„Jak się uczyć skutecznie, szybko i przyjemnie...”

Zrozumienie, że każdy z nas ma wrodzoną umiejętność uczenia się, która jednak może być skutecznie hamowana, jest niezwykle ważne. Stres, negatywne myśli czy braki w technice przyswajania informacji to tylko niektóre czynniki blokujące możliwość pełnego wykorzystania naszych potencjalnych możliwości. Oprócz tego, zachowując postawę „optymistycznego realizmu”, trzeba oczywiście zdawać sobie sprawę, że uczenie się wymaga wkładu czasu i energii.

Przyjęcie postawy optymistyczno-realistycznej zakłada możliwość uzyskiwania stałych postępów w nauce prowadzących do osiągania coraz lepszych wyników. Postawa ta daje jednocześnie pełną świadomość własnej odpowiedzialności za to, czy owe postępy zaistnieją, jak również świadomość, iż do osiągnięcia celu niezbędny jest czas, pewna doza woli i wytrwałości oraz regularne ćwiczenia.

Nastawienie optymistyczno-realistyczne poza pewnym dystansem do nauki daje również zrozumienie, że nie zawsze wszystko układa się tak, jak powinno, a jednocześnie uświadamia, że kłopoty istnieją właśnie po to, by je przezwyciężać!!!

1. MOTYWACJA

Tym, co przede wszystkim decyduje o powodzeniu w nauce, jest motywacja, czyli pragnienie, wola i ochota do nauki. To jest Twoja siła napędowa. Im jest większa, tym łatwiejsza nauka. Jest ogólnie znaną prawdą, że nauka przychodzi znacznie łatwiej, jeśli ktoś naprawdę chce się uczyć! Oczywiście owa chęć do nauki, motywacja, jest ściśle związana z wiarą we własne siły i ogólnymi predyspozycjami do nauki.

2. ZAINTERESOWANIE PRZEDMIOTEM NAUKI

Prawdziwy, wielki i płomienny zapał do zaznajamiania się z nową wiedzą, uważaną za celową i sensowną, sprawia, że nauka staje się konstruktywna i jednocześnie nabiera cech zabawy. Lecz pomimo posiadania odpowiedniej motywacji i wspomnianego „głodu wiedzy” zdarza się często jakaś książka, przedmiot szkolny czy rodzaj zajęć, które będą się wydawały mało interesujące lub wręcz nudne. Przyczyn występowania początkowego braku zainteresowania przedmiotem może być wiele. Najważniejsze, żeby niezależnie od powodów znalezienia się w takiej sytuacji, wykorzystać ją możliwie najlepiej. Nie zapominaj, że nauka to Twoja inwestycja na całe życie! I zrób wszystko, żeby z tego kapitału wyciągnąć maksimum korzyści!

3. WIARA W SIEBIE

Wiara w siebie stanowi istotny element osiągania zadowalających rezultatów nauki. Jest często mylona z nadmierną pewnością siebie, zadufaniem, pychą, egocentryzmem, zadzieraniem nosa czy arogancją. U ludzi z niedostateczną wiarą we własne siły pewność siebie bywa często mechanizmem obronnym. Nadrabiając miną, stają się często właśnie zbyt pewni siebie. Nasze potencjalne możliwości uczenia się mogą być skutecznie blokowane przez uporczywe trzymanie się negatywnych wzorców myślowych typu: „Nie uda mi się”, „Nie jestem wystarczająco zdolny” itp. Aby temu zapobiec, trzeba budować i umacniać wiarę we własne siły, stosując metody polegające na świadomym tworzeniu pozytywnych myśli i obrazów.

4. OGÓLNE PREDYSPOZYCJE DO NAUKI

Oczywiście łatwiej uczyć się, jeżeli ma się dobrą pamięć, nauka sama wchodzi do głowy i jest się zadowolonym z siebie. Dlatego też ważne jest, żeby starać się utrzymywać dobrą formę i mieć czas na wypoczynek. Nie zawsze łatwo to osiągnąć, jako że naukę trzeba łączyć z obowiązkami domowymi i własnymi zainteresowaniami. Również zadania stawiane przed uczniami nierzadko wywołują stres i napięcie. Jednak stosując trening umysłowy, można się nauczyć panować nad stresem i być bardziej zrelaksowanym, co znacznie ułatwia i przyspiesza uczenie się!

4. UMIEJĘTNOŚĆ UCZENIA SIĘ

Trudno osiągnąć zadowalające rezultaty nauki bez umiejętności skutecznego uczenia się. Wiąże się to z koniecznością właściwego zorganizowania sobie warsztatu pracy!!!

Zanim zapoznam Cię z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi organizacji własnego warsztatu pracy, proszę abyś spróbował odpowiedzieć na poniższe pytania mini-testu, dzięki czemu będziesz mógł przeanalizować własne postępowanie w czasie nauki, dokonać samooceny oraz ustalić konieczne zmiany przy zachowaniu higieny pracy umysłowej!!!

„Jak się uczę?” (mini-test)

1. Czy masz stałe pory dnia, w których odrabiasz pracę domową?

2. Ile czasu dziennie zajmuje Ci odrabianie pracy domowej, powtarzanie materiału przed sprawdzianem?

a. poniżej 1 godz.;

b. 1 - 2 godz.;

c. powyżej 2 godz..

3. Ile wynosi Twój ciągły (bez stosowania przerwy) czas nauki w ciągu jednego dnia?

4. Kiedy powtarzasz materiał wymagający opanowania pamięciowego?:

a. rano, przed wyjściem do szkoły;

b. wieczorem, tuż przed snem.

5. Czy przygotowując się do całościowego sprawdzianu lub egzaminu:

a. powtarzasz materiał dzieląc go na partie i rozkładając powtórki w czasie;

b. powtarzasz materiał jednorazowo, tuż przed sprawdzianem (egzaminem)?

6. Czy stosujesz głośne powtórki?

7. Czy uczysz się systematycznie?

8. Czy uważasz, że pozycja ciała podczas uczenia się ma znaczenie?

9. Opisz swoją pozycję ciała w czasie nauki.

10. Co robisz przygotowując pokój do nauki?

11. Czy masz stałe godziny, w których powtarzasz szczególnie trudne do opanowania treści?

12. Gdzie umieszczona jest lampka oświetlająca Twoje biurko?

13. Czy stosujesz czynny odpoczynek na świeżym powietrzu przed odrabianiem pracy domowej, po lekcjach w szkole lub po rannym odrabianiu pracy domowej, a przed wyjściem do szkoły?

5. PRAKTYCZNE WSKAZÓWKI

• Każdy uczeń powinien mieć stałe miejsce do uczenia się i odrabiania lekcji. Miejsce to powinno składać się z biurka (stołu) i krzesła dopasowanego do wzrostu. To dopasowanie warunkuje prawidłową postawę ciała przy pracy, oddala groźbę chorób kręgosłupa, a także zmęczenie fizyczne, które obniża skuteczność uczenia się!

• Należy pamiętać o właściwym oświetleniu i przewietrzeniu miejsca pracy. Ma to bezpośredni wpływ na kondycję psychiczną i fizyczną uczącego się!

• Znużenie i zmęczenie wpływają niekorzystnie na efektywność przyswajania wiedzy, dlatego ważne są 5 - 10 minutowe przerwy w uczeniu się. Nieprzerwany maksymalny czas nauki nie powinien trwać dłużej niż 45 minut! Podczas bardzo intensywnej pracy zalecany jest dłuższy relaks i np. gimnastyka oddechowa. Również czas bezpośrednio przed snem powinien być spożytkowany na odpoczynek.

• Miejsce pracy powinno być wyposażone w potrzebne materiały: podręczniki, encyklopedie, atlasy, przybory piśmiennicze itp.

• Do nauki potrzebny jest spokój, ale nie musi to być absolutna cisza. Czasami cichy głos radia ( spokojna muzyka) ułatwia uczenie się. Nadmierne natężenie dźwięków (głośna muzyka) jest niekorzystne, gdyż działa jak bodziec konkurencyjny wobec innych słabszych bodźców i powoduje szybkie zmęczenie.

• Nadmierna sytość powoduje senność, natomiast uczucie głodu nasuwa ciągłe myśli o jedzeniu i wtedy trudno się skupić na nauce. W czasie przerw zalecane są przekąski (soki, owoce)!

• W czasie nauki bardzo ważna jest koncentracja! Należy tak zorganizować sobie pracę, aby w tym czasie nic innego nie dezorganizowała zajęć.

• Stosuj aktywne metody uczenia się! Najpierw szybki przegląd materiału, przejrzenie tekstu. Potem ułożenie pytań do tekstu i próba odpowiedzi na nie, a na końcu ponowne przejrzenie materiału (więcej informacji na ten temat znajdziesz w pkt. 6).

• Należy ustalić sobie kolejność uczenia się poszczególnych przedmiotów. Zacząć należy od trudniejszych, ale przeplatać je łatwiejszymi. Bardzo lubianych przedmiotów trzeba uczyć się naprzemiennie z mniej lubianymi. Niewskazane jest uczenie się po sobie przedmiotów zbliżonych treściowo (np. matematyki i fizyki), gdyż wpływa to negatywnie na ich zapamiętywanie.

• Należy uczyć się systematycznie, a nie tuż przed sprawdzianem czy egzaminem!!! Pomaga to w opanowaniu nowych zagadnień, gdyż program szkolny ułożony jest tak, że zwykle każda następna lekcja w jakimś stopniu odwołuje się do wcześniej wprowadzonego materiału. Ucząc się systematycznie, szybciej i łatwiej zrozumiesz i opanujesz zadany materiał, dobudowując nową wiedzę do już istniejącej. Jest to trwały i ekonomiczny sposób uczenia się. Pozwala on na szybkie, krótkie powtórzenie przed całościowym sprawdzianem wiedzy.

• Aby nauczyć się czegoś trwale, należy kilkakrotnie powtórzyć materiał. Powtórzenie należy rozłożyć w czasie. Można też powtarzać materiał na głos.

• Początek odrabiania lekcji powinien przypadać minimum 2 godziny po zajęciach w szkole, najlepiej po odpoczynku na świeżym powietrzu.

• Przygotowania wymaga też pokój do nauki: powinien być przewietrzony (temp. 18⁰-20⁰ C ; wilgotność 40%-60%), biurko posprzątane!

• Przy czytaniu i pisaniu książkę lub zeszyt należy trzymać w odległości ok. 30 cm od oczu. Po pewnym czasie należy pozwolić oczom odpocząć, spoglądając na chwilę w dal. Pracując na komputerze nie należy zbyt długo patrzeć na ekran monitora.

• Pokój nie powinien być zaciemniony. Lampa oświetlająca miejsce pracy powinna być umieszczona na pulpicie biurka (stołu) z lewej strony, od przodu dla osób praworęcznych i z prawej strony, od przodu dla osób leworęcznych.

• Należy pamiętać również o właściwej pozycji ciała w czasie nauki. Siedząc przy biurku należy dbać o wyprostowane plecy, ręce powinny opierać się o blat, nogi zgięte pod kątem prostym w kolanach, oparte o podłogę.

6. RÓŻNE METODY NAUKI

Metoda pytań i odpowiedzi

Stopień zrozumienia treści lektury czy lekcji wzrasta, kiedy uczeń zdobędzie umiejętność stawiania sobie pytań dotyczących przedmiotu nauki. Może to się odbywać w trakcie owych lektur czy zajęć lub bezpośrednio po nich. Formułując pytania, oddziela się automatycznie informacje najważniejsze od mniej ważnych, sortuje i porządkuje nowy materiał, scalając go jednocześnie z wcześniej zdobytą wiedzą.

Streszczenia

Sporządzenie streszczenia tekstu (materiału z lekcji) podnosi stopień jego zrozumienia oraz ułatwia zapamiętanie. Streszczenie takie powinno zawierać najistotniejsze elementy przekazu i redukować też w znacznej mierze ilość materiału. Dzięki zastosowaniu własnego słownictwa oraz oparciu się na indywidualnych doświadczeniach uzyskuje się osobisty stosunek do tekstu (materiału), ułatwiający scalenie go z posiadaną wcześniej wiedzą.

Podkreślanie

Oprócz biernego, wielokrotnego czytania tekstu, podkreślanie jego wybranych fragmentów wydaje się najpowszechniejszą i najczęściej praktykowaną przez uczniów formą nauki. Jest to technika łatwa do opanowania, nie wymaga żadnego treningu i skutecznie redukuje ilość tekstu. Wyniki badań potwierdzają, że tekst podkreślony zapamiętuje się łatwiej!

Notatki

Uczniowie sporządzający notatki zapamiętują z treści lekcji czy lektury więcej niż ci, którzy nie mają takiego zwyczaju. Sens sporządzania notatek jest dwojaki : porządkowanie prezentowanego aktualnie na zajęciach materiału i magazynowanie go w formie przystępnej do zapamiętania. Staraj się przejrzeć notatki jak najszybciej po ich sporządzeniu (w tym samym dniu). Wtedy, na świeżo jeszcze, istnieje możliwość wzbogacenia ich o dodatkowe informacje, zauważenia ewentualnych braków czy poprawienia niejasności. Przydatne są również wszelkie rysunki, symbole i figury. Dbaj o przejrzystość notatek! Stosuj różne kolory dla podkreślenia szczególnie ważnych informacji!

Czytanie pobieżne

Liczba książek, z którymi powinno się zapoznać w czasie semestru przeważnie przerasta możliwości ucznia. Dlatego też wielce przydatna jest metoda czytania pobieżnego. Nadaje się ona jednak tylko do poszukiwania w materiale (książce) szczegółowych informacji lub też do znalezienia odpowiedzi na konkretne pytania.

Współpraca

Innym sposobem polepszania wyników w nauce jest współpraca z kolegami z klasy, rówieśnikami. Funkcjonują oni zwykle jako doradcy, towarzyskie wsparcie oraz źródło inspiracji. Razem łatwiej rozwiązywać ewentualne problemy...

WARTO PRZECZYTAĆ

Anderson J. R. : Uczenie się i pamięć. - Warszawa, 1998

Angelow B. : Jak się uczyć skutecznie, szybko i przyjemnie. - Poznań, 1998

Brześkiewicz Z. : Superczytanie. Jak uczyć się trzy razy szybciej. - Warszawa, 1996

Brześkiewicz Z. : Superpamięć. - Warszawa, 1995

Brześkiewicz Z. : Supersłuchanie. - Warszawa, 1996

Buzan T. : Rusz głową. - Łódź, 1996

Dudley G. : Jak podwoić skuteczność uczenia się : techniki sprawnego zapamiętywania i przywoływania informacji. - Warszawa, 1994

Fisher R. : Uczymy jak się uczyć. - Warszawa, 1999

Grebski M. : Sztuka koncentracji. - „Cogito” 1997, nr 6, s. 16-17

Lang G. : Jak być lepszym w szkole : trening mentalny dla dzieci i młodzieży. - Siemianowice Śląskie, 1995

Półtużycki J. : Wdrażanie do samokształcenia. - Warszawa, 1983

Rudniański J. : Metody pracy umysłowej. - Warszawa, 1982

oprac. mgr Adam Klimek

nauczyciel wychowania fizycznego

---