Biblia księgą Bosko-ludzką
Niewątpliwie Biblia, jako jedna z niewielu jest księgą o charakterze zarówno teologicznym jak i antropologicznym. Opisuję ona bowiem współgranie ze sobą historii w wymiarze wertykalnym (kronos) z tą o wymiarze horyzontalnym (kairos). Kronos to bowiem słowo odpowiadające czasowi ludzkiemu, w którym zawiera się sama tylko historia ludzka, Kairos natomiast jest odpowiednikiem działania Bożego zachodzącego i ingerującego w ludzkie dzieje i losy. Aby wyrazić się jaśniej nazwą kronos określamy same tylko dzieje Narodu Wybranego, zaś nazwą kairos wskazujemy na nadzwyczajne Boskie interwencje w jego życie. Najlepszym przykładem za zademonstrowanie takiej nadzwyczajnej interwencji Boskiej z życie Ludu Wybranego jest wyprowadzenie go z niewoli egipskiej. Jak wiemy faraon nie zgodził się na wyjście (exodus) Izraelitów z Egiptu. Wówczas 10 plag nawiedziło ten kraj. Widząc to faraon wezwał Mojżesza i Aarona, aby ostatecznie ulec ich prośbom. Wówczas do Izraelici zebrali się w mieście Ramses, skąd przemieszczali się w kierunku Sukkot. Stamtąd zaś skierowali się na pustynie, aby dojść do Kanaan. W trzy miesiące po opuszczeniu ziemi faraona nastąpił Kairos - przymierze Ludu Wybranego z Bogiem na Synaju. Wtedy to Mojżesz otrzymał dwie tablice Dekalogu. Tak też rozpoczęła się historia zbawiania ludzi, której koronnym wydarzeniem a zarazem dopełnieniem, stało się przyjście na świat zapowiadanego już na kartach Starego Testamentu, Mesjasza, który z Woli Boga odkupi wszelkie ludzkie grzechy i przewiny. To właśnie Nowy Testament jest obrazem zbawczej misji Jezusa Chrystusa, owym kolejnym przejawem kairos które podejmuje Bóg pragnący zbawić człowieka.
Jak wiadomo Biblia jest zbiorem ksiąg Starego i Nowego Testamentu. Stary Testament jest podstawą judaizmu oraz chrześcijaństwa. Nowy - tylko chrześcijaństwa. Stary Testament liczy 46 ksiąg, Nowy natomiast 27. Większość ksiąg Starego Testamentu napisana było w języku hebrajskim i aramejskim. Nowy Testament zaś po grecku i aramejsku. Dla osób wierzących Biblia jest zapisem Objawienia Bożego. Według interpretacji laickiej zawiera mity i relacje historyczne, jest wybitnym dziełem literackim, ale również jednym z głównych źródeł kultury europejskiej. W Starym Testamencie rozróżniamy Księgi historyczne, mądrościowe i prorockie.
Biblia jest księgą Bosko-ludzką jeszcze z innych powodów. Bóg przyczynił się do powstania Biblii w tym celu aby objawić człowiekowi swój plan zbawienia. Bóg sprawił, że napisano tę księgę także po to by wyjaśnić swym dzieciom swe wieczne prawa, aby mogły być wiedzione przez życie Jego wielką mądrością i pocieszane Jego wielką odwieczną miłością. Bez Biblii świat ten byłby naprawdę przerażającym miejscem bez żadnego drogowskazu, wzorów osobowych. Dla chrześcijanina najważniejszym autorytetem w kwestii zbawienia jest Pismo Święte. W Kościele katolickim pomocą do zrozumienia Biblii jest Magisterium Kościoła, a więc Urząd Nauczycielski. Nauczanie przezeń jest traktowane w kategoriach służby Słowu Bożemu.
Jakie są zasady interpretacji Pisma Świętego? Hermeneutyka biblijna która zajmuję się zagadnieniami związanymi z interpretacją Biblii, zawiera w sobie dwa sposoby podejścia do zrozumienia tekstu: literackie i teologiczne zasady interpretacji.
Jeśli chodzi o literackie zasady interpretacji, to są one regułami wykorzystywanymi przez filozofów do wyjaśniania tekstu. Przede wszystkim należy tu uwzględniać tekst oryginalny. W tym celu zaleca się ścisłe tłumaczenie na różne języki. Nie można jednak na tym poprzestać. Wyjaśnienie takiego tekstu winno być oparte o kontekst nie tylko gramatyczny czy logiczny ale i ten psychologiczny. Jeśli dąży się do odnalezienia realnego znaczenia Biblii, wówczas należy uwzględnić tak zwane miejsca paralelne czyli równoległe. Mają one to do siebie, że polegają na powtarzaniu tych samych wyrazów (paralelizm leksykalny) bądź też tych samych treści. Co ma szczególne znaczenie przy tej właśnie zasadzie literackiej to fakt aby zwrócić szczególną uwagę na miejsca paralelne w dziele tego samego autora. Dla przykładu jak w różnych swoich pismach św. Paweł definiował "usprawiedliwienie". Czynnością o której nie możemy zapomnieć przy okazji interpretacji Pisma Świętego jest rozróżnianie i uwzględnianie rodzajów literackich w nim zawartych.
Ewidentne jest bowiem to że inaczej będziemy tłumaczyć relacje historyczne a inaczej przypowieści czy też alegorię. Również znajomość różnego rodzaju okoliczności powstania dzieła nie są obojętne. Takie czynniki jak chociażby: wykształcenie, kultura, psychologia autora, epoka, problemy, cel działa, adresaci i ich potrzeby oraz środowisko, także pozwalają nam o wiele dokładniej wyjaśnić tekst biblijny.
W hermeneutyce biblijnej wyróżniamy jeszcze teologiczne zasady interpretacyjne. Jak wiadomo reguły te są zawarte w "Konstytucji dogmatycznej o Objawieniu Bożym". Przede wszystkim stwierdza się tutaj że Katoliccy egzegeci, przy okazji tłumaczenia Biblii winni uwzględnić Tradycję Kościoła w interpretowaniu wszelkiego rodzaju pism. Tak powinno być, gdyż Urząd Nauczycielski Kościoła działa w imieniu Jezusa Chrystusa. Ponadto wedle tej konstytucji niemałą rolę odgrywają tutaj interpretacje Ojców Kościoła. Jeśli niektóre z nich z nich są powszechne i dotyczą spraw wiary i moralności wtenczas zaczynają obowiązywać. W panteonie teologicznych zasad interpretacji rozróżnia się także analogię wiary. Ta z kolei tożsama jest ze współgraniem nauki z prawdami objawionymi i nauczanymi przez Kościół. Dobrym przykładem na taką analogię wiary jest chociażby fakt iż archeologom udało się na podstawie opisów zawartych na kartach Biblii dotrzeć do miejsca gdzie położona jest Góra Synaj. Przy wyjaśnianiu pism testamentalnych należy uwzględnić ich jedność. Nie należy tego czynić tylko z powodu że ich głównym autorem jest Bóg ale także ze względu na samą treść religijną . Przy tej okazji należy zsynchronizować ze sobą zbawieniu obiecane i przygotowywane w Starym Testamencie z tym zrealizowanym i opisanym w Nowym Testamencie.
Istnieje jeszcze jedna najnowsza zasada teologiczna. Mówi ona o tym, że księgi Pisma Świętego są tymi, które w sposób pewny, wierny i bezbłędny nauczają prawdy. Prawda to bowiem mocą samej Woli Bożej została utrwalona na kartach Biblii dla zbawienia całej ludzkości.
"Zadaniem więc interpretatora jest wyjaśnienie przede wszystkim prawdy dotyczącej zbawienia oraz interpretowanie poszczególnych tekstów w wielkim kontekście historii zbawienia."
Kiedy poznaliśmy już zasady hermeneutyki biblijnej, warto teraz wspomnieć o niewłaściwym korzystaniu z Biblii. Jak doskonale wiemy jest ono najlepiej zauważalne wśród grup religijnych o charakterze sekt. W takich wspólnotach często widoczna jest postawa fundamentalizmu wobec tekstu oraz częste manipulowanie nim. Jeśli chodzi o fundamentalizm to polega on na odczytywaniu treści biblijnej w sposób dosłowny. Zaczyna tutaj brakować jakże ważnych elementów racjonalnej krytyki i "zdrowego myślenia". Dla przykładu weźmy chociażby opis stworzenia świata w 6 dni. Dla fundamentalistów jest taki opis absolutnie wierną relacją z przebiegu stwarzania świata przed Stwórcę. Manipulowanie tekstem to kolejny przykład niewłaściwego korzystanie z Pisma Świętego i tak jak w pierwszym przypadku tak i tutaj cecha ta okazuje się charakterystyczna dla sekt i innych grup religijnych bazujących na Piśmie Świętym. Dlaczego więc takie wspólnoty odwołują się i jednocześnie powołują się na Biblie? Powodów jest na pewno wiele ale przede wszystkim Biblia jest czynnikiem ułatwiającym nawiązanie kontaktu. Jest tak ponieważ osoba odwołująca się do Biblii jednocześnie stwarza jakieś wspólne pole dla porozumienia się i wspólnego szukania prawdy z napotkaną np. na ulicą osobą.
Nie da się zaprzeczyć że Pismo Święte w działalności groźnych sekt usypia czujność. Chodzi tu o to że żaden człowiek, który powołuje się na Pismo jednocześnie nie może być odebrany jako ten, który ma złe zamiary. Nie można również zapominać o fakcie że sekty a na ich czele świadkowie Jehowy używają ogromną liczbę cytatów "na każdą okazję" dla udowodnienia swoich tez. Nie uwzględniając bazowego dla interpretacji znaczenia kontekstu, głoszą rzeczy paradoksalne i śmieszne zarazem.
Jeszcze jednym czynnikiem podciągającym się pod zagadnienie niewłaściwego korzystania z Biblii byłoby tak zwane zrelatywizowanie źródeł autorytetu. Polega ono mianowicie na tym że gry jakieś określone stwierdzenie zawarte jest w Piśmie Świętym ale i w innym źródle to wówczas istnieje zagrożenie za zagadnięty przez sektę zechcę przyjąć za swój autorytet ów autorytet innego źródła. Trzeba przyznać że to bardzo sprytny i niezwykle niebezpieczny zarazem chwyt!
Biblia jest księgą Bosko-ludzką. To nie ulega żadnej wątpliwości. Jak pisze ksiądz Roman Pindel: "Niewątpliwie głównym przesłaniem Biblii jest Dobra Nowina o Jezusie, zbawienie dokonane przez Niego i ofiarowane każdemu bez wyjątku człowiekowi."
Pamiętajmy że jako ludzie wierzący, chrześcijanie-katolicy jesteśmy odpowiedzialni za dzielenie się wiarą z bliźnimi. Musimy jednak przy tym pamiętać, że głosząc Słowo Boże wśród ludzi nie wolno nam zapomnieć o zasadach hermeneutyki biblijnej. Ale to nie wszystko. Nasza uczciwość w dzieleniu się Słowem Bożym powinna również unikać manipulowania ludźmi, a to chociażby z tego względu, że przy powstawaniu Biblii czyli Księgi Bosko-ludzkiej Bóg nie manipulował człowiekiem ale z nim współpracował...
BIBLIOGRAFIA:
1. Ks. Stefan Dobrzanowski, Reinkarnacja, fakt czy urojenie?
Kraków 1995, s. 87, s. 90
2. Ks. Marian Rusecki, Być chrześcijaninem dziś. Teologia dla szkół średnich,
Redakcja Wydawnict KUL, Lublin 1992, s. 84