozycję po prostu bądź przy nim; nie przenoś go, nie podnoś ani nie szarp. Nie próbuj "cucić" chorego polewając go wodą, klepiąc po twarzy itp.
- Nie wolno niczego wkładać choremu do ust. Rozwieranie ust choremu nie jest celowe i może spowodować obrażenia jamy ustnej.
- Na początku dużego napadu padaczkowego chory może przez pewien czas nie oddychać (20-30 sekund). To jest normalne, nie próbuj stosować sztucznego oddychania.
- Nie używaj siły wobec chorego. Chory ma podczas napadu zawężoną lub zniesioną świadomość. Może źle rozumieć twoje intencje i reagować na to agresją. Gdy chory jest niespokojny lub pobudzony (często w stanie zamroczenia ponapadowego) próbuj łagodnie go uspakajać, unikając jednak siły.
- W myśl różnych przesądów i tradycji zalecane jest w czasie napadu wykonywanie różnych dziwnych czynności - np. wkładanie klucza do ręki chorego. To niepotrzebne i po prostu nie rób tego.
- Staraj się unikać "robienia sensacji" wokół chorego. To nie pomoże jemu i tobie.

---